Dichterbij MAGAZINE VOOR LEDEN VAN RABOBANK SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND NR. 2 - 2014 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND 3347 Klaar voor de zomer! »4 KOM NAAR DE OPENING 13 JUNI PRESTEREN OP TOPNIVEAU MARKTPLAATS VOOR ENERGIE Special Olympics Nationale Spelen »7 Volvo Ocean Race 2014-2015 van start »10 Online energie inkopen bij je buren »17 GRENZEN VERLEGGEN 2 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND De leerlingen van O.B.S. De Wyken verlegden hun grenzen door mee te doen aan de clinic (S)Cool on Wheels. Doel van deze clinic: kinderen zonder een lichamelijke beperking bekend en vertrouwd maken met ‘de wereld van gehandicaptensport’. Het project (S)Cool on Wheels wordt mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van de Rabobank Foundation. 3347 FOTO: GERRIT JEENINGA 14 MEI 2014 SNEEK O.B.S. DE WYKEN (S)COOL ON WHEELS 3 BERT ROMAN VOOR WOORD Directievoorzitter Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland KLAAR VOOR DE ZOMER! D e zomer is een tijd om grenzen te verleggen; het thema van deze Dichterbij. Grenzen verleggen doen we letterlijk, maar ook figuurlijk. Als u de artikelen leest, behoeft dit geen verdere uitleg. Door onze kennis en krachten te bundelen met die van anderen kunnen we niet alleen onze eigen grenzen steeds verder verleggen, maar ook anderen helpen om dit te doen. En dat is waar het uiteindelijk om draait bij coöperatief bankieren. De zomer is traditiegetrouw de periode van de grote sportevenementen. Dit jaar valt er op sportgebied genoeg te beleven. Na de topprestatie van onze schaatsers bij de Olympische Spelen in Sotsji, is het nu de beurt aan onze hockeyers. Zij strijden op dit moment in Den Haag om de wereldtitel tijdens de Rabobank Hockey World Cup. Ons dameselftal hoort tot de COLOFON Redactie: Regina Jeeninga-Kramer Redactie-adres: Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland, Dichterbij, Postbus 73, 8600 AB Sneek Mail: [email protected] Druk & Handling: Drukkerij Van der Eems, Easterein Zonder schriftelijke toestemming van de Rabobank mag niets uit deze uitgave worden overgenomen of gekopieerd. De Rabobank besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van alle gepubliceerde data. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. Wij zijn niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de inhoud van dit blad. 4 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND top van de wereld en wist al een aantal keren het goud op het WK te veroveren. Zullen zij er dit jaar in eigen land ook weer in slagen? Als we daarna op het WK voetbal in Brazilië ook hoge ogen weten te gooien, kan het sportjaar 2014 voor Nederland niet meer stuk! Ook lokaal maken we ons op voor de zomer(evenementen). We kunnen weer volop gaan genieten van sport en cultuur. Te beginnen met de Special Olympics Nationale Spelen medio juni, waar Sneek en Heerenveen de speelsteden zijn. De lokale verenigingen zijn al lange tijd druk met de voorbereidingen. En na de start van de zomervakanties hebben we natuurlijk het SKS-skûtsjesilen, de Sneekweek en de paardenconcoursen; traditionele evenementen waar u onze bank ook dit jaar weer tegenkomt. Wij zijn klaar voor de zomer! U ook? Meld u alvast aan voor de ledenavond in oktober (zie achterzijde) Dichterbij SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND THEMA: GRENZEN VERLEGGEN 8 10 14 18 21 28 32 Terra Mannenmode Joure Volvo Ocean Race Van Friesland naar Overijssel Waar ligt de grens tussen arm en rijk in Nederland? Circulair denken Watersportcentrum Tacozijl Lemmer Samen iets doen voor de samenleving 8 SKÛTSJEPUZZEL 16 Doe mee en win FRIESE RABOBANKEN 22 Verkiezing Friese Onderneming van het Jaar DIGITALISERING 26 Nederlanders doen steeds meer online VIRTUEEL GELD 10 38 Bitcoins: wat moeten we ermee? 3347 RUBRIEKEN 14 17 2 6 17 31 34 36 39 Themafoto Kort nieuws online energie inkopen bij de buren Migratie Friesland Bank in cijfers Ledenraad aan het woord Aanbiedingen Column: hypotheekadvies 5 KORT NIEUWS nieuwe service: RETOUR PINNEN Sinds landelijk bekend werd dat de Rabobank retourpinnen mogelijk maakt, is Botenverhuur L. van der Pol uit Sneek een enthousiaste gebruiker. W e werken nu een aantal weken met retourpinnen en het is een geweldig alternatief voor de contante betaling die mensen moeten doen voor de borg als ze een boot bij ons willen huren, vertelt Jappie van der Pol. ‘We accepteren hiervoor alleen nog maar retourpinnen. Het is uiterst veilig. Klanten stoppen hun bankpas in het pinapparaat waarna wij het borgbedrag, of een gedeelte ervan, na eerdere transactie kunnen retourneren. De eerstvolgende werkdag staat het bedrag alweer op de rekening van de klant. Het is servicegericht, comfortabel en veilig. Je hoeft nooit meer contant geld in huis of op zak te hebben. Klanten vinden het nu al volstrekt normaal. Voor ons bedrijf is het absoluut een uitkomst!’ Retourpinnen is geschikt voor alle betaalpassen, ongeacht waar de consument bankiert. Het is alleen mogelijk bij aankopen die ook met een pas zijn afgerekend. Contante betalingen, Nieuwe locaties geldautomaten D e komende maanden (ver-) plaatsen wij onze geldautomaten in Joure, Langweer en Makkum. In Joure en Makkum is dit mede het gevolg van signalen die wij ontvingen uit het werkgebied. In Langweer voldeed de bestaande locatie niet meer aan de huidige veiligheidseisen. DE WIJZIGINGEN: Joure krijgt weer een geldautomaat in de Midstraat: één van de twee buitenautomaten van het kantoor 6 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND aan De Merk gaat naar de plek waar eerst de automaat van Friesland Bank zat. In Langweer is, in overleg met de gemeente, een nieuwe plek gevonden op het parkeerterrein tegenover de huidige locatie. Hier komt een zogeheten pinbox. Beide automaten zijn 24/7 beschikbaar. In Makkum komt in het receptiegebouw van Recreatiecentrum De Holle Poarte een geldautomaat. Deze is beschikbaar tijdens de openingstijden van de receptie van De Holle Poarte. betalingen met cadeaubonnen of tegoedvouchers en betalingen met iDEAL en Chipknip komen niet in aanmerking voor retourpinnen. Ondernemers hebben geen nieuwe betaalterminal nodig, zij kunnen retourpinnen aanvragen bij hun bank. FEITEN & CIJFERS Vanaf 24 juni is 'Feiten & Cijfers' over 2013 van Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland beschikbaar. Als coöperatie leggen wij verantwoording af aan de leden. Dat gebeurt via de ledenraad. Op 23 juni liggen de stukken ter vaststelling voor aan de ledenraad. De samenvatting 'Feiten & Cijfers' is te downloaden op sneek-zwf.rabobank.nl > organisatie. Wilt u het document toegestuurd krijgen? Bel dan (0515) 437074 NIEUWE SERVICES MOBIEL BANKIEREN Doneer als lid uit onze sponsorpot R abobank Sneek-ZuidwestFriesland houdt ook dit jaar weer de actie Rabo Ledensponsoring. Als lid van onze bank mag u € 5 van ons sponsorbudget weggeven aan een vereniging/stichting/instelling naar keuze. Deze moet zich wel eerst inschrijven voor deze actie. Dat kan via onze website. Vraag daarom de penningmeester van uw vereniging om dit tussen 1 juli en 1 november te doen. Verenigingen/stichtingen/instellingen die klant zijn bij onze bank, krijgen begin juli per e-mail een nieuwsbrief over deze actie. In de maand december kunt u als lid uw stem uitbrengen. In de volgende Dichterbij leest u hoe u dat precies doet. Geef uw vereniging een financiële steun in de rug en wijs deze op onze actie! RABO LEDENSPONSORING: LAAT UW VERENIGING EERST IN ACTIE KOMEN! WWW.RABOBANK.NL/SNEEK-ZWF Kom vrijdagavond 13 juni naar de opening in Heerenveen SPECIAL OLYMPICS NATIONALE SPELEN I n het weekend van 14 en 15 juni is Fryslân gastheer van de Special Olympics Nationale Spelen waarvan de Friese Rabobanken sponsor zijn. De spectaculaire opening is op vrijdagavond 13 juni in het Abe Lenstra Stadion. U kunt daar bij zijn! Kaarten zijn € 5 p.p. Nadat de ‘Flame of Hope’ is ontstoken, treden tal van bekende artiesten op. Om 21.00 uur is op groot scherm de WK-voetbalwedstrijd Nederland-Spanje te zien. KAARTEN BESTELLEN EN MEER INFO: 3347 WWW.SPECIALOLYMPICS2014.NL De Rabobank heeft de services binnen mobiel bankieren uitgebreid. Het blokkeren van pinpas en creditcard, het tijdelijk verhogen van de limiet voor de betaal- of geldautomaat, maar ook de pincode van een pas of creditcard opnieuw opvragen, kan nu met uw smartphone of tablet via een paar eenvoudige handelingen op de Rabo Bankieren App. U heeft alleen uw toegangscode nodig. FRIESE CONCOURSEN WEDSTRIJDDATA 2014 De Friese Rabobanken zijn hoofdsponsor van de GCF, de vereniging Gezamenlijke Concoursen Fryslân, een samenwerkingsverband van 6 paardenconcoursen in onze provincie. Concoursdata: Dokkum: 28 juni Garyp: 17, 18, 19 juli Rijs: 2 augustus Buitenpost: 6 augustus Drogeham: 6 september Workum: 24 september Kijk voor meer informatie op Friesepaardenconcoursen.nl RUNFORKIKA: RENNEN VOOR GOED DOEL Help kinderkanker de wereld uit en ren mee met Run For KiKa in Heerenveen op zondag 6 juli. Die dag staat het Thialfterrein in het teken van dit gezellige en sportieve sponsorevent voor het hele gezin. Kies uit 5, 10 of 15 km hardlopen. Voor kinderen is er een speciale KidsRun van 1 km. Door uw deelname steunt u Stichting Kinderen Kankervrij. Voor meer informatie over KiKa, het event en om in te schrijven: www.runforkika.nl/heerenveen 7 ONDERNEMEN GRENZEN DURVEN VERLEGGEN Klant moet zich thuis voelen Sinds 1 januari zijn Jilke Kooyker en Alida de Wolff de nieuwe eigenaren van Terra Mannenmode in Joure. Zij nemen het roer over van Hille Terra en zetten het bedrijf voort op de vertrouwde manier. TEKST: GEA DE JONG-OUD FOTO'S: GERRIT JEENINGA T Naast een zakelijke lijn heeft Terra ook een ruim aanbod voor jeugd en vrijetijd. erra Mannenmode, een begrip in Joure en wijde omgeving, bestaat al meer dan 125 jaar. Andries Terra uit Irnsum startte het bedrijf in 1888. Hij ventte toen nog met de hondenkar. Zijn zoon Jan bouwde samen met zijn vrouw de winkel in Joure verder uit. Jan werd opgevolgd door zijn zonen Jaap en Hille die er samen voor wisten te zorgen dat de winkel meeging met alle ontwikkelingen en snel veranderende trends in de modewereld. DURF Verbouwen en het complete interieur veranderen, het waren grote beslissingen waar ze niet voor terugschrokken. En nu in 2014 staat er een prachtige mannenmodewinkel in Joure. Terra Mannenmode heeft altijd oog gehad voor verandering. Om niet achter te blijven bij de snelle ontwikkelingen en trends in de modewereld heeft het familiebedrijf steeds de grenzen moeten maar ook durven verleggen. De filosofie van het bedrijf is daarentegen nooit veranderd: dichtbij 8 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND de mensen, laagdrempelig, hoge service en vriendelijke medewerkers. Dat is ook het motto van de nieuwe eigenaren Jilke Kooyker en Alida de Wolff. VAN DE STRAAT GEPLUKT Jilke Kooyker kwam in oktober 2006 in dienst bij Terra Mannenmode. Lachend vertelt hij: ‘Ik ben eigenlijk van de straat geplukt. We gingen op vakantie. Ik moest een pasfoto laten maken en liep nog wat door de Midstraat. Ik bekeek de kleding op de stoep bij de winkel van Terra en raakte in gesprek met Jaap Terra. Jaap vroeg mij op een gegeven moment of ik ook zin had om bij hen te komen werken. Daar stond ik wel voor open. Er volgden gesprekken en zo ben ik bij Terra Mannenmode aan de slag gegaan. Ik heb de HBO-opleiding Retailmanagement gedaan en heb altijd de drive gehad om ooit iets voor mezelf te beginnen. Ik heb dat ook steeds aangegeven. Hille Terra vond dit prima en hij heeft mij alle gelegenheid gegeven om te Jilke Kooyker en Alida de Wolff, de nieuwe eigenaren van Terra Mannenmode in Joure, hebben aandacht en tijd voor hun klanten. 'Mensen moeten met een goed gevoel onze winkel verlaten.' AANBIEDING VOOR LEDEN RABOBANK Terra Mannenmode heeft exclusief voor de lezers van de Dichterbij een aantrekkelijke aanbieding. Bij besteding vanaf € 125,- in de winkel ontvangt u tegen inlevering van deze publicatie € 25,korting. Deze aanbieding geldt t/m 30 augustus 2014 en is niet geldig in combinatie met andere aanbiedingen. Bezoekadres: Midstraat 91-93, Joure groeien en alle facetten van dit boeiende vak mee te maken. Toen zijn broer Jaap met pensioen ging, kon ik al taken van hem overnemen.’ 3347 SAMEN Voor Jilke was het belangrijk dat zijn partner Alida zijn plannen volledig zou steunen. Alida is fulltime onderwijzeres. Ze geeft les aan groep 8 van de Sint Mattheüsschool in Joure. Op zich ook al een pittige job. Alida: ‘Ja, dat klopt. Maar ik ben ook graag in de winkel om samen met Jilke na te denken en plannen te maken voor onze zaak. Ik ga ook wel mee op inkoop. Het is heel wat anders dan mijn andere werk, maar wel heel leuk.’ DE KRACHT VAN HET BEDRIJF Jilke en Alida zetten het familiebedrijf enthousiast op dezelfde voet voort. ‘Het is absoluut een weloverwogen beslissing geweest,’ vertelt Alida. ‘Ik vind het een hele mooie uitdaging.’ Jilke vult aan: ‘De kracht van ons bedrijf is dat wij echt de tijd nemen voor de klant. We hebben een grote vaste klantenkring. Daarnaast hebben we een ontzettend leuk hecht team, met kennis van zaken. Mannen willen liever niet te veel passen. Ik vind het belangrijk dat ons personeel een 'timmermansoog' heeft voor maten. Als er iemand voor mij staat, weet ik snel wat de maat is van die persoon. De klant moet zich kunnen herkennen en thuis voelen in onze winkel.' MAATWERK 'We leveren maatwerk. Komt WWW.TERRA-MODE.NL een klant met een klacht, dan nemen we die altijd in behandeling en het komt eigenlijk nooit voor dat we geen oplossing vinden. We blijven actief met de mensen in gesprek. Het is voor ons ontzettend belangrijk te weten waar de klant naar op zoek is. Het is fijn wanneer iemand met een goed gevoel met nieuwe kleding onze winkel verlaat. Daar werken wij voor en zo zie ik de toekomst vol vertrouwen tegemoet.’ 9 De Volvo Ocean Race start 4 oktober 2014 in Alicante (Spanje). Via Kaapstad (Zuid-Afrika), Abu Dhabi (Verenigde Arabische Emiraten), Sanya (China), Auckland (Nieuw-Zeeland), Itajaí (Brazilië), Newport (VS), Lissabon (Portugal), Lorient (Frankrijk) is de finish in Göteborg (Zweden). Hoofdsponsor Brunel maakt van de tussenstop in Den Haag een groots event. OVER GRENZEN VOLVO OCEAN RACE Presteren op topniveau De Volvo Ocean Race is één van de allergrootste zeilevenementen ter wereld. Deze zwaarste zeilrace voor teams rond de wereld overschrijdt letterlijk en figuurlijk alle grenzen. TEKST: GEA DE JONG-OUD FOTO'S: SANDER VAN DER BORCH / GERRIT JEENINGA De race is een schitterende afspiegeling van dat waar Brunel voor staat: sportief, milieuvriendelijk en veel 3347 spanning. D e start is dit jaar op 4 oktober in Alicante (Spanje). Na 9 etappes, 10 havenraces en 4 oceanen zullen de boten pas eind juni 2015 finishen in het Zweedse Göteborg. De Nederlandse deelname aan deze zeilrace wordt mogelijk gemaakt door Brunel International N.V., gevestigd te Amsterdam. Dit bedrijf, gespecialiseerd in projectmanagement, detachering en consultancy in de vakgebieden Engineering, Finance, ICT, Legal, Marketing & Communicatie, Healthcare en alle disciplines in de olie- en gasindustrie, is voor de derde maal de hoofdsponsor van dit enerverende evenement. PERFECTE MATCH Jan Arie van Barneveld, sinds september 2000 CEO van Brunel International N.V., en Maikel Pals, directeur van onder andere Brunel Finance, verduidelijken waarom De Volvo Ocean Race perfect past in de visie van hun onderneming: ‘Wij zijn een jong ondernemend bedrijf dat wereldwijd opereert. Met meer dan 100 vestigingen over de hele wereld plaatsen wij gespecialiseerd hoger opgeleid personeel bij onze klanten. De Volvo Ocean Race is een uniek evenement met de kenmerken sportief, milieuvriendelijk en veel spanning. Hierbij is een hoogwaardige techniek en uitermate sterk teamwerk - het samen tot grote prestaties komen en het willen winnen - van het grootste belang. Dat is ook van toepassing op Brunel. Samenwerking is de peiler van succes. De race is een schitterende afspiegeling van dat waar Brunel voor staat.’ FEEST Tijdens de laatste etappe in juni 2015 maken de zeilschepen een tussenstop in Den Haag. Van Barneveld: ‘Ja, dat is natuurlijk heel bijzonder! We gaan daar een ongelofelijk groot evenement van maken. We gaan onze boot enorm onthalen. We nodigen klanten uit en alle medewerkers, die in de gelegenheid zijn, 11 De teams zeilen in hetzelfde type boot. Daardoor is hun bekwaamheid en strijdlust doorslaggevend voor de eindprestatie. kunnen komen. We kijken hier nu al met veel vreugde naar uit. Dat wordt één groot feest.’ Tot slot vervolgt Van Barneveld: ‘Ons eerste doel is veilig en safe de wereld rondzeilen en dan volgt meteen daarop ons tweede doel: Winnen! Het is afzien voor de bemanning, er is vrijwel geen comfort aan boord. De voorzieningen zijn minimaal. Onder deze barre omstandigheden levert het Team Brunel onder leiding van één van de beste schippers ter wereld, Bouwe Bekking, een uitstekend teammanager, vast een topprestatie.’ DRANG OM TE WINNEN De schipper van de Team Brunel Boot, Bouwe Bekking, is geboren op 17 juni 1963 in Deventer. Hij leerde zeilen op een klein meertje, verbonden aan de IJssel. Zijn gehele zeilcarrière wordt van jongs af aan bepaald door de drang om te winnen. Wanneer hij toch een wedstrijd verloor, trainde hij de rest van de dag door om de volgende keer wél te winnen. Bekking gaat voor de zevende keer deelnemen aan de Volvo Ocean Race waarvan voor de derde maal als schipper. Naast de deelnames aan de Volvo Ocean Race heeft hij vele andere wedstrijden gevaren én gewonnen. ANDERE OPZET De twaalfde editie van de Volvo Ocean Race verschilt van de voorgaande elf doordat elk team in hetzelfde type boot zal varen: de Volvo Ocean 65. Deze boot is speciaal ontwikkeld voor deze race. Hierdoor wordt de bekwaamheid en strijdlust van de teams doorslaggevend voor de eindprestatie. Daarnaast worden de kosten voor deelname aan de race tot ongeveer 15 miljoen euro per inschrijving gereduceerd. Voorheen was dit soms het drievoudige. SNEKER BEDRIJF EQUIPLITE EUROPE Een bijzonder leuk feit is dat Equiplite Europe onder de Group of Companies van Sailing Perfection B.V. uit Sneek, de komende twee edities van deze race de grootzeilvalblokken, een component van de Southern Spars mast, en verschillende dekblokken gaat leveren voor de One-Design Volvo Ocean 65. CEO Lourens Poorter is hier zeer content mee: ‘Het Schipper Bouwe Bekking heeft een grote drang om te winnen. Als hij een wedstrijd verliest, traint hij de rest van de dag door om de volgende keer wél te winnen. 12 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND Lourens Poorter: ‘Zo kunnen wij met onze innovatieve producten een significante bijdrage leveren aan de toekomst van de zeilindustrie.' SNEEKWEEK 3347 Brunel International N.V. is tevens sponsor van de Sneekweek, het jaarlijks terugkerende zeilevenement waar ook Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland sponsor van is. Van Barneveld: 'Brunel wil graag een bijdrage leveren aan de samenleving. Voor de Sneekweek, waar ook de wedstrijdsport zeilen op de voorgrond treedt, gelden ook de voor ons belangrijke kenmerken sportief, milieuvriendelijk en spannend én het met elkaar leveren van een topprestatie.' betekent veel voor ons dat wij zijn geselecteerd als officiële leverancier van de Volvo Ocean Race. Zo kunnen wij met onze innovatieve producten een significante bijdrage leveren aan de toekomst van de zeilindustrie. Maar het allerleukste vind ik dat de teams zelf mogen kiezen of ze de barberhaul's en geleide blokken van Harken of van ons bedrijf Equiplite gaan gebruiken. Dat maakt het extra spannend. De eerste drie teams hebben al voor ons gekozen.’ ERVARING Voor hij in 1999 van start ging met Equiplite Europe zeilde Poorter zelf 25 jaar lang over de hele wereld. De contacten die hij opdeed, het gewend zijn aan enorm hard werken onder barre omstandigheden en het omgaan met tegenslagen, zijn ervaringen die hem nu uitstekend van pas komen als ondernemer. ‘Equiplite Europe levert lichte maar zeer sterke producten voor zeilschepen. De oorspronkelijk stalen producten worden nu vervaardigd van een vezel, veel sterker en wel 90% lichter. Wij zijn een innovatief bedrijf en lopen hiermee voorop. Natuurlijk zijn er concurrenten, maar die moeten we een stap voor blijven,’ vindt Poorter. ‘En dat geeft mij ook de uitdaging die ik nodig heb. Onze onderneming heeft zich staande gehouden in de crisis. We zijn er sterker uitgekomen. De producten bewijzen zichzelf. Net als in de top van de zeilsport wil ik ook met mijn bedrijf presteren op het hoogste niveau. Daarbij moet je risico's en beslissingen nemen op de juiste momenten.’ 24/7 KLAAR STAAN Op de vraag hoe Lourens Poorter straks de Volvo Ocean Race zal volgen, als oud-topzeiler, liefhebber of ondernemer antwoordt hij stellig: ‘Equiplite Europe staat 24 uur per dag 7 dagen in de week klaar voor de teams die onze producten gebruiken. Er is voortdurend contact. Het is 9 maanden keihard werken voor de teams, de ultieme test van zeemanschap en teamwork met alle menselijke drama's en gevechten die de zeilers tegen zullen komen op de oceanen. Onze onderneming zorgt continu voor ondersteuning.’ U KUNT DE RACE VOLGEN VIA DE SITE WWW.TEAMBRUNEL.COM 13 WONEN OVER GRENZEN Samen een nieuwe koers varen Ze lieten 28 jaar geleden een piramidewoning met een prachtig uitzicht bouwen in Oppenhuizen. Toch is het nu tijd voor verandering. Wim en Tinie ter Horst hebben hun nieuwe droomhuis gevonden! TEKST: GEA DE JONG-OUD FOTO'S: GERRIT JEENINGA N a ook mooie huizen in Balk en Rijs te hebben bekeken, viel uiteindelijk de keus op een prachtige woning in Scheerwolde, een plaats buiten het werkgebied van Rabobank Sneek ZuidwestFriesland, zelfs buiten de provinciegrenzen. ‘Ja, we gaan Friesland verlaten,’ vertelt Tinie ter Horst. ‘We waren al geruime tijd op zoek naar een andere woning,’ vervolgt haar man Wim. ‘Het door de Provinsje en de Friese gemeenten georganiseerde Woonoffensief in februari kwam voor ons dan ook precies op het juiste moment. In Sneek sprak ik Hendrik van der Zee, hij was op deze woondag namens de Rabobank, onze huisbankier, aanwezig. Dat was het begin van een reeks plezierige gesprekken. INZICHT We ontdekten dat wij ook naar huizen in een hogere prijsklasse konden kijken dan we aanvankelijk dachten. Het nieuwe Rabobank Hypotheekdossier, een digitaal dossier waarin je zelf online alle benodigde 14 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND gegevens opvoert, zorgt ervoor dat je ook thuis een overzichtelijk beeld van je plannen krijgt. Daarnaast wees Hendrik ons erop dat je niet langer van je huidige salaris maar van je AOW en je pensioen moet uitgaan als je de pensioengerechtigde leeftijd hebt bereikt. Natuurlijk moet je jezelf niet rijk rekenen en na de aankoop van de nieuwe woning de lasten nog wel kunnen opbrengen.‘ PERSOONLIJK CONTACT De Rabobank hecht veel waarde aan het persoonlijk contact en de opgebouwde relatie met de klant. De coöperatief georganiseerde Rabobanken hebben onderling hun regels. Zo zijn de banken in principe niet actief in elkaars werkgebied. Echter, als de klant duidelijk aangeeft bij de eigen vertrouwde bank te willen financieren, dan verleggen de banken hun grenzen en wordt deze klantwens na onderling overleg mogelijk gemaakt. ‘Toen Hendrik van der Zee ons erop wees dat onze financiering ook via Rabobank Wim en Tinie ter Horst genoten 28 jaar lang van hun piramidewoning in Oppenhuizen. De unieke lichtinval en het vrije uitzicht zorgden voor veel woongenot. Het huis is nu verkocht. Hun nieuwe droomhuis vonden ze over de Friese grens. WOONOFFENSIEF 3347 Steenwijk geregeld kon worden, kreeg ik een unheimisch gevoel,’ verduidelijkt Wim ter Horst. ‘De volgende ochtend heb ik direct telefonisch contact gezocht met de bank en mijn gevoelens geuit. Ik had geen zin om ons hele traject nog een keer voor te leggen aan voor ons totaal nieuwe mensen bij een andere bank, ook al is het allemaal Rabo. VERSTERKENDE FACTOR Ik hecht aan de contacten die ons gezin heeft met de Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland en die worden versterkt door de binding met de watersport. De Rabobank is sponsor van de Sneekweek. Onze zoon en een adviseur van de Rabobank zeilen in de Sneekweek samen met gasten van de bank in de Yngling of Tirion. Onze dochter is een jaar gesponsord door de bank. Mede daardoor is zij met haar team voor de tweede keer Europees Jeugdkampioen in de Ynglingklasse geworden. We kennen veel mensen van de bank. Ik moest er niet aan denken dit vertrouwde gevoel te verliezen.’ Na zijn telefoontje kreeg Wim ter Horst meteen te horen dat zijn verzoek werd ingewilligd. NIEUWE KOERS Nu kijken Wim en Tinie ter Horst uit naar de nieuwe stap die ze gaan zetten. Tinie: ‘Het huis voelde direct vertrouwd toen we voor de eerste keer gingen kijken.’ ‘Alsof er een warme deken over je heen valt,’ vult haar man aan. ‘We deden een bod en 's avonds was de koop gesloten. Prachtig!’ De klant maakt een grensverleggende nieuwe wending en de Rabobank schroomt niet om in het belang van de klant ook haar grenzen aan te passen en samen een nieuwe koers te varen. Provinsje Fryslân, de Friese gemeenten, makelaars, woningcorporaties, financiële instellingen en de bouwsector zijn een samenwerkingsverband gestart om de woningmarkt in Fryslân een extra stimulans te geven: het Woonoffensief. In dit kader werd op 15 februari in 20 Friese gemeenten een woondag gehouden. Ook Rabobank SneekZuidwestFriesland was er aanwezig. Doel van het project: stimuleren van de doorstroming in de woningmarkt, verduurzaming van de woningen en meer werkgelegenheid. LEES MEER OVER RABOBANK HYPOTHEEKDOSSIER OP RABOBANK.NL > HYPOTHEKEN 15 SKÛTSJEPUZZEL DOE MEE AAN DE 'SKÛTSJEPUZZEL' TEKST: AGE VELDBOOM FOTO: AGE VELDBOOM / FOTOGRAFIE ANDRÉ MINKEMA M aak kans op een prachtige skûtsje-encyclopedie! Onder de correcte inzendingen verloten we drie exemplaren. Op bovenstaande zes beelden ziet u een onderdeel van een skûtsje. Noteer de namen van deze onderdelen. 1) ________________________________________ 2) ________________________________________ 3)________________________________________ 4) ________________________________________ 5) ________________________________________ 6) ________________________________________ De oplossing van de puzzel wordt gevormd door de volgende letters: . de 3e en 7e letter van woord 1 . de 6e, 7e, 8e en 9e letter van woord 2 . twee maal de 2e letter van woord 3 16 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND . de 3e letter van woord 4 . twee maal de 8e letter van woord 5 . de 1e en 6e letter van woord 6 Maak van deze letters een woord dat te maken heeft met het skûtsjesilen. Dit woord is de oplossing van de puzzel. De oplossing kunt u mailen naar [email protected] of in een envelop opsturen naar Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland Puzzel Dichterbij Antwoordnummer 73, 8600 VB Sneek (een postzegels is niet nodig). De door u verstrekte persoonsgegevens kan de Rabobank Groep gebruiken om u op de hoogte te stellen van aanbiedingen van onze producten en diensten. Als u deze informatie niet wenst te ontvangen, kunt u dit kenbaar maken bij het insturen van de oplossing. WEDSTRIJDDATA SKS-SKÛTSJESILEN 19 juli - Grou 21 juli - De Veenhoop 22 juli - Earnewâld 23 juli - Terherne 24 juli - Langweer 25 juli - Elahuizen 26 juli - Stavoren 28 juli - Woudsend 30 juli - Lemmer 31 juli - Lemmer 1 augustus - Sneek Als gezamenlijke hoofdsponsor van het SKS-skûtsjesilen wensen de Friese Rabobanken en Interpolis iedereen een 'moaie simmer' toe! DUURZAME ENERGIE 3347 ENERGIE ONLINE KOPEN BIJ JE BUREN Sinds kort kunnen Nederlandse huishoudens duurzame energie inkopen van een producent uit de buurt via een online platform: Vandebron. De Rabobank zet zich in voor verduurzaming van de energievoorziening en investeert in dit project. Hoe werkt het? Je vult op de site je postcode en type woning in en ziet dan direct welke onafhankelijke producenten in de buurt duurzame energie aanbieden. Je kiest zelf bij wie je energie wilt afnemen. Dat kan bijvoorbeeld een boer zijn met windmolen of biovergistingsinstallatie of een particulier met zonnepanelen. Alle producenten staan op de site met hun verhaal, motieven en werkwijze. Zo ook Jaap en Feikje uit Molkwerum die sinds 1995 energie opwekken met hun windmolen. Deze produceert genoeg elektriciteit voor zo’n 575 huishoudens. Meer weten? Kijk dan op www.vandebron.nl WWW.VANDEBRON.NL 17 RABOBANK FOUNDATION 1 op de 9 kinderen in Nederland groeit op in armoede. Dankzij het Jeugdsportfonds en het Jeugdcultuurfonds kunnen zij wel sporten of naar muziekles. Net als hun vriendjes. TEKST: ANNETTE PRINS FOTO'S: VOLTA DE KLOOF DICHTEN TUSSEN ARM EN RIJK Ieder kind mag meedoen WWW.RABOBANK.COM/ RABOBANKFOUNDATION L aatst kregen we een brief van een moeder’, vertelt Bertien Minco, directeur van het Jeugdcultuurfonds. ‘Ze schreef: “Eindelijk kunnen wij weer leven in plaats van overleven.” Omdat ze op zaterdag weer gewoon met haar zoontje naar voetbal gaat en op woensdag met haar dochter naar gitaarles. Leuke dingen doen, net als je vriendjes, dat is belangrijk voor een kind.’ IMPACT In Nederland groeien zo’n 384.000 kinderen op in armoede. De sociale impact daarvan is groot. Voor veel van hen is het bijvoorbeeld niet mogelijk om aan sport te doen of naar dansles te gaan, met als gevolg dat zij worden uitgesloten. ‘Terwijl een uurtje dansen of judo juist voor deze kinderen zo belangrijk kan zijn’, zegt Minco. ‘Een gezin dat op of onder de armoedegrens leeft, heeft het zwaar. De ouders hebben financiële zorgen, er is sprake van ziekte, scheiding of schulden. Voor de 18 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND kinderen is sporten, schilderen of muziek maken dan een goede uitlaatklep. Dat kan een enorme gelukservaring betekenen.’ PROFESSIONALS Dankzij het Jeugdcultuurfonds en het Jeugdsportfonds kunnen kinderen die in armoede leven wél sporten of zich creatief uiten. De fondsen betalen rechtstreeks de contributie, de lessen en zelfs de benodigde materialen – het Jeugdcultuurfonds maximaal € 450, het Jeugdsportfonds maximaal € 250 per kind per jaar. ‘Sport is nu eenmaal goedkoper dan culturele activiteiten’, legt Monique Maks, directeur van het Jeugdsportfonds, uit. Beide fondsen werken op dezelfde manier. ‘We hebben gemeentelijke en provinciale fondsen waar intermediairs een aanvraag kunnen doen. Dat zijn professionals die met de kinderen werken, bijvoorbeeld in het onderwijs, de jeugdzorg of een buurthuis. Zij kennen het kind en de thuissituatie, en zorgen samen met onze coördinator dat het op de 3347 gewenste les of sport komt.’ Het Jeugdcultuurfonds en het Jeugdsportfonds honoreerden in 2013 samen bijna 33.500 aanvragen. Een enorme stijging ten opzichte van het jaar ervoor. ‘Dat komt enerzijds doordat onze naamsbekendheid groeit,’ zegt Maks, ‘anderzijds doordat steeds meer gemeenten zich aansluiten. Vorig jaar kwamen er 20 nieuwe bij.’ SOCIALE PARTICIPATIE In de aanwas van lokale fondsen speelt de Rabobank Foundation, het maatschappelijke fonds van de Rabobank, een belangrijke rol. Zodra een gemeente besluit om, vanuit de pot armoedebestrijding en sociale participatie, te gaan samenwerken met het Jeugdsportfonds of het Jeugdcultuurfonds, doneert de Rabobank Foundation een startkapitaal waarmee de eerste groep kinderen geholpen kan worden. ‘Dat is voor een gemeente vaak een belangrijke motivatie om in te stappen’, weet Maks. ‘Armoedebestrijding gaat de hele samenleving aan. Overheid en private partijen slaan graag de handen ineen.’ THEMA'S De Rabobank Foundation, die dit jaar precies 40 jaar bestaat, is in 25 ontwikkelingslanden actief op het terrein van microfinanciering en duurzame ketenontwikkeling. In Nederland steunt de foundation projecten die kansarme mensen helpen om economisch en sociaal zelfredzaam te worden. ‘Onze thema’s zijn arbeidsparticipatie, (financiële) educatie en de sociale participatie van kinderen die op of onder de armoedegrens leven’, vertelt programmamanager Roelie van Stempvoort. ‘Wij vinden dat kinderen niet aan de zijlijn mogen staan en dat armoede voor hen geen belemmering mag zijn om zich sportief of creatief te ontwikkelen. Wat kinderen in hun jeugd leren en doen, dat nemen ze de rest van hun leven mee. Het Jeugdsportfonds en het Jeugdcultuurfonds zijn mooie partijen om deze doelgroep te bereiken.’ SAMEN MET DE RABOBANK De samenwerking van de Rabobank Foundation 19 met de twee jeugdfondsen eindigt niet bij deze eerste financiële injectie. ‘Na de startdonatie,’ zegt Van Stempvoort, ‘vragen we onze lokale Rabobanken om mee te helpen een stevig fundament te creëren voor de continuïteit van het nieuwe fonds. Dat resulteerde onder meer in vervolgdonaties door 23 lokale banken vanuit hun ledenfonds of coöperatiefonds. NETWERKEN De lokale banken zetten ook hun netwerk in. De Rabobank helpt daarnaast de naamsbekendheid van het Jeugdsportfonds en Jeugdcultuurfonds structureel te vergroten. Vorig jaar vond bijvoorbeeld een landelijke sms-actie plaats, dit jaar is er een gezamenlijke campagne met de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond in aanloop naar het WK Hockey. ‘Ook het ambassadeurschap van wielrenster Marianne Vos en het Rabo Liv Woman Cycling- team genereert veel aandacht voor het Jeugdsportfonds’, zegt Maks. ‘Daardoor weten steeds 20 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND meer intermediairs en geldschieters ons te vinden.’ AMBITIES Meer bekendheid, meer lokale fondsen en daarmee nóg meer kinderen steunen, dat is het doel van beide fondsen. Minco: ‘Bij elke aanvraag die wordt goedgekeurd denk ik: “Yes! Goed zo, ga maar!” Actief sporten en kunst beoefenen is in alle opzichten versterkend voor je persoonlijkheid en daarom extra belangrijk voor kinderen in een achterstandssituatie.’ De ambities zijn vastgelegd op 40.000 kinderen in 2016 voor het Jeugdsportfonds en 10.000 voor het Jeugdcultuurfonds. ‘Daarnaast willen we onze samenwerking uitbreiden met partijen die ook actief zijn op het gebied van armoedebestrijding en sociale participatie, zoals de Voedselbank. Een keten van helpende partijen vergroot de maatschappelijke impact. De meeste gezinnen komen armoede binnen vier jaar weer te boven. Zodra zij uit de financiële misère zijn, zijn wij niet meer nodig.’ LEDENBIJEENKOMST CIRCULAIR DENKEN TEKST: INGRID VAN DAMME FOTO: RABOBANK 3347 W e kruipen uit de crisis, maar een flinke groei zit er voorlopig niet in. Het zal mondjesmaat gaan en het niveau van 2008 komt niet meer terug. Zo schetste Herman Wijffels op 26 maart tijdens de ledenbijeenkomst in Theater Sneek de situatie waarin we ons bevinden. Ook in november sprak Wijffels voor de leden. Beide avonden waren helemaal volgeboekt. Wijffels beschreef de huidige situatie als een keerpunt in de geschiedenis waarbij we onszelf en onze economie opnieuw moeten uitvinden. Juist nu we opkrabbelen uit het dal worden we geconfronteerd met explosieve prijsstijgingen op het gebied van voedsel, grondstoffen en fossiele brandstoffen. ‘We hebben de aarde uitgeput, de zeeën leeggevist en de fossiele brandstoffen in een razend tempo op gemaakt. Zowel met het ecosysteem als met het financiële systeem zijn we voorbij de grens van het houdbare gegaan.’ Die snelle opbouw van economie en welvaart, door Wijffels beschreven als een lineair proces, is de afgelopen 100 jaar een succes geweest maar dreigt nu aan datzelfde succes ten onder te gaan. ‘We moeten naar een productiesysteem dat de biotoop verrijkt in plaats van verarmt, en omschakelen van een lineair naar een circulair denkpatroon.’ Als voorbeeld haalde hij het initiatief van Bosch aan om wasmachines te leasen in plaats van te verkopen. ‘Op die manier kunnen de grondstoffen opnieuw gebruikt worden. Hierdoor verandert het hele bedrijfsconcept.’ Circulair denken zal leiden tot relokalisering, zo voorspelde Wijffels. Een tendens die hij overal om zich heen ziet: ‘Denk bijvoorbeeld aan de winst van lokale partijen bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen of de honderden coöperaties die momenteel bezig zijn met alternatieve energie. Steeds meer burgers willen niet meer afhankelijk zijn van centrale machten, maar willen het heft in eigen hand nemen.’ In wat Wijffels de grote ‘transitie van lineair naar circulair denken’ noemt kan juist de Rabobank, als coöperatieve bank, een cruciale rol spelen. ‘Zij moet meedenken en deze transitie ondersteunen. Zo kan de bank ook een rol spelen in het faciliteren van alternatieve vormen van financiering zoals crowdfunding. Zij moet daarin een proactieve houding aannemen.’ HERMAN WIJFFELS Werd geboren op 13 maart 1942 en is Nerlands econoom. Tijdens zijn loopbaan bekleedde hij diverse vooraanstaande functies waaronder voorzitter van de hoofddirectie van Rabobank Nederland (1986 tot maart 1999), voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER) en Nederlandse bewindvoerder bij de Wereldbank in Washington. Daarnaast legde hij als informateur de basis voor het Kabinet Balkenende IV. Momenteel is hij co-voorzitter van Worldconnectors en hoogleraar 'duurzaamheid en maatschappelijke verandering' aan de Universiteit Utrecht. 21 Publiek én jury verkozen Ziuz tot winnaar FRIESE RABOBANKEN VERKIEZING Friese Onderneming Op 15 april werd na een aantal spannende weken de uitslag bekend van de Verkiezing van de Friese Onderneming van het Jaar. Nog voor de prijsuitreiking spraken wij de genomineerden. TEKST: AMANDA DE VRIES FOTO'S: RABOBANK Ed van den Brand en Gerrit Baarda richtten in 2002 Ziuz op. Het bedrijf telt nu meer dan 30 professionals, 3 kantoren en een 3347 wereldwijde klantenkring. T ijdens een live-uitzending van Omrop Fryslân werd Ziuz uit Gorredijk verkozen tot de Friese Onderneming van het Jaar. Mede-oprichter Gerrit Baarda verklaarde ‘superblij en trots’ te zijn. Ziuz is een bedrijf dat vooroploopt in het ontwikkelen van hoogwaardige technologie op het gebied van visuele intelligentie. Het door Ed van den Brand en Gerrit Baarda in 2002 opgerichte bedrijf is inmiddels uitgegroeid tot een dynamische onderneming met meer dan 30 professionals, drie kantoren en klanten verspreid over de hele wereld. Het hoofdkantoor is gevestigd in Gorredijk. UNIEK ‘Ik wilde een rol van betekenis spelen in de wereld’, zegt Gerrit Baarda gedreven. ‘Iets maken. En dat iets werd beeldherkenning, want daar hadden we verstand van. Op drie gebieden maken we producten die ertoe doen. Zo is er Ziuz Forensic, vanuit deze tak zoeken we visuele oplossingen die de internationale politie en veiligheidsdienst helpen bij forensische onderzoeken, zoals onderzoeken naar kinderporno. Ziuz Surveillance bedenkt intelligente manieren om observatievideo’s - die worden ingezet bij de opsporing van criminaliteit - in te korten naar een paar minuten. Voorverpakte medicijnzakjes moeten met zorg gecontroleerd worden op inhoud en dosering. Ziuz Medical bedacht een techniek die apothekers helpt om het risico te verlagen op het maken van kostbare en levensbedreigende fouten. Alle drie gebieden zijn groeimarkten. Onze concurrenten in de branche - dat zijn er wereldwijd ongeveer twee of drie - richten zich op één tak. We zijn dus uniek.’ Baarda: 'Het was een hele eer om mee te doen met de Verkiezing Friese Onderneming van het Jaar. Alleen de nominatie al, daar kon 23 ik erg van genieten. Maar we deden natuurlijk mee om te winnen. En we maakten een goede kans, want we zijn een leuk en maatschappelijk relevant bedrijf dat innoveert.’ Body & Fit won al 2 jaar op rij de Thuiswinkel Award. De titel Friese Onderneming zou natuurlijk een prachtige aanvulling zijn. BODY & FIT Sinds 1995 is Body & Fit werkzaam op het gebied van sportvoeding, voedingssupplementen en dieetproducten. ‘En sinds een maand of drie zijn de superfoods zoals chiazaden en gojibessen heel erg booming’ vertelt Laurenz Roelevink vanuit het imposante distributiecentrum in Heerenveen. Roelevink is samen met Ilco Bos eigenaar van Body & Fit. WINKELS EN WEBSHOP ‘Destijds begon Ilco met fysieke winkels in Zwolle en Amersfoort.' Tien jaar geleden ben ik begonnen met de webshop, vertelt Laurenz verder. 'Op dit moment werken we met bijna 350 merken en ruim 4.000 verschillende producten die we online tegen een scherp tarief aanbieden.’ Bij Body & Fit staat de klant centraal. Zo is de klantenservice zeven dagen per week bereikbaar en werkt het jonge en enthousiaste team zichtbaar hard om aan de behoefte van de klant te voldoen. ‘Een product dat ’s avonds voor tien uur is besteld, wordt de volgende dag al bezorgd zonder verzendkosten. Daarbij geven we bij iedere bestelling leuke cadeaus weg, zoals een vetmeter, proefverpakking of bidon. Zo belonen we onze klanten.' BREDE DOELGROEP 'Ook onderscheiden we ons van de 'concurrentie' door ons te richten op het hele gezin. Het is niet of/of, maar en/en. Zo kan vader bijvoorbeeld zijn sportvoeding bij ons bestellen, moeder haar dieetproducten en dochter haar superfoods.’ Twee jaar achtereen won Body & Fit al de Thuiswinkel Award. ‘Een publieksprijs waaruit blijkt dat onze klanten erg blij met ons zijn’, aldus Laurenz Roelevink. ‘We hoopten natuurlijk ook de Verkiezing Friese Onderneming van het Jaar te winnen. Zo’n prijs geeft de medewerkers een boost en de onderneming een stukje vertrouwen.’ Dylan van der Heij, E-Commerce manager Body & Fit, toont hun bestverkochte product Whey Perfection. Body & Fit werd tweede bij de verkiezing. 24 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND Jos Jellesma is directeur van Sijperda Verhuur, één van de grootste verhuurspecialisten van het Noorden dat bij de verkiezing de derde prijs in ontvangst mocht nemen. OVER DE VERKIEZING SIJPERDA VERHUUR Met bijna 25 jaar 3347 ervaring, 11 vestigingen in Noord-Nederland en haar uitgebreide assortiment is Sijperda Verhuur één van de grootste verhuurspecialisten van het Noorden. ‘Ooit is het bedrijf in IJlst opgericht door een Sijperda’, vertelt directeur Jos Jellesma in zijn kantoor te Sneek. ‘De met name beroepsmatige gebruiker kan bij ons terecht voor onder andere hijs- en hefwerktuigen, pompen, steigers en aggregaten. We zijn een echt Fries bedrijf met een breed assortiment, dat zich al jaren goed staande houdt en zelfs tijdens de crisis behoorlijk gegroeid is.’ VERANDERENDE BEHOEFTE Jellesma ziet aan de duur van de huur dat de klant in ruim twee decennia veranderd is. ‘Bedrijven bellen ’s ochtends om zeven uur met het verzoek dat ze graag van elf tot vier een machine willen huren. Vroeger was de huurperiode langer, maar bedrijven willen de kosten nu zo laag mogelijk houden. Om ons in deze markt te onderscheiden, vinden we snelheid en service erg belangrijk. We hebben een groot wagenpark en een goede dekking in het Noorden; tussen iedere vestiging zit maximaal zo’n 30 kilometer.’ Deze zomer organiseert Stichting Harlingen Sail de start van The Tall Ships Races, het grootste nautische meerdaagse evenement ooit in Fryslân. Dit soort voortvarende initiatieven onderscheiden onze provincie. Net zoals een groot aantal ondernemers dat doet. Drie ervan werden genomineerd voor de Verkiezing Friese Onderneming van het Jaar. De stemmen van het publiek, de jury en de zaal vormden tijdens de finale de uitslag. De Friese Rabobanken zijn gezamenlijk sponsor van de verkiezing. REGIONALE FUNCTIE Met haar meer dan 100 werknemers en lange staat van dienst heeft Sijperda bewezen geen eendagsvlieg te zijn. ‘We hebben een belangrijke regionale functie’, zegt Jellesma. ‘We zorgen voor een flink stuk werkgelegenheid en doen veel aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Trouwens: onze bedrijfsfilosofie van materiaal huren is op zichzelf al enorm duurzaam. Onze klant hoeft het niet zelf aan te schaffen en de producent hoeft het niet meer te produceren. Meer maatschappelijk verantwoord ondernemer kun je niet zijn.’ 25 3347 WATERSPORTCENTRUM Tacozijl Sander en Agnes Neve zijn met hun (schoon)ouders mede-eigenaar van Watersportcentrum Tacozijl; de derde generatie van dit Lemster familiebedrijf. 3347 TEKST: INGRID VAN DAMME FOTO'S: WATERSPORTCENTRUM TACOZIJL 28 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND Familiebedrijf Watersportcentrum Tacozijl in Lemmer telt inmiddels 3 generaties. Sander en Agnes Neve runnen het bedrijf sinds 2013 samen met hun (schoon)ouders Albert en Atie Schokker. I n 1987 namen Albert en Atie Schokker, de ouders van Agnes Neve, Watersportcentrum Tacozijl van háár pake en beppe over. ‘Zij begonnen hier in 1965 met visbotenverhuur en een drijvend restaurant. Na 1987 breidde het bedrijf uit en kwamen daar een camping en jachthaven met yachtcharter en jachtservice bij.’ In 2013 werden Agnes Neve en haar man Sander mede-eigenaren. ‘Mijn ouders zijn nog volop actief in het bedrijf, maar op de langere termijn is het de bedoeling dat wij aan het roer komen te staan.’ 3347 NIEUWE FASE Al op jonge leeftijd was het de droom van Agnes Neve om het bedrijf ooit over te nemen. ‘Maar zo eenvoudig is dat niet, je moet ook een man vinden die daar zijn toekomst in ziet.’ Die man vond ze in Sander Neve, op dat moment in Emmeloord werkzaam in een technisch beroep. Hij raakte direct bij Watersportcentrum Tacozijl betrokken toen het bedrijf in 2002 een nieuwe fase in ging. Er lagen plannen om het bedrijf met zo’n 7 à 8 hectare uit te breiden. Een groot aangrenzend stuk weiland, dat een paar meter onder het maaiveld lag, moest bij het bedrijf getrokken worden voor vakantiewoningen, chalets, uitbreiding van de camping en de jachthaven. Sander Neve: ‘Met mijn technische achtergrond was dit een geweldige uitdaging, en die ben ik aangegaan.’ ‘VAN NIETS NAAR IETS’ De nieuwe plannen waren goed voor een flinke operatie die jaren in beslag zou nemen. Het laag gelegen land moest drooggepompt worden, de grond opgehoogd en bouwrijp gemaakt en de nieuwe haven uitgebaggerd. ‘We hebben dat allemaal in eigen beheer gedaan: de infrastructuur aangelegd, de jachthaven gerealiseerd, waterleidingen aangelegd en het hele gebied ingericht. In 2004 was het terrein twee keer zo groot, je gaat letterlijk van ‘niets naar iets’.’ De keuze om het in eigen beheer te doen had niet alleen met geld te maken. Sander: ‘Het zit ook in onze genen. Mijn schoonvader zegt altijd: wij zijn groot geworden door het zelf te doen.’ WEIDS UITZICHT Inmiddels zijn er zo’n 30 chalets geplaatst en 40 luxe vakantie- huizen gerealiseerd, allemaal met een ligplaats voor de deur. Agnes Neve: ‘De verkoop van deze vakantieverblijven gaat goed. In de jaren voor de crisis liep dat natuurlijk sneller en gemakkelijker dan nu. Maar we hebben geen klagen. De eigenaren komen soms uit het buitenland, maar toch vooral uit Nederland: van Rotterdam tot Gorredijk.’ Op het nieuwe deel van de camping is een nieuw terrein voor campers ingericht, met een weids uitzicht over UNIEKE LIGGING Aan de toegangspoort van Friesland, met directe toegang tot het IJsselmeer én de Friese Meren vindt men op Tacozijl een camping, jachthaven, luxe vakantiehuizen en chalets, restaurant, wasserette, visbotenhaven en speelvijver. Je kunt een sloep of motorjacht huren en voor jachten is er een tankstation, reparatieservice en winterberging. De meer dan 70 luxe vakantiehuizen en chalets zijn voor de verkoop en verhuur. In de jachthaven van het marinapark is plaats voor jachten tot maar liefst 16 meter lengte. 29 Onlangs is de bouw van het nieuwe sanitaire gebouw, dat Sander Neve zelf ontwierp, een feit. Of zo'n investering loont, weten de ondernemers wel zeker want een mooi duurzaam toiletgebouw is het visitekaartje van je bedrijf. het water. ‘De camper wordt steeds populairder. Campers worden ook steeds groter en zwaarder. Daarom hebben we zowel een onverhard als verhard deel ingericht.’ VISITEKAARTJE In 2013 werden ze mede-eigenaar. Agnes Neve: ‘We raakten steeds meer betrokken en je groeit er als het ware naar toe.’ Sander Neve: ‘We zijn altijd bezig met het bedenken van nieuwe plannen en het uitvoeren van projecten.’ Op dit moment is dat de realisatie van een nieuw duurzaam toiletgebouw. Sander Neve: ‘We konden kiezen tussen renovatie of nieuw. We zijn voor nieuw gegaan want een nieuw toiletgebouw is het visitekaartje van je bedrijf.’ 'We zijn groot geworden door het zelf te doen' 30 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND DICHT BIJ PAKE EN BEPPE Sander ontwierp het nieuwe toiletgebouw zelf, dat deed hij ook met de nieuwe duurzame gezinswoning die ook op het nieuwe terrein staat. Hier groeien hun drie jonge kinderen op. Pake en beppe wonen in de eigen woning op het terrein. Hoe is het om samen met je (schoon)ouders op deze manier te ondernemen? Agnes Neve: ‘We kunnen heel goed met elkaar opschieten, we doen het echt sámen. Met elkaar vormen we een sterk front. Zo’n ontwerp van een nieuw gebouw bespreek je natuurlijk samen, maar de details werkt Sander zelf uit. Voor de kinderen is het fantastisch om zo dicht bij pake en beppe op te groeien. Drie generaties, dat is heel bijzonder.’ CIJFERS De afgelopen 2 jaar zijn veel Friesland Bankklanten overgegaan naar de Rabobank. Een enorme operatie die inmiddels nagenoeg is afgerond. We zetten voor u een paar feiten op een rij. RABOBANK RABOBANK 241.969 60% VAN DEZE KLANTEN BANKIERDE NOG NIET BIJ DE RABOBANK 335 1-1-'14 FRIESLAND BANKMEDEWERKERS WERKEN NU BIJ DE RABOBANK IS HET MERK FRIESLAND BANK UIT HET STRAATBEELD VERDWEEN 3347 FRIESLAND BANKKLANTEN ZIJN OVERGEKOMEN NAAR DE RABOBANK 31 SAMENLEVING Als coöperatieve bank zijn wij betrokken bij wat er speelt in de regio. Wij steunen lokale projecten die een maatschappelijk doel dienen, niet alleen met geld, maar ook met handjes. Medewerkers van de bank zetten zich ook dit jaar weer met enthousiasme in. TEKST: RABOBANK SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND FOTO'S: RABOBANK SAMEN IETS DOEN VOOR DE SAMENLEVING 1 - Van 13 tot 15 juni vinden in Friesland de Special Olympics Nationale Spelen plaats. Speelsteden zijn Sneek en Heerenveen. Veel collega's van de bank gaan helpen bij dit grote en unieke evenement. 2 - In Wommels werd het openluchtzwembad onder handen genomen. Het zwembad draait voor het overgrote deel op vrijwilligers en zou zonder de betrokkenheid en inzet van de lokale bevolking niet kunnen bestaan. We hielpen met verven, schoffelen, het zwembad schoon en egaal maken en de bestrating verbeteren. 3 - In Workum op CBSIt Finster hielpen ook vrijwilligers van de school zelf mee. 32 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND 2 1 4 - Het schoolgebouw 3 buitenom werd schoon gemaakt en daarvoor moest men ook het dak op. Verder was de opdracht om het schoolplein te voorzien van lijnen voor een volleybalveld en een hinkelhok. En de zolder werd opgeruimd. Helaas kon er door de regen niet worden geverfd. 5 - In Balk werd bij woonvoorziening Plantein de tuin voorjaarsklaar gemaakt, de terrassen werden geveegd en algenvrij gemaakt, het tuinmeubilair geboend en volop onkruid gewied. 6 - Ook werden voorjaarsbloemen geplant. Zo lag de tuin er tijdens de Open Dag netjes bij en dat was de wens van Plantein. 4 3347 5 6 LEDENRAAD KARIN VELDHUIZEN, HEEG ‘De vrouwelijke stem van de achterban zijn’ TEKST: AMANDA DE VRIES FOTO'S: GERRIT JEENINGA Z Karin Veldhuizen is verantwoordelijk voor de marketing en communicatie van hun eigen watersportcamping. Als vaste blogger voor pretwerk.nl is ze graag inspirator voor mede-ondernemers in de recreatiesector. 34 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND e is sinds 2013 lid van de ledenraad en runt samen met haar man Jacob van der Pol Watersportcamping Heeg. ‘Ik vind het mooi dat ik als vrouw mijn bijdrage kan leveren aan de ledenraad’, zegt de gedreven onderneemster. ‘Relatief zitten er namelijk weinig vrouwen in. Daarom wil ik graag de vrouwelijke stem van de achterban vertegenwoordigen en met een vrouwelijk oog voor het geheel voeding geven aan de ledenraad. Ik hou van creativiteit en vernieuwing, van grenzen verleggen. In ons bedrijf zie je die creativiteit bijvoorbeeld terug in een van onze sanitairgebouwen: kleur en beleving spelen hierbij een grote rol. Ook maatschappelijk verantwoord ondernemen en persoonlijke aandacht zijn belangrijk voor de identiteit van onze camping. Dit herken ik ook bij de Rabobank. Daar zijn veel ontwikkelingen gaande en het is spannend om dit vanaf de zijlijn te mogen volgen.’ Ze vindt het een groot voordeel dat de Rabobank ook in de kleinere dorpen altijd kantoren heeft gehad, daardoor was de bank dichtbij. 'Dat dit vanwege de kosten niet meer kan, vind ik jammer, maar het hoeft niet altijd met een fysiek gebouw, er zijn tal van alternatieven. Het is zo belangrijk dat de verbinding soepel blijft, of zelfs nog meer wordt benut. Leden hebben een groot netwerk, maak daar gebruik van. Bijvoorbeeld bij maatschappelijke projecten die de bank steunt, zoals het opknappen van een buurthuis. Ook op deze manier kan de bank zich zichtbaar maken.’ JAN VEENSTRA, OUWSTERHAULE ‘Vertrouwen op regionale functie Rabobank’ 3347 H ij is directeur-bestuurder bij Hof en Hiem en sinds 2013 lid van de ledenraad. Hij zei ‘ja’ omdat het hem leuk leek om bij de bank betrokken te zijn en er meer vanaf te weten. ‘De Rabobank is volop bezig met veranderingen, iets waar we bij Hof en Hiem ook veel mee te maken hebben. De overgang van Friesland Bank naar Rabobank is een omvangrijk proces, wij staan in onze organisatie voor de overgang van AWBZ naar Wmo. In beide gevallen weet je dat er kinderziektes zijn, maar dat iedereen heel hard zijn best doet om alles zo soepel mogelijk te laten verlopen. Ik vind het leuk dat de Rabobank voorop loopt met nieuwe producten zoals MyOrder en Minitix. Zo’n elektronische portemonnee is voor onze bewoners wellicht een uitkomst, nu er veel minder contant geld in omloop is, en het is een stuk veiliger. Zulke ontwikkelingen volg ik nauwgezet. Ik vertrouw er overigens volledig op dat de regionale functie van de bank intact blijft. Op dit vlak heeft 'onze' bank zich inmiddels wel bewezen.’ De ledenraad vindt hij een goede plek om naast alle positieve zaken zoals de transparantie en de verhalen van gastsprekers, ook een kritische noot te plaatsen. ‘Ik heb onlangs nog tegen een commissaris een opmerking gemaakt over de hoogte van het salaris van de nieuwe topman bij de Rabobank, Wiebe Draijer. Ik vind dat ik als lid de plicht heb om daar wat van te zeggen. Verder voel ik me prima thuis bij de bank als klant én als lid.' Jan Veenstra is geboren in LEDENRAAD Drachten en woont in De mensen van de ledenraad zijn het aanspreekpunt voor de leden uit hun regio. Een lijst van de 35 ledenraadsleden vindt u op www.sneek-zwf. rabobank.nl > organisatie > ledenraad. Heeft u een vraag aan de ledenraad of wilt u iets kwijt? Stuur dan een mail naar: cooperatie@ sneek-zwf.rabobank.nl De ledenraad is er voor u als lid van de bank. Ouwsterhaule. Naast zijn functie als directeurbestuurder bij Zorggroep Hof en Hiem is hij maatschappelijk actief als ondersteuner en begeleider van ontwikkelingshulpprojecten op het gebied van de gezondheidszorg. 35 SPECIAAL VOOR U Als lid van de Rabobank kunt u profiteren van leuke aanbiedingen. Kijk op rabobank.nl/sneek-zwf bij ledenvoordeel voor het totale aanbod (zie ook pag. 9) 25% KORTING IEPENLOFTSPUL JORWERT: 'MARATON' 3347 In een sloperij hebben de eigenaar en zijn personeelsleden het niet echt druk. Ze kaarten, drinken bier en ouwehoeren. Het gaat niet goed met het bedrijf. Eigenaar Gerard wil dat niet zien en verstopt de aanmaningen. Er moet wat gebeuren. 'Maraton' is een stuk over hardlopen, over vriendschap en met de nodige humor. 'Maraton' speelt van 23 augustus tot en met 20 september. Op dinsdag 26 augustus kunt u als lid van de Rabobank met 25% korting naar 'Maraton'. Kaarten zijn te bestellen via internet: www.iepenloftspuljorwert. nl onder het kopje 'kaartferkeap'. Vul uw gegevens én de code RA31862MN in. Met deze code ontvangt u de korting. U kunt maar 1 bestelling doen en maximaal 2 kaarten bestellen. FIETS GRATIS MEE 15% KORTING FIETSEN IN WOLVEGA EN APPELSCHA MET KORTING LOGEREN IN DE EFTELING Rabobank is sponsor van de fietsvierdaagse in Wolvega en Appelscha. Daarom willen wij u graag een dag laten genieten van een prachtige route door de Stellingwerven. Tegen inlevering van dit artikel Kom deze zomer sprookjesachtig overnachten in het Efteling Hotel of in Efteling Bosrijk. Leden van de Rabobank ontvangen 15% korting op boekingen van een verblijf in de periode van 30 juni tot en 36 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND kunt u met 2 personen op 1 juli in Wolvega of op 6 augustus in Appelscha meedoen. Kijk voor de opstapplaats en informatie op www.fietsvierdaagsewolvega.nl en www.fiets4daagseappelscha.nl met 31 augustus. Bij uw verblijf is de toegang tot het Efteling Park inclusief vanaf de dag van aankomst tot en met de dag van vertrek. Kijk voor meer informatie op rabobank.nl/dichterbij 10% KORTING OP DAGHUUR VAREN MET KORTING VERTREK VANUIT SNEEK 3347 Altijd al eens met een sloep of Valk de Friese wateren op gewild? Dat kan nu extra voordelig. Botenverhuur L. van der Pol in Sneek (It Ges) geeft leden van Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland met deze bon 10% korting op de daghuur. Voorwaarde is alleen dat u de borg pint. Ervaar ook het gemak van retourpinnen! Dit aanbod geldt t/m 31 juli 2014. Kijk voor meer informatie op www.polboten.nl of bel (0515) 411 771. WIJ VERLOTEN 2 BOEKEN € 2 KORTING P.P. DOARP TUSKEN GRIENEDYK EN ALDFEART GONDELVAART ALDEBOARN Na bijna 25 jaar verzamelen van materiaal is het boek over de historie van Offingawier gereed. Rintsje Winia stelde het boek samen. De Grienedyk, de Aldfeart, Gravinneweg, Waterschap het Potschar, bruggen en sluizen, hoe zijn ze ontstaan en wat is er nog van terug te vinden. Per woning wordt beschreven wie de bewoners waren van de afgelopen 100 jaar, geïllustreerd met foto's. Meer dan 150 pagina's vertellen het verhaal van het dorp en zijn bewoners. Het boek werd gemaakt t.g.v. het 100-jarig bestaan van Feriening fan Doarpsbelangen Offenwier en is te bestellen via de website www.offingawier.nl voor € 22.50 (exclusief eventuele verzendkosten). Omdat het Coöperatiefonds van onze bank een bijdrage toekende, mogen wij 2 boeken verloten. U kunt uw interesse tot 1 juli a.s. doorgeven via mail: [email protected] bank.nl. Alleen de winnaars krijgen bericht. Op 29 augustus vaart vanaf 21.00 uur de 69e Gondelvaart door Aldeboarn. Het evenement trekt jaarlijks tussen de 8.000 en 10.000 bezoekers; één van de meest unieke en grootste events op het water in Friesland. Omdat de Rabobank hoofdsponsor is, betaalt u als Rabobanklid bij inlevering van dit artikel geen € 7,- entree maar € 5,p.p. (max. 2 psn.) Kijk voor meer informatie op www. gondelvaartaldeboarn.nl 37 VIRTUEEL GELD Bitcoin kan nog niet bekoren Wat is dat voor geld, de bitcoin? Wordt deze digitale munt het betaalmiddel van de toekomst? En welke risico’s kleven eraan? De belangrijkste vragen op een rij. TEKST: PIETER VAN DEN BRAND 3347 DIGITALE PORTEMONNEE Om bitcoins uit te geven hebt u een digitale portemonnee nodig. In feite een softwareprogramma dat u op uw computer of mobiele telefoon zet. Bitcoins kunt u al kopen via iDeal. U kunt uw bitcoins laten beheren door gespecialiseerde kantoren. De risico’s zijn voor uzelf. Andere bezitters kunnen bitcoins naar uw ‘portemonnee’ overmaken. Bitcoins omzetten in euro’s en omgekeerd doet u bij speciale – uiteraard online – wisselkantoren. 38 SNEEK-ZUIDWESTFRIESLAND 1 Waar komt de bitcoin vandaan? De bedenker van de bitcoin is de 64jarige Satoshi Nakamoto, een Japanse Amerikaan die een kluizenaarsbestaan leidt in Californië. Zijn bedoeling met de bitcoin: snel en gemakkelijk betalen zonder bemoeienis van bank en bijkomende transactiekosten. En dat lijkt succesvol. Games, muziek, koffie en zelfs pizza’s zijn vandaag de dag al te koop met bitcoins. Niet in de laatste plaats omdat er door de crisis wantrouwen jegens traditionele betalingssystemen is ontstaan. 2 Welke risico’s kleven eraan? De koers van de bitcoin gaat als een jojo op en neer. Door deze schommelingen kunnen mensen in korte tijd hun geld verliezen, waarschuwt toezichthouder AFM. En omdat er geen centrale uitgever van bitcoins is, zoals bij de euro of dollar, kan er geen enkele partij aansprakelijk worden gesteld als er iets fout gaat. Ook is het deposito- garantiestelsel niet van toepassing. Als de partij die uw bitcoinportemonnee beheert (zie kader) ophoudt te bestaan, verliest u dus uw geld. Een ander probleem is de veiligheid. Computerhackers konden eenvoudig honderden miljoenen euro’s aan bitcoins stelen van onlinekantoren die handelden in de digitale munt. Ook zou de bitcoin zijn ingezet om geld wit te wassen dat verdiend was met onder meer kinderporno en drugssmokkel. Dit doet het vertrouwen in de virtuele munt geen goed. 3 Biedt de bitcoin ook kansen? De bitcoin is een snel en goedkoop middel om te betalen in een eigen munt van keuze. De transactiekosten zijn nihil. Dat verklaart de populariteit van de bitcoin. Er wordt nu flink met deze munt gespeculeerd. In de ogen van de gerenommeerde oud-president van de Amerikaanse centrale bank Alan Greenspan is de bitcoin echter een regelrechte zeepbel. 4 Wat adviseert de Rabobank? Bureau Ethiek, dat een radarfunctie heeft voor nieuwe ontwikkelingen waar ethische aspecten een rol bij spelen, ontving verschillende vragen van medewerkers over de bitcoin. Over een aantal concrete praktijkgevallen heeft de commissie advies uitgebracht. Een dergelijk advies is echter nog geen officieel standpunt van de Rabobank. ‘Het fenomeen bitcoin is nog betrekkelijk nieuw, maar bij onze klanten roept deze nieuwe digitale munt veel vragen op’, zegt secretaris Françoise Rost van Tonningen van de Commissie Ethiek. ‘Als bank hebben we een zorgplicht om onze klanten op mogelijke gevaren te wijzen. De risico’s van de bitcoin zijn nog onvoldoende in kaart gebracht. Het gaat om een anonieme vorm van betalen. Toezicht van de overheid ontbreekt. De virtuele munt blijkt gemakkelijk te hacken. Zolang de veiligheid niet goed geregeld is, zijn wij terughoudend.’ HYPOTHEEKADVIES HENDRIK VAN DER ZEE Financieel Adviseur Particulieren bij Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland Verleg eens een grens D e aanpassing van de renteaftrek op de eigenwoningfinanciering was in het fiscale denken lange tijd een taboe. De laatste jaren zijn daar grenzen verlegd. Renteaftrek is niet meer onaantastbaar. Sterker nog, er zijn meerdere maatregelen genomen om die renteaftrek te beperken. Denk aan het (al vanaf 2004!) verplicht inbrengen van de overwaarde van de verkochte woning in de financiering van de nieuwe woning. Verder krijgt u sinds 1 januari 2013 alleen hypotheekrenteaftrek als u uw hypotheek in de looptijd en ten minste annuïtair aflost. De regel geldt alleen voor nieuwe hypotheken en dus niet voor bestaande (gedeeltelijk) aflossingsvrije hypotheken. Deze vallen onder het zogeheten overgangsrecht. Door het overgangsrecht blijven de oude regels gelden tot uiterlijk 2044 voor hypotheken die op 31 december 2012 al bestonden. U bent dan niet verplicht een eigenwoningschuld met annuïtaire aflossing aan te gaan om recht te hebben op hypotheekrenteaftrek. De aflosperiode met 3347 ’De renteaftrek is niet meer onaantastbaar, maar is dat wel zo erg?’ renteaftrek blijft 30 jaar. En met ingang van 2014 is de rente nog maar aftrekbaar tegen een lager maximaal tarief. Ieder volgend jaar gaat er 0,5% van het 'teruggavetarief' af, tot we uiteindelijk op 38% zitten. Is dit wel zo erg? De verhouding tussen de waarde van de woning en de schuld was de laatste jaren toch al aan het veranderen. In de afgelopen jaren zijn steeds meer woningen 'onder water' komen te staan, wat inhoudt dat de hypotheekschuld hoger is dan de marktwaarde van de woning. Om deze verhouding te verbeteren kan eerder aflossen wel eens heel goed zijn. Daar komt bij dat de toekomstige pensioenuitkeringen momenteel onder druk staan. Als we het toekomstige inkomen niet kunnen verhogen of zelfs kans hebben op een verlaging, kunnen we voor onze financiële planning ook eens naar de andere kant kijken, ook daar de grens verleggen. Niet het inkomen verhogen, maar kritisch kijken naar de uitgaven. Daar kan (gedeeltelijk) aflossen van de eigenwoningschuld een rol in spelen. Het is goed om eens een plaatje te (laten) maken van uw huidige en toekomstige financiële positie: hoe sta ik er financieel voor? Is alles voor nu en voor de toekomst 'op orde'? Waar is eventueel extra aandacht nodig? Aan welke knoppen kunt u draaien om uw toekomstige wensen te verwezenlijken? Kunt u later nog grenzen verleggen? 39 kom naar de ledenavond 2 of 29 okt. Onderwerp: 'Wat betekent Europa voor Nederland?' * In oktober spreekt Ben Knapen, directeur Europese Investeringsbank (EIB) van de Brusselse afdeling te Luxemburg, voor u in Theater Sneek. Als lid van de bank bent u van harte welkom! Meld u aan via de site. Heeft u geen internet? Bel (0515) 437000. Graag aanmelden via www.rabobank.nl/sneek-zwf Samen sterker * Tijdens zijn presentaties speelt Ben Knapen in op de huidige economische ontwikkelingen in Europa. Hoe werkt Europa en wat betekent Europa voor Nederlandse burgers en ondernemers? De toekomst van het Europees banksysteem. Welke rol kan Europa spelen op het wereldtoneel? 3347 spreker: Ben Knapen directeur EIB
© Copyright 2024 ExpyDoc