MODULE DUURZAAM BODEMGEBRUIK Voorwoord Bij het maken van deze module is ervoor gekozen om de module te schrijven in de vorm van boek en leertekst met illustratieve foto’s. De informatie die in deze module zit is zowel voor de docent als voor de leerling. De leerling kan de theorie van duurzaam bodemgebruik lezen en leren terwijl de docent deze theorie kan behandelen met de ondersteunende PPT en later kan toetsen of de leerling deze module begrepen heeft en beheerst. Naast dit tekstboek zijn er ook praktijkopdrachten die eenvoudig maar leuk te doen zijn voor de leerling. Voor de docent Deze module bestaat uit een bundel met achtergrondinformatie, een PPT die de kernbegrippen behandelt en een aantal leuke en eenvoudige praktijk opdrachten die de groepen/ klas(sen) kunnen doen. Het is ook wenselijk een toets af te nemen om erachter te komen of de leerling de stof echt heeft begrepen. Bij de praktijk opdrachten is het wenselijk om de klas in groepen van maximaal 6 leerlingen op te delen. Ook kunt u als opdracht de leerlingen laten nagaan, door middel van (interview)vragen en/ of een eigen onderzoek, of op Curaçao duurzame landbouw is, of niet. Doelstellingen Aan het einde van deze module: ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● Kent de leerling de definities en begrippen met betrekking tot duurzaam bodemgebruik. Is de leerling bekend met de volgende onderwerpen: Weet de leerling wat een waterzuiveringsinstallatie is. Weet de leerling wat het verschil is tussen intensieve en duurzame landbouw. Weet de leerling wat bodemverontreiniging is. Weet de leerling hoe hij of zij kan bijdragen aan duurzaam bodemgebruik. Is de leerling in staat de verschillende vegetaties in zijn omgeving in kaart te brengen. Is de leerling bewust van hoe om te gaan met de kostbare bodem die we hebben. Is de leerling bewust van de gevolgen van (bodem)verontreiniging Is de leerling beter bekend met het telen van eigen groente Om tot duurzaam bodemgebruik te kunnen komen moet men rekening houden met een aantal factoren. Inleiding: Er is een groot verschil tussen grond en bodem. Grond is een laag verweerd los materiaal. Een bodem is wat de natuur en de tijd daarvan heeft gemaakt (in de loop van eeuwen tot duizenden jaren) De bodem bestaat uit verschillende lagen die allemaal verschillende eigenschappen hebben. Boven aan de bodem zit een laag met een zwarte kleur die vaak veel organische stof bevat, dit wordt ook wel de humuslaag genoemd (zie figuur 1). Organische stof bestaat uit verbindingen met het element koolstof. Deze laag is ontstaan door dat er planten zijn gegroeid en afgestorven. De in de bodem aanwezige micro-organismen hebben dit materiaal afgebroken en hiervan kan de volgende generatie planten groeien. Zo ontstaat een soort voedselkringloop in de bodem (zie figuur 2). Figuur 1: 12 10 8 Column 1 Column 2 Column 3 6 4 2 0 Row 1 Row 2 De opbouw van een bodem Row 3 Row 4 Figuur 2: De voedselkringloop De mens maakt op vele manieren gebruik van de bodem. Voor voedselproductie, waterzuivering, voor mooie en bijzondere natuur, voor het reguleren van water, het voorkomen van erosie, en om huizen en bedrijven op te bouwen. Daarbij bestaat het risico op uitputting van deze eindige hulpbron. Een duurzaam gebruik van de bodem helpt om nu, maar vooral ook later de bodem goed te kunnen benutten. Bodemstructuur: Een ideale bodem heeft een kruimelstructuur, waarbij de grond samengehouden wordt in een zachte, kruimelige structuur. Tussen de kruimels zijn kleine en grote poriën. Plantenwortels vinden hier water, zuurstof en voedsel in de vorm van mineralen en doordringen (infiltreren) via deze poriën de bodem (zie figuren) Humus is belangrijk voor de vorming van de kruimelstructuur. Compostering met organische stof kan een te losse bodem of grond met dikke harde kluiten verbeteren. Toevoeging van voldoende organische stof in de vorm van compost is voor het in stand houden van een goede bodemstructuur van belang. Een kruimelstructuur geeft stabiliteit aan de bodem. Het voorkomt dat bodemdeeltjes losraken en verplaatsen. Tijdens een regenbui zal de bodem minder gemakkelijk dichtslaan of wegvloeien. Verschillende korrelgroottes Een uniforme bodem en een gemengde bodem De functies van de bodem: De bodem heeft over het algemeen de volgende functies: ● ● ● ● ● ● De bodem als plaats voor wortelgroei en verankering van bomen en planten De bodem zorgt voor de opslag van koolstof De bodem heeft een waterregulerend vermogen ( het vasthouden en doorlaten = infiltreren van water) De bodem heeft een zelf reinigend vermogen voor het leveren van schoon grondwater. Opleveren van voldoende voedsel voor de mens, de planten en dieren die erop leven. Vastleggen ( absorptie en afbraak) van verontreinigende stoffen Duurzaam bodemgebruik: Duurzaam bodemgebruik is ervoor zorgen dat onze bodems in de toekomst nog zoveel mogelijk functies kunnen uitoefenen en er nog verschillende types landgebruik mogelijk blijven. Wat is duurzaam bodemgebruik? Definitie: Duurzaam bodemgebruik houdt in dat de bodem zodanig gebruikt wordt, dat het gebruik géén beperkingen oplegt aan het toekomstige gebruik. Daarnaast mag er geen afwenteling (verplaatsing van milieuproblemen) naar andere plaatsen zijn. Deze definitie van duurzaam bodemgebruik bevat behalve een ecologische dimensie ook een sociaaleconomische dimensie: duurzaam bodemgebruik is namelijk uitsluitend mogelijk als de gebruiker van de bodem in zijn toekomstige behoeften kan blijven voldoen. De huidige situatie: Op Curaçao is bodemgebruik alles behalve duurzaam. Men bulldozert bossen plat om bijvoorbeeld huizen te kunnen bouwen en zo vernietigt men de habitat van talloze dieren en vogels. Tot op heden heeft men weinig gedaan om een duurzame en harmonieuze verdeling te creëren tussen industrie gebieden, woonwijken, bossen, parken en landbouwgronden. In landbouw werd en wordt nauwelijks geloofd op Curaçao. Wat men verkeerd doet is huizen bouwen en in plaats van een riolering systeem aan te leggen wordt elk huis voorzien van een beerput. Het gevolg van beerputten is dat men al dan niet bewust de bodem aan het verontreinigen is met allerlei toxische stoffen die het menselijk lichaam uitscheidt en ook met allerlei stoffen die gebruikt worden in huishoudens. Naast dit alles wordt er door de bevolking nauwelijks gebruik gemaakt van hun tuin om thuis zelf groente en fruit te verbouwen (zelfvoorziening). Juist de mensen die een vrij grote tuin bezitten storten beton of asfalt in hun tuin, sommigen leggen er straatstenen in en bedekken zo de waardevolle bodem. EOP: Eilandelijk Ontwikkelings Plan Curaçao Hoe het beter kan: De overheid kan wetten ontwerpen om alle gebouwen (huizen, kantoren, fabrieken en dergelijke) verplicht aan te sluiten op rioleringssystemen. Hierbij moeten rioleringsystemen gebouwd worden die aansluiten op waterzuiveringsinstallaties. Dit houdt in dat er meer waterzuiveringsinstallaties gebouwd moeten worden dan de twee die op Curaçao zijn, namelijk Klein Hofje en Klein Kwartier. Van de nu bestaande waterzuiveringsinstallaties moet de capaciteit en effectiviteit vergroot worden en de waterdistributie aan landbouw moet verbeterd worden. Foto van een waterzuiveringsinstallatie Rioolwater voor en na zuivering Bodemverontreiniging Zo wordt alles wat we niet meer nodig hebben zomaar in de natuur geloosd, dit zijn voorbeelden van verontreiniging. Wat verstaan we onder bodemverontreiniging? Bodemverontreiniging is al de vervuiling van de bodem die door de mens wordt veroorzaakt. Hierbij moeten we denken aan het illegaal lozen van afgewerkte motor olie in de grond, het illegaal dumpen van plastic (PVC), het illegaal gooien van autoaccu’s en lege batterijen. Ook chemische bestrijdingmiddelen dragen bij tot het vervuilen van de bodem. Ook de illegale garages, (Garashi di bou di palu) lozen zomaar de afgewerkte motorolie in de bodem. De ISLA raffinaderij is hierbij de grootste verontreinigende factor van onze bodem. Vroeger werd het huisvuil door de reinigingsdienst, die later SELIKOR werd, gewoon in zee gedumpt bij Noordkant aan de SHUT. Het gevolg hiervan was dat de Boka Ascencion totaal vervuild raakte met al het plastic en overige huisvuil, zodat het in de volksmond de Plasticbaai werd genoemd. Later is men overgegaan tot dumpen op de landfill, eerst op Koraal Specht en nu op Malpais. 12 10 8 Column 1 Column 2 Column 3 Verontreiniging van Boka Ascencion, bekend als de plasticbaai; Door een actie van stichting Uniek Curaçao is men overgegaan tot het schoonmaken van Boka Ascencion en is het nu hersteld en biedt nu weer de mogelijkheid aan 4 zeeschildpadden om voedsel te zoeken. 6 2 0 Row 1 Row 2 Boka Ascencion Row 3 nu weer schoon, zonder plastic. Row 4 Duurzaam bodemgebruik in de landbouw: Met kent de volgende vormen van landbouw, namelijk de intensieve landbouw en de duurzame (of organische) landbouw. Intensieve landbouw: Intensieve landbouw is landbouw waarbij de productiefactoren natuur, arbeid en kapitaal optimaal gebruikt worden (is dus oppervlakte-intensief, arbeidsintensief en kapitaalintensief). De intensieve landbouw heeft als doel de productie te optimaliseren. In dit systeem wordt veel arbeid verricht door landbouwmachines (mechanisatie). Door de landbouwproductiegroei daalde de landbouwbevolking sterk doordat men naar de stad trok (urbanisatie). Dit gebeurde vroeger meestal in de rijke landen maar gebeurt nu in hoog tempo in de armere landen. Bij intensieve landbouw wordt ook gebruik gemaakt van pesticiden ( bestrijdingsmiddelen tegen insecten) wat schadelijk is voor het milieu. Deze pesticiden doden niet alleen de insecten maar ook alle in de grond levende organismen die voor afbraak van het dode organische materiaal zorgen. De resten van pesticiden spoelen door de grond in het grondwater, die hierdoor vervuild raakt. Een ernstig gevolg van intensieve landbouw. Bij intensieve landbouw wordt de bodem meestal gebruikt om één soort gewas te verbouwen (monocultuur), zo kent men bijvoorbeeld de druivenboer, de graanboer of de uienboer. Er wordt niet meer aan gewasvariaties gedaan maar aan specialisatie, wat als risico heeft dat een bodem uitgeput raakt (verliest voedingsstoffen). Bemesting van de bodem gebeurt hierbij ook door kunstmest, waardoor extra voeding in het grondwater kan komen en zo de bodem kan ‘verzuren’. Duurzame landbouw: Duurzame landbouw is een vorm van landbouw die past binnen duurzame ontwikkeling. Dat wil zeggen dat een dergelijke vorm van landbouw ook in de toekomst mogelijk is, zowel in ecologisch, economisch als sociaal opzicht. Duurzame landbouw moet voldoen aan de volgende eisen: ● er wordt voldoende voedsel geproduceerd op een manier dat boeren er een gunstige prijs mee verdienen; ● er wordt zodanig geproduceerd dat welzijn en sociale condities voor de betrokkenen wereldwijd gunstig zijn. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om werkgelegenheid, lonen, prijzen, voedselveiligheid en eerlijke handel; Er wordt geen gebruik gemaakt van kunstmeest en pesticiden. De bodem regenereert (hersteld) zich bij duurzame landbouw door de afbraak van dode gewasresten op een natuurlijke manier. Er wordt een variatie aan gewassen geteeld. Er worden geen pesticiden gebruikt, waardoor de bodem de micro-organismen behoudt die het composteringsproces (humusvorming) doen. Suggesties voor vragen: 1: Bestudeer de definitie van duurzaam bodemgebruik en vergelijk deze met de definities uit de introductie- lesmodule: Definitie 1 (veel gebruikt in onderwijs over duurzaamheid) ● ‘Het voorkomen van een onevenwichtig gebruik van menselijke en natuurlijke hulpbronnen in de samenleving.’ Definitie 2 (gebruikt door o.a. de Verenigde Naties voor duurzame ontwikkeling) ● ‘Sustainable development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs.’ Noem per definitie een overeenkomst en een verschil met de definitie van duurzaam bodemgebruik. ● ● ● ● ● ● ● ● 2: A: Zoek beide waterzuiveringsinstallaties van Curaçao met behulp van Google Earth. B: In welke wijken zijn deze installaties? C: Geef een korte beschrijving van wat je ziet. 3: A: Zoek hoeveel procent de landbouw van Curaçao bijdraagt aan het Bruto Nationaal Product van Curaçao met behulp van internet (= ongeveer 1 %, wat bijzonder laag is vergeleken met de meeste landen in het Caribische gebied. B: Noem twee economische activiteiten die een grote bijdrage leveren aan het Bruto Nationaal Product. C: Welke relatie kun je leggen tussen de antwoorden op vragen A en B? D: Noem drie maatregelen die de overheid van Curaçao kan nemen om de landbouw op Curaçao te stimuleren. E: Zijn de genoemde maatregelen (zie vraag D) duurzaam? Leg je antwoord uit. Deze module is ontworpen door Dhr. R. Comenencia, onder eindredactie van W. van Wieringen en C. Sjak-Shie-Jessurun, in het kader van het UNESCO project “our environment is changing, so what about us?” Voor feedback: [email protected] www.sustainablekorsou.org
© Copyright 2024 ExpyDoc
