Handreiking Gezonde Gemeente: drugs Drugs geven tijdelijk een prettige roes of een gevoel van euforie. Maar ondertussen brengen ze veel schade toe. Niet alleen aan de gezondheid, maar ook aan de omgeving. Van huiselijk geweld tot overlast op straat: de ongewenste effecten van soft- en harddrugs reiken veel verder dan het lichaam van de gebruiker. In deze samenvatting leest u welke mogelijkheden gemeenten hebben om samen met partnerorganisaties drugsproblemen te voorkomen of te beperken. Het volledige themadeel en de handreiking vindt u op www.loketgezondleven.nl. Cijfers en maatschappelijke schade In 2011 had bijna 8 procent van de scholieren (12-18 jaar) in de laatste maand cannabis gebruikt. Bijna een op de drie scholieren die in de afgelopen maand hadden gebruikt, deed dit wel eens onder schooltijd (in de pauze of tussenuur). Cocaïnegebruik, vooral in de snuifbare poedervorm, komt relatief veel voor onder jongeren en jonge volwassenen met een uitgaande leefstijl. Maar XTC blijft na cannabis onbetwist nummer een van de illegale drugs onder deze doelgroep, vooral op dansevenementen (Nationale Drug Monitor, jaaroverzicht 2012). Drugs zijn alom tegenwoordig, maar ze zijn schadelijk voor de gezondheid. Op de korte termijn kunnen ze bijvoorbeeld paniekaanvallen en bewusteloosheid veroorzaken. Op langere termijn kunnen drugs verslavend werken en onder andere het concentratie- en reactievermogen aantasten. Ook de omgeving lijdt onder drugsgebruik. Het gebruik van alcohol, amfetamine of cocaïne hangt samen met agressief gedrag dat soms uitmondt in huiselijk geweld. Daarnaast veroorzaken drugs sociale schade, zoals criminaliteit, overlast, problemen in het verkeer, kosten voor gezondheidszorg en ziekteverzuim. Cannabis, XTC, cocaïne Het themadeel Drugs in de Handreiking Gezonde Gemeente richt zich op de drugs die het meest gebruikt worden en vaak overlast of gezondheidsschade veroorzaken: cannabis (hasj en wiet), XTC, cocaïne, amfetamine (‘speed’), GHB, heroïne en andere opiaten. Over elke drug vindt u achtergrondinformatie en de belangrijkste landelijke gebruikscijfers. Integraal beleid Voor een effectieve preventie van drugsgebruik is integraal beleid nodig. Dat betekent dat gemeenten beleid ontwikkelen dat inspeelt op verschillende factoren die schade door drugs voorkomen. Integraal beleid richt zich op gebruikers en hun omgeving, met bijvoorbeeld aandacht voor: beleid en reglement op scholen, coffeeshopbeleid, voorlichting aan ouders en andere opvoeders (zoals docenten of jeugdleiders) en aandacht voor het signaleren van schadelijk drugsgebruik. Gecombineerde aanpak van drugs en alcohol De aanpak van drugs- en alcoholgebruik laat zich goed combineren. Een aantal interventies is gericht op zowel alcohol als drugs, en instellingen voor verslavingszorg en GGD’en richten zich op beide middelen. Bovendien komen de doelgroepen vaak overeen. Risicogroepen Sommige gebruikers van drugs lopen meer risico op gezondheidsschade of het veroorzaken van overlast voor de omgeving. In het themadeel Drugs vindt u een toelichting bij de belangrijkste risicogroepen: zwangeren, verkeersdeelnemers, uitgaanspubliek, jongeren in jeugdinrichtingen (vanwege zorg of straf) en kinderen van verslaafde ouders. Regionale samenwerking Samenwerking stelt u in staat om krachten te bundelen met andere gemeenten. Dat is noodzakelijk voor effectief drugsbeleid. Drugs- en alcoholgebruikers trekken zich namelijk niets aan van gemeentegrenzen. Met regionale samenwerking voorkomt u dit ‘waterbedeffect’. In de handreiking vindt u tips. Thema ‘Drugs’ in het kort Het thema ‘Drugs’ in de Handreiking Gezonde Gemeente helpt bij het in kaart brengen van lokale problemen en doelgroepen. Daarnaast leest u welke samenwerkingspartners binnen en buiten het gemeentehuis een rol kunnen spelen en vindt u concrete voorbeelden van beleidsdoelen en een integrale aanpak. Ook de financiering en de evaluatie komen aan bod. Tips, praktijkvoorbeelden, een interventieoverzicht en links naar relevante websites helpen u snel op weg. U vindt de volledige handreiking op www.loketgezondleven.nl. Lokale mix van interventies Samen met partners vertaalt de gemeente de beleidsdoelstellingen naar een concreet uitvoeringsprogramma. Daarbij hoort een mix van samenhangende interventies op basis van de ‘pijlers’ voor een integrale aanpak. De pijlers helpen ook eventuele hiaten in het huidige aanbod in kaart te brengen. • Pijler 1: inrichting van de omgeving. Voorbeeld: op scholen gelden duidelijke regels voor het gebruik van drugs, dankzij een goed genotmiddelenreglement en communicatie met leerlingen en docenten. • Pijler 2: regelgeving en handhaving. Voorbeeld: een speciale ‘hotspotbenadering’ samen met politie en bewoners voor plekken met veel overlast van drugsgebruik of -handel. • Pijler 3: voorlichting en educatie. Voorbeeld: voorlichting aan ouders over drugs en andere genotsmiddelen en voorlichting voor en door jongeren. • Pijler 4 en 5: signalering, advies en ondersteuning. Voorbeeld: wijkadviseurs bezoeken drugsgebruikers thuis na melding door buurtbewoners, politie, scholen of gemeente. In het themadeel Drugs ziet u meer mogelijkheden om deze pijlers in te vullen en vindt u een interventieoverzicht met aanbevolen interventies. Advies? Voor advies of meer informatie op het gebied van lokaal drugsbeleid kunt u contact opnemen met het Trimbos-instituut, het Centrum voor Veilig en Gezond Uitgaan of de preventieafdeling van de regionale instellingen voor verslavingszorg. Dit is een uitgave van: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Postbus 1 | 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl 006192-A4|12.2013 RIVM Centrum Gezond Leven www.rivm.nl | [email protected] | (030) 274 47 98 Trimbos-instituut www.trimbos.nl | [email protected] | (030) 297 11 00 Drugs is een van de thema’s in de Handreiking Gezonde Gemeente. Van elk thema bestaat een samenvatting. U vindt deze en de volledige handreiking op www.loketgezondleven.nl. Heeft u tips of geslaagde praktijkvoorbeelden voor de handreiking? Mail uw suggesties naar [email protected].