Jenaplanonderwijs brak door in Utrecht - De Oud

Oplage:
55.300ex.
ex.
Oplage:
55.300
U
Dé gratis krant voor de echte Utrechter
Dinsdag 4 februari 2014 . Jaargang 5, nr 3
Jenaplanonderwijs brak door in Utrecht
Deze week o.a.:
In juni 1921 besloot de
Utrechtse gemeenteraad een
school te stichten aan de
Laan van Nieuw Guinea. Ontwerper werd de pasbenoemde
stadsarchitect Johannes Izak
Planjer (1891-1966), die later
bekend werd als geestelijk
vader van het (voormalig)
politiebureau aan de Tolsteegbrug (nu het Louis Hartlooper
Complex) en het Stedelijk
Gymnasium. Maar een van
zijn eerste opdrachten werd
het ontwerp voor de Nederlands Hervormde Bijzondere
School voor Lager Onderwijs.
Ttv Boemerang
Pag. 3
Interview
Frans Kipp
Pag. 5
Voorbije tijd
Pag. 7
Historie
Josephkerk
In 1951 -we slaan dus bijna 30 jaar
over- werd G. (Gerrit) W. Hartemink
hoofd op de ‘Nederlands Hervormde
gemeenteschool voor lager en
uigebreid lager onderwijs’, zoals in
koeienletters op de voorgevel stond.
Onderwijsvernieuwing
Hartemink, afkomstig uit een
orthodox-christelijk milieu in de
Achterhoek, was zich allengs meer
gaan thuis voelen bij het religieussocialisme, zoals dat in Nederland
door de Woodbrookers werd vormgegeven. Daarmee gelijke tred hield
zijn belangstelling voor onderwijsvernieuwing. Een toevallige ontmoeting
zou grote gevolgen krijgen: ergens in
de 50er jaren kregen de kinderen van
zijn school een tijdschrift mee naar
huis, dat van te voren door de altijd
bezige Hartemink niet helemaal was
gelezen. Een moeder van een leerling
las het tijdschrift en kwam tot de
conclusies dat sommige passages een
racistische tendens hadden. Nu was
deze moeder hulp in de huishouding
bij de familie Freudenthal, in Oog in
Al. Hans Freudenthal was hoogleraar
wiskunde aan de Rijksuniversiteit
Utrecht (en ontwierp ook een -uiteraard op wiskunde gebaseerde- taal om
in een voorkomend geval met aliens te
communiceren). Maar de boze moeder
Pag. 11
De Nederlands Hervormde School voor lager en uitgebreid lager onderwijs aan de Laan van Nieuw Guinea (Foto HUA)
wendde zich niet tot hem, maar
tot zijn vrouw, Suus FreudenthalLutter. En Suus Freudenthal belde
verontwaardigd Hartemink op: hoe
haalde hij het in zijn hoofd zulk soort
tijdschriften uit te delen? Hartemink
wist van niets, maar moest na lezing
van het blad toegeven dat er inderdaad
passages in stonden die niet door de
beugel konden. Hij maakte zijn excuses aan de hem onbekende Suus, wat
het begin zou worden van een uiterst
belangrijk contact. Suus Freudenthal
bleek namelijk, evenals Hartemink,
buitengewoon geïnteresseerd in onderwijsvernieuwing.
Jenaplan
Zij zette hem op het spoor van het
Jenaplan-onderwijs: onderwijs
gebaseerd op de ideeën van de Duitse
pedagoog Peter Petersen. Deze had al
in de 20er jaren in het Duitse Jena een
basisschool opgezet volgens zijn eigen
inzichten. Hij ging uit van het idee dat
gezinsleden van elkaar leerden. Een
Dag en nacht bereikbaar voor
directe hulp na overlijden (030) 262 2244
Donaudreef 25 · 3561 EL Utrecht
pcbuitvaartzorg.nl
klaslokaal zou dus eigenlijk een soort
huiskamer moeten zijn, waarin kinderen van verschillende niveaus hun
eigen taken hebben, zoveel mogelijk
zelf verantwoordelijkheid dragen voor
hun leerproces (‘weektaken’), en ook
regelmatig samenwerken. De leerkracht is in zo’n situatie de begeleider
die al deze processen mogelijk maakt.
In 1962 gingen twee leerkrachten
van de ‘School aan de Laan’ een paar
dagen met Suus Freudenthal naar
Keulen, om daar een Jenaplanschoolin-bedrijf te observeren. Ze kwamen
met enthousiaste verhalen terug, en
besloten werd met ingang van het
schooljaar 1963/’64 het Jenaplanonderwijs in Nederland te introduceren.
Stamgroep
Beiden werkten de hele zomervakantie van 1963 door, om het benodigde
materiaal gereed te maken en in september 1963 startten Jannie ten Hove
en Martien Jansen startten elk met
een ‘stamgroep’ met kinderen van het
vierde tot het zesde leerjaar. Ik was er
daar één van, als vierdeklasser in de
stamgroep van ‘juffrouw Ten Hove’.
Omdat niet alle ouders even blij waren
met deze vernieuwing, waagde men
zich nog niet aan stamgroepen voor de
onderbouw. Bovendien wilde Hartemink geen risico’s lopen met kinderen
die nog moesten leren lezen en rekenen! Ook bleven er, parallel aan de
stamgroepen, (aanvankelijk) ook nog
traditionele jaarklassen bestaan.
Spotlights
De eerste twee Nederlandse stamgroepen kwamen volop in de spotlights
van de internationale onderwijswereld
te staan. Ik kan me regelmatig internationaal bezoek herinneren. Met name
uit Israël was veel belangstelling voor
de manier waarop de klassen van Ten
Hove en Jansen functioneerden. Talloze keren moesten wij, als leerlingen,
de speciaal voor deze bezoekers aangeleerde Israëlische liedjes ten gehore
brengen. Maar ook ‘Jinglebells’ behoorde tot onze muzikale hoogstandjes. En dat in een tijd dat niet Engels,
maar Frans de enige vreemde taal op
de lagere school was. Juffrouw Ten
Hove had ons heel duidelijk gemaakt,
dat wij een bijzonderheid waren en we
konden allemaal Jena op de kaart van
(toen nog Oost-)Duitsland aanwijzen.
Ik kan ik niets anders zeggen dan dat
het onderwijs in die eerste Nederlandse stamgroepen prima was: veel van
wat ik daar leerde kan ik nog steeds
reproduceren.
Middelpunt
Pas later hoorde ik, dat Janny ten
Hove (ze bleef altijd vrijgezel) regelmatig haar halve familie inschakelde
voor het uitwerken van nieuw lesmateriaal - maar ook bijvoorbeeld voor
het kaften van de schoolboeken die de
leerlingen in handen zouden krijgen.
En hoeveel kinderen zouden inmiddels niet de door haar ontwikkelde
‘speel-leesset’ (onderdeel van de
methode ‘Veilig leren lezen’ gebruikt
hebben? Pas vorig jaar overleed ze,
92 jaar oud. Mede dankzij haar was
die karakteristieke school aan de Laan
van Nieuw Guinea (nu basisschool
‘De Brug’) een paar jaar een internationaal middelpunt van onderwijsvernieuwing. En het Jenaplanonderwijs
bloeit inmiddels op talloze scholen in
Nederland en daarbuiten. ‘Niemand
leeft voor zichzelf’, werd er bij de
uitvaart van ‘mijn’ juffrouw ten Hove
vanuit de Domkerk gezegd. Dat gold
zeker voor haar.
drs. Gert M. Knepper
Weidelaan 31
3956 EH Leersum
06 48 20 58 11
[email protected]

Download Report