Liedjes van heimwee

61
DE STANDAARD
opinie&analyse
ZATERDAG 20, ZONDAG 21 APRIL 2013
‘Jezelf opnieuw
uitvinden,
dat gaat niet
eindeloos.’
Twee tot drie keer in je leven,
vaker kan niet, zegt cabaretier
FREEK DE JONGE, die
inmiddels 69 is en sinds zijn
25ste op de planken staat
(in de Volkskrant).
KIJK EENS VOORBIJ DE GRENZEN VAN DE WESTERSE POPMUZIEK
Zoals Spike Lee haar de zangeres Mahalia Jackson leerde kennen, zo wil RACHIDA AZIZ u iets vertellen
over de muzikanten Oum Kalthoum, Rabah Driassa of Warda. In tijden van Spotify zou het zonde zijn om
in de eigen muzikale navel te blijven staren.
Liedjes van heimwee
Mahalia Jackson. © akg­images/Binder/ig
Oum Kalthoum. © ap
Warda. © ig
In de film Jungle fever van de Amerikaanse
regisseur Spike Lee luistert de vader van het
overspelige hoofdpersonage in een oude fau­
teuil naar grijsgedraaide platen van Mahalia
Jackson. Spike Lee laat de camera seconden
lang inzoomen op de naam van de zangeres.
Alsof hij wil dat iedereen die naam goed ont­
houdt. Alsof hij hoopt dat wie de film ziet, ach­
teraf misschien eens een paar liedjes zal opzoe­
ken van de muzikale houvast van het vaderper­
sonage. Bij mij werkte het. De film dateert van
1991, maar ruim twintig jaar later is het onein­
dig veel makkelijker om muziek te vinden. Op
de digitale muziekservice Spotify staan hon­
derden opnames van haar. Ik luister en ik ver­
stom. Wat een stem! Krachtig als een orkaan,
zacht als een lentebries als ze de laatste noot
laat trillen. Op Youtube zie ik dat ze haar ogen
sluit als ze zingt en dat ze af en toe haar vuisten
balt.
icoon van de antikoloniale strijd en het pan­
arabisme.
Mijn zussen en ik hebben onvrijwillig uren
naar haar muziek geluisterd. In ons apparte­
ment in Deurne hadden mijn ouders een apar­
te muziekkamer (net zoals wij onze speelka­
mer hadden, het was de tijd dat gezinnen met
één kostwinner zich dat nog konden permitte­
ren). Er stonden een canapé en een platenmeu­
bel dat in mijn herinneringen wel vier meter
lang was, met ingebouwde luidsprekers aan
elk uiteinde en een vak voor elpees in het mid­
den. Mijn ouders bewaarden er zorgvuldig hun
collectie: platen van de Algerijn Rabah Drias­
sa, die zong over de heimwee van de gastarbei­
dijn en giechelden om de danspasjes van onze
ouders. Dit was hun kamer en dit was hun mu­
ziek. De muziek waarmee ze zelf opgegroeid
waren. Hun houvast in dit vreemde land. Ar­
tiesten als Oum Kalthoum vervulden hen ook
met fierheid, omdat ze zongen over de droom
van Arabische eenheid en het dappere verzet
tegen het kolonialisme. Het was diezelfde me­
lancholische fierheid die ik zag in de ogen van
het vaderpersonage in Jungle fever.
Martin Luther King
Op Wikipedia lees ik over haar leven. Jackson
werd geboren in 1911 en stierf in 1972. Ze leerde
zingen in de kerk waar haar vader predikant
was. Ze werd ontdekt door een belangrijke
componist en vanaf dat moment wilden alle
gospel­componisten voor haar schrijven. Later
speelde ze aan de zijde van Martin Luther King
een belangrijke rol in de Amerikaanse burger­
rechtenbeweging.
Ik ben een tweede keer verstomd, want haar
leven lijkt wel een kopie van dat van Oum Kal­
thoum, de legendarische Arabische zangeres,
een van de muzikale heldinnen van mijn vader
en moeder. Geboren in 1904, gestorven in 1975.
Oum Kalthoum leerde de koran reciteren in de
moskee van haar vader. Ze werd ontdekt door
een beroemde componist. Later werd ze een
Het was de muziek
waarmee mijn ouders zijn
opgegroeid, hun houvast
in dit vreemde land
ders naar Arabische vrouwen, of Mohamed El
Younssi, die een liedje schreef over het groene
paspoort waar alle jongemannen van droom­
den. En natuurlijk ook van Fairouz en Warda,
die in de voetsporen traden van Oum Kal­
thoum. De platen werden hier ingevoerd door
slimme commerçanten die ze vanuit hun huis­
kamer aan hun buren verkochten. Het was een
handel in heimwee. Mijn ouders speelden de
platen af achter een dik fluwelen gordijn. Mijn
zussen en ik mochten de muziekkamer niet in,
maar we gluurden door de kieren van het gor­
De botte weigering van StuBru
De Algerijnse zangeres Warda stierf in mei vo­
rig jaar. Geen enkele Vlaamse krant vond het
de moeite om daar een letter over te schrijven.
Ook de openbare zender zweeg in alle talen.
Nochtans zijn tienduizenden Belgische jonge­
ren opgegroeid met haar muziek. Dat doet me
terugdenken aan het incident tijdens de Music
for Life­editie van 2010, toen enkele jongeren
uit Antwerpen geld inzamelden om een num­
mertje aan te vragen. Studio Brussel weigerde
botweg het liedje ‘Akich Akich’ van Laila Cha­
kir te spelen. Mensen hebben het recht om de
muziek van Oum Kalthoum, Warda of Mahalia
Jackson te leren kennen.
Als Belgische zenders die muziek niet draaien
of als Belgische kranten er niet over schrijven,
moet het maar via de films van Spike Lee. Of
via deze weg. Surft u straks even naar Spotify?
Rachida Aziz
Modeontwerpster en
zaakvoerder Azira.