PERSMAP

PERSMAP
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
Nieuwe geschiedenisserie De IJzeren Eeuw met presentator Hans Goedkoop
De nieuwe geschiedenisserie De IJzeren Eeuw is vanaf vrijdag 3 april om 21.05 te zien op NPO2. Na
de succesvolle serie De Gouden Eeuw (2012) is er nu aandacht voor de negentiende eeuw. Een
eeuw die traag op gang komt maar halverwege gaat Nederland op de schop. Ingrijpende politieke,
economische en sociale vernieuwingen legden de basis voor het moderne Nederland zoals dat we
nu kennen: van koningshuis tot grondwet, van parlementaire democratie tot verzuiling. In ‘De
IJzeren Eeuw’ worden bruggen, sporen, wegen en kanalen aangelegd, ontwikkelen Amsterdam en
Rotterdam zich stormachtig en verrijzen overal in het land industrieën met moderne
stoommachines. De overzeese handel bloeit op en aan het eind van de eeuw komen Nederlandse
wetenschappers met vijf Nobelprijzen thuis. In 13 afleveringen van 45 minuten neemt presentator
Hans Goedkoop de kijker mee de negentiende eeuw in.
Per aflevering staat een historisch figuur centraal. Al deze hoofdpersonen waren voorlopers,
eigenheimers, durfden meer dan anderen en lieten zich door weinig uit het veld slaan. De eerste
aflevering gaat over een man die de Oranjes het liefst willen doen vergeten: Lodewijk Napoleon,
onze allereerste koning. Verder komen onder anderen de steenrijke weduwe Borski aan de orde, de
Rooms-Katholieke architect Pierre Cuypers, feministe Betsy Perk en textielfabrikant Van Heek.
De serie laat zien hoe roerig en modern de eeuw was, vergeven van dilemma’s waarmee wij nog
altijd leven, en het waagt de stelling dat die eeuw bij geen andere in de schaduw hoeft te staan, hoe
schamel ijzer ook lijkt af te steken bij het goud van ooit.
De titel van de serie De IJzeren Eeuw is geleend uit de eeuw zelf. Zie het Tijdschrift voor
staathuishoudkunde en statistiek, 1841. ‘De eeuw, waarin wij leven, kan met regt de ijzeren eeuw
worden genaamd; heden ten dage is het ijzer even onmisbaar voor onze behoeften als de lucht, het
water en het vuur.’
Naast de televisieserie De IJzeren Eeuw, staat dit tijdperk ook centraal in een website, een
tentoonstelling, een boek, een versie voor schooltv en een familieserie.
De IJzeren Eeuw wordt mede mogelijk gemaakt door Amsterdam Museum, Prins Bernhard
Cultuurfonds, SNS Reaal Fonds, Stichting Merweborgh en VSBfonds.
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
De IJzeren Eeuw – de website
De website bij de IJzeren Eeuw krijgt de vorm van een tijdschrift, getiteld IJzer. Niet toevallig een
tijdschrift want deze publicaties werden in de 19e eeuw voor het eerst op grote schaal gelezen. De
belangrijkste thema’s uit de IJzeren Eeuw worden behandeld in vijf online magazines, speciaal
ontworpen voor gebruik op tablet en mobiel. www.npogeschiedenis.nl
De IJzeren Eeuw – de tentoonstelling in het Amsterdam Museum
In het Amsterdam Museum is vanaf 6 maart in de tentoonstelling ‘De IJzeren Eeuw’ te zien hoe
Nederland in de 19e-eeuw in sneltreinvaart een fascinerende transformatie onderging.
De IJzeren Eeuw – het boek
De IJzeren Eeuw, Begin van het moderne Nederland is de titel van het boek dat Hans Goedkoop en
Kees Zandvliet schreven bij de televisieserie (Walburg Pers).
Gelijk met de serie op NPO2 verschijnt ook een versie voor schooltv: De IJzeren Eeuw in de klas. En
dit najaar komt de NTR op Zapp, in navolging op de serie De IJzeren Eeuw, met een familieserie over
de 19e eeuw, in de traditie van de veelgeprezen Zapp-series Welkom in de Gouden Eeuw en Welkom
bij de Romeinen.
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
Afleveringsteksten
Aflevering 1:
DE ALLEREERSTE KONING
Regie: Godfried van Run, research: Suzanne Hendriks
Uitzending: Vrijdag 3 april 2015
In 1813 begon de Nederlandse monarchie en onze eerste koning was Willem I, zo leren we. Maar wat doen we
dan met koning Lodewijk Napoleon? Hij regeerde van 1806 tot 1810 over ons land. Hij was een Fransman, hier
geparachuteerd door zijn machtige broer keizer Napoleon. Die telt dus niet.
Maar in die korte tijdspanne van vier jaar ontpopt Lodewijk zich tot een beschermer van de belangen van de
noordelijke Nederlanden en tot een vorst die ons land zijn identiteit gaf. Zonder Lodewijk geen Rijksmuseum,
geen Rijkswaterstaat, geen Academie van Wetenschappen, geen Nationale Bibliotheek. Terwijl de
Oranjestadhouders vóór hem een grote afstand tot het volk hielden, reist Lodewijk als een verlicht vorst door
het land om de noden te lenigen. Of het nu om rampen gaat als de buskruitontploffing in Leiden of de
overstroming van het rivierengebied.
In deel 1 praat Hans Goedkoop o.a. met Nelleke Noordervliet over de Franse tijd, met de zeer Franse Annie
Jourdan over Lodewijks verbouwing van het Paleis op de Dam, met Matthijs Lok over Lodewijks grootse
plannen voor Assen en met Peter Rietbergen over zijn afstand van de troon en vlucht in de nacht. De opening
van de serie de IJzeren Eeuw gaat over de man die de Oranjes het liefst willen doen vergeten: Lodewijk
Napoleon, onze eerste koning.
Aflevering 2: EEN MACHTIGE WEDUWE
Regie: Gerda Jansen Hendriks, research: Maarten Slagboom
Uitzending: Vrijdag 10 april 2015
Een splinternieuw koninkrijk - en geen cent te makken. Zo staat Nederland er voor in 1814. Willem I aan de
slag, zijn natie moet mee met de andere Europese machten. Het land gaat op de schop, wordt klaargemaakt
voor een nieuwe tijd. Er komen kanalen, wegen, spoorlijnen… Alleen: hoe moet dit alles betaald worden?
Telkens duikt daarbij op de achtergrond een vrouw op: Johanna Borski, weduwe van een vermogende bankier,
bereid om risico's te nemen die anderen niet aandurven.
Zij leent de koning het geld voor De Nederlandse Bank, zij investeert in de ontwikkeling van het spoor waar
maar weinigen heil in zien. En ze wordt er steeds rijker mee - in tegenstelling tot de natie zelf, die bij het
aftreden van Willem I in 1840 een schuldenlast heeft die nooit lijkt te kunnen worden afgelost.
Hans Goedkoop praat in deze aflevering onder andere met Frank Elderson, directeur van De Nederlandsche
Bank, Roel Jansen, financieel journalist, historicus Roland Uittenbogaard en investeerder Marijn Pijnenborg. En
hij gaat bij het ministerie van Financiën kijken hoe het koffertje met de Miljoenennota voor de minister wordt
klaargemaakt.
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
Aflevering 3: LAND ZONDER PAUPERS
Regisseur: Martijn Blekendaal, research: Suzanne Hendriks
Uitzending: Vrijdag 17 april 2015
Nederland, 1818. Bedelaars en dronkaards, weesjes en ontheemde gezinnen ontsieren het straatbeeld. Het
prille koninkrijk staat er slecht voor. Een reeks mislukte oogsten heeft een groot deel van de bevolking in de
armoede gestort. Wat te doen met al die paupers? Bij gebrek aan een verzorgingsstaat moet het initiatief
komen van kerk en welgestelden. Verreweg het meest ambitieuze project om armoede en moreel verval de
wereld uit te helpen, is de Maatschappij van Weldadigheid van Johannes van den Bosch. Zijn idee: de
armoedzaaiers in afgelegen landbouwkoloniën verheffen tot modelboeren. Het initiatief begint voortvarend.
Maar al snel zijn er ook strafkoloniën nodig om de paupers op het rechte pad te krijgen en houden. De vraag
dringt zich op: hoe maakbaar is de mens?
Aflevering 3 van de IJzeren Eeuw voert de kijker langs de voormalige koloniën in Frederiksoord, Veenhuizen en
Ommerschans. Centraal staan Johannes van den Bosch en kolonist Klaas Visser.
Sprekers zijn o.a.: de huidige directeur van de Maatschappij Weldadigheid, een nazaat van Klaas Visser, en expremier Ruud Lubbers, ook nazaat van een kolonist.
Aflevering 4: ARME GROND, RIJKE MAN
Regisseur: Roel van Dalen, research: Yfke Nijland
Uitzending: Vrijdag 24 april 2015
Willem Albert Scholten begint in 1850 in Foxhol in Groningen met een fabriekje voor aardappelmeel, in een
gebied dat is gedoemd tot armoede. Zijn imperium groeit in 50 jaar uit naar 21 fabrieken, waarvan een tiental
over de grens , tot in Pruisen en Rusland aan toe; Voorloper Scholten, de eigenaar van de eerste multinational
in Nederland. Een visionair, die alles kreeg waar hij zijn zinnen op zette. Tot de wal het schip keert. In deze
aflevering gaat Hans Goedkoop op zoek naar de geschiedenis van Scholten en de vergeten weelde in het
Nederlandse noorden.
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
Aflevering 5: VROUWEN VOORWAARTS
Regisseur: Suzanne Raes, research: Maarten Slagboom
Uitzending: Vrijdag 1 mei 2015
De vrouwenbeweging vindt haar wortels in de 19e eeuw, een eeuw die alles behalve vrouwvriendelijk was.
Deze strijd begint niet op de barricades, maar in huiskamers en wordt gevoerd door keurige, vaak ongetrouwde
dames uit hogere kringen. Deze werden geacht thuis te zitten en zeker geen betaalde werkzaamheden te
verrichten. Betsy Perk is schrijfster maar kan als ongetrouwde juffrouw niet in haar eigen inkomsten voorzien.
Ze richt de eerste vrouwentijdschriften op en de vereniging Arbeid Adelt. Ook gaat ze met
voordrachtkunstenares Mina Kruseman het land door en geeft lezingen. Ongekende initiatieven die steeds veel
weerstand en conflicten oproepen.
Maar als Perk zich stil lijkt terug te trekken, is de starre wereld van de vrouw eind 19e eeuw werkelijk in
beweging gekomen: de massale Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid is het startschot voor de grote
verandering die zich in de eeuw daarna verder zal voltrekken. Hans Goedkoop spreekt onder andere met Anna
Tijseling, Els Kloek , Karin Bloemen en Dik van der Meulen
Aflevering 6: HET GEHEIM VAN ROTTERDAM
Regisseur: Suzanne Raes, research: Carolien Brugsma
Uitzending: Vrijdag 8 mei 2015
De Rotterdamse haven, pijler van de Nederlandse economie, ontstaat in de 19e eeuw. Met dank aan de bijna
vergeten zakenman Lodewijk Pincoffs. Hij is het die samen met vriend en bankier Marten Mees de oude elite
en gemeente mee weet te krijgen in een unieke publiek-private samenwerking. Hij bouwt de havens van
Feijenoord en bruggen en spoorlijnen worden dwars door de oude stad aangelegd. Rotterdam verandert van
een slaperige provinciestad in een wereldhaven. Maar het verhaal loopt niet voor iedereen goed af: Pincoffs
overspeelt zijn hand en vlucht berooid naar New York, Marten Mees verliest tonnen aan investeringen.
De gemeente trekt aan het kortste eind en kan voor een habbekrats de nieuwe havens overnemen en start de
voorloper van het Havenbedrijf.
Sprekers onder andere: Bram Oosterwijk, Paul van de Laar, Bram Peper en Riek Bakker. En Hans Goedkoop
zoekt contact met de Amerikaanse tak van de familie Pincoffs.
Aflevering 7:
AMSTERDAM, EEN KOLERE STAD
Regisseur: Marcel Goedhart, research: Carolien Brugsma en Marja Ros
Uitzending: Vrijdag 15 mei 2015
Bijna iedereen heeft wel eens gehoord van het Sarphatipark en de Sarphatistraat in Amsterdam. Maar bijna
niemand weet meer wie Samuel Sarphati was. De arts, die in de 19e eeuw niet kon aanzien dat zijn patiënten
stierven door smerig drinkwater en ziektes als cholera. Sarphatie bedenkt de poep- en vuilnisophaaldienst,
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
start een broodfabriek voor de armen in de stad en wil van Amsterdam weer een stad met grandeur en stijl
maken. Zo komt hij met een plan voor een echt hotel: het Amstelhotel. In de aflevering vertelt Dominique van
der Heyde, parlementair journalist van de NOS over haar voorvader Cornelis Outshoorn die het Amstelhotel
ontwierp en wil Wim T. Schippers het majestueuze Paleis voor Volksvlijt - bedacht door Sarpahti - weer terug.
Burgemeester Eberhard van der Laan ziet een link tussen Joop van den Ende en Samuel Sarphati.
Aflevering 8:
EEN VREEMDE KERK IN DE STRAAT
Regisseur: Roel van Dalen, research: Maarten Slagboom
Uitzending: vrijdag 22 mei 2015
Na eeuwen van onderdrukking krijgt rooms-katholiek Nederland in de loop van de 19e eeuw steeds meer
vrijheden terug. Er ontstaat onder de katholieken een hernieuwd zelfvertrouwen. Architect Pierre Cuypers,
bekend van het Rijksmuseum en het Amsterdamse Centraal Station, speelt een cruciale rol bij het vormgeven
van dat nieuwe zelfbewustzijn. Hij voert, samen met schrijver Alberdingk Thijm, een masterplan uit. Katholiek
Nederland komt weer op de kaart, letterlijk door middel van gebouwen. Tot grote weerzin van
andersdenkenden.
Aflevering 9: TWENTE OP STOOM
Regisseur: Marcel Goedhart, research: Carolien Brugsma & Marja Ros
Uitzending: Vrijdag 29 mei 2015
Je kunt het je nauwelijks meer voorstellen, maar aan het eind van de 19e eeuw is Enschede, de op één na
grootste textielstad van de wereld. In een rap tempo heeft het zich ontwikkeld van een slome
boerengemeenschap tot een swingend mondiaal handelscentrum. Presentator Hans Goedkoop kruipt in de
huid van een 19e eeuwse wever. Het blijkt een heftige ervaring, waar hij van in de war raakt. Zijn de
textielbaronnen van wie Gerrit Jan van Heek de grootste is, uitbuiters of toch weldoeners? En hoe gaan de
achterkleinkinderen nu met de erfenis om? In Hengelo gaat Stork stoommachines fabriceren. Met veel succes.
Waarom heeft Stork meer oog voor zijn mensen in de fabriek? In de aflevering is schrijver Jaap Scholten lovend
over zijn voorouders. Hij kan zich nu nog druk maken over Gerrit Bennink, de socialist die de Storken
“geraffineerde uitzuigers” noemde en voor straf moest brommen.
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
Aflevering 10: EEN NIEUWE WERELD
Regisseur: Gerda Jansen Hendriks, research: Suzanne Hendriks
Uitzending: vrijdag 5 juni 2015
In de late 19e eeuw voltrekt zich een revolutie op wetenschappelijk gebied. Er worden door Nederlanders
ontdekkingen gedaan die voorgoed het inzicht in de wereld om ons heen veranderen. Het gaat over materie en
licht, over de evolutie van de mens.
De revolutie begint met een nieuw schooltype, bedacht door staatsman Thorbecke. Zijn HBS, ofwel Hogere
Burger School moet vanaf 1864 een nieuwe mens voortbrengen, mannen die het land vooruit zullen helpen.
Een van die HBSers is Hendrik Lorentz, theoretisch natuurkundige, wiens ideeën de grote inspiratie voor
Einstein worden. Tijdgenoot en ook HBS-leerling Eugène Dubois wordt de eerste wetenschapper die op zoek
gaat naar de schakel tussen mens en aap, zoals die wordt beschreven door Charles Darwin. Maar waarom zijn
de ideeën van Dubois omstreden en die van Lorentz niet? Hans Goedkoop praat in deze aflevering onder meer
met de natuurkundigen Robbert Dijkgraaf en Gerard ’t Hooft, zelf winnaar van de Nobelprijs voor natuurkunde.
In Indonesië gaan we op zoek naar de vondsten van Eugène Dubois en vertelt paleontoloog John de Vos in
Naturalis over de worsteling van Dubois om erkenning te krijgen voor zijn ontdekking van de zogenaamde Javamens.
Aflevering 11: ABRAHAM DE GEWELDIGE
Regisseur: Marcel Goedhart, research: Suzanne Hendriks
Uitzending: Vrijdag 12 juni 2015
Na Thorbeckes grondwet van 1848 is het Abraham Kuyper die de kleyne luyden een stem geeft. Door een
eigen krant op te richten, een eigen school, een eigen universiteit, een eigen partij en kerk. De wereld in het
klein. Een grandioos organisator, en uitvinder van een nieuwe politiek die massa’s aan zich weet te binden door
politiek leiderschap. Maar zeker niet geliefd bij iedereen. Kuyper krijgt tegenspel van een cartoonist uit
Groningen, Albert Hahn die Kuyper op grove wijze neerzet en op zijn manier de massa wil bespelen.
Aflevering 12: TEN OORLOG!
Regisseur: Gerda Jansen Hendriks, research: Suzanne Hendriks
Uitzending: Vrijdag 19 juni 2015
Tegen het einde van de 19e eeuw moet het Nederlandse leger in Indië alle zeilen bijzetten in Atjeh, één van de
laatste gebieden in de uitgestrekte Indische archipel die het gezag van het gouvernement niet aanvaard.
Dankzij de eerzuchtige en briljante generaal Van Heutsz lukt het uiteindelijk om de Atjehse krijgsheer Toekoe
Oemar te verslaan en de Atjehese bevolking te onderwerpen. De Atjeh oorlog is een vuile oorlog, gruwelijke
foto’s getuigen daarvan. Maar dankzij de inzet van het Korps Marechaussee kunnen aan het begin van de 20ste
eeuw grote winsten worden gemaakt met het verbouwen van tabak en het winnen van olie. Hans Goedkoop
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]
praat in deze aflevering onder meer met de oud-commandant van Bronbeek en Van Heutszkenner Gerard
Geerts en ontdekt in Museum Bronbeek het Toekoe Oemar spel dat eind 19e eeuw heel populair was. Hij speelt
dit bordspel in Indonesië met de Atjehese historicus Mawardi Umar die ook uitlegt waarom Atjeh zich zo hevig
verzette tegen de Nederlanders. Hans Goedkoop gaat bovendien op zoek naar de allereerste olieput van het
gebied, ofwel de geboorte van de Koninklijke Olie, en neemt een kijkje bij een van de weinige tabaksplantages
die er nog resten in de omgeving van Medan.
Aflevering 13: MODERN, AL TE MODERN
Regisseur: Roel van Dalen, research: Maarten Slagboom
Uitzending: Vrijdag 26 juni 2015
Aan het einde van de 19e eeuw is er alle reden voor optimisme. Stijgende welvaart, verbetering van de positie
van de vrouw, verheffing van de lagere standen. Nederland is in een eeuw tijd onherkenbaar veranderd maar is
deze moderne samenleving ook niet te massaal, te technisch en te lawaaierig geworden? Waar blijft de
menselijke maat, de innerlijkheid, de moraal? Frederik van Eeden, arts, schrijver en wereldverbeteraar, laat de
stad achter zich en begint op het platteland in het Gooi de utopische gemeenschap Walden. Gaat dat lukken of
is er niet te ontsnappen aan de vooruitgang?
Voor screeners, interviewverzoeken en meer informatie:
( ( ( HERRIE) ) )
020-4868212 [email protected]