Gebruikershandleiding SNOMED CT browser

Gebruikershandleiding SNOMED CT browser
Inclusief basiskennis van SNOMED CT
Datum:
Versie:
Auteur:
oktober 2014
0.1
Natasha Krul
Nictiz is het landelijke expertisecentrum dat ontwikkeling van ICT in de zorg faciliteert.
Met en voor de zorgsector voorziet Nictiz in mogelijkheden en randvoorwaarden voor
elektronische informatie-uitwisseling voor en rondom de patiënt. Wij doen dit ter
bevordering van de kwaliteit en doelmatigheid in de gezondheidszorg.
Nictiz
Postbus 19121
2500 CC Den Haag
Oude Middenweg 55
2491 AC Den Haag
T 070 - 317 34 50
[email protected]
www.nictiz.nl
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
2
Inhoudsopgave
1
2
3
4
Introductie
4
1.1
Doel
4
1.2
Wat is SNOMED CT?
4
1.3
Het doel van SNOMED CT
4
SNOMED CT basiskennis
5
2.1
Opbouw van SNOMED CT
5
2.2
Zoeken in de SNOMED CT browser
8
2.3
Volledig gespecificeerde naam en synoniemen
9
2.4
Bron- en doelconcepten
11
2.5
Relaties
13
2.5.1
Subtyperelaties
14
2.5.2
Attribuutrelaties
14
2.5.3
Definitiestatus
16
Doelgroepen SNOMED CT browser
17
3.1
De medisch terminoloog en de zorgprofessional
17
3.1.1
Zoeken met Engelstalige zoekterm
17
3.1.2
Zoeken met Nederlandstalige zoekterm
19
3.1.3
Zoeken met filter
20
3.1.4
Zoekmachine en verkenner
22
3.2
De medisch codeur
23
Bronvermelding
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
26
3
1
1.1
Introductie
Doel
Dit document biedt basiskennis over SNOMED CT en is een handleiding voor het zoeken
van concepten en het interpreteren van zoekresultaten in de SNOMED CT browser van
Nictiz. De SNOMED CT browser is een webapplicatie die het mogelijk maakt om online
concepten, begrippen en synoniemen op te zoeken, alsmede de relaties tussen concepten
in de medische terminologie te visualiseren. De handleiding is bedoeld voor medisch
codeurs, terminologen en zorgprofessionals die werken met of geïnteresseerd zijn in
SNOMED CT. De browser is te vinden op http://terminologie.nictiz.nl/art-decor/snomedct.
1.2
Wat is SNOMED CT?
SNOMED CT (Systematized Nomenclature of Medicine Clinical Terms) is een medisch
terminologiestelsel voor het documenteren en coderen van medische gegevens.
SNOMED CT is het meest uitgebreide, meertalige medische terminologiestelsel en bestaat
uit een verzameling medische termen die zijn gecodeerd om door een computer verwerkt
te worden. Het omvat gebieden als ziektes, symptomen, verrichtingen, behandelingen,
apparatuur en medicatie.
Meer informatie over SNOMED CT is te vinden op de website of in de startersgids.
1.3
Het doel van SNOMED CT
Het doel van SNOMED CT is het op een consistente manier indexeren, opslaan,
ontvangen en verzamelen van medische data, ongeacht specialisme of zorglocatie.
SNOMED CT kan worden geïmplementeerd in een softwareapplicatie als een integraal
onderdeel voor het opstellen van elektronische medische dossiers (Startersgids). Het
helpt de inhoud van medische dossiers te organiseren door gegevens eenduidig vast te
leggen, te coderen en te gebruiken voor zorg en onderzoek (wikipedia).
De implementatie van SNOMED CT in een softwareapplicatie is een functionaliteit van
SNOMED CT die buiten het kader van deze handleiding ligt. Deze handleiding spitst zich
toe op het gebruik van de online SNOMED CT browser.
De SNOMED CT browser is zowel een zoekmachine als een verkenner. Dit document
geeft basiskennis over SNOMED CT en dient als handleiding voor het gebruik van de
SNOMED CT browser.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
4
2
SNOMED CT basiskennis
Voor een beter begrip van de SNOMED CT browser is enige basiskennis over de opbouw
en regels van SNOMED CT vereist. Dit hoofdstuk geeft basiskennis over SNOMED CT aan
de hand van screenshots uit de browser.
2.1
Opbouw van SNOMED CT
SNOMED CT is een terminologiestelsel met een multihiërarchie. In de top van de
SNOMED CT-hiërarchie staat het basisconcept |SNOMED CT concept| (groene kader
Figuur 3). De meer dan 311.000 medische begrippen die SNOMED CT bevat, stammen via
minimaal één reeks van dit basisconcept af. Dit betekent dat het basisconcept een
supertype van alle andere concepten is en dat alle andere concepten subtypes van het
basisconcept zijn.
Figuur 1 is een schematische weergave van de SNOMED CT-hiërarchie: |SNOMED CT
concept| is het supertype van |clinical finding|, |disease|, |congenital disease| en van
|congenital pneumonia|. In omgekeerde richting is |congenital pneumonia| een subtype
van |congenital disease|, |disease|, |clinical finding| en |SNOMED CT concept|. Maar
|disease| is zelf ook weer een supertype van |congenital disease| en een subtype van
|clinical finding|
Figuur 1 - Schematische weergave van SNOMED CT-hiërarchie.
De directe subtypes van het basisconcept worden 'topniveauconcepten' of
'subhiërarchieën' genoemd (paarse kader figuur 2). Deze concepten benoemen de
hoofdtakken van de hiërarchie. Ieder van deze topniveauconcepten vormt samen met
zijn vele nakomelingen een belangrijke tak van de SNOMED CT-hiërarchie en bevat
gelijksoortige concepten. Naarmate de hiërarchieën verder afdalen (dat wil zeggen dat
meer |is a|-relaties onder de topniveauconcepten worden toegevoegd), worden de
concepten hierbinnen steeds specifieker (Startersgids).
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
5
Figuur 3 - Overzicht SNOMED CT
browser.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
6
Onderstaande lijst geeft een overzicht van de topniveauconcepten met een korte
beschrijving van de inhoud die in hun tak van de hiërarchie is opgenomen:
Subhiërarchie
Omschrijving
Body structure
Alle onderdelen van het lichaam. Hieronder valt ook
morphologic abnormality, abnormale onderdelen van het
lichaam zoals een lymfoom. Verwar morphologic abnormalities
niet met diagnoses
Clinical finding
Alle diagnoses (disorder) en medische bevindingen (finding),
bijvoorbeeld 'ziekte van Hodgkin' en 'hoge bloeddruk'.
Environment or
geographical location
Omgeving of plaats.
Event
Gebeurtenissen. Hieronder staan veel doodsoorzaken, zoals
aanrijding. Let op: medische verrichtingen zijn geen
gebeurtenissen maar procedures.
Observable entity
Een waar te nemen grootheid, zoals 'bloeddruk'. Hier wordt
een waarde ingevuld, die tot een clinical finding (hoge
bloeddruk) kan leiden.
Organism
Organismen zoals zoogdieren, virussen, bacteriën en
parasieten.
Pharmaceutical /
biologic product
Medicijnen of medicijnproducten. Verwar concepten uit deze
tak niet met hun werkzame stoffen in de substantiehiërarchie.
Physical force
Fysieke krachten zoals warmte, straling en explosies.
Physical object
Fysieke objecten, bijvoorbeeld auto's.
Procedure
Alle medische verrichtingen, zoals 'vasectomie' en 'bloeddruk
opnemen'.
Qualifier value
Waarden van enkele SNOMED CT-attributen waarbij deze
waarden geen suptypes van andere topniveauconcepten zijn,
zoals 'links', 'afwijkend resultaat' en 'ernstig'.
Record artifact
Administratieve artefacten, zoals een patiëntendossier.
SNOMED CT model
component
Bevat de metadata die de SNOMED CT-release ondersteunen
Situation with explicit
context
Bij de meeste concepten is de context impliciet: men neemt
aan dat het over de patiënt en de tegenwoordige tijd gaat. Bij
deze subhiërarchie wordt de context expliciet meegegeven. Zo
kan men aangeven dat een procedure in het verleden heeft
plaatsgevonden of gepland is voor de toekomst, dat het om
een familielid gaat of hoe een behandeling aangeslagen is.
Social context
Sociale omstandigheden en omgeving, zoals status, etnische
groep en beroep.
Special concept
Concepten die geen rol spelen in de formele logica van het
conceptmodel van de terminologie, maar die in specifieke use
cases nuttig kunnen zijn
Specimen
Een monster verkregen voor onderzoek. Verwar de specimens
niet met de procedures waardoor ze verkregen worden.
Staging and scales
Meetinstrumenten en schalen.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
7
Substance
Substanties zoals werkzame stoffen in medicijnen, schadelijke
stoffen als asbest, maar ook lichaamseigen stoffen zoals
hormonen.
Een begrip kan afstammeling zijn van maximaal één SNOMED CT subhiërarchie. De
precieze betekenis van deze concepten, is te lezen in de SNOMED CT Startersgids.
2.2
Zoeken in de SNOMED CT browser
Er zijn een aantal zaken van belang bij het zoeken van een concept in de SNOMED CT
browser:

Engelstalige zoekterm
Om in SNOMED CT een concept te vinden, is het van belang het concept op de
Amerikaans-Engelse of Brits-Engelse manier te spellen (oesophagus – esophagus,
goitre – goiter, haemorrhage - hemorrhage). SNOMED CT is van oorsprong
Amerikaans. Hoewel de Amerikaans-Engelse spelling de voorkeur heeft, herkent
SNOMED CT beide spellingen. Sinds september 2014 is het ook mogelijk om sommige
concepten in het Nederlands in te voeren. Deze concepten houden nu nog vooral
verband met optometrie.

Minimaal aantal karakters
Een zoekterm moet uit minimaal vier karakters bestaan, voordat de browser een
zoekresultaat toont. De lijst met zoekresultaten wordt steeds specifieker tijdens het
typen van de zoekterm.

Meerdere losse woorden
Bij een zoekterm bestaande uit meerdere losse woorden, volstaat het om van elk
afzonderlijk woord de eerste twee karakters in te voeren met daartussen een spatie
(open fractures of ribs kan worden ingevoerd als op fr ri).

Hoofdlettergevoeligheid
De browser is in sommige gevallen hoofdlettergevoelig. Deze gevallen beperken zich
tot medische termen en afkortingen waarin een hoofdletter geschreven wordt, zoals
de vitamines A tot en met K, de immunoglobulines (IgA tot en met Igs), RBC (red
blood cell) en dergelijke.
Het voordeel van deze hoofdlettergevoeligheid in de browser is dat het zoekproces
effectiever is en sneller gaat. (zoeken op ‘IgA’ leidt veel sneller tot een zoekresultaat
dan zoeken op ‘immu…’). Dit komt doordat de browser (delen van) woorden niet
betrekt in het zoekproces als er hoofdletters in de zoekterm worden ingevoerd.
Ook bestaan veel medische afkortingen uit minder dan vier karakters. Zoals eerder
vermeld, geeft de browser pas een zoekresultaat bij minimaal vier karakters. Door
hoofdletters te gebruiken in de zoekterm, krijg je bij het invoeren van minder dan
vier karakters toch een zoekresultaat (zo geeft ‘rbc’ als afkorting van |red blood cell|
geen resultaat, terwijl ‘RBC’ wel tot zoekresultaten leidt).
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
8

Zeer algemene termen
Het zoeken van zeer algemene Engelstalige termen, zoals disorder, clinical finding,
abnormality duurt lang (SNOMED CT bevat meer dan 311.000 medische begrippen
die allemaal doorzocht moeten worden) en wordt daarom afgeraden.
2.3
Volledig gespecificeerde naam en synoniemen
Elk concept in SNOMED CT heeft een volledig gespecificeerde naam en in de meeste
gevallen ook minimaal één synoniem. De volledig gespecificeerde naam (FSN = fully
specified name) vertegenwoordigt een unieke, ondubbelzinnige beschrijving van de
betekenis van een concept. De FSN is niet bedoeld om getoond te worden in medische
dossiers, maar dient om de onderscheidende betekenis van ieder afzonderlijk concept
binnen SNOMED CT ondubbelzinnig te maken. Dit is vooral nuttig wanneer een veel
gebruikt woord of een veel gebruikte uitdrukking naar verschillende concepten verwijst
(zoals |infarct|). Ieder SNOMED CT concept kan namelijk slechts één FSN per taal of
dialect hebben. Figuur 4 is een schematische weergave van de beschrijving van een
concept.
Componenten
In elke taal is één
FSN gemarkeerd
als
‘Voorkeursterm’
In elke taal is één
synoniem
gemarkeerd als
‘Voorkeursterm’
Elk concept heeft
minstens één |Is a|relatie
Relaties
Beschrijvingen
Fully Specified
Name (FSN)
Concept
|Is a |
Synoniem
SNOMED CT ID
Attribuutrelatie
Een aantal synoniemen
kunnen als ‘acceptabel’
aangemerkt zijn
Elk component heeft
een uniek ID
Elk concept kan zoveel
attribuutrelaties hebben
als nodig is
Figuur 4 - Voorbeeld van beschrijvingen voor één concept (Startersgids).
Een synoniem staat voor een term die ook kan worden gebruikt om een concept weer te
geven of te selecteren. Een concept kan verschillende synoniemen hebben. Hierdoor
kunnen de gebruikers van SNOMED CT hun eigen beschrijvingen (en vertalingen in
bijvoorbeeld een ander dialect of taal) voor een specifieke medische betekenis
gebruiken.(dit geldt niet voor de browser, maar voor SNOMED CT geïmplementeerd in
een elektronisch patiëntendossier). De termen van synoniemen hoeven niet
noodzakelijkerwijs uniek te zijn. Twee verschillende concepten kunnen dus hetzelfde
synoniem hebben. De interpretatie van een synoniem is daarom afhankelijk van het
concept-ID, dat wel uniek is.
Een voorbeeld is |fundus|. |Fundus| op zich kan meerdere betekenissen hebben. Echter,
|fundus| als synoniem van de FSN |structure of fundus uteri| heeft betrekking op de
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
9
uterus, terwijl fundus als synoniem van de FSN |structure of fundus of eye| betrekking
heeft op het oog. Met andere woorden, zonder de koppeling met de unieke FSN zou je
fundus op meerdere manieren kunnen interpreteren.
Een ander voorbeeld is |infarct|. |Infarct| kan plaatsvinden op diverse plekken in het
lichaam (nier, hersenen, hart en dergelijke) en is dus een aspecifiek synoniem. De
zoekterm |infarct| levert een diversiteit aan zoekresultaten. |Infarct| heeft daarom alleen
een ondubbelzinnige betekenis als deze gekoppeld is aan een unieke FSN, zoals aan
|renal infarction|, |brain stem infarction| en |myocardial infarction|.
Ieder concept heeft een synoniem dat in een bepaalde taal, dialect of context als
|preferred| wordt gemarkeerd. Deze wordt de ‘voorkeursterm’ genoemd en is een veel
gebruikt woord of een veel gebruikte uitdrukking waarmee medici dit concept aanduiden.
In iedere taal, dialect of context kan slechts één synoniem als |preferred| worden
gemarkeerd. Alle andere synoniemen die voor een taal, dialect of context gelden, kunnen
als |acceptable| (gangbaar) worden gemarkeerd (Startersgids). Figuur 5 geeft dit
schematisch weer.
Concept ID
Beschrijving
Type beschrijving
myocardial infarction
(disorder)
Fully Specified Name
(FSN)
Acceptatiestatus
(taalreferentieset en-US)
myocardial infarction
Infarction of heart
22298006
Voorkeursterm
cardiac infarction
Acceptabel
heart attack
myocardial infarct
MI – Myocardial
infarction
Synoniem
Figuur 5 - Voorbeeld van beschrijving van één concept (Startersgids).
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
10
zoekbalk
topniveauconcept
FSN
preferred
synonym
synoniemen
Figuur 6 - Overzicht in de SNOMED CT browser.
Bovenstaande figuur toont zowel de FSN als de synoniemen van |structure of fundus of
eye (body structure)|. De FSN bestaat uit de |preferred synonym| en uit het
topniveauconcept van de FSN. Dit topniveauconcept staat altijd tussen haakjes en geeft
aan tot welke hiërarchie een concept behoort, in dit geval |body structure|. De
voorkeursterm is |structure of fundus of eye| en de gangbare synoniemen zijn |fundus of
eye|, |fundus oculi|, |fundus|, |fundus of eyeball|.
De groene pijl in Figuur 6 wijst naar het nummer 65784005. Dit is het concept-ID of het
unieke numerieke ID van het concept |structure of fundus of eye (body structure)|. Dit
nummer heeft op zich geen betekenis, maar kan handig zijn bij het terugzoeken van een
concept. In plaats van een woord als zoekterm in de browser in te voeren, kun je
namelijk ook het concept-ID invoeren. Bovendien kunnen computers gemakkelijker
nummers verwerken, onder andere om koppelingen tussen SNOMED CT en andere
codestelsels te bewerkstelligen.
2.4
Bron- en doelconcepten
De oranje omcirkelde concepten in Figuur 7 betreffen de ‘ouders’ (ook wel doelconcepten
genoemd) van het bronconcept |pneumonia|. Dit betekent dat |pneumonia| zowel een
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
11
|lung consolidation| (consolidatie in long) als een |pneumonitis| (inflammatie in long) is.
Met andere woorden: het bronconcept |pneumonia| heeft alle eigenschappen van zowel
een |lung consolidation| als van een |pneumonitis|. Om vast te stellen bij welk
topniveauconcept |pneumonia| hoort, kan je klikken op één van de ouders. Door steeds
op de ouders van de ouders te klikken, kom je uiteindelijk uit bij het topniveauconcept
|clinical finding| (medische bevinding). Ongeacht welke route je kiest, je komt altijd uit
op hetzelfde topniveauconcept. Dit is logisch, gezien elk concept een afstammeling is van
maximaal één topniveauconcept.
Figuur 7 - Bron- en doelconcepten.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
12
Het bronconcept erft alle eigenschappen van zijn doelconcept(en). Bij sommige
concepten zijn bepaalde eigenschappen (bijvoorbeeld de eigenschap ‘erfelijk’) niet uit de
naam of het synoniem te herleiden, zoals bij |alopecia seborrheica|. Het doelconcept (de
ouder) van |alopecia seborrheica| is |male pattern alopecia|. Een synoniem van |male
pattern alopecia| is |hereditary alopecia|. Dit betekent dat |alopecia seborrheica| ook
erfelijk is, gezien het alle eigenschappen van zijn ouder erft. Dit kun je pas zien als je op
de ouder klikt. Figuur 8 toont twee zoekschermen naast elkaar om dit te verduidelijken.
Figuur 8 - Twee zoekschermen naast elkaar ter vergelijking.
Figuur 8 toont links het zoekresultaat van |alopecia seborrheica| (oranje cirkel). Door in
de browser op de ouder |male pattern alopecia| (groene cirkel) te klikken, krijg je het
zoekresultaat dat rechts staat afgebeeld. Rechts staat weer |alopecia seborrheica| met
dezelfde oranje cirkel, echter nu op een andere manier afgebeeld als kind van |male
pattern alopecia|. De paarse pijl staat bij een synoniem van |male pattern alopecia|,
namelijk |hereditary alopecia|. |Alopecia seborrheica| is dus een erfelijke vorm van
kaalheid.
2.5
Relaties
Een relatie modelleert een verband tussen twee concepten. Relaties worden gebruikt om
de betekenis van een concept zodanig logisch te definiëren dat een computer deze kan
verwerken. Een derde concept, een relatietype (of attribuut) genoemd, dient om de
betekenis van het verband tussen de bron- en het doelconcept weer te geven. SNOMED
CT kent verschillende soorten relaties (Startersgids).
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
13
2.5.1
Subtyperelaties
Subtyperelaties vormen het meest gebruikte relatietype. Subtyperelaties gebruiken het
|is a|- relatietype en worden daarom |is a|-relaties genoemd. Bijna alle actieve SNOMED
CT-concepten zijn de bron van minimaal één |is a|-relatie. Een uitzondering is het
basisconcept |SNOMED CT Concept|, dat het meest algemene concept is. De |is a|-relatie
verklaart dat het bronconcept een subtype van het doelconcept is. SNOMED CT-relaties
zijn richtinggevend en de in omgekeerde richting gelezen |is a|-relatie verklaart dat het
doelconcept een supertype van het bronconcept is, zie ook hoofdstuk 2.4.
Figuur 9 - Voorbeelden van |is a|- relaties.
Bovenstaande figuur toont een voorbeeld van |is a|- relaties. De pijl geeft de richting van
de |is a|-relaties weer. Zo is het bronconcept |cellulitis of hand| een kind (ook wel
subtype) van het doelconcept |cellulitis|. In omgekeerde richting betekent dit dat het
doelconcept |cellulitis| een supertype is van het bronconcept |cellulitis of hand|.
2.5.2
Attribuutrelaties
Een attribuutrelatie draagt bij aan de definitie van het bronconcept door deze met de
waarde van een definiërend kenmerk te associëren. Het kenmerk (attribuut) wordt
gespecificeerd door het relatietype en de waarde wordt door het doel van de relatie
geleverd.
Figuur 10 toont de definiërende relaties van het concept |abscess of heart| (abces in het
hart). De attribuutrelaties |associated morphology| (bijbehorende morfologie) en |finding
site| (locatie) worden gebruikt om het bronconcept |abscess of heart| met respectievelijk
de doelconcepten |abscess morphology| (abces morfologie) en |heart structure|
(hartstructuur) te associëren.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
14
Figuur 10 - Attribuutrelaties.
Er zijn negen hiërarchieën in SNOMED CT die met definiërende attributen kunnen worden
beschreven, te weten:









|body structure| (lichaamsstructuur; normale en afwijkende anatomische structuren)
|clinical finding| (medische bevinding)
|event| (een gebeurtenis met uitsluiting van procedures en interventies, bijv.
overstroming)
|evaluation procedure| (verrichting waarbij iets wordt beoordeeld of gemeten) (dit
concept is geen topniveauconcept, maar een afstammeling van het topniveauconcept
|procedure|
|pharmaceutical/biologic product| (geneesmiddel)
|physical object| (fysiek object door mensen gemaakt)
|procedure| (medische verrichting)
|situation with explicit context| (situatie met expliciete context)
|specimen| (monster voor onderzoek of analyse)
Elke hiërarchie heeft zijn eigen attributen die alleen op de betreffende hiërarchie mogen
worden toegepast. Alle definiërende attributen om bovenstaande hiërarchieën te
beschrijven, staan in de SNOMED CT Startersgids.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
15
2.5.3
Definitiestatus
Elk concept heeft een definitiestatus. Er zijn twee mogelijkheden:

Fully defined (volledig gedefinieerd)
De definiërende kenmerken zijn voldoende om de betekenis van dit concept op
unieke wijze van andere gelijksoortige concepten te onderscheiden. Een voorbeeld
hiervan is het concept |acute disease| (acute ziekte). Dit concept wordt volledig
gedefinieerd door zijn twee definiërende relaties. De eerste relatie is |is a|= |disease|
(ziekte) en de tweede relatie is |clinical course|= |sudden onset| AND/OR short
duration| (medisch verloop = plotseling begin EN/OF korte duur). De verklaring dat
dit concept volledig gedefinieerd is, betekent dat ieder concept dat onder |is a|=
|disease| valt en een |clinical course|= |sudden onset AND/OR short duration| heeft,
een subtype van dit concept is (of het concept zelf) (Startersgids). Zie Figuur 11 voor
een voorbeeld van een definitiestatus met relaties.
|is a|- relatie
definitiestatus
attribuutrelatie
Figuur 11 - Definitiestatus met relaties.

Primitive (primitief)
De definiërende kenmerken zijn onvoldoende om de betekenis van dit concept op
unieke wijze van andere gelijksoortige concepten te onderscheiden.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
16
3
Doelgroepen SNOMED CT browser
Er zijn drie belangrijke doelgroepen van de SNOMED CT browser te onderscheiden: de
zorgprofessional, de medisch terminoloog en de medisch codeur. Dit hoofdstuk licht per
use case de belangrijkste aspecten van de SNOMED CT browser.
3.1
De medisch terminoloog en de zorgprofessional
Goede zorg is van essentieel belang. Zorgpartijen moeten afspraken maken welke
gegevens worden vastgelegd en uitgewisseld en van welke terminologie gebruik gemaakt
wordt. In een informatiestandaard staan afspraken die ervoor moeten zorgen dat de
zorginformatie met de juiste kwaliteit kan worden vastgelegd, opgevraagd, gedeeld,
uitgewisseld en overgedragen (Informatiestandaarden). Voor een goede kwaliteit van
informatie is het van belang dat deze zorginformatie slechts op één manier kan worden
geïnterpreteerd door iedereen die hiermee te maken krijgt. Nicitz helpt zorgverleners met
het opstellen van een goede informatiestandaard.
Zowel zorgprofessionals die zich bezig houden met het ontwikkelen van
informatiestandaarden als medisch terminologen die daarbij helpen, kunnen veel baat
hebben bij het gebruik van de SNOMED CT browser. Hiervoor is van belang te weten met
welke opties er in de browser kan worden gezocht.
3.1.1
Zoeken met Engelstalige zoekterm
SNOMED CT bestaat voornamelijk uit Engelstalige concepten. Het omvat gebieden als
ziektes, symptomen, verrichtingen, behandelingen, apparatuur en medicatie. De
basiskennis zoals omschreven in hoofdstuk 2 zal nu met een voorbeeld worden
toegepast. Voer hiervoor de Engelstalige zoekterm |pneumonia| in de zoekbalk van de
browser in. Tijdens het typen verschijnt er een lijst met zoekresultaten die steeds
specifieker wordt.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
17
FSN
preferred
Figuur 12 - Zoekresultaat |pneumonia|.
Figuur 12 geeft het zoekresultaat weer van de zoekterm |pneumonia|. Hieronder schrijven
we de specificaties van dat voorbeeld uit.



De definitiestatus is primitive;
Het concept-ID is 233604007;
|Pneumonia| heeft drie attribuutrelaties:
 twee |associated morphology| (voor een ziekte kenmerkende morfologische
veranderingen);
 één |finding site| (door een aandoening aangetast lichaamsdeel) relatie.
Dit betekent dat de morfologische veranderingen van |pneumonia| zowel een
consolidatie als een ontsteking (inflammatie) betreffen en dat je de aandoening kunt
vinden in de long.

De groen omcirkelde concepten hebben een |is a| -relatie met |pneumonia|. Deze
subtypes (kinderen) hebben allemaal de eigenschappen van een pneumonia maar zijn
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
18



nog iets specifieker. Een |aspiration pneumonia| (aspiratiepneumonie) is een vorm
van een |pneumonia| uitgebreid met het detail dat deze wordt veroorzaakt door
aspiratie.
De paars omcirkelde cijfers geven aan hoeveel concepten er vallen onder de subtypes
van |pneumonia|. Dit zijn als het ware de kleinkinderen van |pneumonia|.
De FSN laat zien dat |pneumonia| een |disorder| is en dus valt onder het concept
|clinical finding|.
De paarse pijlen geven aan of een concept P (preferred=voorkeursterm) of S
(acceptabel synoniem) is.
3.1.2
Zoeken met Nederlandstalige zoekterm
Het zoeken met een Nederlandstalige zoekterm gaat volgens hetzelfde principe als met
een Engelstalige zoekterm. Een groot verschil is dat je bij Nederlandstalige zoektermen
wel met algemene termen kunt zoeken, zoals |aandoening|. Dit komt omdat slechts een
beperkt aantal concepten uit SNOMED CT is vertaald naar het Nederlands. Hierdoor duurt
het zoeken minder lang dan wanneer je op |disorder| zou zoeken. Wanneer je het woord
‘aandoening’ in de zoekbalk van de browser invult, wordt bij de eerste vier letters al een
lijst van verschillende (oog)aandoeningen zichtbaar.
Figuur 13 - Zoekresultaat |aandoening|.
De paarse pijl laat zien dat alle Nederlandstalige concepten acceptabele synoniemen (S)
zijn. Het zijn namelijk allemaal synoniemen van Engelstalige FSN’s. Nictiz heeft hier, als
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
19
National Release Center van SNOMED CT, bewust voor gekozen om internationale
vergelijkbaarheid te behouden.
De FSN in Figuur 13 is |disorder of lens (disorder)|, de voorkeursterm is |disorder of lens|
en het Nederlandstalige synoniem (in de oranje balk) is |aandoening van lens|. De oranje
balk geeft aan dat het hier om een synoniem in het Nederlands gaat. Het numerieke
concept-ID (10810001) is uniek en hoort bij de FSN |disorder of lens (disorder)|
ongeacht of de ingevulde zoekterm Nederlands- of Engelstalig is.
3.1.3
Zoeken met filter
Zoals eerder beschreven werkt Nictiz samen met zorgpartijen aan de ontwikkelen van
informatiestandaarden. Een onderdeel van een informatiestandaard kan een referentieset
zijn. Een referentieset bestaat uit een zorgvuldig samengestelde lijst van SNOMED CT
begrippen die specifiek voor een bepaald doel zijn geselecteerd. De Optometristen
Vereniging Nederland heeft bijvoorbeeld twee eigen referentiesets samengesteld met
begrippen die voor hen van belang zijn: een set met diagnoses die zij constateren en een
set met verrichtingen die zij uitvoeren. In deze referentieset zijn ook Nederlandse
vertalingen van de SNOMED CT concepten opgenomen.
Meer informatie over referentiesets is te vinden in de handleiding voor het uitbreiden en
gebruiken van SNOMED CT: ‘Referentiesets, mappings en nieuwe concepten maken met
SNOMED CT’.
De SNOMED CT browser bevat een filter. Deze filter kan gebruikt worden voor het filteren
van zoekresultaten op één of meerdere hiërarchieën of al bestaande referentiesets,
bijvoorbeeld bij het maken van een referentieset van medische verrichtingen.
trechter
Figuur 14 - Zoeken met filter.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
20
Klik op de trechter naast de zoekbalk. In het pop-up scherm (
Figuur 14) worden alle 19 hiërarchieën en een aantal referentiesets getoond. Door een
vinkje te zetten voor het betreffende concept en vervolgens de zoekbalk in te vullen,
wordt alleen gezocht op de aangevinkte hiërarchie.
In Figuur 15 is als zoekterm |fracture| ingevuld. De eerste drie zoekresultaten behoren elk
tot een andere hiërarchie.
1. |morphologic abnormality| behoort tot de hiërarchie |body structure|
2. |disorder| behoort tot de hiërarchie |clinical finding|
3. |procedure| behoort tot de hiërarchie |procedure|
Om dit te controleren, kunnen we bij elk afzonderlijk concept (selecteer het concept door
er met de muis op te klikken) klikken op de ouders van de ouders tot we bij het
topniveauconcept komen.
1
2
3
Figuur 15 - Zoekresultaat |fracture| zonder filter.
Voor het maken van een referentieset van medische verrichtingen, filteren we op
|procedures|. Figuur 16 geeft hiervan het zoekresultaat weer. Er worden nu alleen
concepten getoond die allemaal afstammen van de hiërarchie |procedure|.
|Regime/therapy| en |procedure| stammen beide af van deze hiërarchie.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
21
Het filter moet na het voltooien van een zoekopdracht worden uitgezet, dit gebeurt niet
automatisch bij het invoeren van een nieuwe zoekterm. Het filter staat aan, indien er een
cirkel verschijnt (zie oranje pijl in Figuur 16). Klik op de cirkel om het filter uit te zetten.
Figuur 16 - Zoeken op |fracture| met filter op |procedure|.
3.1.4
Zoekmachine en verkenner
SNOMED CT is niet alleen een zoekmachine, maar ook een verkenner. Het geeft niet
alleen een resultaat van de zoekterm weer, maar biedt ook de mogelijkheid om binnen
dat zoekresultaat verder te klikken om zo meer te weten te komen over een bepaald
concept. De relaties en synoniemen van een concept dragen hier aan bij. Zo is |India
rubber skin|, een concept waar waarschijnlijk weinig mensen van hebben gehoord, een
synoniem van 398114001 |Ehlers-Danlos syndrome|. Ook is te zien dat dit syndroom
congenitaal is en betrekking heeft op de bot- en huidstructuur. Figuur 17 toont het
zoekresultaat van |India rubber skin| met alle synoniemen, ouders, kinderen en relaties.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
22
Figuur 17 - Zoekresultaat |India rubber skin|.
En zo behoort |Phylum Zygomycota| tot de schimmels en is |alopecia seborrheica| een
kind van |hereditary alopecia|, wat een synoniem is voor |male pattern alopecia|.
Kortom, door te navigeren door de browser kun je veel meer te weten komen over een
concept.
3.2
De medisch codeur
De medisch codeur is verantwoordelijk voor het vastleggen van (hoofd-/neven-)
diagnoses, complicaties en verrichtingen die betrekking hebben op
klinische/(dag)opnames of poliklinische bezoeken in een ziekenhuis. Hierbij wordt
gebruik gemaakt van de International Classification of Diseases, tiende versie (ICD-10).
ICD-10 is een systematische ordening van ziekten en aandoeningen die in klassen zijn
ingedeeld en voorzien zijn van een code.
ICD-10 is minder gedetailleerd dan SNOMED CT. Het bevat 17.000 diagnosegroepen
terwijl SNOMED 66.000 diagnosebegrippen bevat. Zo kan het voorkomen dat een
bepaalde diagnose of aandoening niet voorkomt in de alfabetische lijst van de ICD-10
classificatie en daardoor moeilijk te coderen is. In dit geval is de SNOMED CT browser
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
23
een handig hulpmiddel. De browser fungeert dan als een alfabetische lijst om de
diagnose op te zoeken. Er wordt dan zowel een SNOMED CT code getoond als een ICD10 code. Een voorbeeld hiervan is de diagnose Eagle syndroom. Deze term staat niet in
de alfabetische lijst van het ICD-10 codestelsel, maar is wel te vinden in de SNOMED CT
browser.
toont het zoekresultaat van |Eagle
syndrome| in de SNOMED CT browser. De twee oranje pijlen tonen een andere benaming
voor het |Eagle syndrome|, namelijk elongated styloid process syndrome.
Figuur 18 - Zoekresultaat |Eagle syndrome|Figuur 18
Figuur 18 - Zoekresultaat |Eagle syndrome|.
Voor een medisch codeur is de koppeling tussen SNOMED CT en ICD-10 van noodzakelijk
belang. Nog niet elke SNOMED CT term heeft een koppeling naar ICD-10. Dit proces
loopt voortdurend, mede door nieuwe en andere medische inzichten. Bovendien kan niet
elk SNOMED CT concept gekoppeld worden aan ICD-10. ICD-10 bevat namelijk alleen
diagnoses en symptomen in tegenstelling tot SNOMED CT dat ook verrichtingen,
behandelingen en apparatuur bevat. Indien er een koppeling is, is een oranje driehoek te
zien (zie groene pijl in Figuur 18). Na het klikken op deze driehoek, verschijnen de ICD10 codes die horen bij de ingevoerde zoekterm (Figuur 19).
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
24
Figuur 19 - SNOMED gekoppeld aan ICD-10 codes.
|Eagle syndrome| moet in de ICD-10 classificatie dus gecodeerd worden als M89.88 en
R51.
Lees in de whitepaper ‘SNOMED CT en ICD-10, eenmalige registratie voor meervoudig
gebruik’ meer over het verschil tussen SNOMED CT en ICD-10.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
25
4
Bronvermelding
http://www.nictiz.nl/page/Standaarden/SNOMED-CT-release-center/Publicaties. (2014).
Opgehaald van Nictiz.nl.
Informatiestandaarden. (sd).
http://www.nictiz.nl/page/Standaarden/Informatiestandaarden. Opgehaald van Nictiz.nl.
Startersgids, S. C. (sd). http://www.nictiz.nl/page/Standaarden/SNOMED-CT-releasecenter/Publicaties. Opgehaald van Nictiz.nl.
wikipedia, S. C. (sd). http://nl.wikipedia.org/wiki/SNOMED_CT. Opgehaald van
Wikipedia.org.
Gebruikershandleiding SNOMED CT browser – oktober 2014
26

Download Report