De paneldiscussie

De paneldiscussie
Hans Bohm: Er zijn 14 stellingen. Stelling 10 heeft de meeste stickers:
De mogelijkheden voor burgers om voor hun leefomgeving op te komen zijn de laatste
jaren sterk uitgehold. Gemeenten verklaren partijen te pas en te onpas onbevoegd, of
beoordelen zelf bezwaren die tegen hun eigen beleid worden ingebracht. Er is een
groot gebrek aan technische en juridische ondersteuning. Er wordt ten onrechte
stemming gemaakt over de ‘hindermacht van de burger’. Er moeten wegen worden
gezocht om de positie van de burger weer te versterken.
Dat hebben we in de presentaties ook veel gehoord. Wat zeggen de politici erover?
Paul Peters 1e Kamerlid SP): Je moet een lange weg bewandelen: je aansluiten bij een
politieke club, kijken welke groepering bij jouw belang aansluit. Hans: geen partijpolitiek nou,
per onderwerp kijken wat je moet doen. Organisaties en politieke partijen opzoeken dus.
Zaal: De SP is een van de weinige politieke partijen die reageren op het probleem van de
hoogspanningsmasten. In de Tweede Kamer hebben alle leden in 2008 aan minister
Verhoeven gevraagd of de hoogspanningslijnen onder de grond konden. Later is haar
toezegging ingetrokken. Wij lopen vast, ook bij de rechter, die zegt dat er volgens het
ministerie niets aan de hand is.
Zaal: Ik ben ook bij de SP vastgelopen.
Alexander de Roo Groen Links, Europarlementslid: Je moet de druk verhogen en
samenwerken. Hoogspanningslijnen in Denemarken zijn om economische redenen onder de
grond gestopt. Böhm: gebruik het helikopterincident (2008, Noord-Brabant).
Zaal: dat heeft niet geholpen, De Roo: Maak een verhaal, zet het op papier. Betrek hierin ook
economische aspecten. Böhm: schakel de pers meer in. Marga Jacobs, Vereniging
Leefmilieu: Zorg dan voor een goed verhaal. Geef feiten en relevante informatie. Betrek de
pers op het juiste tijdstip en op een goede manier.
Nicole van Gemert, Women in Europe for a Common Future: de politiek onder druk zetten is
goed, maar niet altijd de oplossing. Ga naar de pers en werk met lokale groepen samen.
Böhm: wat is de macht van de GGD? Henk Jans, GGD Noord-Brabant en Zeeland: Neem bij
voorbeeld een gezondheidsonderzoek bij een intensieve veehouderij. De politiek is bezig
met de reconstructiewet. Druk van de huisartsen en van burgers is een signaal om wat te
doen. Nu komt dat onderzoek er. Georganiseerd verzet moet groter worden en je moet het
linken aan de zorgsector. De politiek wil wel rampen vermijden, daar zijn ze aanspreekbaar
op. Zaal: Er is 16 miljoen uitgetrokken voor onderzoek en communicatie over
elektromagnetische velden (EMV) en volksgezondheid. We hebben onderwerpen
aangedragen, maar dan wordt gezegd: is al onderzocht, niet doen. Jans: Onrust in de
samenleving moet je serieus nemen, wel doen dus!!
Maureen Butter. Platform Gezondheid en Milieu: Ik wil ingrijpen. Het panel en de zaal
moeten niet als twee partijen tegenover elkaar staan! Ze moeten samen prioriteiten opstellen
en aanbevelingen doen aan de overheid. Dus: wat moet de overheid doen, niet wat moeten
burgers doen om iets te bereiken.
Cobi de Blécourt, docent milieu en natuurwetenschappen, voormalig 1e Kamerlid voor de
VVD: De essentie is: hoe kun je de positie van de burger versterken. Ten eerste moet je
zorgen dat de neuzen dezelfde kant opstaan. Ga in discussie met elkaar, maar heb naar de
overheid toe geen verschillende meningen. Als de politiek één mening hoort heeft het meer
effect. Wat betreft EMV: ik was in het verleden betrokken bij overleg met de minister,
bedrijven en wetenschappers. We hebben voor elkaar gekregen dat er onderzoek gedaan
werd. De uitkomst was dat alle respondenten, zowel degenen met klachten als de
controlegroep, bij blootstelling reageerden op straling. Dat soort gegevens moet je hebben.
Van Gemert: En als je nog niet de neuzen dezelfde kant uit hebt, wat juist bij
gezondheidsproblemen vaak voorkomt, zeg dan dat het voorzorgprincipe gevolgd moet
worden. Je kunt niet wachten tot heel Nederland er achter staat.
Zaal: de overheid volgt de bedrijven, de economie komt eerst. Hoe kunnen we zorgen dat
bedrijven duurzaam ondernemen? De Blécourt: Er liggen folders over een cursus op dat
gebied in de zaal. Ik heb samen met Jacqueline Cramer studenten een training gegeven
over duurzaam ondernemen. Je moet dan zorgen voor evenwicht tussen milieu, gezondheid
en economie.
De Roo: Ik wil een aanbeveling doen: zorg voor invoering van normen die er nog niet zijn,
voor geluid en EMV. Jans: Normen zijn niet voldoende. Maak de gezondheidsknelpunten
eerder zichtbaar, met name bij ruimtelijke ordeningsplannen. Zoek bij plannen de knelpunten
op waar de bevolking verwacht dat de overheid iets doet. De instrumenten zijn er,
perfectioneer ze en voer ze uit.
Annemarie van de Vusse, Vereniging Partners voor een Gezond Leefmilieu: Er moet wel
meer aandacht zijn voor water, bv. een gezondheidstoets.
Jans: In de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening zit aandacht voor de gezondheid. Als burger
kun je daar om vragen, bv. luchtkwaliteit en gezondheid. Zaal: Ik vind dat je het moet
omkeren: overheid waar ben je mee bezig naar burgers toe? Je wordt van de gemeente naar
de provincie naar het nationaal niveau en weer terugverwezen, als je wilt inspreken op de
nota luchtkwaliteit. De Blécourt: overheden nemen hun verantwoordelijkheid niet, het moet
naar de burger toe duidelijk zijn wie het mandaat heeft. De overheid is veel te veel op
procedures gericht, ze moeten meer aandacht aan inhoud schenken. Jacobs: Ga ermee
naar de EU. Zaal: De overheid vraagt burgers om inspraak en de overheid ziet die inspraak
niet zitten.
Peters heeft vier aanbevelingen:
1. als je regels uitvaardigt, kijk naar de effecten, evalueer regels en wetten
2. de wijze van communicatie wat betreft risicoperceptie is buitengewoon slecht
3. er is verwaarlozing van de handhaving en onafhankelijk staatstoezicht. Door het systeem
van deregulering en privatisering is veel kennis verloren gegaan. Het RIVM en de
voedsel- en wareninspectie zijn weg bij Volksgezondheid. Private instellingen richten zich
niet op het opsporen van nieuwe probleemstoffen, dat is te duur.
4. Organisaties moeten kameleons worden. Weten hoe er bij de overheid gedacht wordt,
b.v. over het herkennen van de oorzaken van ziektes. Zorg dat je de taal spreekt. Weet
wat er leeft bij de ambtenaren.
Zaal: Er zijn 18000 doden door luchtverontreiniging per jaar. Dat is gelijk aan een Boeing op
de Bijlmer per dag!! Ik begrijp het niet. De wet op de RO is veranderd, de provincie is er niet
meer bij betrokken, maar de gemeente heeft geen deskundigheid. Je moet je als burgers dus
goed naar de gemeente toe organiseren. Je weet al gauw meer dan ambtenaren. De
Blécourt: De nieuwe wet op de RO is heel anders dan voorheen. De gemeente werkt met
bestemmingsplannen en structuurschetsen, de provincie toetst niet meer. Burgers mogen
geen bezwaren maken als ze niet rechtstreeks betrokken zijn. Inspreken wordt niet
begrepen. Het niveau voor ‘zware’ zaken ligt bij gemeenten te laag.
Zaal: Het is wetenschappelijk bewezen door de WHO en de EU: er is luchtvervuiling door
houtkachels. Oude TNO-rapporten worden nu ontkend. Nieuwe rapporten doen alles teniet.
In omringende landen zijn wel goede rapporten. Ik heb er met Jacqueline Cramer over
gesproken, maar het helpt niets! De Blécourt: de overheid legt de nadruk op procedures. Er
moet meer op de inhoud gelet worden. Jacobs: Erken de problemen van houtkachels. Jans:
overlast van houtkachels en open haarden is onderdeel van het beleid op de
luchtverontreiniging. In het beleid valt de focus op maatschappelijke verantwoording, een
verbod is moeilijk, raakt de privésfeer. Laat zien in de samenleving dat ze een bron van
ziekte en belasting zijn. Zaal: maar omringende landen stellen wel eisen. Van Gemert:
Doe vergelijkend onderzoek naar normen in andere landen en geef voorlichting aan burgers
Zaal: De GGD in Groningen gaf juist antivoorlichting: alleen binnen is rook gevaarlijk, buiten
kreeg geen plek in de rapportage.
De Blécourt: ik wil een aanbeveling doen: Nederland moet een inspanningsverplichting
hebben op dit gebied., de EU een resultaatsverplichting, en die moet je controleren. De Roo:
In Zweden zijn houtkachels in de stad verboden. Zorg voor strenge norm, goede voorlichting
en goede controle!
Zaal: Wat betreft stelling 10 nog steeds: zorg voor meer invloed van de burgers op de
overheid. In Nederland wordt weinig gedaan met het verdrag van Aarhus over communicatie
met burgers. Van Gemert: Bij gentechnologie wordt het tegen je gebruikt!
Jans: spreek je college en raadsleden op hun taak en verantwoordelijkheid aan, bestook ze!
Zaal: Ik wil aanbevelen dat er meer voorlichting wordt gegeven over met name EMV. Veel
mensen zijn onwetend. Mobieltjes en draadloze telefoons geven straling af. Geef bij
voorbeeld voorlichting op scholen. Van Gemert: je weet niet zeker of het gevaarlijk is.
Jans: je moet de burgers actief informeren. Doe aan risicocommunicatie. Geef burgers
gelegenheid voor inspraak. Ga naar ze toe. De bestaande poldercultuur van overleg met het
middenveld en websites voor de burger is niet genoeg. Peters: leg ook de termen goed uit,
Gevaar is iets anders dan risico. Gevaar is bij voorbeeld het hebben van een zwembad in de
tuin, risico is een klein kind langs de rand van het bad. De oplossing is een hek eromheen.
Zaal: er is veel onwetendheid en lacherigheid. Mensen komen niet voor inspraak. Maar als
ze komen maken ze het niet hard of ze worden niet als gesprekspartner geaccepteerd.
Peters: De Raad van State geeft effectieve adviezen. Maar de leden worden niet betrokken
bij spoedwetten. De Blécourt: De geluidshinderwet werd uitgeschakeld. Peters: We regelen
alles te veel met wetten en regels, we moeten meer met communicatie doen.
Engelenbak: Wat betreft houtkachels, dat geeft toch niet zoveel overlast, 1%?? Bohm:
anderen kijken naar de stoffen in de buitenlucht. Daar moeten ze iets doen, bv. filters op de
schoorsteen. Jans: Mensen moeten elkaar daar op aanspreken, dat is een probleem. De
Roo: de overheid moet ook wat doen!.
Maureen Butter: wilt u weer kijken naar het beleidsproces, bv. het gebrek aan coördinatie bij
de bestuurslagen en de ministeries. De overheden werken langs elkaar heen. De wet op de
RO is overigens niet relevant voor bestaande milieu- gezondheidsproblemen en de eisen
voor gezondheid zijn marginaal voor de preventie van nieuwe problemen. Daar heeft het
platform laatst een workshop over gehouden, er komt nog een verslag over. Het eindrapport
van het signaleringsproject wordt voor de overheid, niet voor de burgers. De aanbevelingen
van vandaag willen we benutten voor de prioritering.
Jans: Neem in beleidsprocedures gezondheidskundige aspecten mee. Burgers moeten
gemeente en GGD daar op aanspreken. De Blécourt: Het zit nu nog in de MER’s. Maar de
procedures worden anders, inspraak gebeurt niet meer in een vroeg stadium maar achteraf,
dan kun je weinig meer veranderen.
Zaal: In het rapport van de Gezondheidsraad over het voorzorgbeginsel, Voorzorg met rede,
staat dat als de wetenschappers het niet met elkaar eens, er onzekerheid is ze burgers erbij
moeten betrekken. Hoe kan ik als burger een discussie over het voorzorgsbeginsel met
betrekking tot elektromagnetische velden bewerkstelligen?
Böhm: bij de les blijven: aanbevelingen voor de overheid doen. Jacobs: Betrek burgers
eerder in procedures, zorg voor betere positie van de burger in overleg, neem meer
maatregelen die simpel en effectief zijn op dat terrein.
Zaal: Dat rapport Nuchter omgaan met risico’s moeten ze intrekken (instemmende geluiden).
Van Geel wilde de kosten besparen, risico’s werden verwaarloosbaar gemaakt. Zaal: Brieven
aan welke overheid dan ook hebben geen zin, je krijgt alleen maar nietszeggende
antwoorden. Peters: dat is ook zo als wij als SP het doen. Zaal: heeft het zin als ik u een
overzicht geef over contacten over overleg en het gebrek daaraan? Peters: Okay, doe maar.
Zaal: Wat betreft hoogspanningslijnen en fijn stof zijn commissies gevormd. Er is MERrapportage. Bij voorlichting en hoorzitting heb ik twee keer mijn visie gegeven, er is niets
mee gedaan. Hoe maken we dat we gehoord worden? De Roo: vraag een
rondetafelgesprek, ik wil wel helpen. Zaal: Hebben we geprobeerd, helpt niet. Zaal: we horen
veel al 20 jaar! Leiderschap moet svp op een hoger niveau getild worden. Nu heb je een elite
die elkaar de bal toespeelt. Van der Veer (Shell) zei ‘ik ga naar Azië’ bij het plan van de
elektrische auto. Dan gebeurt er niets meer. Het is allemaal shit!! Zaal: wij mensen hebben
zielen, iedereen moet zijn eigen verantwoordelijkheid nemen.
Hans Böhm: we gaan afsluiten, het is tijd.
Jacques Reus vat de belangrijkste voorstellen aan de overheid samen:
1. Voldoe aan de normen.
2. Doe gezondheidskundige toetsen. Signaleer daarin knelpunten en betrek er de
verwachting van de bevolking bij (ook als ‘de norm’ gehaald is)
3. Evalueer wetten en voorstellen. Let op communicatie en risicoperceptie: burgers
voorlichten en erbij betrekken. Deze moeten zich inleven in hoe de overheid denkt.
Toezicht en opsporing serieus nemen
4. Burgers moeten bezwaar kunnen maken, niet alleen maar inspreken
5. Let meer op de inhoud, minder op de procedures
6. Doe vergelijkend onderzoek in Europa, kijk naar richtlijnen elders
7. De inspanningsverplichting moet een resultaatverplichting worden
8. Genereer in gemeenten meer aandacht voor en kennis over gezondheid en milieu
9. Gebruik duidelijke termen in de communicatie, bij voorbeeld over de relatie tussen
expositie, gevaar en risico.
10. Spreek GGD, college en raad aan op hun verantwoordelijkheden met betrekking tot
gezondheid en milieu
11. Handhaaf de MER in rapporten, en wees zorgvuldig in de procedures.
12. Betrek burgers eerder bij de besluitvorming
13. Houdt ronde tafelgesprekken tussen burgers, parlementariërs en deskundigen,
beleidsmensen
14. Faciliteer burgerempowerment in platforms en verenigingen
15. Let op eigen normen en waarden

Download Report