Flyer Quernstweg en Dreiherrenstein-route

N ederlands
G E S C H I E D K U N D I G E S P O R E N Z O E K T O C H T I N H E T N AT I O N A A L PA R K
Quernstweg en
Dreiherrenstein-route
Nationalpark
Kellerwald-Edersee
2 SPOREN DER GESCHIEDENIS
Getuigenissen van de geschiedenis in wildernis in wording
Vrij van het gebruik door de mens ontwikkelt zich in het nationaal park Kellerwald-Edersee de wildernis van morgen. Wat
overblijft zijn sporen van het verleden. Het zijn grafheuvels en
restanten van meilers, voormalige akkerterrassen en holle wegen,
overblijfselen van nederzettingen en grensstenen, die nog lange
tijd zullen getuigen van de invloeden van de mens. Bovendien
worden waardevolle leefgebieden bewust in traditionele staat
onderhouden. Daartoe behoren de heide en schrale graslanden
van de Triescher, evenals de vochtige weiden langs de beekjes.
Geschiedenis rondom de Quernst
De Quernstweg en de Dreiherrenstein-route lopen langs eeuwenoude grenzen. Afdrukken van de geschiedenis zijn op vele
plaatsen zichtbaar. In de buurt van de vervallen Quernstkerk
staat tegenwoordig de Quernstkapel en deze nodigt u uit voor
een bezinningspauze. Met behulp van deze gids komt u aan de
genummerde stations en in het „Quernst-Pavillon“ heel wat te
weten over het bewogen verleden.
ROUTES 3
Quernstweg
Vertrekpunt: wandelparkeerplaats Euler
Lengte: 3,4 km
De Quernstweg leidt door bewogen geschiedenis en wildernis
in wording. Hij toont hoe oude grenzen verdwijnen en opent
de zintuigen voor nieuwe betrekkingen tussen mens en natuur.
Volg op de natuurverbonden paden het symbool van de Quernst
kapel en u bent er middenin.
Op oude windvalvlaktes, waar het alternatieve Quernstpad
doorheen leidt, wordt de kracht van de natuur zichtbaar. Stap
met de ranger over afstervende wortels en door jong, opbloeiend bos. Hier heeft u tijd om zich ingetogen bezig te houden
met de wildernis in wording.
Dreiherrenstein-route
Vertrekpunt: wandelparkeerplaats Euler of Frebershausen
Lengte: 8,8 km of 8 km
De Dreiherrenstein-route maakt voor de wandelaars de bossen
rond de Quernst toegankelijk. Volg het symbool van de grensstenen en u beleeft geschiedenis en wildernis in wording van
dichtbij.
Langs de eeuwenoude grenzen gaat het tot aan de Dreiherrenstein, waar de oude territoria Hessen-Darmstadt, HessenKassel en Waldeck aan elkaar grensden. De bemoste grensstenen nodigen u uit voor een korte pauze en een terugblik op de
geschiedenis. Ten laatste aan de Wolfsgrube loopt bij menig
wandelaar een koude rilling over de rug.
4 S tation 1
Grenzen
Grenstekens
Voordat landgraaf Ludwig IV zijn bezit in 1589 voor het eerst
liet afschermen door stenen, waren de grensverlopen vaak vaag
en leidden dikwijls tot ruzies. Als grenstekens dienden gekenmerkte bomen, zogenaamde „tekenbomen“, aardeheuvels en
graven. De grensverlopen werden schriftelijk vastgelegd: „ …
dadannen den Thalgang zur rechten Hand hinein nach der
Pfützen, da ein alter Malbaum gestanden und ein neuer gemacht, von der Pfützen über Knauff s Wiesen, darinnen zween
Malbäume befunden wurden, …“ (1587).
Grensgewoontes
De vroeger regelmatig gehouden grenspatrouilles of „Schnadezüge“ (Schnade = Schneide = grens) worden vandaag de dag
weer onderhouden als gebruik. Een „stootcommando“ is ervoor
verantwoordelijk, dat jonge burgers hun gemeentegrenzen in
blijvende herinnering behouden:
aan een grenssteen wordt gestopt. Twee sterke mannen heffen
diegene die moet „gestoten“ worden aan beide benen op en laten
hem met zijn achterwerk driemaal kennis maken met zijn
steen. Daarbij roept
de derde man van
het stootcommando: „De
steen, de
grens, in eeuwigheid!“
S tation 2 5
Kolenbranderij
Leven uit het bos
Voor onze voorvaderen was een leven zonder bos ondenkbaar.
Het wild en de vruchten van het bos waren een verrijking voor
het menu. Bouw- en brandhout waren levensnoodzakelijk.
Het vee werd naar het bos gebracht en loofstrooisel werd verzameld voor de stal.
Houten schacht in
een kolenmeiler
Rookdak
Aardedak
Koolhout
Het werk van de kolenbranderij
Met de van de 16e tot de 19e eeuw geëxploiteerde kolenbranderij produceerde men houtskool voor de ertssmelterij. Voor
de productie van een ton ruwijzer waren 30 tot 40 sterke beuken nodig.
De houtskool werd gebrand in kolenmeilers in het bos. De
plaats waar de meiler opgezet werd had een diameter van 7 tot
15 meter. Om een „Quandelschacht“ (houten schacht in een
kolenmeiler) plaatste men gelijkmatig loodrecht het „koolhout“. Door het op elkaar plaatsen van meerdere lagen ontstond een ongeveer 3 meter hoge kegelstomp. Deze werd afgedekt met een „rookdak“ uit loof en rijshout en een „aardedak“.
De „Quandelschacht“ werd van boven aangestoken. De regeling
van het verkolingsproces gebeurde door het insteken en sluiten
van trekgaten. De verkoling duurde 8 tot 20 dagen. Per kubieke meter hout rekende men op 125 tot 150 kg houtskool.
6 K a A rt
499
enlotheim
Ruhlauber
Ru
hla
ub
er
Heiligenstocktriesch
Damentriesch
Ruine
Quernstkirche
Seligenpfad
Quernst-Kape
KB 409
Quernst-Pavillon
Talg
Quernstweg
Quernstpfad
371
L
566
30
KB 411
10
85
Feriendorf
Frankenau
ND
Wichtelsteine
32
33
Wolfsgrub
486
Zuweg
DreiherrensteinRoute
Dreiherrenst
„KellerwaldUhr“
11
Zufahrt
Parkplatz
3
Frankenau
Legende
KB 123
528
L3
Kellerwaldsteig
informatieplaats natuur
alternatieve route Kellerwaldsteig
wandelparkeerplaats
reddingspunt
eten en drinken
wandelroute
accommodatie
ruïne
uitzichtspunt
Quernstkapel
488
straat
1
weg
nummerstation
grens nationaal park
geschikt voor kinderwagens
bos
geschikt voor rolstoelen
rivier / beek
460
vast schoeisel aanbevolen
626
566
K a A rt 7
604
33
L3
be
Dreiherrenstein-Route
ach
seb
We
322
1 km
elle
KB 424
Q
u
er
gang
ns
tgrund
550
427
497
9
tein-Route
Frebershausen
523
494
KB 425
561
2
33
1 km
1 km
Trajecthoogteprofielen met de wijzers van de klok mee
503
Quernstweg
Dreiherrensteinroute
570 m
560 m
550 m
540 m
530 m
520 m
510 m
500 m
494 m
0m
0 km
582 m
550 m
525 m
500 m
475 m
450 m
425 m
400 m
390 m
0m
0 km
529
Dülfershof
0,25 km 0,5 km 0,75 km
1 km
1,25 km 1,5 km 1,75 km
2 km
2,25 km 2,5 km 2,75 km
3 km
3,4 km
460
0,75 km
1,5 km
2,25 km
3 km
3,75 km
4,5 km
5,25 km
6 km
6,75 km
584
7,5 km
8,25 km 8,8 km
Wes
8 S tation 3 en 4
Quernst
Ontginningen voor nederzettingen en akkerbouw
Hoewel de mens als jager en verzamelaar het bos nodig had,
voor de akkerbouw kon hij het echter niet gebruiken. Tussen
800 en 1300 na Chr. werden beukenbossen gerooid en bevolkt.
Het land werd verdeeld in bos en veld. Tijdens deze periode
ontstond ook de Quernstkerk op eenzame hoogte. Rond de
kerk werd het bos gerooid en als akker bewerkt.
Na de Reformatie verviel de kerk en het land werd Triescher.
Hier weidde nu vee. Mos en heidekruid werden verzameld als
stalstrooisel. Het land rondom de vervallen Quernstkerk en
de nieuwe Quernstkapel wordt vandaag met schapen open
gehouden.
Het lot van de fijnsparren
Begin en eind van de fijnspar
In het jaar 1888 nam de Pruisische Forstfiskus het land rondom
de Quernst over en beboste het met fijnsparren. Tot 1990 had
zich een dicht gesloten sparrenbos ontwikkeld. In januari 1990
veegden verwoestende orkanen over de bossen. Sterke sparren
werden ontworteld of knikten om zoals lucifers. Einde februari
1990 maakten de orkanen „Vivian“ en „Wiebke“ het werk van
verwoesting compleet. Langs de weg wordt duidelijk dat de
natuur zich terug ontwikkeld – nieuwe wildernis ontstaat.
S tation 5 9
Ruhlauber
Wildernis in wording
Reeds vóór de benoeming tot nationaal park in het jaar 2004
was de Ruhlauber een natuurreservaat. Sinds meer dan 20 jaren
mag de natuur hier natuur zijn. De omvorming tot wildernis is
overal zichtbaar. Enkele beuken zijn reeds op leeftijd gekomen.
Ze zijn bedekt met paddenstoelen en hier en daar is een boom
omgevallen. In het open bos streven jonge beuken naar het licht.
Het beukenbos is dicht en authentiek geworden.
Mystiek buchonia
Hessen geldt als buchonia – het land der beuken. Reeds in de
Romeins-Germaanse tijd stonden de nagenoeg ondoordringbare beukenbossen voor wildernis. Onuitputtelijke sagen, sprookjes en vertellingen zijn om het beukenbos geweven. Voor de
bewoners was het tot in de Middeleeuwen de wereld van de
kobolden, dwergen, trollen, elfen, feeën en kabouters.
De uitgestrektheid van de toenmalige bossen heeft de Romeinse
keizer Caesar beschreven in „De bello Gallico“: „ . . . er is niemand
in dit Germanië, die zou kunnen zeggen, dat hij aan het einde van
het Hercynische woud is gekomen, ook wanneer hij een traject zou
hebben afgelegd van 60 dagen of zou weten, waar hij begint . . .”
1 0 S tation 6
Wolfskuil
Strijd tegen de wolf
De wolf gold in vroegere eeuwen als de grootste vijand van de
landelijke bevolking. Hij richtte in de veestapels aanzienlijke
schade aan en werd gezien als „medeconcurrent“ bij het zoeken
naar voedsel. Rond 1500 probeerde men met verschillende
methodes de toenmalige wolvenplaag onder controle te krijgen.
Zo legde men steilwandige kuilen, zogenaamde „Wolfskaulen“,
aan, om de roofdieren te vangen en te doden. Als lokmiddel
werd aas in de kuil geworpen.
Alte Wolfskaule
De eerste verwijzing naar de „Wolfskaule“ in „Forst Ruhlauber”
stamt uit het jaar 1749 in de grenssteenbeschrijving nr. 14:
„ . . . Ist ein Neuer Hauptstein mit H und W bemerkt, steht
ebenfalls zwischen erst gedachten Waldungen lincker Hand
neben der Waldeckischen Wolfs-Kaule und zeigt mit einem
Winckel lincker Hand den Berg hinunter zu . . .“
De vandaag in de buurt van de wolfskuil staande steen van
1821 met het nr. 14 is vermoedelijk de opvolgerssteen.
S tation 7 1 1
„Dreiherrenstein“
De grenssteen nr. 81 draagt het jaartal 1590 en is op die manier nog één van de weinige overgebleven stenen van de eerste
grensafbakeningen.
Dreiherrenstein
Groothertogdom Hessen (GH)
Gemeente Altenlotheim
Vorstendom Waldeck
Gemeente Frebershausen
Keurvorstendom Hessen (KH)
Gemeente Frankenau
Getuigen van de staatkundige versnippering
Door de opsplitsing van Duitsland na de Napoleontische tijd
waren bezitaanspraken met hun grensverdelingen vaak willekeurige akten geworden. In de 18e en de 19 eeuw was Duitsland een territoriaal lappendeken.
In het nationaal park – aan de „Dreiherrenstein“ – grenzen de
voormalige territoria van drie heren aan elkaar. Het groothertogdom Hessen bezat van 1624 tot 1866 de oude heerschappij
Itter resp. het latere district Vöhl als exclave – ook „Hessisch
Siberië“ genoemd.
„KH“ staat voor „Keurvorstendom Hessen“ (tot 1803 Landgraafschap Hessen-Kassel),
„GH“ voor Groothertogdom Hessen (tot 1803 Landgraafschap Hessen-Darmstadt) en
„W“ voor Waldeck resp.
„FW“ voor Vorstendom Waldeck. De achtstralige ster is het
wapen van het vorstendom.
Spottend werden de afkortingen „GH“ en „FW“ als „Großer Hunger” (grote honger) en „Fette Wurst“ (vette worst) omschreven.
12 REISWEG
Geschiedkundige sporenzoektocht in het nationaal park
De Quernstweg en de Dreiherrenstein-route lopen langs eeuwenoude grenzen. Volg de afdrukken van de geschiedenis, die
ook in de wildernis in wording bewaard zijn gebleven. Laat u
beroeren door
deze historische plaatsen. Bemoste, oude grensBad Arolsen
Dortmund
stenen en de Quernstkapel nodigen u uit voor een moment
A 44
van bezinning en een „geschiedkundige
B 450 terugblik“.
B 251
B 252
Wolfhagen
Korbach
B 251
B 520
B 251
A
B 252
B 450
B 485
Edersee
B 25
nationaal park
Ed
er
Schmittlotheim
Altenlotheim
Giflitz
FrebersKleinern
Euler hausen
Gellershausen
Frebershausen
Frankenau
Fritzlar
Eder
Bad Wildungen
B 253
A 49
Frankenberg
Impressum
Marburg
Homberg
Uitgever: Hessen-Forst, Nationalparkamt Kellerwald-Edersee
Gießen
Laustraße 8, 34537 Bad Wildungen, Tel. 0049 (0) 5621 75249-0
[email protected]
B3
www.nationalpark-kellerwald-edersee.de
Foto‘s: cognitio, Nationalparkamt
Redactie en vormgeving: cognitio Kommunikation & Planung, A. Hoffmann, www.cognitio.de
2nd Edition, mei 2014
W
E LT E R B E
E
•
•
•
OR
E M
AL
ONDI
W
T
2UJDQLVDWLRQ
GHU9HUHLQWHQ1DWLRQHQ
IU%LOGXQJ:LVVHQVFKDIW
XQG.XOWXU
G
IN
I
LD HER
A
PATRI
M
O
%XFKHQXUZlOGHUGHU.DUSDWHQ
XQG$OWH%XFKHQZlOGHU
'HXWVFKODQGV
:HOWHUEHVHLW
Nationale
Naturlandschaften

Download Report