20 augustus 2014 pagina 16

REPORTAGE
De tot nu toe onbekende gekleurde en gedrukte kaart van wachtmeester Bronkhorst zit vol aardige soldatengrapjes
Mobilisatiekaart van Achterberg vormt
inspiratie voor bijzondere publicatie
Een soldaat die met
z’n broek naar benee
voor de latrine staat,
een vliegtuigje waaruit
verkenningsfoto’s worden
genomen met op het
roervlak een doodshoofd
en ondertussen wordt
beschoten, een soldaat
die met een hobbelpaard
loopt te zeulen en een
die op het dak van de
veldkeuken ligt te slapen.
Bijzondere details die op
een vorig jaar opgedoken
mobilisatietekening
voorkomen, Deze
grote prent gaf de
uiteindelijke doorslag
voor een publicatie over
de mobilisatie in de
gemeente Rhenen. Dr
Ad Sulman zorgde voor
de tekst, dr Henk Deijs
voor de broodnodige
aanvullingen en
correcties.
Door Martin Brink
RHENEN/NUNSPEET - Een boek
over dit onderwerp kwam
toch nog vrij plotseling. Al
geruime tijd is een werkgroep bezig om een expositie in te richten die vanaf 23
augustus te zien is in museum Het Rondeel in Rhenen.
Die zaterdag is tevens de
start van ‘75 jaar herdenking Grebbeberg’. Onderdeel is de presentatie van
het boek waarvan mevrouw
G. van Dolderen-Koster uit
Veenendaal het eerste exemplaar krijgt. Zij woonde in
haar jeugd in Achterberg en
was één van de getuigen die
uitgebreid sprak over de mobilisatietijd.
Vorig jaar werd Ad Sulman
(71) uit Nunspeet bij het
werk betrokken. ‘’Een vriendin van ons ontdekte in de
nalatenschap van haar vader een grote tekening met
daarop de ‘Inkwartiering
van de Batterij Zaal van het
8e Regiment Veldartillerie
in het jaar 1939’. Ze wist niet
wat ze er mee aan moest en
waar het was,’’ vertelt hij.
Het bleek het dorp Achterberg waar haar vader, soldaat J. Reyinga, in een nog
steeds bestaande boerderij
aan de Friesesteeg was ingekwartierd. Kapitein Zaal
was de commandant van de
groep. Het is een overzichtstekening met de plekken
waar de militairen lagen.
Alles is op gedetailleerde
wijze (a la Marten Toonder)
tot uitdrukking gebracht
en zit vol visuele grapjes.
Sulman wilde het in een
museum onderbrengen. Zo
kwam hij bij Het Rondeel.
‘’Daar had conservator Bert
Huiskes net een dag ervoor
dezelfde kaart aangeboden
gekregen. Alleen was die
Dr Ad Sulman uit Nunspeet maakte samen met Henk Deijs uit Rhenen een publicatie over de mobilisatie in de gemeente Rhenen. Met het zwaartepunt in Achterberg.
Nu is hij enthousiast geworden om de geestelijke zorg in die tijd in de Vallei uit te gaan zoeken.
Foto: Martin Brink/WegenerMedia
in zwart-wit.’’ Van het een
kwam het ander. Sulman
werd gevraagd om mee te
denken over een publicatie
met daarin de ervaringen
van burgers centraal en ingebed in archiefstukken. De
SULMAN WIL DOORGAAN
EN DENKT AAN HET
UITZOEKEN VAN DE
GEESTELIJKE ZORG VALLEI
publicatie wordt op zaterdag
23 augustus in de Cunerakerk gepresenteerd. Voor de
samenstelling heeft Sulman
veel medewerking gehad.
‘’Van de omgeving wist ik
niets,’’ zegt hij eerlijk. Hij
beschrijft vooral de kant van
de burgerij. ‘’Over militaire
zaken is al veel bekend. Dat
komt zijdelings aan bod. Mij
ging het er vooral om: wat
was de impact op de burgers
om zoveel militairen om
zich heen te krijgen?’’ Hij
stelt dat wanneer zo’n grote
groep vreemde soldaten de
gemeenschap overvalt (‘’Je
had verplichte inkwartiering’’), het niet anders kan
dan dat er werd ‘gezopen,
gevochten en gehoereerd’,
al zijn de bewijzen daarvoor
niet direct te vinden.
‘’Een aanwijzing kan zijn
dat een winkelier in die
tijd naast een sigarettenautomaat er ook één voor
condooms aan de muur had
hangen. Daarvoor was dat
nog niet.’’ Omdat de archieven van politie, marechaus-
see en gemeente ontbraken
of op dit punt geen soelaas
boden, moest hij het vooral
hebben van getuigen, die
geïnterviewd werden door
leden van de werkgroep.
De meesten kwam uit Achterberg. Allerlei details
kwamen naar boven. ‘’Zo
vertelde iemand dat bij de
evacuatie de varkens in het
naburig weiland werden
gedreven. Bij terugkomst
waren ze weg. Wat denk je?
Ze zaten in het kapotgeschoten huis ernaast!’’ Het boek
is opgedeeld in onderwerpen, waaronder geestelijke
zorg. ‘’Eén van de officieren van de batterij was een
predikant. Ik was verbaasd,
deze mannen hoefden niet
in dienst. Hij ging dus vrijwillig en niet als veldprediker.’’ Sulman weet dat hij in
zeer korte tijd het boek heeft
moeten maken. ‘’Ik hoop dat
Hierboven en rechts details uit de kaart van wachtmeester Bronkhorst. Bij het commandantshuis
wappert een vlag met drie sterren en vanaf linksonder wordt een spionagevliegtuigje beschoten!
een groepje de tijd neemt
om het onderwerp breed te
onderzoeken.’’ Bijvoorbeeld
over plunderingen door soldaten gepleegd. ‘’Ik vond iets
in een boek beschreven en
heb het gememoreerd. Daar
was men in Rhenen zeer
verbaasd over. Het was onbekend.’’ Inmiddels is hem
door een deskundige, met
wie hij niet eerder contact
had, meer hierover doorgespeeld. Op verzoek kreeg
hij ook veel kopieën uit het
archief. ‘’Daaruit maak ik
op dat burgemeester G.C.D.
d’Aumale van Hardenbroek
een andere rol heeft gespeeld dan wat ik hoorde.
De man heeft echt zijn best
gedaan om de inwoners
schadeloos te stellen, en
dat terwijl de overheid heel
laks was. Het vermoeden is
ook dat boeren hun eigen
vee niet terugkregen, maar
een ander dier.’’ En de Achterberg-kaart, waar het allemaal mee begon, getekend
door wachtmeester Bronkhorst? Sulman: ‘’Die komt
helaas niet in het boek. Hij
is te groot. In het boek blijft
er niets van over. Ik heb bij
Het Rondeel wel de suggestie gedaan om afdrukken te
maken. Er zullen allicht belangstellenden voor zijn.’’
Het boek heeft als titel: ‘Met het oog op de ernst der
tijden, Mobilisatie in Achterberg, Elst en Rhenen 19391940’ (ontleend aan een verzoek aan de burgerij door
het korps Luchtafweer Rhenen waarvan een foto op
de omslag staat). Uitgave: BDU-boeken, 128 bladzijden
met harde omslag, 16,50 euro, oplage duizend exemplaren. Het is te koop in Rhenen bij het museum en bij de
Bruna, in Veenendaal bij boekhandel Van Kooten.

Download Report