Knorhaan 39

Tiende jaargang
maart 2014
Knorhaan 39
Nieuwsbrief Strandwerkgroep
KNNV afd. Regio Alkmaar
Inhoud
Excursieprogramma
Verslag excursie 14 december, Huisduinen
Verslag excursie 25 januari, Zandmotor en Hoek van Holland
Verslag excursie 16 februari, Camperduin
Strandvondsten
Wilberts stormseizoen
Langst levende diersoort ook op de Nederlandse kust aanwezig
Foto's voor zover niet bij het artikel vermeld: Jaap Cost Budde, Wilbert Kerkhof, Linda
Keesman, Pieter Korstanje, Pieter Kruse en Henk Witte.
Coördinator: Henk Witte, tel. 072-5895170. e-mail: [email protected]
Excursieprogramma
Verzamelen bij station Alkmaar-Noord (parkeerterrein bij huisartsenpost) tenzij anders
vermeld. Aanmelden bij Henk Witte [email protected]
Zaterdag 22 maart
Egmond aan Zee, 14.00 tot 16.00 uur. Verzamelen bij strandopgang naast het Grand Café
Restaurant. Aanmelden niet nodig.
Zondag 13 april
Texel, 10.00 tot 15.00 uur. We nemen de
boot van 9.30 uur. Vertrek Alkmaar 8.30
uur.
Zondag 18 mei
Goeree, 10.00 tot 15.00 uur. Vertrek 8.30
uur.
Zondag 15 juni
Wijk aan Zee, Noordpier. 14.00 tot 16.00
uur. Vertrek 13.30 uur.
1
Tiende jaargang
maart 2014
Verslag excursie Huisduinen,
14 december 2013
Tijd: 10.00 tot 12.00 uur
Aantal deelnemers: 6
Weersomstandigheden: Z 3, 7º C
In de eerste jaren van onze strandwerkgroep startte
een excursie naar Huisduinen steeds ter hoogte van
de horecagelegenheid “Nogal wiedus”. Hier gaat de dijk over in de duinen en begint het
strand. Begin 2011 ontdekten we dat zuidelijker, ter hoogte van “Duinoord” schelpenrijke
zandhopen lagen, afkomstig van een zandsuppletie. Steevast vonden we hier flinke aantallen
bonte mantels en verder allerlei andere soorten uit het Eemien, zo'n 120 duizend jaar geleden.
Meestal ook één of meer exemplaren van de eierschelp, een zeldzame verschijning op onze
stranden. Helaas had de Sinterklaasstorm onze zandhopen verzwolgen. Omdat ook lager op
het strand weinig was te vinden zijn maar verhuisd naar ons vroegere excursiegebied. Grote
aantallen schelpen lagen ook hier niet maar toch raapten we een fragment van een eierschelp
op en verder 1x bonte mantel, 1x paardenzadel, 1x tere hartschelp, 1x geknobbelde hartschelp
en 4x grijze tapijtschelp. Het meegenomen gruis leverde uiteindelijk een leuke
waarnemingenlijst op met onder andere 1x melkwit traliedrijfhorentje, 1x vliezig
drijfhorentje, 16x muizenkeuteltje, 1x gewone wenteltrap, 2x kleine fuikhoren, 2x gewone
trapgevel, 1x stomp traliehorentje, 1x oubliehoren, 1x dubbeltjesschelp, 1x kleine platschelp,
2x korfschelp en 1x geplooide rotsboorder.
Groenwieren
Darmwier (Enteromorpha spec.). Algemeen.
Bruinwieren
Riemwier (Himanthalia elongata). Vrij algemeen.
Knotswier (Ascophyllum nodosum). Vrij algemeen.
Blaaswier (Fucus vesiculosus). Algemeen.
Ribkwallen
Zeedruif (Pleurobranchia pileus). 1x
Geleedpotigen
kreeftachtigen
Noordzeekrab (Cancer pagurus). 1x schild
Gewone strandkrab (Carcinus maenas). 1x schild
Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). 1x schild
Weekdieren
buikpotigen
Gewone alikruik (Littorina littorea). Aanwezig.
Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Aanwezig.
Wadslakje (Hydrobia ulvae). (R: 41x)
Opgezwollen brakwaterhorentje (Hydrobia ventrosa). 3x
Melkwit traliedrijfhorentje (Alvania lactea). 1x
Vliezig drijfhorentje (Rissoa membranacea). 1x
Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 4x heel en 12x fragment
2
Tiende jaargang
maart 2014
Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 1x
Gewone tepelhoren (Euspira catena). 1x
Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Vrij algemeen.
Wulk (Buccinum undatum). 1x fragment. 3x fragment en 1x juveniel
Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). 4x heel en 5x fragment
Kleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus). 1x heel en 1x fragment
Gewone trapgevel (Oenopota turricula). 2x
Stomp traliehorentje (Chrysallida sarsi). 1x
Melkwitte priemhoren (Turbonilla lactea).
1x fragment
Oubliehoren (Retusa obtusa). 1x
tweekleppigen
Gewone mossel (Mytilus edulis). Zeer
algemeen, ook doubletten.
Bonte mantel (Mimachlamys varia). 1x
Paardenzadel (Anomia ephippium). 1x
Gewone oester (Ostrea edulis). Vrij
algemeen.
Japanse oester (Crassostrea gigas). 1x
Dubbeltjeschelp (Lucinella divaricata). 1x
Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya
ferruginosa). 2x
Tweetandschelpje (Mysella bidentata). 5x
klep en 14x doublet
Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen.
Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki). Algemeen.
Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). 1x
Tere hartschelp (Acanthocardia paucicostata). 1x
Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). 5x
Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen.
Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Algemeen.
Stevige strandschelp (Spisula solida). Vrij algemeen.
Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Enkele.
Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Enkele fragmenten.
Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Algemeen, ook doubletten.
Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula). 1x
Kleine platschelp (Tellina pygmaea). 4x
Nonnetje (Macoma balthica). Algemeen.
Gewone eierschelp (Gastrana fragilis). 1x fragment.
Zaagje (Donax vittatus). Algemeen.
Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). 1x
Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Vrij
algemeen.
Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). 1x
juveniel doublet
Grijze tapijtschelp (Paphia aurea senescens). 4x
Korfschelp (Corbula gibba gibba). 2x
Strandgaper (Mya arenaria). Enkele fagmenten.
Noordse rotsboorder (Hiatella arctica). 2x
Vóór de storm
3
Tiende jaargang
maart 2014
Amerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis).
Enkele.
Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). 1x
koppotigen
Gewone zeekat (Sepia officinalis). 1x rugschild.
Stekelhuidigen
Zeeklit (Echinicardium cordatum). 1x gaaf
exemplaar.
Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Vrij algemeen.
Vissen
Hondshaai (Scyliorhinus canicula). 1x eikapsel.
Verslag excursie Zandmotor en Hoek van Holland, 25 januari 2014
Tijd: 13.00 tot 17.00 uur
Aantal deelnemers: 3
Weersomstandigheden: Z 4, 5º C
We hebben eerst het strandgedeelte bezocht tussen Terheijde/Monster en het begin van de
Zandmotor. Er lagen zo veel mooie schelpenbankjes dat we al gauw geen last meer hadden
van de koude wind. Met zo'n 10 liter gruis in de auto zijn we op het einde van de middag ook
nog even naar het strand van Hoek van Holland gegaan. Hier lag beduidend minder gruis. We
hebben ongeveer een halve liter meegenomen om thuis uit te zoeken.
Beide stranden staan onder meer bekend om hun fossiele schelpen. De oudste dateren van het
Eoceen, gemiddeld 45 miljoen jaar geleden. Wij vonden bij de Zandmotor uit deze periode
een slotfragment van de zwinkokkel en 4 exemplaren van de de Turritella solanderi (een soort
penhoren). Ze zijn 80.000 jaar geleden door de Oerschelde vanuit België naar de zandwinput
voor de Maasvlakte 2 getransporteerd.
Uit het gruis kwam ook een fragment van een stootandje te voorschijn dat veel
overeenkomsten had met de Dentalium costatum. Deze soort leefde in het Plioceen (2½ – 5
miljoen jaar geleden).
De schelpen uit het Eemien (115 duizend
jaar geleden) hebben hier wel geleefd. We
vonden bij de Zandmotor van deze groep
o.a. 3x asgrauwe tolhoren, 5x
muizenkeuteltje (Bittium reticulatum), 12x
Bittium spec., 1x platte cirkelhoren, 9x
verdikte fuikhoren, 62x kleine fuikhoren,
11x gestreept priemhorentje, 4x fragment
bonte mantel, 1x paardenzadel, 11x
dubbeltjesschelp, vrij algemeen de
geknobbelde hartschelp, 3x fragment
pleistocene strandschelp, vrij algemeen de
grijze tapijtschelp, 5x dichtgestreepte
4
Tiende jaargang
maart 2014
artemisschelp, 12x korfschelp, 1x slotfragment afgeknotte gaper, 3x slotfragment van de
pholade en 15x zwakgeribte olifantstand.
En dat was nog niet alles. We verzamelden bij de Zandloper ook 54x gewone wenteltrap, 2x
witte wenteltrap, 1x gekielde cirkelslak, 83x gewone trapgevel, 2x breed tandhorentje, 2x
melkwitte arkschelp, 8x wijde mantel, 2x grote astarte, 19 fragmenten van de sabelschede, 9x
kleine platschelp, 1x prismatische dunschaal en 4x geplooide rotsboorder.
Bij Hoek van Holland vonden we o.a. 1 fragment van de melkwitte arkschelp, een gave
pleistocene strandschelp, 9 fragmenten van de sabelschede, 1x kleine platschelp, 1x geplooide
rotsboorder en 1 fragment van de papierschelp.
De soortenlijst hieronder gaat uit van de vondsten bij de Zandmotor. Als een soort bij Hoek
van Holland is gevonden wordt dit weergegeven met HvH.
Ringwormen
borstelwormen
Schelpkokerworm (Lanice conchilega).
Vrij algemeen, HvH: algemeen.
Goudkammetje (Lagis koreni). Enkele.
Geleedpotigen
kreeftachtigen
Gewone strandkrab (Carcinus maenas).
Vrij algemeen.
Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus).
Vrij algemeen.
Breedpootkrab (Portumnus latipes). Vrij
algemeen.
Kleine heremietkreeft (Diogenes pugilator). 1x
Idotea neglecta. HvH: 1x
Weekdieren
buikpotigen
Asgrauwe tolhoren (Gibbula cineraria). 3x
Gewone alikruik (Littorina littorea). Enkele.
Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis
s.l.). Vrij algemeen.
Wadslakje (Hydrobia ulvae). Algemeen;
HvH: 12x
Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 5x
Bittium spec. 12x
Turritella spec. 15x, deels fragmenten.
Turritella solanderi. 4x
Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus).
54x, deels fragmenten.
Witte wenteltrap (Epitonium clathratulum).
2x
Gekielde cirkelslak (Tornus subcarinatus).
1x
Platte cirkelhoren (Circulus striatus). 1x
5
Tiende jaargang
maart 2014
Gewone tepelhoren (Euspira catena). Vrij
algemeen.
Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Zeer
algemeen.
Muiltje (Crepidula fornicata). 1x juveniel.
Stekelhoren Ocenabra erinaceus). 14x,
enkele vrij gaaf.
Wulk (Buccinum undatum). Enkele adult,
12x juveniel.
Gevlochten fuikhoren (Nassarius
reticulatus). Algemeen, 1x juveniel.
Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus).
Enkele.
Verdikte fuikhoren Nassarius incrassatus).
verdikte fuikhoren
9x
Kleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus). 62x
Gewone trapgevel (Oenopota turricula). 83x
Trapgevel spec. 1x
Breed tandhorentje (Odostomia unidentata). 2x
Gestreept priemhorentje (Turbonilla rufa). 11x, meestal fragmenten.
Vijver-pluimdrager (Valvata piscinalis). Vrij algemeen.
Zoetwaterneriet (Theodoxis fluviatilis). Vrij algemeen.
Slanke barnsteenslak (Oxyloma elegans). Algemeen; HvH: 4x
Glanzende agaathoren (Cochlicopa lubrica). 2x
tweekleppigen
Melkwitte arkschelp (Striarca lactea). 2x; HvH: 1x fragment.
Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen, ook juveniel en doubletten.
Wijde mantel (Aequipecten opercularis). 8x waarvan 4x juveniel.
Bonte mantel (Mimachlamys varia). 4x
fragment.
Paardenzadel (Anomia ephippium). 1x
Gewone oester (Ostrea edulis). Algemeen.
Japanse oester (Crassostrea gigas). HvH:
Vrij algemeen.
Dubbeltjeschelp (Lucinella divaricata). 18x
Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya
ferruginosa). 15x; HvH: 10x
Tweetandschelpje (Mysella bidentata). 48,
ook doubletten; HvH: 29x
Grote astarte (Tridonte borealis). 2x
Zwinkokkel (Venericor planicosta). 1x
slotfragment.
Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen, ook doubletten.
Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki). Algemeen.
Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). Vrij algemeen.
Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Enkele.
Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen, ook doubletten.
Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Zeer algemeen.
Stevige strandschelp (Spisula solida). Algemeen.
Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Vrij algemeen, ook fossiele fragmenten.
6
Tiende jaargang
maart 2014
Pleistocene strandschelp (Mactra corallina
plistoneerdandica). 3x fragment; HvH: 1x gaaf.
Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen,
meestal fragmenten, ook juveniele doubletten.
Sabelschede (Phaxas pellucidus). 19x fragment; HvH:
9x fragment.
Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer
algemeen, ook doubletten.
Slanke kleine zwaardschede (Ensis ensis ensis). Enkele
fragmenten.
Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula). Vrij
algemeen, ook doubletten.
Kleine platschelp (Tellina pygmaea). 9x; HvH: 1x
Nonnetje (Macoma balthica). Algemeen, oud en recent,
ook juveniele doubletten.
Zaagje (Donax vittatus). Vrij algemeen. HvH: alg.
Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Niet algemeen.
Witte dunschaal (Abra alba). Vrij algemeen, ook
doubletten.
Primatische dunschaal (Abra prismatica). 1x
Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Algemeen, ook doubletten.
Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). Enkele, ook doubletten.
Grijze tapijtschelp (Paphia aurea senescens). Vrij algemeen.
Dichtgestreepte artemisschelp (Dosinia lupinus lincta). 3x waarvan 2x fragment juveniel.
Korfschelp (Corbula gibba gibba). 12x
Strandgaper (Mya arenaria). 1x juveniel doublet.
Afgeknotte gaper (Mya truncata). 1x fossiel slotfragment. HvH: Vrij algemeen, met resten
opperhuid.
Geplooide rotsboorder (Saxicavella jeffreysi). 4x; HvH: 1x
Amerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis). Enkele.
Witte boormossel (Barnea candida). Slotfragmenten vrij algemeen.
Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Enkele, 2x juveniel, 1x fossiel.
Pholade (Pholas dactylus). 3x slotfragment waarvan 1 nog met tand.
Gewone papierschelp (Thracia papyracea). HvH: 1x fragment.
Erwtenmossel spec. (Pisidium spec.). 6x;
HvH: 1x
olifantstandjes
Zwakgeribte olifantstand (Dentalium
vulgare). 15x, de grootste 25 mm.
Dentalium costatum. 1x fragment.
koppotigen
Gewone zeekat (Sepia officinalis). Enkele
rugschilden.
Stekelhuidigen
Zeeklit (Echinicardium cordatum). Vrij
algemeen.
Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Zeer
algemeen.
7
Tiende jaargang
maart 2014
Verslag excursie Camperduin, 16 februari 2014
Tijd: 12.00 – 14.00 uur.
Aantal deelnemers: 7
Weersomstandigheden: ZW 6, 8º C
Het stormachtige weer van de vorige dagen had jammer genoeg niet gezorgd voor interessant
aanspoelsel. De lijst met waarnemingen is deze keer dan ook niet lang. Vermeldenswaard was
wel de vondst van een rugschild van de gedoornde zeekat.
Bruinwieren
Knotswier (Ascophyllum nodosum). Enkele stukjes.
Blaaswier (Fucus vesiculosus). Vrij algemeen.
Neteldieren
hydroidpoliepen
Zeerasp (Hydractinia echinata). Op tepelhoren.
Ringwormen
borstelwormen
Driekantige kalkkokerworm (Pomatoceros triqueter). Op stukje veen.
Geleedpotigen
kreeftachtigen
Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Enkele.
Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Enkele.
Weekdieren
buikpotigen
Gewone tepelhoren (Euspira catena). 1x met zeerasp.
Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). 5x
Wulk (Buccinum undatum). Enkele fragmenten.
tweekleppigen
Gewone mossel (Mytilus edulis). Algemeen, ook veel doubletten.
Gewone oester (Ostrea edulis). Enkele.
Japanse oester (Crassostrea gigas). Enkele.
Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen.
Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki). Aanwezig.
Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Enkele.
Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer
algemeen, ook doubletten.
Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Aanwezig.
Stevige strandschelp (Spisula solida). Enkele.
Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Vrij
algemeen.
Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Enkele fragmenten.
Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer algemeen, ook doubletten.
Nonnetje (Macoma balthica). Vrij algemeen.
Zaagje (Donax vittatus). Vrij algemeen.
Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Enkele.
Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Algemeen.
8
Tiende jaargang
maart 2014
Strandgaper (Mya arenaria). Enkele.
Afgeknotte gaper (Mya truncata). 1x
Amerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis).
Enkele, ook doubletten.
Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Enkele
fragmenten.
koppotigen
Gewone zeekat (Sepia officinalis). Vrij algemeen.
Gedoornde zeekat (Sepia orbignyana). 1x
Stekelhuidigen
Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Enkele.
Vissen
Hondshaai (Scyliorhinus canicula). 1x eikapsel.
Strandvondsten
Linda Keesman, Petten, 3 oktober. De in de de vorige Knorhaan vermelde geruite ribhoren
blijkt toch een stekelhoren te zijn.
Linda Keesman, Petten, 18 november. Het was weer leuk op het strand van Petten:
10 wenteltrapjes(!), 2 trapgevels, 1 penhoren (stuk), 1 muizenkeutel, 2 x noorse hartschelp en
3 wijde mantels.
Pieter Kruse, Wijk aan Zee, 1 december. Hallo allemaal. Ik liep met mijn vader op het
strand op 1 december bij Wijk aan Zee en er waren heel veel schelpen aangespoeld. Mijn
vader had tussen de scheermessen een
bijzondere schelp gevonden: een grote
tolhoren. We liepen verder en ik zag ook
een noordhoren en een onderkaak van een
haai. en op de terugweg zag mijn vader een
kies van een zoogdier, ik weet het niet wat
dat is en het moet ook gemeld worden in het
Zeepaardje.
Arthur Oosterbaan (Ecomare): "Die tolhoren is
echt heel bijzonder! Die heb ik nog nooit
gevonden. De kaak met de spitse tanden is niet
van een haai, maar van een beenvis, misschien
wel een snoek. Resten van zoetwatervissen
vinden we hier wel vaker op het strand. De kaak met kiezen is van een koe zo te zien."
Bram Langeveld (op verzoek van Ellen van der Niet): "Dat zijn een aantal mooie vondsten! Het stuk
kaak is een stuk rechterbovenkaak van een rund. Waarschijnlijk enkele honderden jaren oud. De
vissenkaak weet ik niet zeker, maar ik meen me te herinneren dat dergelijke stukken vaak aan
zeeduivels worden toegeschreven. De noordhoren is prachtig, die andere slak ronduit bizar (en
daarom nog leuker!). Ik heb wel wat vermoedens, maar ik weet niks zeker. Ik stuur daarom die twee
foto's door naar een schelpenman van Naturalis. Je hoort daar hopelijk nog van."
9
Tiende jaargang
maart 2014
Frank Wesselingh (Naturalis): "Dit is een Trochus of een Tectus, een tropische slak. Er zijn zowel
Caribische als Indopacifische soorten soorten. Het kan recente menselijke vervuiling zijn. Het kan ook
een exemplaar zijn dat net als de kauris mee is gekomen met VOC of WIC schepen. Mooi stuk!"
Thijs W. de Boer (Schelpenmuseum Schiermonnikoog): "De slak die Lucas heeft gevonden is volgens
mij de tolhoren Tectus pyramis. Deze soort komt algemeen voor in de Indische en Stille Oceaan. Hier
is het een zeer zeldzame vondst!! Geen idee hoe hij op het strand is terecht gekomen."
Verder een reactie van Herman en Ria. Die gaan voor een Tectus dentatus. Als ik zo wat plaatjes op
internet bekijk zou dat best wel eens de juiste naam kunnen zijn. (HW).
Ellen van der Niet, Katwijk, 15 januari. Sinds oktober zijn ze bezig met strandsuppletie in
Katwijk in het kader van de kustverdediging. Tot onze grote spijt is het strand voor de
Boulevard afgesloten, en kregen we geen toestemming om daar te zoeken. In oktober
begonnen ze met strandsuppletie aan de Noordkant, vlakbij ons SW-traject. Dat leverde leuke
vondsten op. Daarna gingen ze steeds verder naar het Zuiden, dus de leuke verse vondsten
bleven uit. Deze week zijn ze ten Noorden van de Uitwatering begonnen, op het eerste deel
van ons SW-traject. Het gevolg is dat Wil en ik vandaag veel leuke vondsten hadden. Vrijdag
liep ik nog schelpjes te zoeken op la Gomera: een week lang geen jas nodig.
Ik had dus heel optimistisch geen regenpak
aangetrokken, en had thuis een heet bad nodig om weer
bij te komen. Wat vonden we zoal:
> 1000 zeeklitten, al of niet opengehakt door de
meeuwen
> 10 otterschelpen met vlees, en daarnaast losse sifo’s,
doubletten, losse kleppen
< 10 Amerikaanse zwaardschedes met vlees
> 10 levende en > 10 dode gewone heremietkreeften,
deels “dakloos”
- 30 nagelkrabjes (zie foto)
> 100 dode zwemkrabben
molgarnalen
- 3 dode helmkrabben
- 6 gekke zwemkrabben (zie foto)
- 1 levend erwtenkrabbetje ? (zie foto)
- 161 pootjes van de molgarnaal (en er lagen er nog veel meer) en 5 hele molgarnalen (zie
foto)
(een aantal pootjes gingen thuis stuiptrekken na het wassen, doodeng, ik heb het gefilmd).
De rest komt in de volgende mail.
Groetjes, Ellen van der Niet, Strandwacht Katwijk-Noordwijk
Henk Witte, Bergen aan Zee (paal 31-32), 31 januari 2014. In wat fijn gruis gevonden: 11x
ovale zeeklitschelp, 23x tweetandschelp, 3x fragment sabelschede, 1x kleine platschelp, 5x
fragment papierschelp, 9x stomp traliehorentje en 1 fragment schepje.
Ruud Maarschall, St. Maartenszee, 3 en 4 februari. Gisteren, maandag 3 februari, een
jonge bruinvis, vrouwtje (er is een foto van de buik). Het dier was dood, alleen een oog was al
uitgepikt, voor de rest vrijwel gaaf. Plaats: bij strandhoofd t.o. zuidelijk strandrestaurant Sint
Maartenszee. Tijd rond 12:30 uur (gezien door Ruud en Gaylene).
1
Tiende jaargang
maart 2014
Vandaag, dinsdag 4 februari, rond 15:30 uur
bij afvoerpijp NRG, vlak bij de waterlijn,
levende zeenaald, ongeveer 30-35 cm,
warm oranje kleur. De beschrijving van
Gaylene komt het dichtst bij adderzeenaald,
geen grote zeenaald. Helaas geen foto.
Direct na de waarneming komen we op
basis van boeken en internet op
adderzeenaald uit.
(Gaylene had me gevraagd om mee te gaan,
maar ik wilde werken aan administratie; zo
mis je dus leuke waarnemingen!).
Wilberts stormseizoen
Het stormseizoen in december viel gelukkigerwijs samen met een deel van mijn kerstvakantie.
Daarvan gebruik makend ban ik een aantal keren op verschillende stranden geweest om te
kijken wat de zee zoal bracht.
Op 10 december lag er ten noorden van de pier bij Wijk aan Zee een dik pakket aanspoelsel
na de zware noordwesterstorm van enkele dagen eerder. Een strook van ongeveer 20 meter
breed en enkele kilometers lang was bezaaid met wier en zeesterren. Van de Gewone zeester
moeten er honderduizenden gelegen heben. Op sommige plaatsen was het een laag van zeker
10 cm dik.
Verder lagen er honderden Slangsterren en vele
tientallen Heremietkreeftjes. Opvallend was ook de
vondst van een flink aantal 30 ? Wadpieren tussen
de zeesterren en de veenkluiten. Van de
tweekleppigen was de Otterschelp het beste
vertegenwoordigd. Hiervan lagen er honderden vele
nog levend met de sifon verkrampt uit de schelp.
Op 16 december waren Marianne en ik op
Schiermonnikoog en vonden ook daar veel
slangsterren. Wat schelpen betreft was het magerder
dan ik gehoopt had, maar de vondst van een gave
Noordhoren maakte wel wat goed.
otterschelp
Op 20 december lagen er als restant van de storm nog twee dode Jan van Genten op de
Hondsbossche Zeewering. Verder veel wier, maar niet naar schelpen gezocht.
23 December waren we met z'n tweeën op het
strand van Hoek van Holland. Hier vonden we 7
geknobbelde hartschelpen. Het waren duidelijk
oude verkleurde en afgesleten exemplaren. Ook
raapten we een oude Artemisschelp op. Tot slot
verzamelden we ook nog een Gedoornde
hartschelp, dat was wel een vers exemplaar.
1
noordhoren
Tiende jaargang
maart 2014
Op de 26ste was ik na de kerststorm die uit het zuidwesten kwam op het strand bij IJmuiden.
Daar lag toen ook veel aanspoelsel en waren grote aantallen stormmeeuwen, zilvermeeuwen,
steenlopers en drieteen strandlopers bezig met hun eigen kerstdiner. Er lagen tientallen
levende Grote strandschelpen en Gewone tapijtschelpen. De duizenden Tepelhorens waren al
wel leeg en meestal blauwzwart verkleurd. Verder vond ik nog een stuk of twintig muiltjes
waarvan er een aantal levend op elkaar zaten. Vlak naast de piet raapte ik een levende zeer
hoge driehoekkige mossel op die wel erg sterk doet denken aan de Middellandse Zeemossel
Mytilus galloprovincialis. De schelp ligt thuis op een tafeltje, het "vlees" zit in een potje in de
vriezer. Wie weet wil iemand dat ooit nog eens DNA barcoderen.
In het nieuwe jaar was ik op 3 januari weer bij
IJmuiden, maar nu op de terrassen en het strandje
van de strandhuisjes ten noordoosten van de
jachthaven in de monding van het Noordzeekanaal.
Hier lagen zoals verwacht weer Artemisschelpen,
dertien stuks deze keer. En ook zoals bijna
vertrouwd vond ik tussen de eigen schelpenfauna
weer iets exotisch. Dit keer lag er dicht bij het water
een afwijkende tepelhoren. Het is een plattere horen
met een mooie donkere spiraaltekening vanuit de
top, de navel is gedeeltelijk afgedekt met eelt. Het
lijkt het meeste op de Mediterrane koepeltepelhoren. Zeer waarschijnlijk ook weer een
exemplaar uit een gekocht zakje schelpen of een souvenir van een strandvakantie in warmere
oorden.
Wat stormde het weer lekker in het weekend van 8 en 9 februari. Zaterdag raapte ik pal voor
strandafgang Egmond een kleine zeenaald op. Zeer vers, de vorige golf moet hem
aangespoeld hebben. We zijn gelijk op zoek gegaan naar de volgende maar helaas, of
gelukkig, bleef het bij eentje. Zondag ging ik vol
goede moed naar het zuidstrand bij IJmuiden, vanaf
La Maranda. Eerst gezandstraald, vervolgens
natgeregend, en het waaide zo hard dat er overal op
het strand een laagje water bleef lopen. Natte voeten
dus en maar weinig opgevist. Wel veel van de
gebruikelijke fuikhorens, tepelhorens, tapijtschelpen
en otterschelpen. En enkele honderden
drieteenstrandlopers. Meer dan ooit. Toch weer
genoten van de wind en de golven.
Wilbert Kerkhof
Langst levende diersoort ook op de Nederlandse kust aanwezig
Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zondag 8 december 2013
De Noordkromp is een tweekleppig weekdier waarvan recent is vastgesteld dat een exemplaar
dat in 2006 in de buurt van IJsland is gevangen 507 jaar oud is geworden. Hiermee is, voor
zover we nu weten, de Noordkromp de langst levende diersoort ter wereld. De Noordkromp
1
Tiende jaargang
maart 2014
komt ook in de Nederlandse kustwateren voor, maar over de lokale verspreiding van dit grote
en zware schelpdier bestaan nog veel vraagtekens.
Langst levende dier ter wereld
De tot nu toe oudste verzamelde Noordkromp (Arctica islandica; Linnaeus, 1767) is in 2006
in IJsland gevangen. Toen ging men er nog van uit dat het dier circa 405 tot 410 jaar oud zou
zijn geworden. Daarmee was het al meteen het oudste dier ter wereld. Recent onderzoek aan
de Universiteit van Bangor, Wales, heeft echter aangetoond dat dit weekdier 507 jaar oud is
geworden. Het is dus geboren in 1499: het jaar dat de NH kerk in Sommelsdijk is gebouwd en
Amerigo Vespucci en Alonso de Ojeda, zeven jaar na de beroemde Amerika-reis van
Christoffel Columbus, uit Europa vertrokken om naar Zuid-Amerika te varen waar ze toen de
monding van de rivier de Amazone hebben bereikt.
Levende Noordkromp, Denemarken, 2006 (foto: Peter H van Bragt)
Ook in de Nederlandse kustwateren
De Noordkromp komt ook in de Nederlandse kustwateren voor. De meeste waarnemingen zijn
van het meest noordelijke deel van de Nederlandse Noordzee, ten noorden van Texel tot aan
de Doggersbank. Na een fikse storm zijn er vaak Noordkromp-schelpen te vinden op de
noordelijke stranden van de Waddeneilanden: Schiermonnikoog en Ameland zijn hiervoor de
beste vindplaatsen. Op de Doggersbank en de Centrale Oestergronden zijn dichtheden tot 35
exemplaren per vierkante meter zeebodem gemeten. Meestal komen hier niet meer dan drie
tot vier exemplaren per tien vierkante meter voor. Deze populaties hebben sterk te lijden
onder de boomkorvisserij. De dichtheden lijken de laatste decennia af te nemen door
bodemvisserij.
1
Tiende jaargang
maart 2014
Lege verse Noordkrompschelp, 2006, Oosterschelde (foto: Peter H van Bragt)
Ook in de Zeeuwse Delta?
Heel af en toe worden er ook lege Noordkromp-schelpen in de Oosterschelde gevonden. Vaak
betreft het verse schelpen die in de buurt van Yerseke zijn aangetroffen. Het zijn zeer
waarschijnlijk schelpen die als bijvangst met geïmporteerde weekdieren elders van de WestEurpese kust zijn aangevoerd. Ook naast de visrestaurants van Yerseke, die uitkijken over de
Oosterschelde, worden vaak grote aantallen lege schelpen aangetroffen. Dit zijn ook de
schelpen van geïmporteerde dieren die in de restaurants zijn geserveerd en waarvan de lege
schelpen als afval in de Oosterschelde zijn gegooid.
Één levend exemplaar
In juni van dit jaar hebben twee natuurliefhebbers, Frans de Jong en Hans Post, in de
getijdenzone, in de omgeving van Gorishoek, meerdere lege verse doubletten en één levend
exemplaar van de Noordkromp aangetroffen. Dit dier is aangetroffen op een
schelpendumpplaats van de schelpdiervisserij. Hier lagen ook veel lege schelpen van andere
weekdiersoorten die niet of slechts uiterst zeldzaam in de Oosterschelde voorkomen: onder
andere Pelikaansvoetje, Penhoorn, Bonte mantel, Breedgeribde astarte en een Noordhoren. De
vondst van dit levende dier toont onomstotelijk aan dat met de import van weekdieren in de
Zeeuwse Delta, ook levende exemplaren van soorten die hier niet thuis horen, terecht komen.
Dit exemplaar is verzameld, maar het is mogelijk dat er nog meer levende Noordkrompen in
de Oosterschelde terecht zijn gekomen. Van deze soort hoeven we echter niet te vrezen dat hij
zich in de Oosterschelde gaat vestigen. De Noordkromp komt voor in noordelijke gebieden
waar het zeewater 's zomers niet warmer wordt dan 16 graden. In de Oosterschelde kan de
watertemperatuur oplopen tot enkele graden boven 20°C.
1
Tiende jaargang
maart 2014
Levende Noordkromp, Oosterschelde, 2013 (foto: Frans de Jong)
Beschrijving van de Noordkromp
Dit schelpdier wordt maximaal twaalf centimeter lang en 12,5 centimeter hoog. Hij heeft een
dikke zware schelp met op de verse exemplaren een dunne zwarte opperhuid. De buitenzijde
van de schelp draagt concentrische groeilijnen waarmee de leeftijd van het schelpdier kan
worden bepaald. Levende dieren graven zich in in de zeebodem. Alleen de korte sifonen,
waarmee hij water aanzuigt om er voedsel uit te filteren, steken dan nog uit de bodem.
Ingegraven, levende Noordkromp, Denemarken, 2006 Foto: Peter H van Bragt
De soort komt voor in de koudere kustwateren van Portugal tot Noord-Noordwegen en
IJsland, de Oostzee, de Witte Zee en de westelijke Atlantische Oceaankust van NewFoundland tot Cape Hatteras.
Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto's: Peter H van Bragt; Frans de Jong
1
Tiende jaargang
maart 2014
1

Download Report