briefing - Greenpeace

Belgische bedrijven vernielen de Noordpool
Greenpeace-briefing, juni 2014
De rush op de fossiele brandstoffen onder het poolijs is begonnen. Bedrijven als Shell
hebben “gelukkig” de grootste moeite om hun operaties – in dit geval in Alaska - op te
(mogen) starten in de erg moeilijke omstandigheden in het gebied i. De olieramp met het
boorplatform van BP in de Golf van Mexico in 2010 heeft in elk geval de Amerikaanse
autoriteiten ook gevoeliger gemaakt voor de veiligheidsaspecten van de oliezoektocht in het
extreme noordpoolgebied ii.
Een andere realiteit zien we in Rusland. Poetin kondigde in april 2014 de export van de
eerste noordpoololie aan, naar boven gehaald door het Prirazlomnaya-platform van
Gazprom iii. Greenpeace voerde in 2013 nog actie tegen dit platform, waarna 28
actievoerders en twee journalisten 3 maanden in gevangenschap doorbrachten iv.
Bron foto: http://www.offshoreenergytoday.com/wp-content/uploads/2014/04/Prirazlomnaya-platform-PutinGazprom-CEO-to-hold-a-teleconference-meeting.jpg
Deze zomer gaan Gazprom Neft v en Rosneft samen met Exxon Mobil vi nieuwe proefboringen
uitvoeren, op zoek naar olie in het Russische noordpoolgebied.
Het zwaartepunt van de rush op het zwarte goud aan de Noordpool ligt overduidelijk in
Rusland.
Onverantwoorde risico’s
De zoektocht naar olie in het fragiele ecosysteem is pure waanzin. Door de extreme
weersomstandigheden en koude is de kans op een olieramp er vele malen groter dan elders.
Volgens schattingen van het Amerikaanse agentschap Minerals Management Service
hebben de concessies in de Noordelijke IJszee in de buurt van Alaska een kans op vijf om
aan de basis van een grote olieramp te liggen tijdens hun exploitatie vii. Zelfs een relatief
kleine olieramp zou in dit gebied catastrofale gevolgen hebben. Het grootste deel van het
jaar is alles bevroren. Alle operaties moeten er plaatsvinden in enkele maanden tijd - niet
alleen het boren naar en oppompen van petroleum, maar ook de opkuis van een olieramp
als die zich voordoet.
De temperaturen onder het vriespunt, extreme klimatologische omstandigheden en het feit
dat het gebied geografisch gesproken erg afgelegen ligt, zijn ernstige belemmeringen om de
vervuiling te bestrijden. Want eenmaal de zee dichtvriest, geraken de hulpdiensten moeilijk
niet meer in de getroffen zone. De boten die de olie “recupereren” kunnen weinig uitvoeren
als er ijs ligt dat hen belemmert om de olievlekken te bereiken. En als de zee is
dichtgevroren, ook het aanleggen van noodputten - om de druk weg te nemen en het lek
makkelijker te dichten – kunnen dan niet. Zonder noodput kan de olie nog twee jaar lang in
zee stromen. Algemeen duurt het veel langer voor olie om op te lossen in koude waters nabij
het vriespunt dan in warmer water waarin microben veel actiever zijn. Volgens een senior
official van een Canadees bedrijf gespecialiseerd in het opkuisen van olielekken “is er
eigenlijk geen oplossing of methode die we kennen die effectief olie kan recuperen in het
Arctisch gebied” viii.
Bovendien betekenen olievlekken in de Arctische wateren ook de vergiftiging van een uniek
marien ecosysteem. Aangezien petroleum hier lang aanwezig blijft in het onderwaterleven,
zal het de organismen aan te tasten en een oncontroleerbare kettingreactie veroorzaken.
Diersoorten die op het vasteland leven, zoals de ijsbeer, hangen voor hun voedsel sterk af
van soorten die aan de kust leven. Die voeden zich op hun beurt met prooien die zouden
blootstaan aan olie, waardoor ze een aanzienlijke hoeveelheid giftige stoffen binnenkrijgen.
Op die manier “verspreidt” een olieramp zich tot op het vasteland.
België zet schouders onder Russische noordpoolplannen
Toch zien enkele Belgische bedrijven er geen graten in mee hun schouders te zetten onder
de Russische plannen om de fossiele brandstoffen onder het poolijs te gaan ontginnen.
Tideway, een dochter van baggerbedrijf DEME en aandeelhouder Ackermans & van Haaren
hielp al mee het Prirazlomnaya-platform te plaatsen ix, waar sinds eind vorig jaar de eerste
noordpoololie wordt ontgonnen.
Jan De Nul, die andere Belgische baggeraar, startte in 2012 met de baggerwerken voor de
Sabetta-haven, op het schiereiland Yamal aan de Golf van Ob x. Deze haven moet dienen als
dé draaischijf van het transport van gas en op termijn ook olie uit de Noordelijke IJszee xi. Dat
staat in schril contrast met de absolute noodzaak om het noordpoolgebied te beschermen
tegen de negatieve gevolgen die industriële ontginning onvermijdelijk met zich mee brengt.
Met deze werken zette Jan De Nul de schouders onder een cruciaal onderdeel in de
ambitieuze en roekeloze ontginningsplannen van Rusland in het gebied.
2
Het deed dat ook niet alleen. Jan De Nul ontving de steun van Delcredere, de
overheidsdienst die projecten van Belgische bedrijven in het buitenland verzekert tegen
commerciële en politieke risico’s. Door het toekennen van die exportkredietverzekering,
stond de Belgische overheid (en de belastingbetaler) borg voor de bijdrage van Jan De Nul
aan de bouw van deze noordpoolhaven xii.
Vanaf 2014 baggert DEME, dochter van Ackermans & van Haaren, verder aan de controversiële Sabetta
noordpoolhaven.
Zo
moet
die
er
volgens
de
opdrachtgever
gaan
uitzien.
Bron
foto:
http://barentsobserver.com/sites/barentsobserver.com/files/styles/grid_8/public/main/articles/sabetta_port_novate
k_arcticwellscom.jpg?itok=-ggaaYvl
DEME, dochter van Ackermans & van Haaren, neemt vanaf 2014 deze controversiële
baggerwerken over. Dit contract werd pas begin mei 2014 binnengehaald. DEME, een
baggerbedrijf dat claimt hoge milieustandaarden te hanteren, moet dus op amper enkele
weken tijd deze werken in moeilijke operationele omstandigheden voorbereiden, inclusief
milieu-effectenstudies, rampenplannen en milieubeheerplannen. Zo’n haastwerk lijkt
onmogelijk te rijmen met het “good stewardship” xiiidat DEME in haar operaties beweert te
hanteren.
DEME zal ook op zijn beurt steun vragen bij publiek exportkredietverzekeraar Delcredere.
Daarover wordt in de komende weken beslist.
Walvissen, ijsberen, beloega’s
De Sabetta-haven moet dé noordpoolhaven voor Rusland worden. Het gebied waar de
haven wordt ingeplant is echter – net als het hele noordpoolgebied – ecologisch erg
kwetsbaar en een biotoop van heel wat fauna en flora.
Diersoorten als de walrus, de beloega of witte dolfijn, de groenlandse walvis, de gewone
vinvis, de ijsbeer en de roodhalsgans komen er voor xiv. Dit zijn stuk voor stuk soorten
waarvan het voortbestaan door de reeds vele verontreinigingen in de regio xv, directe
3
aanvaringen met schepen (bijvoorbeeld in het geval van de gewone vinvis) en de directe,
ernstige gevolgen van de klimaatsveranderingen xvi (bijvoorbeeld in het geval van de ijsbeer
en de roodhalsgans) reeds zwaar onder druk komt te staan. De International Union for
Conservation of Nature (IUCN) benadrukt onder andere dat het voortbestaan van de
roodhalsgans nu al ernstig bedreigd wordt door habitatverlies als een gevolg van olie- en
gasontginningen xvii.
Geluidsvervuiling veroorzaakt gedragsverandering
De baggerwerken die DEME zal voorzetten in het gebied brengen een niet te verwaarlozen
impact met zich mee. In dit gebied is er in de eerste plaats de bezorgdheid voor de
geluidslast van het baggeren onder water en de gevolgen daarvan voor walvissen.
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat walvissoorten bijzonder gevoelig zijn aan
geluidsvervuiling. De schadelijke effecten kunnen moeilijk in algemene termen worden
omschreven, omdat het afhangt van verschillende elementen, zoals type geluidslast,
geluidssterkte, biologische verschillen op soortniveau.
Als voorbeeld zijn er de al duidelijk bestudeerde effecten van baggeractiviteiten op de
Groenlandse walvis, een soort die voorkomt in dit gebied xviii. Uit onderzoek xix blijken
gedragsveranderingen bij de soort als een direct gevolg van de baggeractiviteiten. Dieren
oriënteerden zich weg van het lawaai, ook al vonden de activiteiten plaats tot op een afstand
van enkele kilometers ver. De onderzoekers identificeerden een verlaagde eetlust, verlaagde
call rates (roepen naar soortgenoten), en veranderende patronen in duiken, aan de
wateroppervlakte komen en ademhalingsritmes als gedragsveranderingen ten gevolge van
de waargenomen geluidslast.
4
Zware metalen
Verder is er ook de potentiële vervuiling van de zware metalen die vrijkomen bij de
baggerwerken. Zware metalen zoals lood en zink zijn van nature te vinden in de te baggeren
grondoppervlakte, ook in Sabetta xx. De verspreiding van dergelijke zware metalen in de
waterkolom hangt af van verschillende aspecten, waaronder het type metaal, turbulentie in
de waterkolom, baggermethode, vrije concentratie van de zware metalen, zuurtegraad,
zuurstofgraad, enz. Bij gebrek aan transparantie over de milieuelementen bij de werken van
Jan De Nul in 2012 en 2013 is het heel moeilijk om hiervan de precieze impact in te
schatten. Maar er is wel degelijk het risico van inname van dergelijke zware metalen door
weekdieren, vissoorten en zoogdieren (direct en indirect via de voedselketen), en de
mogelijke ernstige gevolgen hiervan (o.a. voortplantingsproblemen bij walvissen).
Walvissen, let op!
Ook is er het risico op aanvaringen met walvissen. De gewone vinvis, de soort die het vaakst
wordt gerapporteerd als walvissoort die wordt getroffen door schepen, komt voor in de regio.
Deze soort wordt door het IUCN gecatalogeerd als bedreigd xxi.
Jan De Nul verklaarde aan Greenpeace dat de methode van het baggerbedrijf om de
effecten van haar baggeractiviteiten op walvissen te beperken, gebeurt via een waarnemer
op het baggerschip (zogenaamde Big Eye surveillance) xxii. Een onafhankelijke,
wetenschappelijke beoordelingscommissie, in opdracht van IUCN, oordeelde echter reeds in
februari 2005 dat een dergelijke methode, in haar algemeenheid als aanpak, bijzonder
ontoereikend is xxiii.
België is bovendien volgens een internationale conventie xxiv die het al in 1990 ratificeerde
verplicht om deze walvissoorten te helpen beschermen. In die context is het onbegrijpelijk
dat de publieke exportkredietverzekaar Delcredere dit soort projecten een kredietgarantie
verleent.
5
Tenslotte zal baggeren in dit gebied ook leiden tot een verstoring in het zoetwater
ecosysteem in de Golf van Ob, met de dreigende vernietiging van één van ’s werelds
grootste habitatten van waardevolle witte vissoorten als gevolg xxv.
Bagger en kijk niet om?
Baggerbedrijf DEME claimt ‘met en voor’ de natuur te werken, met volle respect voor het
leefmilieu xxvi. In deze fragiele regio is het simpelweg onmogelijk om duurzaam te opereren.
Het vaak gehoorde excuus van Belgische bedrijven is dat als zij deze werken niet uitvoeren,
een ander het wel zal doen en waarschijnlijk met (nog) grotere gevolgen voor het
ecosysteem. Dat is als een huurmoordenaar die zichzelf goedpraat door te zeggen dat een
collega het nog wreder zou aanpakken.
DEME en zijn aandeelhouder Ackermans & van Haaren kunnen bovendien het bredere
plaatje niet naast zich neerleggen. Door hun belangrijke bijdrage aan de bouw van deze
noordpoolhaven worden ze betrokken partij in de roekeloze Russische noordpoolplannen. Ze
effenen het pad voor de ontginning van de fossiele brandstoffen onder het poolijs, door de
Russische oliebedrijven die op het vasteland een catastrofale milieureputatie hebben
opgebouwd. De Russische olie-industrie lekt jaarlijks 30 miljoen vaten olie (zeven maal
zoveel als wat vrijkwam bij de olieramp in de Golf van Mexico in 2010), vaak in een sfeer van
geheimhouding en corruptie. Elke 18 maanden vloeit er bovendien meer dan 4 miljoen vaten
olie weg in de Noordelijke IJszee, waardoor het poolgebied nu al ernstig verontreinigd
wordt xxvii.
Tijdens de lange winters aan de noordpoolcirkel lekt olie ongemerkt uit tal van barsten in ondergrondse pijpleidingen. Bron
foto: http://www.greenpeace.org/international/Global/international/artwork/climate/2012/russianoil/pic05-melt.jpg
6
Referenties
i
http://www.upstreamonline.com/epaper/article1355210.ece
ii
http://www.alaskadispatch.com/article/20130314/shell-oil-faces-stricter-federal-regulation-future-arcticexploration
iii
http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/journaal/2.33191?video=1.1955540
iv
http://www.greenpeace.org/belgium/nl/nieuws-blogs/nieuws/Arctic-Sunrise-en-crew-vastgehouden-doorRussische-kustwacht/
v
http://www.gazprom-neft.com/press-center/news/1096937/
vi
http://www.bloomberg.com/news/2014-04-28/exxon-s-900-billion-arctic-prize-at-risk-after-ukraine.html
vii
x Revised Oil-Spill Risk Analysis: Beaufort Sea Outer Continental Shelf Lease Sale 170
http://www.boemre.gov/itd/pubs/1997/97-0039.pdf p.25
viii
viii http://www.sikunews.com/News/Canada-Northwest-Territories/No-one-knows-how-to-clean-up-an-Arctic-oilspill-7692
ix
http://www.greenpeace.org/belgium/nl/pers/persberichten/Greenpeace-verhoogt-druk-op-Gazprom-met-nieuweactie-in-Russische-Noordpool/
x
http://www.greenpeace.org/belgium/nl/nieuws-blogs/Blogs/blog-noordpool/jan-de-nul-helpt-noordpoolslopen/blog/45025/
xi
http://eng.rosmorport.ru/news.html?id=2599
xii
http://www.gva.be/nieuws/wetenschap/aid1389951/belgie-staat-borg-voor-baggerproject-jan-de-nul-innoordpoolgebied.aspx
xiii
http://www.deme-group.com/sustainability
xiv
http://www.iucn.org/ en Environmental Impact Assessment, English translation, Lenmorniiproekt Open Stock
Company, ‘Development of South-Tambey Gas Condensate Field, Sea port construction at Sabetta settlement
area at Yamal Peninsular, including the development of ship approach channel in the Gulf of Ob (preliminary
period projects), 2011
xv
Global Environment Facility. United Nations Environmental Programme.«Diagnostics of environmental
conditions of the Arctic Zone of the Russian Federation» (Detailed summary), Moscow, 2011.
xvi
Zie bijvoorbeeld Greenpeace Research Laboratories, Climate Change Impacts on Artic Wildlife, Technical
report, April 2012.
xvii
http://www.iucnredlist.org/details/22679954/0
xviii
Environmental Impact Assessment, Lenmorniiproekt Open Stock Company, ‘Development of South-Tambey
Gas Condensate Field, Sea port construction at Sabetta settlement area at Yamal Peninsular, including the
development of ship approach channel in the Gulf of Ob (preliminary period projects), 2011.
xix
Richardson, W. J., Würsig, B., & Greene, C. R., Jr. (1990). Reactions of bowhead whales, Balaena mysticetus,
to drilling and dredging noise in the Canadian Beaufort Sea, Marine Environmental Research, 29(2), 135-160.
xx
Environmental Impact Assessment, Lenmorniiproekt Open Stock Company, ‘Development of South-Tambey
Gas Condensate Field, Sea port construction at Sabetta settlement area at Yamal Peninsular, including the
7
development of ship approach channel in the Gulf of Ob (preliminary period projects), 2011, zie bijvoorbeeld
pagina 193.
xxi
http://www.iucnredlist.org/details/2478/0
xxii
Gesprek tussen Greenpeace en Jan De Nul, 25 februari 2013.
xxiii
Report of the Independent Scientific Review Panel, Impacts of Sakhalin II Phase 2 on Western North Pacific
Gray Whales and Related Biodiversity, 16 February 2005
xxiv
http://www.cms.int/
xxv
http://www.transrivers.org/documents/conferences/rivers-of-siberia-2013-conference-resolution/
xxvi
http://www.deme-group.com/sustainability
xxvii
Brief overview of oil pipelines’ rupture sand volumes of oil spills in Russia. Greenpeace, march 2012.
http://www.greenpeace.org/russia/Global/russia/report/Arctic-oil/Brifing_oil-pipelines-rupture-sand-volumes-of-oilspills-in-Russia.pdf
8

Download Report