VERKONDIGING op 4 januari 2015, hoogfeest van de

25 eurocent
VERKONDIGING op 4 januari 2015, hoogfeest van de Openbaring
des Heren ('Driekoningen') in de kerk van Onze Lieve Vrouw van de
Allerheiligste Rozenkrans te Amsterdam
door pastor Pierre Valkering
Gelezen: uit het boek van de profeet Jesaja (60, 1-6), Psalm 72 (2.7-8.10-11.12-13), de brief van de heilige apostel Paulus aan
de christenen te Efeze (3, 2-3a.5-6)) en het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Mattheüs (2, 1-12).
We three kings of Orient are;/Bearing gifts we traverse afar,/Field and fountain, moor and
mountain,/Following yonder star.
Wij zijn drie koningen uit het oosten. Van verre gekomen doorkruisen wij met onze geschenken
velden, stromen, moerassen, bergen - volgend gind're ster.
O star of wonder, star of night,/Star with royal beauty bright,/Westward leading, still proceeding,/Guide
us to thy perfect light.
O wondere ster, nachtelijke ster, ster van heldere, koninklijke schoonheid, die westwaarts leidt, altijd
verdergaand, leid ons tot uw volmaakte licht.
- De tekst van een Christmas carol1 die ik op Nieuwjaarsdag hoorde zingen en waarvan tekst en
melodie sindsdien door mijn hoofd gaan. Een lied dat prachtig verklankt en verwoordt de charme, de
romantiek, de magie van dit hoogfeest van de Openbaring des Heren, Driekoningen: de magie van
Jezus, het kind in de kribbe, Christus die mensen in alle tijden en van overal op aarde aantrekt als een
magneet. "Sta op, laat het licht u beschijnen, Jeruzalem, want de zon gaat over u op en de glorie van
de Heer begint over u te schijnen. Want zie, duisternis bedekt de aarde, het donker de volkeren, maar
over u gaat de Heer op, en zijn glorie is boven u verschenen. Volken komen af op uw licht, koningen
op de luister van uw dageraad. Sla uw ogen op, en zie om u heen: van overal komen ze naar u toe;
uw zonen komen van verre; uw dochters draagt men op de arm. Bij het zien hiervan zult gij met
blijdschap worden vervuld en uw hart zal bonzen en wijd worden van vreugde." Aldus de profeet
Jesaja in de eerste lezing vandaag. En ik hoop dat u het met hem een beetje mee kunt voelen
vanwege wat wij vandaag vieren, vanwege Christus die geboren is, die door mensen is ontdekt en die
door mensen steeds opnieuw ontdekt wórdt als zin en vreugde van en voor hun bestaan, hun leven
hier op deze aarde.
Een romantisch, een magisch feest. Jezus Christus die straalt en aantrekt als een magneet. Ja... maar
zoals Jesaja sprak: duisternis en donker als achtergrond van dit feest ontbreken niet: Herodes! Hij is
het broertje dat als twee druppels water lijkt op allerlei kille heersers, dictators, die zich in
verschillende gradaties van ergheid in alle tijden laten gelden en die bron zijn van lijden en verdriet:
Assad, Kim il Sung, Poetin, Erdogan, Mugabe - om maar enkele van Herodes' evenknieën in onze tijd
2
3
te noemen. Mannen die op het pluche zitten. Mannen die paleizen bouwen. En aan die paleizen en
dat pluche zijn zij zeer gehecht en zonder slag of stoot geven zij pluche en paleizen zeker niet op. Wij
kennen dat verschijnsel trouwens ook in onze kerk: bisschoppen, kardinalen, pastoors, maar ook
kerkelijke vrijwilligersters kunnen bijkans aan hun zetels te lijken vastgelijmd. Het kunnen echte
meubels zijn die van geen wijken willen weten. Ruimte maken, laat staan: plaats maken voor anderen,
veel mensen vinden dat moeilijk.
Mensen, mánnen vooral, voor wie dit geldt kunnen gemakkelijk een beetje paranoia worden: Ze
voelen zich snel op hun teentjes getrapt en in hun positie bedreigd. We zien het bij Herodes. Zo'n
grote man die bang is voor een kind, een baby. Het is lachwekkend. Het is triest. En het is
huiveringwekkend. Je moet eigenlijk een eersteklas acteur zijn om de scene van zijn ontmoeting met
de wijzen vandaag goed te intoneren. "Als de vos de passie preekt, boer pas op je kippen." Bij uitstek
is dát spreekwoord op die scene van toepassing. De sluwheid, de onwaarachtigheid, de valsheid, de
gemeenheid druipt er van af bij Herodes. Mierzoet spreekt hij. Maar welk een dodelijke dreiging schuilt
1
Tekst en muziek: John Henry Hopkins jr. (Am.), 1857.
Zie ook: Mtt. 20, 25: "Jullie weten dat de leiders van de volken heerschappij voeren over hen en de grote
mannen hun gezag laten gelden."
3
Zie Mtt. 11, 8: "Mensen die verfijnde kleren dragen, vind je in de paleizen van de koningen." Idem: Luc. 7, 25.
2
1
er in zijn woorden: "Gaat een zorgvuldig onderzoek instellen naar het kind, en wanneer gij het
gevonden hebt, bericht het mij dan, opdat ook ik het hulde kan gaan brengen." Dat laatste... Owhhh.
Afgelopen vrijdag had de journalist Jos Palm, van katholieken huize, wonend hier in Amsterdam-Zuid,
4
in De Pijp, het in NRC-Handelsblad over wat hij noemt een "kerststalletjessyndroom" waaraan
katholieken zouden lijden. Voor hen, schrijft hij, is geloof: "geluk, zingende herdertjes, zoetgevooisde
engelen, verse worst en kerstbrood in de stille, heilige nacht." En hij vervolgt: "Zo heeft de kerk, die
verder op allerlei fronten streng, onverbiddelijk en veeleisend is, het in het innerlijk behang van de
gelovigen weten te verweven. Vandaar dat katholieken in alle soorten en maten - van ongelovige
postkatholieken tot het handjevol belijdenden (dat zijn wij! - pv); - (dat zij) altijd op zoek zijn naar de
warmte van de stal. Het kindeke Jezus, de verlosser (...), is meer iets voor de (...) protestanten. Zij
zoeken waarheid. Schapen als katholieken zijn, zoeken behaaglijkheid." Aldus Jos Palm. Ook stelt hij
dat er sprake zou zijn van "een bijzondere roomse houding tegenover de waarheid": "De leer staat
vast, maar als het even kan, is er een tenzij - een mits, een maar. (...) Zo'n betrekkelijke omgang met
de waarheid", aldus Palm, "is een kwaliteit die alle katholieken herkennen, althans in de praktijk van
het leven en het geloof van alledag. (Want) in laatste instantie zijn ook in de roomse kerk de laatste
waarheden onverzettelijk en is accomodatie met de dogma's beperkt mogelijk." 'Onderhandelen met
de waarheid', noemt Palm dan ook een "georganiseerde en gekoesterde illusie, die de kerk tot op
grote hoogte intact laat (en), die haar tot sociaal meest intelligente dictatuur van de twintigste eeuw
maakt(e)."
Oef! - En tot zover Jos Palm. Zijn gedachtengang is niet zo simpel te volgen, maar ik denk: het is de
moeite waard en belangrijk om wat hij beweert goed tot je te laten doordringen. Hij zegt eigenlijk: het
kerststalletje met alles wat er op en er aan zit, dat is de 'zachte' omhulling, de verpakking van een qua
God zoals die vanuit de bijbel en door de kerk wordt voorgesteld in wezen spijkerharde inhoud.
Mensen worden daardoor klemgezet, overheersd en onvrij gemaakt. We laten ons verlokken door het
stalletje, maar daardoor raken we met een complex opgezadeld dat ons ongelukkig maakt.
Is, dierbare gasten en parochianen, is het wáár wat Jos Palm beweert? Ik denk: als ik hier zo in alle
openheid de inhoud van zijn gedachten kan en mag weergeven en die vraag mag stellen, dan
logenstraf ik daarmee wat Jos Palm inhoudelijk beweert en is het antwoord op de gestelde vraag: nee.
Dan is wat Jos Palm beweert niet waar - niet hier en nu in elk geval. Als ik de inhoud van zijn
gedachten daarentegen hier van u of van wie dan ook niet zou mogen weergeven, dan zou Jos Palm
daarmee gelijk krijgen.
Christelijk geloof enerzijds en onvrijheid en dwang anderzijds zijn als kat en hond. Christelijk geloof en
onvrijheid staan op gespannen voet met elkaar, die gaan niet goed samen. Geloof is vrij of het is niet.
Als geloof niet vrij is, dan is het geen goed geloof. Op respectvolle wijze zou in de kerk alles daarom
vrij gezegd moeten mogen en kunnen worden. Op respectvolle wijze zouden wij onderling tegen
elkaar alles vrij moeten mogen en kunnen zeggen. Alleen dan heeft onze kerk en hebben onze
onderlinge verhoudingen de christelijk-gelovige kwaliteit die daarvan verwacht mag worden.
Koning Herodes is een dictator. Hij wordt gehoorzaamd omdat hij dwingt en doodt. Koning Christus
wordt gehoorzaamd omdat Hij een magneet is. Hem gehoorzaam je alléén, en dan ook gráág en
geheel van harte, als je gelooft en ervaart, in de viering van de heilige eucharistie maar ook
daarbuiten, dat Hij van jou persoonlijk houdt en als jij van Hem houdt. Mogen wij in die liefde, Zijn
liefde, in dit nieuwe jaar 2015 zowel binnen als buiten deze kerk en parochie dan ook zoveel mogelijk
met elkaar leven. Amen.
4
Jos Palm, 'Onderhandelen met de waarheid', in: NRC Handelsblad van 2 januari 2015, katern Boeken, p. C13.
Het betreft een recensie van het boek Afgedwaald van Kees Schaepman.
2

Download Report