Voor alles

Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 1
Voor alles
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 2
Werk van Joost Zwagerman bij De Arbeiderspers:
proz a
De houdgreep
Kroondomein
Gimmick!
Vals licht
De buitenvrouw
Chaos en rumoer
Het jongensmeisje
Zes sterren
Duel
poëzi e
Langs de doofpot
De ziekte van jij
Bekentenissen van de pseudomaan
Roeshoofd hemelt
Tot hier en zelfs verder
Beeld verplaatst
non-f ict i e
Collega’s van God
In het wild
Pornotheek Arcadië
Landschap met klein vuil
Het wilde westen
Het vijfde seizoen
Door eigen hand
Perfect Day
Transito
Hollands welvaren
Hitler in de polder & Vrij van God
Alles is gekleurd
Kennis is geluk
Americana. Omzwervingen in de Amerikaanse cultuur
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 3
Joost Zwagerman
Voor alles
Gedichten
Uitgeverij De Arbeiderspers · Amsterdam · Antwerpen
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 4
De auteur ontving voor het schrijven van deze bundel een
werkbeurs van het Nederlands Letterenfonds.
Copyright © 2014 Joost Zwagerman
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar
gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microﬁlm of op welke
andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming
van bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam. No part of this
book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm
or any other means, without written permission from bv Uitgeverij
De Arbeiderspers, Amsterdam.
Omslagontwerp: Studio Ron van Roon
Omslagbeeld: Philip Provily
isbn 978 90 295 8881 2 / n u r 306
www.arbeiderspers.nl
www.joostzwagerman.nl
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 5
i nhou d
i n wa a rts
Je kwam tot me 9
Inwaarts 11
Dekking 12
Die overvloed... 14
Hamsteren 16
Zo vader 19
Acht jaar 21
Hart, hop 25
Na middernacht 27
Voor alles 29
Er is altijd 31
voor e n na h et m ee st erw er k
1 Je gaf me vanochtend nog Morandi 37
2 In de trein en oortjes van de iPod in 39
3 Je gaf me middels 40
4 Je gaf me in een handomdraai 42
5 Je gaf me de textuur 43
6 Je gaf me met de aankoop 44
7 Je dacht je onbespied 45
8 Je gaf me William Turner 46
9 Aan de kust in Portugal 48
10 Jan van Eyck kon je mij niet geven 49
11 Je fietst naar je kantoortuin 51
12 Dwars door een spervuur van 53
13 Stipt om half zes krijgt onze poes 54
14 Je draagt een jurk van 55
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 6
15 Kijk, daar komt piep knor 56
16 Dans, mijn liefje, dans. Beweeg 57
Verantwoording 59
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 7
Inwaarts
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 8
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 9
j e kwa m tot m e
Je kwam tot me
als een zin uit overlijdensadvertenties.
Toch nog onverwacht
lichtte in het zijvak van het portier
de display op van mijn mobiel,
terwijl ik in het hart van het blauwe uur
en zonder speciaal doel
door de polders in de Noordkop ging.
Achter het stuur overkwam het
dat gedachten stokten. Of mij
vlug als water inhaalden. Op rechts.
Telkens gaf de telefoon een kort, klein sein,
morsetekens voor onaffe gedachten
over die welbekende god die tweemaal
het eerbiedwaardig hoofd schudde,
de eerste en direct laatste inval
over proza, poëzie en aanverwanten.
Hooguit een gedachteﬂard
over wat literatuur allemaal
niét vermag. Dat is heel veel.
Zonder overtreding kwamen onvoldragen
bedenksels als passanten, tegenliggers,
een enkeling een snelheidsduivel, ikzelf
in sukkelgang er gedwee langsheen.
Placeboﬂarden over hoe gewenning
de gewenning temt, hoe gemis
het missen zelf soms gunstig stemt,
hoe de vijand met de vijand
te bevechten en dan hoopvol
maar vergeefs tot verlichting
of bevrijding komen terwijl
9
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 10
de gsm die vergeefsheid tot een
ringtone smeedt. Ik probeerde routes uit
als inlogcodes, de bekende wegen tellend.
Zijpe. Niedorp. Omringdijk.
Mist-inval over hoe de grote trom
uit kinderﬁlms soms de bron
van alle wijsheid is, en hoe die bron
in alles dus ook in sluiproutes
of wegomlegging weer de bron
van alle loosbevonden bronnen is.
Te midden van bewegwijzering
ontwarde ik de interpunctie
van het dashboard, dimlicht links en
dimlicht rechts, in het midden
goed bebrandstoft de hypofyse-apk.
In het holst van voorruit en
dwanginzichten bleef de nabije telefoon
glanzen als een roerloos dier,
klemgezet in schijnsel van koplampen,
synchroon met jouw veertien
scheldsms’jes van die dag. Met van nul
tot veertien steeds dezelfde klank,
woorden die op de plaats rust
leken te trillen en te dansen, als
muggen in een blauwverlichte nacht.
Met ieder mistwoord kromp de inlogroute
tot het claustrofobisch heen-en-weer
van een terloopse veerpont op het droge:
de willekeur van aankomst en vertrek.
Rondom verdampte de carrosserie in
harde woorden die veel brandstof eisten:
hoe je tot me kwam. Toch nog. Onverwacht.
10
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 11
i n wa a rts
In de endeldarm broeide
een relatief onschuldig woord.
Het kon er niet uit weggehaald.
De darm, dumb and dumber,
moet zélf uit de lichaamstaal.
Een kerf die mij als transparante
barbiepop sereen gezelschap houdt.
Het woord is nu gesplitst, nog steeds
binnen maar ook op plaats van handeling.
Het zit op een bezoekersstoel,
beziet de huidplaat en constateert
dat stoma ademhaalt.
Ferm ademt het woord nu mee. Fecaliën
en lettergrepen komen nader tot elkaar
en echoën via verzwolgen darm en
dameskeel jij leugenaar jij leugenaar.
11
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 12
dek k i ng
De tijd brak aan dat de schulp
niet meer volstond. Willekeurig
schiet men naar believen
gaten in zoiets uitwendigs
als de onvolkomen schulp.
Dan nog. Wie kruipt er nog?
Dreumesen. Diffuse dieren ook.
Noeste militairen in opleiding.
Kruipen is vreemd knielen in beweging,
de geknielde mens vangt
kneveling en spervuur.
Men treft altijd doel. Het minste
woord grimt de schulp aan scherven.
Als slangenmens sliertte ik
in glijvlucht door maag- en darmkanaal,
zwom en zwadderde behendig
voorlangs en door en in organen,
legde linies aan in dikke darm,
wikkelde folie rond de alvleesklier
en schermde met wollen dekens
beide nieren af. Als schuilplaats
moest de pancreas afdoende zijn,
waarin ik opgevouwen ingekrompen
als een slak tot stofje-rond opbolde.
Als foetus in de midlife en lenig
als bij ooit aanschouwde toernooien
sloeg ik denkbeeldig drieste armen
om het mal concrete waterhoofd,
knieën opgetrokken en twee hielen
tegen poreus geworden bovenbenen.
12
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 13
In die houding bood de pancreas
onderdak voor het Zelf dat ik
voordien als degenslikker in een
pvc-buisnauwe slokdarm had gewrikt.
Revoluties mogen zich te goed doen
aan de eigen kinderen; ik zocht
de oplossing in een vermetel
kannibaliseren: zoek dekking!
De beste schuilpaats trek je op
uit amalgaam van ingewanden.
Maar haar woorden zijn gemaakt
van röntgen en doorstralen alle
lagen specie van het binnenste.
Zelfs galblaas faalt als dekmantel.
Opgerold in glooiende organen
blijf ik lamme schietschijfprooi.
Wringend ondergaat het Zelf
de mitrailleur van röntgenwoorden,
ombouw van de ingewanden
worden ketsendfel doorzeefd.
Zij ﬂuistert sleutelwoorden
smeerlap hondsvot schoft –
in contreien dieper dan inwendig
Zelf treft de kogelregen doel.
Inwendig is de bloeding niet –
dat zou het laffe eufemisme zijn.
Wat bloedt en doorspoeld
doorzeefd doorschoten raakt
is het kardinale aanhechtpunt, het
microscopisch apenvuistje van de ziel.
13
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 14
di e ov erv l oed...
Die overvloed aan keuzes. Voorof achterkant van gevallen huis?
Intieme houtrot in de deurlijst voor.
De achtertuin is ingevouwen,
terracotta potten opgestapeld,
winterklaar bestrijkt twaalf maanden.
Stijfjes in oranje hes verwacht ik
schier onbeheersbaar snelverkeer
van strookjes mos en steelse barsten.
Beef ontgrendeling. Sta op en handel.
Probeer schouderduw de voordeur uit.
Raak vermetel rottend ooft rond
vergroeide sponning aan. Rechtsomkeert.
Pleeg een ramkraak in de tuin,
voer een charge uit op het hologig
kroondomein. In bloemschikpas
de schutting langs. Onvermijdelijk
nu op de knieën. Stoffer en blik
kwelen degen en schild. Duelleer
met droesem, plastic volhoudtas
vol orthodoxe ﬂessen, een man
als jij tiptoetst lenig ballerinastijl.
Ik dans ﬁjn surplace op wacht.
Hulp is onderweg! Je linkerhand belt
aan. Dat heeft je rechter zo bedacht.
De grootste leugen: niet je naam
is Legioen. Zo heet je ademtocht,
het piepend pi-getal dat huisraad temt.
Doodgaan is geen kunst, zomin als al
14
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 15
het andere. De sirene die het schreef
jokte onverdroten naar de
geiser en het gas. In hoger honing
woont zij onze kleinste echo uit.
Wat is in dood dan wél de kunst?
Je wandeldrang naar het deemoedig
strelen van een lijst, de bemoedigende
knik naar huis- en tuinmisbaar dat
ruïneus de rul vervelde zinnen trilt.
Sta vooral met rug naar muur. Dekking
tegen wichelzangers en vooral die ene
die kozend zei, ik had wel duizend
levens en ik nam er maar één.
Fiere raaf in technicolor. Thuis zijn
meervoudsvormen veelkoppig eenling.
Je bent al duizend-en-één doden,
er reikhalst er niet één. Geen schim
die laklaag en beplanting stil herstelt.
Huisraad bulkt een tomeloos verglijden.
Je volvoert de grootste handeling:
opstaan, even maar, uit slapen gaan.
Je allereerste dag bleek altijd al geteld.
15
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 16
h a mst er e n
Save us from shotguns and father’s suicides
John Berryman
Baileys, zoete wijn, en hooguit
drie, vier glazen per kwartaal, meer
dronk en drinkt mijn vader niet. Hij
weet niet wat een cocktail is.
Daiquiri: is dat ver weg, in Venezuela,
Panama misschien? Caipirinha, het zal
een eiland in de Stille Zuidzee zijn.
Ziek noch oud hamsterde hij
tabletten die niet toereikend waren
voor een zelfgekozen dood. Een
kwart glas water, meer niet, en
dertig, veertig stuks drommelden
zijn slokdarm in. De dosis was te kaal,
te weinig flux de bouche, straks zou
het ochtend zijn en draalde zijn
versufte blik naar nachtkastje,
een pocketboek met ezelsoor, twee
wattenstaafjes, handvol lege pillenstrips.
Mijn vaders eerste cocktail haalde
niet de horeca: vijftien vergruisde
oxazepam, tien dito rivotril,
afgeblust met losse paracetamol.
Het kwart glas water lengde hij aan
met dikbleek van een sterk merk.
Drie, vier scheuten Glorix maakten
16
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 17
de cocktail dampend af. Te nuttigen
in doldriestsnelle teugen. Wie zegt
nog dat een bloody mary of blue devil
je maag in lichterlaaie zet?
Ooit liep in Amsterdam bij ons
de kelder onder. Met kaplaarzen
hoosde ik vergeefs het kniehooggrauwe water. Hoe bedient een
leek een dompelpomp? Biedt een
vlotter dan soelaas? Kan de kelder
worden opgevouwen, als in een
laadbakgrote centrifuge?
Die ochtend na mijn vaders
inname wilde ik uit krimpen gaan.
Dan knipte ik mijn arm in
ﬂintervlugge reepjes, kleiner dan
de rietjes die in cocktails steken.
Een loopbrug van infuuspomp
naar zijn organen, en wiegelend ging
ik pluisgeworden voetje voor voetje
via slokdarm recht mijn vaders
maagsap in. Er was een perforator
in hem aangezet. Zijn maag een
snapshot van granaatinslag.
Op de tast klom ik naar mijn
vaders uitgebrande huig. Weer was ik
f’je bij het voetballen en vele
malen kleiner nog, klein genoeg
om met meegekrompen kaplaarzen
uit de nog natte kelder in mijn vaders
binnenste te waden, hozend,
17
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 18
niezend, kort in ademnood, witkanten
smoeltje op als een japanner in
om het even welke binnenstad.
Nooit in drainage doorgeleerd,
maar die maag moest berstensleeg en
dikbleekdroog. Nadien een wilsbesluit:
vanaf nu hamsterde ik vaders.
18
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 19
zo va der
Patience kan ook in ganzenbord:
rood, geel, blauw versmelten tot
eenpartijenstelsel als ik drievoudig
dobbel en pionnen herschik tot
één voor allen, allen voor één, en
strijdbaar spring langs vijver, put,
gevangenis. De rode speelt mijn
moeder, zij slaat drie beurten over
in haar nauwe put. Ze is daar niet
alleen, Sigmund Freud rookt er
empathisch een sigaar, hij heeft de
houdbaarheid van zijn cliché benut.
De blauwe speelt mijn vader, zoals zijn
huidskleur was na de dolk van chloor
in zijn laaiendlege maag. Ik mag en
wil het geeltje zijn, pulletje pion
dat gierend van de lach langs mamma
en de Weense snoodaard snelt.
Bij blauw houden de dobbelstenen
mij in gelid; buiten gehoorsafstand
van Herr Doktor F. vraag ik of ik in plaats
van herwaarts mijn moeder niet een plekje
krijgen kan in middenrif en maagwand
van mijn hemelsblauwe pa. Naar de hel
met baarmoeder en psychoanalytisch
chillen in de kransslag van een vagina.
Ik graaf mij in het gaafste Pruisisch
blauw van god en vaderland, werp
tweemaal zes als dubbelslag: eigeel
maak ik een gansgetrouwe klapwiek
en moet hink-stap-springend alle vakjes
19
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 20
levensjaren terug voor straf. Zie,
daar staat in ademnood mijn vader,
hij ganst zich lijnrecht naar zijn graf.
Hij is weer vijfenzestig; zijn half zo oude zoon
is weer nul of minus één jaar oud. De juiste
worp en zijn afgang van het speelbord
is het harde geelroodblauwe levensfeit.
Hij speelt zijn tegendraadse troefkaart uit:
het bevlogen en oprecht geworpen Nee.
Mijn vader werpt – en gaat heen naar af.
Ongezien ga ik goudgeel met hem mee.
20
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 21
ach t ja a r
Niet dat wij, zijn kinderen, het turven
of dat wij ter sprake brengen dat wij
het niet turven. Maar in de dynamiek
van kleine bezigheden turft namens ons
en zonder zich ervan bewust te zijn
de thuishulp, caissière of huisarts
het aantal jaren dat verstreken is sinds
mijn vader tevergeefs de dikbleek dronk.
Volgens de familietelling vóór en na
de gifbeker is hij inmiddels acht jaar oud.
De caissière slaat de cupcakes aan
die vier eurocent in aanbieding en
daarom hoog prijken op zijn lijst van
boodschappen die wij voor hem doen:
de datum op de kassabon ﬂuistert
ons die jaren in. Iets luider spreken
dag en maand op het herhaalrecept,
het gestanste handschrift van de huisarts,
de wufte slinger aan de p bij prednison,
derde in de reeks van twaalf medicijnen
die mijn vader dagelijks en trouw aan
kloktijd rubriceert, maar niet voordat
hij water kookt en af laat koelen: inname
uitsluitend met schoon water uit een zakﬂacon.
Het klaarst klinkt nog de agenda van
de thuishulp bij het noteren van de keren
dat zij zijn sokken rolt en voeten wast.
Zakagenda, herhaalrecept en kassabon
vormen de partituur, klein canto ostinato
21
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 22
voor een binnensmondse samenzang,
mijn broer en ik moduleren morsetekens,
niemand nodig die een blad omslaat,
altijd eender het vibrato na de schoonpomp
op secuur bemande intensive care.
Acht jaar nota’s en recepten sinds de winkelhaak
in binnenste, waarna hij in iets minder dan een week
uit coma was en hierover diep ontgoocheld was.
Hoe obscuur de ziekte die mijn vader
kort daarna die nota’s en recepten bracht.
De diagnose duurde maanden. Zweem van
kampioenschap en prestatie doorschitterde
het ziektebeeld. Dat in Nederland slechts dertig.
Dat die dertig worden aangestuurd
door één verre specialist uit Groningen.
Dat die specialist hoogleraar is
en vast een dure auto heeft. Dat die chic
mijn vader de niet-zo-dure woorden
goh en tjonge geeft. Dat de diagnose
een soort quizvraag. Dat helemaal vanuit
Rotterdam vijfdejaars studenten aan
zijn West-Fries bed, clipboard voor de borst.
Binnenpret die als bij la tourette
tevoorschijn gulpt bij de onbedwingbare
vingerwijzing die streng verboden is:
‘Jullie raden het nooit!’ Een cupcake
uitgeloofd voor wie alsnog. Verpleeghulp
die vermanend bloed aftapt, want:
er staat een sanctie op de vreugde
van de man voor wie het woord deductie
het oppimpen van gokken is. Onaangeroerd
de cupcakes: in al zijn lekenloslippigheid
22
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 23
kreeg patiënt Z geheid gelijk. Rotterdam
in opleiding droop zonder slotsom af,
op de clipboards nurkse mompeldiagnoses.
Kijk, zijn bloedcellen sterven langzaam af,
waarom – vrij lastig toch – dan niet hijzelf ?
Het gnuiven dat de ziekenzaal omhuift:
‘Ik ben examen waarvoor je altijd zakt.’
Thuis de twaalf stuks in slagorde op rij,
opdat hij nooit een inslik-uur verzaakt.
Valt er één van het planchet, struikelt
mijn vader zó de linie uit, nawee uit de tijd
dat hij zijn vermaledijde cocktail schonk.
Het is nooit te laat voor heikele revanche
of niet geïnd succes. Maar arts, caissière,
thuishulp maken het niet mee. Nooit
werd de hordeloop van twaalf gestaakt.
De caissière slaat de dikbleek aan, de huisarts
draait een weefgetouw van broos verknoopte
kuren, de thuishulp spuit snel en opgewekt
de Glorix in het trommelvlies van het toilet.
Mijn broer en ik zijn afgesteld op wisselstand
bij de wenken van mijn vader: ‘Kom, geef mij
die bonnen maar.’ Een steelse hoofdknik
die ik van hem ken uit het café, hij in midlife
en wij zopas op kamers, en hoe een man
uit stuurse liefde voor zijn slingerlange zonen
geveinsd mopperend de rekening betaalt.
Nu vinkt mijn vader de uitgespaarde
bofsom van vier centen aan en vormt
hij medicatie om tot elf discipelen
23
Joost Zwagerman - Voor alles_Opmaak 1 18-08-14 11:26 Pagina 24
die hem langverbeid zijn aangezegd.
Judas doet niet mee, die is van aard
en naam veranderd en is tabletgeworden
mens met bijwerking en regelmaat.
Mijn vader amateurverlosser breekt
het brood en kneedt pillenreeks als deeg.
Het water stroomt van kelk naar zakﬂacon.
Tot aan zijn laatste nauwe ademtocht
wil hij ﬁer slagen voor zijn ziekbrevet.
24

Download Report