Interview in het Tijdschrift voor Verzorgenden.

Soepel en zen door te
brullen als een leeuw
TvV portretteert een ‘collega’ die geen verzorgende is, maar waarmee je in de beroepspraktijk
te maken kunt krijgen. Deze keer: Hilde van Wageningen. Zij is yogadocent en geeft onder
andere yoga aan cliënten van Attent wonen welzijn zorg (wwz) in Dieren.
TEKST EN FOTO: CHRISTEL BOS
28 januari 2015 / TvV
MIJN COLLEGA
Wat is yoga voor ouderen?
‘Yoga is een geïntegreerd systeem van
oefeningen voor het lichaam, de adem en
de geest. Bij Attent doen we de yogaoefeningen niet op een matje omdat dat voor
veel ouderen lastig of zelfs onmogelijk
is. In plaats daarvan doen we ze zittend op een stoel. Veel oefeningen die je
staand doet kunnen ook zittend worden
uitgevoerd. Er is genoeg variatie in aan
te brengen. Zo kun je veel lichaamsdelen
in beweging brengen. Ik gebruik bijna
nooit muziek in de yogales. Yoga gaat
onder andere over naar binnen keren, je
lichaam beter leren kennen en je adem
en gedachten observeren. Muziek kan
af leiden.’
Wat is het voordeel van yoga?
‘Het fijne van yoga is dat iedereen kan
meedoen, want yoga spreekt het lichaam
aan op wat het nog kan. Het is niet
competitief. In de les zal ik daarom nooit
iemand corrigeren. De een kan zijn tenen
met gemak aanraken, terwijl de ander
heel erg zijn best moet doen om bij zijn
knieën te komen. De voordelen van yoga
zijn uitgebreid onderzocht en telkens
blijkt het positieve, heilzame effect ervan
op het menselijk functioneren.’
Hoe ben je yogadocent geworden?
‘Van origine ben ik bibliothecaris. In
mijn werk heb ik zingeving nodig en
dat was ik op een gegeven moment
kwijt. Ik kreeg fysieke klachten van het
vele computerwerk en was al eerder in
aanraking gekomen met yoga. Omdat
ik echt wat anders wilde ben ik in 2000
begonnen met de Saswitha-yogaopleiding
in Bilthoven. Afgelopen drie jaar heb ik
de hbo-studie psychomotorische therapie
en bewegingsagogie gedaan. Door deze
opleiding ben ik bij Attent in Dieren terechtgekomen. Daar geef ik een dag in de
week yoga aan mensen met beginnende
dementie binnen de dagbehandeling en
aan bewoners met gerontopsychiatrische
stoornissen.’
Hoe ziet jouw les eruit bij Attent?
‘We zitten in een kring en starten met
oefeningen om de gewrichten en spieren in voeten en benen los te maken.
Gaandeweg wordt het hele lichaam
aangesproken en doen we yogahoudingen en ademoefeningen die ik ook
met andere groepen doe. Ik eindig elke
les met ontspanning. Dan spannen de
deelnemers hun lichaamsdelen aan en
laten ze de spanning bewust weer los. Tot
slot neem ik ze regelmatig mee in een
verhaal, de zogeheten geleide visualisatie.
Dan mogen ze zich voorstellen dat ze op
hun favoriete plek in de natuur zijn, de
warmte van de zon voelen en de kleuren
en de geuren van de omgeving ervaren.
Een andere keer is het iets symbolisch dat
bijvoorbeeld met Sinterklaas of Kerstmis
te maken heeft. De yogales duurt ongeveer een uur, maar daar valt ook het
verzamelen en het wc-bezoek onder.’
Wat maakt werken met ouderen
zo leuk?
‘Ik houd van ervaringsgericht werken
met mensen met hun mogelijkheden en
beperkingen. Ik zie ouderen als een groep
mensen waarmee ik yoga doe en niet als
een aparte groep. Hoe meer ik met hen
werk, hoe boeiender ik het vind. Werken
met hen geeft mij heel veel energie.’
Hoe ervaren ze de yoga?
‘Voorafgaand aan dit interview heb ik
deze vraag voorgelegd aan de cliënten
van de gerontopsychiatrische afdeling.
Ze zeiden: “Goed, leuk en gezellig, weer
eens wat anders.” Iemand zei: “Als we
het niet leuk vonden kwamen we niet.”
Ze ervaren het als een welkome afwisseling. Het sociale aspect is ook belangrijk.
Samen zijn ze bezig. Soms doen we ook
wel eens iets geks zoals de leeuwoefening. Dan vraag ik ze om stevig te zitten
en hun vingers als klauwen te vormen.
Dan sperren ze hun mond wagenwijd
open, brengen ze hun tong naar buiten
en brullen ze als een leeuw. Normaal
doen ze dit natuurlijk nooit. Het is een
emotieregulerende oefening die tegelijkertijd de longen reinigt. Zo zit achter
elke oefening een andere werking.’
Zijn er verzorgenden bij de yoga
betrokken?
‘Met de cliënten van de dagbehandeling
die beginnende dementie hebben komen
altijd een of twee verzorgenden mee naar
de yoga. Ze vinden het geweldig om mee
te doen en zouden het liefst ook yoga
voor al hun collega’s willen organiseren.
De yogales geeft ze extra informatie over
hun cliënten. Ze zien hoe zij reageren op
de instructies, of er begripsproblemen
zijn, of de lichaamscoördinatie stabiel
is of juist achteruit is gegaan. Dat soort
dingen zie je ook op de afdeling, maar bij
yoga komen ze heel duidelijk naar voren.’
Hoe pakken mensen met dementie de
oefeningen op?
‘Wisselend, maar het merendeel doet het
uitstekend. Ik doe de bewegingen voor en
benoem alles. Als ze zich vooroverbuigen
zeg ik: “Leg je handen op je bovenbenen,
schuif je handen naar je knieën en verder
naar beneden. Misschien kom je wel tot
aan je voeten.” Het voordoen is belangrijker dan het benoemen. Ik oefen ook
de links-rechtscoördinatie. Met de ene
hand pakken ze bijvoorbeeld de leuning
van de stoel en met de andere hand de
tegenovergestelde knie. Dat kan best
lastig zijn. Het maken van (kruislingse)
bewegingen is van groot belang voor de
conditie van de hersenen. Een verzorgende die na een aantal maanden weer
eens meedeed zag duidelijke verbetering.
Mensen met beginnende dementie kunnen nog dingen leren.’
Wat zijn jouw wensen ten aanzien van
yoga voor ouderen?
‘Elke dag yoga zou ideaal zijn. Al is het
maar tien minuten. Het zou daarnaast
heel leuk zijn als mantelzorgers of vrijwilligers een keer meedoen. Zo kunnen
ze zien dat, gewoon door het doen van
yoga, veel spanningen kunnen worden
afgevoerd. Door rustig te bewegen ervaren ze wat er nog mogelijk is.’
YOGA
Hilde van Wageningen is al twaalf
jaar yogadocent en sinds 2014 ook
psychomotorisch therapeut/bewegingsagoog. Ze geeft yogales aan
volwassenen, zwangeren en jongeren. Daarnaast biedt ze bedrijfsyoga
en workshops en trainingen aan. Een
dag in de week geeft ze yoga aan
de cliënten van Attent in Dieren op
de locaties Hofstaete en Intermezzo.
Bij Attent kunnen sinds kort ook ouderen uit de omgeving terecht voor
yoga op de stoel.
TvV / januari 2015 29

Download Report