G odwil dat theater niet

24 Weekend Het Grote Verhaal
NRCWEEKEND
ZATERDAG 13 DECEMBER & ZONDAG 14 DECEMBER 2014
God wil dat
theater niet
Theater Een theater in de Zeeuwse gemeente
Reimerswaal op Zuid-Beveland, waar de SGP
de grootste partij is, krijgt na 20 jaar geen
subsidie meer. „Laten we wel wezen: wie
betaalt, bepaalt.”
Tekst Hugo Logtenberg Foto’s Ans Brys
25
D
at het theater in het Zeeuwse dorp Rilland bestaat en
voorstellingen geeft, is „an
sich geen probleem”. Maar
dat er programma’s worden
opgevoerd „waarin wordt
gevloekt, godslasterlijke taal uitgeslagen
en bevolkingsgroepen die hier sterk zijn
vertegenwoordigd door het slijk worden
gehaald, dat moeten we hier niet willen.”
Aan het woord is Andries Jumelet van
de ChristenUnie. Het is dinsdagavond 28
oktober 2014. Op de agenda van de gemeenteraad staat het besluit om subsidie
te stoppen aan Podium Reimerswaal, een
theater met 250 zitplaatsen waar cabaretiers als Youp van ’t Hek, Theo Maassen en
Claudia de Breij geregeld optreden.
Het theater, dat jaarlijks 21.500 euro
subsidie van de gemeente krijgt, is dan al
bijna een jaar hét onderwerp van gesprek
in de door orthodoxe christenen gedomineerde gemeentepolitiek. Een oplossing
voor het probleem heeft Jumelet ook: het
gemeentebestuur moet met het theater
„om de keukentafel”. „Er moeten hier en
daar wat andere keuzes worden gemaakt
in de programmering. Dat kan toch niet zo
moeilijk zijn?”
De scheiding tussen politiek en kunst is
aan Jumelet niet besteed. Censuur? „Dat is
een verkeerde uitleg.” Maar? „Laten we
wel wezen: wie betaalt, bepaalt.”
Tin Janszen, fractievoorzitter van de
Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP):
„De heer Jumelet heeft een goed punt. Wij
hebben ook principiële bezwaren.”
Vloekverbod
Jacques Boonman, de
drijvende kracht achter
het theater in Rilland:
„Het is hier een benauwde SGP-enclave,
die steeds fundamentalistischer wordt.”
Dit is Reimerswaal, een gemeente met
22.000 inwoners op Zuid-Beveland, die in
1970 ontstond na het samenvoegen van de
dorpen Kruiningen, Yerseke, Krabbendijke, Waarde en Rilland-Bath. De SGP maakt
er van oudsher de dienst uit. CDA en
ChristenUnie zijn eveneens sterk vertegenwoordigd. Een gemeente ook waar een
officieel vloekverbod geldt. SGP’er Tin
Janszen (73): „Mooi he?”
Jacques Boonman, de drijvende kracht
achter het theater: „Het is hier een benauwde SGP-enclave, die steeds fundamentalistischer wordt.”
Aan de Hoofdweg in Rilland (3.053 inwoners) ligt het dorpshuis Luctor et Emergo, zoals ook de wapenspreuk van de provincie luidt (‘Ik worstel en kom boven’).
Binnen staat het op een donderdagochtend in november blauw van de rook.
Boonman (70), geboren en getogen in Rilland, rookt een sigaar. De uitbaatster trekt
aan een sigaret. Dan komt een medewerkster van het dorpshuis binnenlopen, haar
fiets met twee kinderzitjes parkeert ze
achter de bar. „Dan blijft-ie tenminste
droog.” Ze gaat zitten en steekt ook een sigaret op. Rookverbod? Boonman: „Vast.
Maar niet hier!” Ze lachen.
»
Precies twintig jaar is Boonman nu
26 Weekend Het Grote Verhaal
» de baas van het theater. Hij deed een
toerismeopleiding in Breda en werkte negen jaar bij een bank voor hij in 1981 bij de
gemeente Reimerswaal in dienst trad als
„ambtenaar bevolkingscontacten”. Het
begeleiden van inspraakavonden, het
coördineren van bevolkingsonderzoeken
naar borstkanker en het organiseren van
culturele evenementen; Boonman deed
het allemaal. Tot een wethouder tegen
hem zei: „Je bent een beroerde ambtenaar
en je zult ook nooit een goede worden. Het
enige wat je kunt, is het organiseren van
culturele activiteiten.”
Zo kwam het dat hij in 1994 voor 25.000
gulden per jaar het culturele programma
voor de gemeente ging verzorgen. Daarbij
„rekening houdend met de geaardheid
van de bevolking”, zo meldt het contract.
Ook krijgt Boonman een jaarlijkse vergoeding van 42.500 gulden, die hij aanvult
door allerhande klussen te verrichten in
het regionale culturele circuit.
Hij heeft er lol in. De Belgische komiek
Urbanus is de eerste grote naam die hij
strikt. Met steun van lokale sponsors – vissers, dakdekkers en een mosselboer – lukt
het hem het aantal voorstellingen in de
loop der jaren uit te bouwen. Het Dorpshuis is klein, maar met iedere verbouwing
nemen de mogelijkheden toe. Er komt een
biljartzaal, een logopediste neemt haar intrek op de eerste en de bar-omzet neemt
toe.
Boonman reist stad en land af om contacten op te doen. In De Smoeshaan, het
artiestencafé achter het De La Mar Theater in Amsterdam, weet hij op een avond
cabaretier Hans Dorrestijn vast te leggen
voor een optreden. Er is één probleem: de
komediant, in die jaren stevig aan de
drank, kan zich de toestemming de volgende dag niet meer herinneren. Bovendien is het budget niet toereikend om hem
naar Zeeland te halen.
Boonman: „Maar ik wist dat hij een
enorme vogelliefhebber was.” Voor duizend gulden, een geheel verzorgde dag vogels spotten, een mosselmaaltijd en een
krat bier weet hij Dorrestijn over te halen.
Boonman: „Hij komt hier nog steeds
graag.”
Polonaise
In 2012 krijgt Boonman uit handen van burgemeester Jan Huisman de gemeentelijke
promotieprijs; „een blijk van waardering
voor mensen die de gemeente in positieve
zin in beeld brengen”. Boonman kent elk
theater in de wijde omgeving. Hij heeft een
imposant artiestennetwerk. „Ze komen
hier graag. Ook de jonkies.” Neem Jandino
Asporaat, die momenteel furore maakt op
televisie. „Toen hij hier een maand geleden
voor het eerst binnenkwam, belde hij zijn
impresariaat. ‘In welk crematorium laat je
me nu optreden?’, zei hij.” Boonman lacht.
„Het werd een geweldige avond. Na middernacht liep hij voorop in de polonaise.”
Zo gaat het vaak, zegt hij.
Jarenlang zijn het twee gescheiden werelden, het theater en de overwegend
christelijke gemeenschap. Ze mijden simpelweg elkaars territorium. Boonman:
„Theo Maassen heeft hier wel eens met
een kruis over het podium lopen slepen.
NRCWEEKEND
ZATERDAG 13 DECEMBER & ZONDAG 14 DECEMBER 2014
Het is zoals
Jochem Myjer
zegt als hij
hier optreedt:
‘Als het u niet
bevalt wat ik
zeg, trekt u
die zwarte
kous maar
over uw kop’
Jacques Boonman
theaterbaas
Gelukkig waren er geen tere zieltjes aanwezig.” Hij lacht. „Het is zoals Jochem
Myjer zegt als hij hier optreedt: ‘Als het u
niet bevalt wat ik zeg, trekt u die zwarte
kous maar over uw kop’.”
Aan het leven en laten leven komt in oktober 2013 een abrupt einde. Op initiatief
van Leefbaar Reimerswaal, een lokale protestpartij, besluit de gemeenteraad de subsidie aan het theater per direct te stoppen
en het contract met Boonman te ontbinden. Tot dat moment was er altijd een nipte meerderheid om die hartewens van SGP
en de ChristenUnie te verijdelen. Maar tot
verrassing van iedereen zorgt uitgerekend
de Leefbaar-fractie van de grof gebekte
Marien Weststrate voor een meerderheid.
SGP’er Tin Janszen, door Weststrate tijdens raadsvergaderingen een tijd lang
aangesproken als ‘Osama’ Tin Janszen:
„Zijn motivatie ken ik niet, maar de mogelijkheid deze politieke wens te vervullen,
werd ons in de schoot geworpen.”
Velen zien in de actie van Leefbaar een
opzichtige poging van Weststrate om bij
de machtige SGP in het gevlij te komen aan
de vooravond van de verkiezingen. „Onzin”, zegt Weststrate. „Al zou ik tien keer
per dag bidden en op zondag vijf keer naar
de kerk gaan, de SGP wil mij niet als wethouder. Ik ben veel te doorpakkerig.”
Hij wilde naar eigen zeggen de subsidie
voor het theater behouden en slechts het
contract met Boonman ontbinden. „Die
moet zijn eigen broek ophouden.” Zijn initiatief pakte anders uit, erkent Weststrate.
„Het was een bezuinigingspoging die verkeerd uitpakte. Stom toeval.”
Daar gelooft Janszen dan weer niet in.
„Toeval bestaat niet. Het was Gods voorzienigheid.” Dat die ‘eer’ Weststrate toekwam, is ook geen toeval, volgens Janszen.
„Van oorsprong komt hij uit een goed nest.
Dat weet ik.”
Opeens is de toekomst van het theater
ongewis en dreigt het bescheiden voorzieningenniveau in het dunbevolkte gebied
verder te verschralen. Hoogopgeleiden uit
de Randstad zijn al jaren niet meer te verleiden tot een verhuizing. Nog problematischer zijn de Zeeuwse hoogopgeleiden die
de streek in toenemende mate verlaten.
Boonman: „Vind je het gek? Bijna alle bibliotheken gaan dicht. Er is hier straks
geen reet meer te doen.” Zo sneuvelde onlangs ook het plan voor een kartcircuit in
de gemeente. De SGP is faliekant tegen.
Opgejaagd hert
Boonman tekent eind 2013 protest aan tegen het subsidiebesluit bij de geschillencommissie van de gemeente. Die stelt hem
in het gelijk: „Het besluit tot directe beëindiging van de subsidie is onevenredig bezwarend dat het niet in stand kan blijven.”
Maar de gemeente negeert het advies.
In allerijl organiseert Boonman een ludieke avond om medestanders te mobiliseren en de politiek wakker te schudden.
Cabaretier Jochem Myjer spreekt een videoboodschap in, net als zanger Stef Bos.
Die vertelt hoe zijn vader reageerde toen
hij vertelde artiest te willen worden. „Hij
zei: ‘Stef jongen, wij zijn protestants. Dat
betekent dat je af en toe mag protesteren.
Als jij dat in het theater doet, is dat pri-
Advertentie
De schittering van
de Gouden Eeuw
Nieuw standaardwerk over de Hollandse schilderkunst
in de 17e eeuw
Gedurende de Gouden Eeuw schiepen talloze talentvolle schilders meesterwerken die vandaag
de dag nog steeds de pronkstukken zijn van musea over de hele wereld. In 21 hoofdstukken worden
220 schilders en hun werken besproken, die door hun niet aflatende creativiteit en unieke stijl
kenmerkend waren voor hun tijd. Natuurlijk ontbreken beroemde meesters als Rembrandt, Johannes
Vermeer en Frans Hals niet, maar ook kunstenaars met minder bekende namen zijn vertegenwoordigd met prachtige, kostelijke en indrukwekkende werken. In een twintigtal kaderteksten
komen bijzondere aspecten van de schilderkunst in de Gouden Eeuw aan de orde, zoals kunsttheorie, iconografie en scheppingsproces. Het register op kunstenaar en de uitgebreide literatuurlijst
maken het boek tot een handig naslagwerk en een aanzet voor verdere studie.
Jeroen Giltaij, oud-hoofdconservator Oude Schilderkunst van het Museum Boijmans Van Beuningen,
bracht voor Het grote Gouden Eeuw boek 371 schilderijen uit de collecties van Nederlandse musea
bijeen. Het boek geeft een compleet overzicht van de Hollandse schilderkunst tussen 1600 en 1700,
waarin alle genres vertegenwoordigd zijn, van landschappen, portretten en stillevens tot taferelen
uit het dagelijks leven, zeegezichten en kerkinterieurs.
Van 49,95
Tijdelijk voor
39
95
384
pagina’s
gebonden met
stofomslag
Telefonisch bestellen 088–5720572 (keuze 7/tijdens kantooruren)
Bestel bij nrclux.nl/boeken
ma’.” Boonman: „Dat vond ik mooi.”
Hoogtepunt van de avond is de bijdrage
van de Haarlemse puntdichter Jan J. Pieterse met zijn parafrase van psalm 42,
waarbij het opgejaagde hert Podium Reimerswaal symboliseert.
De reformatorische gemeente
zong de psalm ‘Het hijgend hert der jacht
ontkomen’
zo tergend langzaam
dat het dier alsnog werd afgeschoten
De bijdrage haalt de Provinciale Zeeuwse
Courant. Het leidt tot ophef en verontwaardiging onder de streng gelovigen in
het dorp. De ludieke avond is opeens een
„anti SGP-campagne”. Opnieuw roert
Weststrate zich. „Ik vind het kwetsend dat
de woorden crimineel en SGP met elkaar
in verband worden gebracht.”
Het belangrijkste verkiezingsitem is geboren: de subsidie aan het theater. VVD en
PvdA staan lijnrecht tegenover de christelijke partijen. ‘Geef Reimerswaal haar podium terug’, adverteert de VVD.
De verhoudingen in Zuid-Beveland verharden verder als op de verkiezingsdag in
maart de voorstelling ‘Brave meisjes komen in de hemel’ staat aangekondigd in
het gemeentelijke advertentieblad. Boonman ontvangt 400 boze e-mails. „In deze
voorstelling zouden mensen uitmaken of
iemand in de hemel komt of niet”, luidt er
een. „Dat is helemaal onjuist want God zal
dat voor ons allen beslissen. Wij vragen u
vriendelijk dit soort kwetsende voorstellingen van uw podium te weren.”
Boonman is naar eigen zeggen „pislink”
maar zit door de dreigende subsidiestop
en de beëindiging van zijn contract in het
nauw. Hij mailt terug: „Het spijt ons bijzonder dat u zich gekwetst voelt. [...] Het
is absoluut niet letterlijk bedoeld. Wij zullen voortaan beter op de aankondigingsteksten letten.”
De SGP wint de verkiezingen opnieuw
met overmacht en vormt een college met
CDA en VVD, wat getalsmatig niet eens nodig is. Het collegeakkoord weerspiegelt
dat. De zondagsrust zal in ere blijven, aan
de positie van gewetensbezwaarde ambtenaren wordt „niet getornd” en op het besluit over het theater wordt niet teruggekomen. Want „de coalitie hecht aan consistentie van beleid”, heet het.
Empathisch vermogen
Izak Vogelaar (64), VVD-lijsttrekker en nu
wethouder, hoort de opsomming gelaten
aan. „Besturen is geven en nemen.” Wat
de liberalen hebben genomen? Vogelaar:
„Dat het belang van sportverenigingen in
het coalitieakkoord is opgenomen. Dat is
onder SGP-bewind nog nooit gebeurd.”
Hij kijkt er niet vrolijk bij. Spijt van de
eerste VVD-deelname aan het gemeentebestuur heeft hij niet. Maar makkelijk is
het niet. „De SGP zou meer respect kunnen hebben voor andersdenkenden. Dat
empathisch vermogen mis ik wel eens.”
Het conflict tussen Boonman en de gemeente ligt bij de rechter, die hem in eerste aanleg gelijk gaf. Reimerswaal heeft,
„zeker gezien de zeer langdurige subsidierelatie”, onzorgvuldig gehandeld. Toch
staat de uitkomst vast: de relatie tussen gemeente en theater wordt verbroken. Of
het theater open kan blijven, is ongewis.
Vogelaar, als wethouder belast met de
zaak, krijgt een laatste kans de subsidie en
het contract met Boonman op fatsoenlijke
wijze te ontbinden. Een recent gesprek
van hem en burgemeester Jan Huisman
(CDA) met Boonman en zijn advocaat leidde nog niet tot een oplossing. Boonman:
„Ik zei tegen Huisman: ‘Het lijkt wel een
persoonlijke hetze’. Toen zei hij: ‘Daar heb
je het ook wel naar gemaakt, met je opmerkingen over de SGP’. Daar ben ik zo
boos om.”
Hij steekt een nieuwe sigaar op. Achter
hem hangt de aankondigingsposter van de
show van de bekende Vlaamse cabaretier
Wim Helsen: ‘Spijtig, spijtig, spijtig’. Boonman kan er niet om lachen. „Ja, dat is het.
Godverdomme spijtig.”
Boven: de SGP-fractie van Reimerswaal, biddend voor aanvang van een raadsvergadering. Onder: de Adullamkerk in Waarde, gemeente Reimerswaal.
27

Download Report