Je bent in de hal. Kijk naar de engeltjes boven de

Je bent in de hal. Kijk naar de
engeltjes boven de deur naar
de museumzalen.
1
b Maar hoe groot is de zon hier?
Je ziet drie engeltjes bij een aardbol.
T 10 cmU 12 cmV 14 cm
Wat houdt het staande
engeltje in zijn hand?
Zet de letter van je antwoord in het hokje: Een
Dat betekent dat de zon en de planeten
10 miljard x zo klein zijn als in het echt!!!
10 miljard is een 1 met 10 nullen….
1
Loop door de twee Fossielenzalen.
De derde zaal is de Instrumentenzaal.
Aan het eind van deze zaal staat een losse zuil
met de planeet aarde, de 3e planeet van ons
zonnestelsel. Zie je hoe klein hij is? Een spel
denknopje! Dat komt omdat hij op schaal is
gemaakt, in verhouding tot de enorme zon.
Die kom je straks nog tegen in de Ovale Zaal.
2
a Hoeveel kilometer staat de aarde van de zon?
150 15
22
6
b Hoe lang doe je erover
om vanaf hier met een
ruimteschip naar de zon
te reizen?
3
a Hoeveel stappen heb je gezet om hier
te komen, vanaf de aarde?
Ze wordt ook wel onze
3
6
Je loopt bijna tegen de
spiegeltelescoop van William
Herschel aan. Met zo’n soort
telescoop heeft hij in 1781
de 7e planeet in ons zonne
stelsel ontdekt: Uranus! Hij heeft
hem helemaal zelf gemaakt: van
de houten buis tot de grote spiegels
erin.
27
Loop weer terug naar de Ovale Zaal.
Links van de zij-ingang vind je kast
VIII. Ook in deze kast ligt een
planeet uit ons zonnestelsel.
5
N
O
P
Het is Mercurius: de 1e planeet vanaf
de zon in ons zonnestelsel. Hij is piepklein!
oeveel tijd doet hij erover om een rondje
H
om de zon te draaien?
88 dagen
4,3 maanden
1 jaar
8
Deze was wel 40 voet lang! Dat is ongeveer
12 meter… Je kon hem ronddraaien en op en
neer bewegen. Zo kon je de hele hemel bekij
ken. Met deze telescoop heeft Herschel dan
ook Mimas ontdekt, de 7e maan van Saturnus.
De spiegeltelescoop is 7 voet lang. Een ‘voet’ is
ongeveer 30 cm.
4
10
aHoe lang is deze telescoop?
bWaar moet je eigenlijk doorheen kijken om de
sterren en planeten te zien?
Zet er een cirkel omheen op het plaatje hierboven.
Tegen de lange wand links staat
een planetarium. Het is een klein
model van ons eigen zonnestelsel
(niet op schaal).
Het model is in 1790 gemaakt door George Adams.
Je ziet 7 planeten, terwijl ons zonnestelsel eigenlijk
8 grote planeten kent.
M George Adams is vergeten de 8e
planeet (Neptunus) erbij te zetten.
N In 1790 was de 8e planeet (Neptu
nus) nog niet ontdekt: dat
gebeurde pas in 1846.
Zet de letter van je antwoord in het hokje: 23
bDe 6e planeet is Saturnus: de planeet
met de ring. Er draaien nogal wat manen
om hem heen. Hoeveel manen zie je?
In de buurt staat een grote bol:
een hemelglobe.
9
Als je goed kijkt zie
je de hele dierenriem
erop afgebeeld. Je
weet wel, van de
sterrenbeelden.
a Wat is jouw sterrenbeeld?
b Welk sterrenbeeld-dier zie
je op de hemelglobe naast
de Tweelingen en de Kreeft?
Hij is zowaar een beetje
oranje...
De 8
7
c Hoe kan dat, volgens jou?
Wat stelt de zwarte kegel voor die aan Jupiter
vast zit?
Het is zijn
5
17
25
16
7
Loop dieper de tentoonstelling in.
Links is een ruimte die op een
bibliotheek lijkt.
11
In een vitrine aan je linkerhand ligt een
heel oud en erg bijzonder boek. Het is
van Nicolaus Copernicus. Hij was de
allereerste die in 1543 bedacht dat de
zon in het midden van ons zonnestelsel
staat, en niet de aarde. Copernicus schreef
in het Latijn.
Bekijk in het boek zijn tekening
van ons zonnestelsel. Hoe heet
de zon in het Latijn?
Tegenover het boek van Copernicus
hangen een paar mooie tekeningen
van planeten uit ons zonnestelsel.
21
Loop naar de wand links naast de
ingang van de zaal. Daar staat een
klein model van Jupiter, de 5e
planeet in ons zonnestelsel.
A 8 B 9 C 10
Zet de letter van je antwoord in het hokje: Galileo Galileï ontdekte in 1610 vier manen bij
Jupiter. Dat deed hij met net zo’n verrekijker als die
het engeltje in de hal in zijn hand heeft. Als de
manen om Jupiter heen draaien, gaan ze elke keer
door de zwarte kegel. Dan zie je de maan even niet:
dat heet een ‘maansverduistering’.
Met een
Eigenlijk is dat gek. In 1789 had William Herschel net
de 7e maan van Saturnus ontdekt. Hij noemde hem
Mimas. Er zijn in het planetarium dus méér manen
te zien dan er ontdekt waren!
18
Loop naar de overkant. Daar staat
een klein model van een nog veel
grotere telescoop van Herschel.
Bekijk het model goed.
Hoe hesen ze hem eigenlijk
omhoog?
a Hoe kan dat?
Zet de letter van
je antwoord in
het hokje: (Dat is wel wat
anders dan de
afstand in het
echt…!)
24
4
planeet genoemd
Loop de zaal uit en ga het trapje op
naar de Ovale Zaal. Tel ondertussen
je stappen!
Bovenop de middenvitrine zie je een grote
metalen bol. Dit is de zon van het schaal
model.
Links in de zaal staat
een tweede kleine
zuil, net als die van
de aarde. Hier vind je
de 2e planeet van ons
zonnestelsel: Venus.
19
K 7 maanden
L 1 jaar
M 4,6 miljard jaar
Zet de letter van je antwoord in het hokje: Loop door de zij-uitgang de Ovale
Zaal uit en sla gelijk linksaf. Je
komt in de 1e Schilderijenzaal.
Ze is bijna even groot
als de aarde. Daarom
heeft ze een bijnaam.
Welke is dat?
kilometer
Verlaat de Ovale Zaal weer door de
hoofdingang. Ga het trapje af en sla
linksaf de gang in. Iets verderop is
aan je rechterhand de ingang van
de tentoonstelling Buitenaards.
De zon heeft een doorsnede van 1,4 miljoen
kilometer.
10
12
Jupiter heeft een grote
rode vlek. Dat is niet
zomaar een bedenk
sel van de sterren
kundige die deze
tekening heeft
gemaakt; Jupiter
heeft écht een grote
vlek. Hieronder zie je
een uitvergroot
plaatje ervan:
Wat denk jij dat het is?
een krater
(een grote kuil)
een kolkende
storm
Loop terug naar het midden van de
zaal. Een stukje verderop staat een
zuil met een meteoriet van Mars.
13
In us zó ziet Mars eruit… Dit is een
D
stukje steen dat door de inslag van
een andere meteoriet van Mars is
afgeslagen, daarna door de ruimte
heeft gezweefd en tenslotte op aarde
is gevallen. Iemand heeft het in 1962
gevonden, gaaf hè!
In welk land is het gevonden?
14
11
12
Wat verder naar links staat een
vitrine met een klein model van
een Marswagentje.
15
Het echte wagentje rijdt al 10 jaar rond
op Mars! Het doet allerlei onderzoek,
bijvoorbeeld naar de bodem. Zo weten
we nu dat er ooit water is geweest op
Mars.
Hoe denk jij dat het wagentje met ons op aarde ‘praat’?
Waarmee zendt het alle gegevens naar ons toe?
Omcirkel dat op het plaatje hieronder.
Wit licht is niet zomaar licht… Er zitten allerlei
kleuren in verborgen, net als in de regenboog.
Dat heet het ‘spectrum’ van licht. Met een spectro
scoop kun je dat spectrum bekijken.
Kijk door de spectroscoop naar de gloeilamp,
ledlamp en de heliumbuis en vergelijk het spectrum.
Zie je de verschillen?
Weetje: bijna alle sterren, dus ook de zon,
bestaan uit de gassen waterstof en helium.
Met hulp van het spectrum van een ster kun
je allerlei ontdekkingen doen. Ook of er een
andere planeet omheen draait!
2
In de buurt zie je een hele grote
kleurige bol.
De grote verlichte
bol achter de Mars
meteoriet is je vast
al opgevallen. Je
kunt er van alles op
ontdekken: Mars
met en zonder
water, de andere planeten van ons zonnestelsel en de geschiedenis van de aarde.
Draai aan de ring en kijk wat er gebeurt.
Loop verder naar achter langs de
lange wand. Zoek aan de achterkant
van de tussenwand een vitrine met
alle mogelijke aliens, waaronder Yoda.
a Welke vind jij het leukst?
Loop naar de lange wand links. Voor
een grote fantasieplaat van Mars
staat weer zo’n losse zuil met
daarop de piepkleine planeet Mars.
Hij hoort bij het schaalmodel van
ons zonnestelsel.
a Is Mars eigenlijk groter of kleiner
dan de aarde?
groter 14
kleiner
b Wat is zijn bijnaam?
De 20
13
planeet
(Eigenlijk gek, als je bedenkt dat Marsmannetjes
altijd groen zijn. Toch?)
Had je altijd al voet willen zetten op Marsbodem?
Dit is je kans!
c Laat je voor de fantasieplaat fotograferen en
doe alsof je een Marsmannetje bent.
16
Iets verderop is een wand
waarop je een boodschap
kunt hangen voor een
alien.
© Zóltan Simon
b Wat vind jij dat jouw
favoriete alien moet
weten over de aarde?
18
Er kan bijvoorbeeld stromend
water zijn, en zuurstof. Als dat
zo is, kúnnen er levende wezens wonen...
Wetenschappers hebben hem helaas een nogal
saaie naam gegeven.
Hoe heet hij?
28
29
-186f
De gele lijkt op de verrekijker
die het engeltje in de hal had,
en waarmee Galileo Galileï de
manen van Jupiter ontdekte.
De blauwe lijkt van binnen erg
op moderne telescopen: er zit
een spiegel in. Met zo’n soort
telescoop ontdekte William
Herschel in 1781 Uranus.
Loop nog wat verder door.
In een vitrine aan je rechterhand
zie je allerlei lampen branden. Er
ligt een spectroscoop naast.
spectroscoop
➘
26
Loop een stukje langs de andere lange
wand van de tentoonstelling. Links
is een deur. Daarachter vind je twee
telescopen: een blauwe en een gele.
17
Het is een fantasiebeeld van een
pas ontdekte planeet die erg op
de aarde lijkt: zijn tweelingbroer.
19
Probeer ze allebei eens uit.
Wat zie je?
Door de blauwe telescoop zie je duidelijk
dat Uranus een
9+30
heeft.
Ga weer terug de tentoonstelling in.
Ongeveer tegenover de deur hangen
op een tussenwand zwart-wit foto’s
van sterren.
Je ziet twee foto’s uit 1930: de een van 23 januari en
de ander van 29 januari. Met deze foto’s is de dwerg
planeet Pluto ontdekt.
20
a Kun jij dat ook? Vergelijk de twee
foto’s. Op de linker zie je een pijltje bij het lichtstipje dat Pluto is.
Op de rechterfoto is Pluto van
plaats veranderd, maar waar is hij
nu? Zoek hem tussen de sterren!
Lukt het je niet hem te vinden?
Spiek dan op de 3e foto ernaast.
Knappe onderzoekers die Pluto
ontdekten, vind je niet?
De jacht op planeten
b Vlakbij liggen twee iPads.
Je kunt er het spel Planetenreis
spelen. Je doel is om een ijsje op Pluto te halen.
Vergeet niet straks nog de wand met 800 prachtige
fantasieplaneten te bekijken in het museumcafé!
Ze zijn gemaakt door leerlingen van 12 basisscholen.
Je bent aan het eind gekomen van
de speurtocht. Maar hoe komt het
dat er 8 manen om Saturnus heen
draaien in het planetarium van
Adams, terwijl er maar 7 ontdekt
waren? Vul hier alle letters in op de
goede plek en je ontdekt waarom:
George Adams dacht dat William Herschel...
1
2
3
4
9
10
11
15
16
17
18
22
23
24
25
12
26
5
6
13
14
19
20
27
7
8
voor kinderen vanaf 8 jaar
21
28
29
30
(Maar dat gebeurde pas in 1849…)
Als je wilt weten of je het goed hebt, kun je bij de
kassa je antwoorden checken. Je krijgt er ook een
cadeautje.
Tot ziens!
De 4 andere planeten van het schaalmodel van ons
zonnestelsel vind je in de etalage van onze eigen
winkel, antiquariaat De Vries in de Damstraat, het
VVV-kantoor op de Grote Markt en de etalage van
de Hema aan de Kruisstraat.
SPEURTOCHT
Welkom in Teylers Museum, het oudste museum
van Nederland. Bovenop het museum staat een
sterrenwacht. Vroeger keken geleerden er met
grote verrekijkers naar de sterren.
Wil jij ook meer weten over sterren
en planeten, en of daar iemand
woont? Ga dan op onderzoek
uit en volg Yoda uit Star Wars.
Veel plezier!

Download Report