Nieuwsbrief April 2014 12 Van twijfel en niet-pluisgevoel naar zakelijke toetsing In dit nummer besteden we uitgebreid aandacht aan Stap 4 van de meldcode: wegen van het huiselijk geweld of de kindermishandeling. In de volgende nieuwsbrief komt Stap 4 van de meldcode. Voor consulenten van MEE Oost-Gelderland die een casus moeten wegen, betekent dit dat ze (volgens protocol) te rade gaan bij een van de drie managers (tevens aandachtsfunctionarissen) van MEE. Eén van hen is Mieke Janssen. Gemiddeld voert ze vier keer per maand een gesprek met een medewerker, waarin nauwkeurig alle gevolgde stappen worden doorgelicht. Na dit gesprek volgt al dan niet een melding. Stap 5 aan bod. Mieke Janssen BETROKKEN GEMEENTEN Aalten, Arnhem, Berkelland, Bronckhorst, Doesburg, Doetinchem, Duiven, Lingewaard, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstreek, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Rozendaal, Westervoort, De professionele verantwoordelijkheid loopt als een rode draad door deze toetsing. “Ik denk dan altijd aan Jolanda van Boven, de Arnhemse juriste die zich bezighoudt met de relatie privacy en beroepsgeheim. Mensen verschuilen zich vaak achter de privacy van hun cliënt en willen daarom geen gegevens delen, maar zij benadrukt de verantwoordelijkheid die je als professional draagt”, legt Mieke Janssen uit. “Jolanda van Boven geeft aan dat je gegevens wél kunt delen, mits je je aan een aantal stappen houdt. Motiveer en documenteer, benadrukt zij, en geef duidelijk je overwegingen aan. Ik vraag altijd aan een medewerker: wat kan er gebeuren als je niks doet? En wat gebeurt er als je de zaak breder maakt en andere collega’s er bij betrekt, bijvoorbeeld het lokaal zorgnetwerk of het jeugdteam?” “Het is goed om voortdurend met elkaar in gesprek te blijven. Dat geldt zeker voor de wijkteams die in de maak zijn. Misschien hebben anderen ook signalen gezien. Leg samen een grote alertheid aan de dag.” Ze is van mening dat ook in de toekomstige wijkteams toetsing door een bevragende en bevestigende ‘coach’ nodig is. “Die borging moet er zijn, zeker nu de casuïstiek steeds heftiger wordt.” Winterswijk en Zevenaar Lees verder op pagina 2 1 Vervolg pagina 1 Eigen protocol MEE kent al lange tijd een eigen protocol ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling. Die route is er nog steeds, maar verloopt nu volgens de wettelijke meldcode: signaleren, delen met (meerdere) collega’s, bespreken met de ouders en overleg met de managers die in de rol van aandachtsfunctionaris de gevolgde stappen en de verslaglegging toetsen. “We doen dit aan de hand van de veiligthuiskaart van het NZIW. Twijfels en onderbuikgevoelens pakken we serieus op, maar door het verzamelen van gegevens kun je de casus objectiveren en alles zakelijk toetsen.” Ook de eigen normen en waarden worden gedegen onderzocht, evenals de specifieke context van de MEE-cliënten. Naast mensen met een autismespectrumstoornis of niet aangeboren hersenletsel bestaat de doelgroep van MEE vooral uit mensen met een (licht) verstandelijke beperking. “Zij hebben als ieder ander een kinderwens en behoefte aan een gezin. Een duivels dilemma”, zegt Mieke Janssen. “Vaak hebben ouders met een licht verstandelijke handicap al moeite om grip te houden op hun eigen leven. Daarbij ook nog een kind opvoeden is niet eenvoudig. Als blijkt dat ze opvoedingsadviezen niet zomaar op kunnen pakken is structurele ondersteuning nodig.” Huisbezoek “Als ouders echt niets willen en wij van mening zijn dat het kind niet veilig kan opgroeien, overleggen we met het AMK wat ons te doen staat. We bespreken dan samen alle stappen van de meldcode. Ook dat overleggen we met de ouders.” Meestal volgt dan een huisbezoek door het AMK. “Het liefst gaan we mee, want communiceren met mensen met een verstandelijke beperking of iemand met een autismespectrumstoornis vraagt om extra vaardigheden. Dat is onze expertise. Samen met het AMK proberen we afspraken te maken met de ouders. Als na dit gesprek nog niets verandert gaat het AMK verder met de melding”. Op melden rust nog steeds een taboe, ervaart Mieke Janssen. Haar eigen organisatie is daar geen uitzondering op. “Melden is toch wel het laatste wat je ouders aan wilt doen? Lastig is ook als ouders boos reageren, maar we proberen altijd het lijntje met hen te behouden. Communicatie met ouders is zó belangrijk.” Juridisch Zwitsers zakmes De Arnhemse juriste Jolanda van Boven reikt professionals een middel aan om per casus een effectieve afweging te maken over het delen van informatie. Zij noemt dit het juridisch Zwitsers zakmes. Bij elke knip van het zakmes beantwoord je een vraag: • Wat is het doel van de gegevensuitwisseling en kun je dat rechtvaardigen? • Is de cliënt van dat doel op de hoogte? • Drie vragen zijn van belang als de cliënt niet op de hoogte is: 1. Wat is de minst ingrijpende maatregel die je kunt nemen? 2. Staat die maatregel in verhouding tot het doel? 3. Tref je hiermee de meest geschikte maatregel voor de cliënt? Verder is het raadzaam, aldus de Arnhemse juriste, om alle argumenten en handelingen goed vast te leggen in het dossier. Oók als je besluit om niets te doen. Motiveer en argumenteer je keuze. Zomaar… Zomaar een maandagochtend eind maart 2014. Zomaar een straat in het Brabantse Oosterhout. Zomaar geweld achter de voordeur van een woning. Zomaar een vrouw van 42 die aan haar verwondingen overlijdt. Zomaar een nieuwsbericht. 2 De appel valt niet ver van de boom Stap 4: Wegen en beoordelen Als je bij Stap 4 ben aangekomen, beschik je al over redelijk veel informatie. De signalen zijn beschreven en vastgelegd, evenals de uitkomsten van het gesprek met de cliënt en het advies van deskundigen. Je gaat al deze informatie beoordelen en wegen aan de hand van de vraag: wat is het risico op huiselijk geweld en kindermishandeling en wat is de aard en ernst daarvan? De ernst van het geweld blijkt onder meer uit de duur en de intensiteit, het gebruik van wapens of andere zware middelen, de kans op herhaling, de zwaarte van het letsel (lichamelijk of psychisch), de aanwezigheid van kinderen. Op basis van wat er gaande is of al is gebeurd schat je in wat er zou kunnen gebeuren en hoe waarschijnlijk en ongewenst dat is. Dit leidt tot een uiteindelijke beoordeling van de risico’s. Als de organisatie of beroepsgroep over een risicotaxatie-instrument beschikt, dan gebruik je dat bij de weging. Je kunt voor de uiteindelijke beoordeling ook te rade gaan bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld. Is er sprake van een acute crisis? Gebruik dan het protocol van je organisatie en besluit welke actie nodig is en wie daarvoor verantwoordelijk is. Wijs een casemanager aan. En tot slot: risicotaxatie is geen eenmalige beoordeling van risico’s, maar een doorlopend proces. Blijf open staan voor heroverweging als er nieuwe informatie beschikbaar komt. Hulpmiddelen Bij het wegen en beoordelen kun je terugvallen op verschillende instrumenten voor risicotaxatie. Kijk op: http://www. handelingsprotocol.nl/informatie/61risicotaxatie-instrumenten Huiselijk geweld is in sommige families zo ‘gewoon’ dat ouders het overdragen op hun kinderen. Steve van de Weijer van de Vrije Universiteit in Amsterdam onderzocht deze intergenerationele overdracht en richtte zich specifiek op de relatie vader-zoon. Zijn conclusie: gewelddadige vaders hebben vaker gewelddadige zonen en de geweldsoverdracht neemt van generatie op generatie toe. In zijn onderzoek - waarop hij eind maart promoveerde - ging Van de Weijer vijf generaties terug. Hij ontdekte dat de vierde generatie jongens met een gewelddadige vader ruim twee keer zoveel kans hadden om hetzelfde gedrag te ontwikkelen. Bij de volgende generatie was die kans ruim drie keer zo groot. Hij komt tot de slotsom dat agressief gedrag - zoals bedreiging, mishandeling en moord - via de mannelijke familielijn wordt doorgegeven. Ook zedendelicten concentreren zich binnen families en gaan van het ene familielid over op het andere, stelt de onderzoeker vast. Van de Weijer adviseert om interventies vooral te richten op kinderen die bij een gewelddadige vader wonen. Hij stelde namelijk statistisch vast dat een zoon die niet bij zijn agressieve verwekker in de buurt opgroeit – bijvoorbeeld door een scheiding – geen verhoogde kans heeft om zelf ook dader te worden. The intergenerational transmission of violent offending http://www.vu.nl/nl/ nieuws-agenda/agenda/2014/jan-mrt/27maart-s-g-a-van-de-weijer.asp Helpende hand uit België De Vrije Universiteit Brussel en het Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling hebben een risicotaxatie-instrument ontwikkeld voor het opsporen van ouderenmishandeling: het RITI. Dit is een korte, praktijkgerichte checklist, gebaseerd op signalen en risicofactoren van ouderenmishandeling. Het Steunpunt Huiselijk Geweld Brabant Noord is een pilot met het RITI begonnen, als onderdeel van het project ‘Regionale Aanpak Ouderenmishandeling’. Tot nu toe waren er geen betrouwbare instrumenten beschikbaar om ouderenmishandeling objectief te toetsen. Een proef bij twee Vlaamse organisaties leerde dat van het RITI een belangrijke preventieve werking uitgaat. De medewerkers werden alerter op signalen. Verder bleek dat situaties aan het licht kwamen die eerst niet werden opgemerkt. http://www.vub.ac.be/pers/persberichten/2013/06/12/wetenschappelijk-instrument-opsporingoudermisbehandeling 3 YourRight2Choose: huwelijksdwang bespreekbaar maken Zoek je een handvat om het onderwerp huwelijksdwang en vrije partnerkeus bespreekbaar te maken met jongeren? Raadpleeg dan YourRight2Choose, een handleiding voor leerkrachten en docenten die ook bruikbaar is voor andere professionals die met jongeren uit niet-westerse culturen werken. De handleiding geeft uitgebreide informatie over huwelijksdwang en de manier waarop dit onderwerp aan de orde wordt gesteld. Zorgvuldigheid is cruciaal: “Als u huwelijksdwang gaat bespreken moet u zich realiseren dat de drempel voor jongeren hoog is om hierover te praten. Voor jongens is deze drempel doorgaans nog hoger dan voor meisjes. Schaamte en loyaliteit tegenover ouders en andere familieleden spelen hierbij een grote rol.” Aangezien potentiële slachtoffers risico’s lopen als ze hulp zoeken of meegaan in een gesprek, is het belangrijk dat het contact oprecht is. Dat geeft steun en rust en het gevoel dat de jongere er niet alleen voor staat. De manier waarop een professional zo’n gesprek aangaat liefst in een zo’n vroeg mogelijk stadium - komt uitgebreid aan bod in de handleiding, inclusief tips en werkvormen. Ook het Stappenplan bij signalen van huwelijksdwang staat uitgebreid beschreven. YourRight2Choose is gemaakt door kenniscentrum Movisie en omvat tevens een set van tien ansichtkaarten. http://www.movisie.nl/esi/your-right-2choose Beide onderdelen behoren bij de toolkit over huwelijksdwang, achterlating en eer. http://www.huiselijkgeweld.nl/dossiers/campagne_huwelijksdwang Zingen in het donker De enorme impact van huiselijk geweld is niet in cijfers uit te drukken. De Mutsaersstichting uit Venlo (centrum voor jeugdhulpverlening) koos voor een kunstzinnige weg om dit complexe vraagstuk zichtbaar te maken en produceerde de film ‘Zingen in het donker’. Die laat op indringende wijze zien dat huiselijk geweld meerdere generaties in zijn greep kan hebben. In de film spelen Carice van Houten, Frank Lammers, Aart Staartjes en Gaite Jansen de hoofdrollen. http://songteksten.net/lyric/757/66395/do/zingen-in-het-donker.htmlhttp://www.youtube. com/watch?v=TDt0eoyajBI http://www.mutsaersstichting.nl/actueel/zingen-het-donker ‘En in het duister Droom ik licht Zie ik kleur met ogen dicht Weg van wat is aangericht Zing ik in het donker Zingen in het donker’ (uit de titelsong ‘Zingen in het donker’, vertolkt door zangeres Do) Agenda Netwerkbijeenkomst aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en kindermishandeling 21 mei: Regio Arnhem, 13.00 - 16.30 uur, stadhuis Arnhem, Koningstraat 38 22 mei: Regio Achterhoek, 13.00 – 16.30 uur, stadhuis Doetinchem, Raadhuisstraat 2 http://spectrumelan.nl/events/netwerkbijeenkomst-aandachtsfunctionarissen/ Achtergrondinformatie over de netwerken kunt u lezen in nieuwsbrief 10. http://www.arnhem.nl/Wonen_en_leven/Zorg_en_welzijn/Huiselijk_geweld/ De training voor aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en kindermishandeling vinden de komende tijd plaats op: Di 13 mei, 27 mei en 10 juni Di 3 juni / 17 juni /1 juli De gemeenten betalen net als vorig jaar mee aan de trainingen. Let wel: op = op. Deelnemende organisaties krijgen behalve de training ook online cursussen voor medewerkers en managers. Meer informatie en aanmelding via: http://spectrumelan.nl/veilig-thuis-training/trainingaandachtsfunctionaris-kindermishandeling/ COLOFON De nieuwsbrief ‘meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling’ is een uitgave van de gemeenten in de regio’s Arnhem en Achterhoek. De nieuwsbrief is bedoeld voor organisaties in deze regio’s die betrokken zijn bij (de invoering van) de meldcode. Reacties en ideeën zijn welkom op [email protected] Redactie en ontwerp: gemeente Arnhem Tekst: Jozefien Haagen (www.jozefienhaagen.nl) Fotografie: Guus Madern (www.guusmadern.nl) 4