2010, 2 - BetonRestore

Interview professor Louise Vet,
pleitbezorger circulaire economie
Wegwijs
in subsidieland
Consolidated renoveert
De Halve Wereld in Amsterdam
REview
Magazine van Consolidated, Dakwacht en BetonRestore
2010
2
In dit nummer
4
Olivijndak met
CO2-filter
6
Nieuw dak voor
Hilton Rotterdam
Het dak slim
gebruikt
Consolidated is al vanaf 1962 actief
met renovatie van platte daken, maar
vandaag de dag zijn we steeds inten-
7
Wegwijs in
subsidieland
siever bezig met energie-, water- en
groendaken. Het dak is lang een vergeten gebied geweest, waar niemand
8
Interview professor
Louise Vet: elk dak
zijn eigen biotoop
13 Terug naar de basis:
veranderingen in de
organisatiestructuur
Consolidated
oog voor had. Het hoefde alleen maar
regenwater af te voeren. Nu worden
steeds meer daken slim gebruikt.
Trots ben ik er op om u in deze REview, in het interview met Professor Doctor
Louise Vet, kennis te laten maken met de manier waarop het NIOO (het
Nederlands Instituut voor Ecologie) het dak van zijn nieuwe instituut wil gaan inzetten. Hier is het de kunst om een goede match te vinden tussen bouwkundige
en ecologische engineering. Consolidated en het NIOO willen op dit dak allemaal
14 Consolidated
renoveert De Halve
Wereld
16 Renovatie en
veiligheid voor Pathé
Scheveningen
verschillende microklimaten creëren zodat de variatie groot is en daardoor de
biodiversiteit op het dak toeneemt. Hoe meer plantensoorten op het dak, hoe
beter we dat vinden. We maken van het dak een bouwplaat, denk aan Lego.
Daarop komen vakken met substraat van verschillende hoogte. We maken gebruik
van watervertragende hemelwaterafvoer. We sturen het water middels cascades.
Zo wordt het dak net een polder met slootjes. Al met al maken we een soort catwalk voor het lentegroen van de 21ste eeuw.
20 Kedge Barrier op
Sluisgebouw
Vlissingen
In mijn enthousiasme over dit bijzondere dak zou ik u haast vergeten te wijzen op
de andere interessante artikelen in deze REview: van de ontwikkelingen op het
gebied van Olivijn, tot de bijzondere dakrenovatie bij Pathé Scheveningen en het
aanbrengen van veiligheid op het sluisgebouw in Vlissingen.
Stef Janssen
Consolidated Daklab
2
REview is het relatiemagazine van Consolidated, Dakwacht en
Hoofdredactie: Saskia Goes. Bladmanagement en tekst: Lamar communicatie.
REview 2 2010
BetonRestore en verschijnt drie maal per jaar.
Fotografie: Martin van Welzen. Vormgeving: avm. Drukwerk: Offset Vandevelde.
Redactieadres: Stephensonweg 2, 4207 HB Gorinchem. t: 0183 64 36 00, f: 0183 64 36 90.
www.consolidated.nl | www.dakwacht.nl | www.betonrestore.nl
Wetswijziging betekent
doorbraak voor veilig onderhoud
Op daken in Nederland zijn
voorzieningen aanwezig. Er is
bouwvergunning te toetsen op het feit of er
voldoende rekening is gehouden met gebouwvoorzieningen voor veilig onderhoud.
Als dit niet het geval is zal er geen bouwvergunning worden verleend.
nauwelijks sprake van vaste of
TOETSINGSKADER VEILIG ONDERHOUD
vaak onvoldoende veiligheids-
semi-permanente dakrandbeveiliging, het ontbreekt vaak
aan een goede opgang naar
het dak en ook de individuele
valbeveiligingsvoorzieningen
zijn vaak niet aanwezig.
Het aanpassen van de bouwregelgeving is
een overwinning voor iedereen die werkt in
de onderhoudsbranche vindt Jos van der
Borgt die als coördinator verbonden is aan
de SBD. “Het goede van dit toetsingskader is
dat de problemen rondom de veiligheidsmaatregelen voor onderhoud nu bij de kern
worden aangepakt. Het dwingt architecten,
projectontwikkelaars en aannemers om bij
het ontwerp na te denken over welke veiligheidsvoorzieningen er in de constructie
moeten worden opgenomen. De wetswijziging is een belangrijke stimulans om onveilige arbeidsomstandigheden te voorkomen.
Maar daarnaast is het op de lange termijn
ook voordeliger omdat er enorm bespaard
kan worden op het ad hoc creëren van veiligheidsmaatregelen.”
In 2010 zullen de samenwerkende onderhoudsbranches de nodige voorlichting verzorgen over de specifieke uitwerking van de
regelgeving voor meest voorkomende werkzaamheden. Meer informatie: www.sbd.nl.
Samen met de schoonmaakbranche heeft de
Stichting Bedrijfstakregelingen
Dakbedekkingsbranche (SBD) er de afgelopen jaren voor gepleit om de bouwregelgeving aan te passen, zodat het onderhoud
aan gebouwen veilig kan gebeuren.
AANPASSING BOUWREGELGEVING Eind
vorig jaar heeft Eberhard van der Laan,
toenmalige minister van VROM, het voornemen uitgesproken om de bouwregelgeving
aan te passen, zodat onderhoud aan gebouwen op een veilige wijze kan worden verricht. Het plan is om elke aanvraag van een
De wetswijziging is een belangrijke stimulans om
3
onveilige arbeidsomstandigheden te voorkomen.
REview 2 2010
BERA Aero-fix:
OLIVIJNDAK MET
CO2-FILTER
Hoge opnamecapaciteit
- van ballastlaag tot terrasdak -
4
REview 2 2010
In REview nummer 1 van dit jaar, hebben we uitgebreid stilgestaan bij de werking van Olivijndaken. Zowel de dakrollen
met Olivijnleislag als het enkel of dubbellaags Olivijngeballast
systeem kwamen aan bod. Nu hebben de productontwikkelaars
van Daklab samen met BERA Outdoor Living een nieuwe daktoepassing met Olivijn ontwikkeld die nóg meer CO2 opneemt.
Maak kennis met het systeem dat functioneert als een CO2 –filter:
BERA Aero Fix.
De unieke eigenschap van Olivijn is dat het
CO2 omzet in zand, magnesium en bicarbonaat. Olivijn vangt meer CO2 af naarmate het
wordt verspreid over een grotere oppervlakte. Daken zijn dus uitermate geschikt om
Olivijn op te verwerken.
HOE KLEINER, HOE BETER Tot dusver was
het dubbellaags Olivijn geballaste systeem
verantwoordelijk voor de hoogste CO2reductie. Dat is omdat de onderste laag van
dit systeem bestaat uit een kleinere Olivijnkorrel, en hoe kleiner de korrel hoe sneller
de CO2 wordt opgenomen. De tweede laag
bestaat uit een grovere korrel die bovenop
de eerste laag wordt aangebracht, zodat de
kleinere korrels minder vatbaar zijn voor de
elementen. Maar Daklab zou Daklab niet zijn
als ze niet op zoek zouden gaan naar een
systeem dat nog meer CO2 afvangt.
VEERTIG KEER ZOVEEL Uitgangspunt bij de
gezamenlijke ontwikkeling van de BERA Aero
Fix, was om het Olivijn zo fijn mogelijk te
maken. Olivijn in poedervorm kan echter
niet worden afgedekt met een grove korrel,
omdat het zo fijn is dat het zou verwaaien.
Daarom is een speciale honingraatconstructie gebruikt waarin eerst een laag zeer fijn
Olivijn wordt aangebracht waarna het wordt
afgedekt met een grove Olivijnkorrel. Omdat
de wanden van de honingraatcellen zo dicht
op elkaar staan kan de wind geen vat krijgen
op zowel de grove korrel als het fijne poeder.
Het CO2-filter neemt per m2, per jaar maar
liefst veertig keer zoveel CO2 op als een
groendak. Dat staat gelijk aan de CO2opname van 4 m2 bos per jaar. De BERA Aero
Fix kan worden toegepast als fraai terrasdak,
maar ook als ballast op losliggende dakbedekkingssystemen.
Olivijndaken Consolidated
- vergelijk broeikasopname “CO2, filter” -
1 m2 Aero-Fix
ruim 4 m2 bos (= 42 m2 groendak)
compensatie uitstoot van
1 huishouden/j (bij 1000m2)
rondjes Aarde per
1000 m2 in 30 jaar
5
REview 2 2010
Een nieuw
dak voor
Hilton
Rotterdam
Het dak van het Hilton Hotel in Rotterdam
stamde nog uit 1963. Renovatie was dan ook
hard nodig. Bovendien was het hotel ook op zoek
naar oplossingen om energie te besparen.
Consolidated won de inschrijving en mocht aan
de slag.
Het zat al jaren in de pijplijn: het dak van het
Hilton Hotel in Rotterdam was dringend aan
renovatie toe. Meer dan enkele reparaties
naar aanleiding van lekkages, was er in de
loop van de jaren niet gebeurd op het dak. Na
ruim 45 jaar trouwe dienst, was de dakbedekking dan ook gewoonweg ‘op’. Er bleek veel
water in het dakbedekkingspakket aanwezig
en dat leidde steeds vaker tot problemen.
STRAKKE PLANNING Gezien de grootte van
de werkzaamheden en de investering die
daarmee samenhing, vroeg Hilton
Rotterdam diverse partijen offerte uit te
brengen. Begin 2010 kreeg Consolidated
groen licht. Niet vanwege de laagst geoffreerde prijs, maar meer vanwege het vertrouwen dat Consolidated in de loop van de
jaren opgebouwd had. Voordat de werkzaamheden van start gingen, vond eerst een
kick-off plaats voor alle betrokkenen. De
hele uitvoering werd zorgvuldig doorgesproken en ook de planning strak vastgesteld. De hoogstaande dienstverlening van
het Hilton mocht tenslotte niet leiden onder
de werkzaamheden.
6
ENERGIEBESPAREND DAK Naast het feit
dat een nieuw dak noodzakelijk was, had
Hilton Rotterdam ook behoefte aan manieren om energiebesparingen door te voeren.
Hoewel een RC-waarde van 2,5 (zie kader)
voldoende geweest zou zijn, besloot het
hotel na overleg voor een hogere isolerende
werking te gaan. De meerinvestering om dit
resultaat te bereiken, bleek relatief klein ten
opzichte van de totale renovatiekosten.
De werkzaamheden zijn inmiddels bijna
afgerond. Hilton Rotterdam is tevreden.
Nu de resterende daken nog ….
HOGE RC-WAARDE BESPAART ENERGIE
Door daken goed te isoleren kan veel
energie worden bespaard. De isolatiewaarde van daken noemen we ook wel
de RC-waarde. Deze waarde hangt af
van het toegepaste materiaal en de
dikte hiervan. In het Bouwbesluit
staat dat gebouwen minimaal een
RC-waarde van 2,5 moeten hebben.
Een hogere waarde kan echter interessant zijn als energiebesparing een rol
speelt.
REview 2 2010
Wegwijs in subsidieland
Al jarenlang maakt Consolidated zich sterk voor duurzame daken
zoals zonnedaken, groendaken, waterdaken en warme daken.
Naast het plaatsen en ontwikkelen van duurzame dakconcepten
kan Consolidated ook helpen bij de verschillende subsidietrajecten. Een vak apart, volgens financieel directeur Huberto
van der Schuit van Consolidated.
Nu de overheid massaal inzet op duurzaamheid, zijn er steeds meer subsidiemogelijkheden om de investeringen die
gepaard gaan met de aanschaf van dit
soort daken, terug te dringen. Van der
Schuit: “Er is een heel landschap aan subsidiemogelijkheden waarin regelmatig
voorwaarden veranderen. Om klanten die
bereid zijn te investeren in duurzame
daken, tegemoet te komen, helpt
Consolidated bij het aanvragen van de verschillende subsidies. Desgewenst nemen
we het gehele subsidietraject voor onze
rekening. Dat doen we in samenwerking
met het subsidieadviesbureau Subvention.”
TIJDIG EN FOUTLOOS “Er zijn veel ver-
schillende subsidies met elk hun eigen
voorwaarden”, gaat Van der Schuit verder.
“Neem de subsidie voor het plaatsen van
PV-panelen. Allereerst kan daarvoor ingeschreven worden op de SDE-regeling
(Stimulering Duurzame Energieproductie).
Bij deze regeling wordt een onderscheid
gemaakt tussen grote en kleine systemen.
SUBSIDIE
SDE
bedrijven en gezamenlijk een energiezuinig
project ontwikkelen, kunnen daarvoor in
aanmerking komen”, zegt Van der Schuit.
En tot slot is er de Groenfinancieringsregeling. Wanneer het te investeren bedrag
extern geleend wordt, kan met behulp van
een Groenfinanciering een rentevoordeel
behaald worden van ruim één procent.
OVERIGE MOGELIJKHEDEN Voor andere
EIA, UKP EN GROENFINANCIERING Een
andere regeling die interessant is voor PVpanelen is de EIA (Energie Investering
Aftrek). Van der Schuit: “Hiermee kan een
percentage van de investering in mindering
worden gebracht op het fiscaal belastbare
bedrag. Het netto voordeel van deze regeling is afhankelijk van een aantal factoren
en bedraagt ongeveer 11 procent van de
investering.” Daarnaast verstrekken vaak
ook lagere overheden subsidies voor duurzame projecten. Uiteraard verschilt dat
per provincie en gemeente. Minder gangbaar is de UKP (Unieke Kansen Project).
“Bedrijven die samenwerken met andere
ZONNEDAKEN
ZONNEDAKEN
(stroom)
(warmte)
duurzame daken zijn er soms weer andere
mogelijkheden (zie grafiek). “Bij groendaken en waterdaken bijvoorbeeld kan
een beroep gedaan worden op de MIA
(Milieu Investeringsaftrek) en/of de
Vamil (Regeling willekeurige Afschrijving
Milieu Investeringen)”, gaat Van der
Schuit verder. “Dit zijn allebei fiscale
regelingen die enigszins vergelijkbaar zijn
met de EIA.”
Voor meer informatie en advies kunt u
uiteraard terecht bij Consolidated:
0183 – 64 36 00.
GROENDAKEN
WATERDAKEN
WARME DAKEN
䡲
䡲
DUURZAME WARMTE
EIA
Voor beide systemen geldt dat de subsidiepot jaarlijks wordt gevuld met een bedrag. Inschrijven moet vóór een bepaalde
datum en als er meer aanvragen zijn dan
geld, dan wordt er geloot. Het is dus zaak
dat de aanvraag tijdig en foutloos wordt
ingediend. Als de aanvraag wordt gehonoreerd, wordt de verkregen subsidie uitgesmeerd over een periode van 15 jaar.”
䡲
䡲
䡲
MIA
䡲
䡲
VAMIL
䡲
䡲
䡲
䡲
䡲
䡲
䡲
䡲
LAGERE OVERHEID
䡲
䡲
GROENFINANCIERING
䡲
䡲
UKP (EOS)
䡲
䡲
7
REview 2 2010
Elk dak zijn eigen biotoop
Professor Doctor Louise Vet is een warm pleitbezorger van de zogenaamde circulaire economie.
Dit systeem, gebaseerd op ecologische principes, gaat uit van ontwerpprocessen waarbij alles wat
gebruikt wordt, kan worden hergebruikt. De Cradle-to-Cradle filosofie. Maak kennis met een bijzondere wetenschapper die bewijst dat het anders kan.
8
REview 2 2010
discipline die alles in zich heeft. Om de natuur te begrijpen, moet je namelijk gebruikmaken van biologie, geologie, scheikunde,
natuurkunde en wiskunde.”
“Ecologie is een
wetenschapsdiscipline die alles
in zich heeft. Om de natuur te
begrijpen, moet je namelijk
gebruikmaken van biologie,
geologie, scheikunde, natuurkunde
en wiskunde.”
NIEUW ONDERZOEKSLABORATORIUM Het
onderzoeksinstituut NIOO, waar Vet directeur is, heeft drie vestigingen. “In Yerseke
doen we onderzoek naar de kust en de zee.
In Nieuwersluis houden we ons bezig met
zoetwateronderzoek en in Heteren doen we
voornamelijk grondgebonden onderzoek.
Enige tijd geleden hebben we besloten om
de laatste twee vestigingen samen te brengen in een nieuw onderzoekslaboratorium.
De bouw hiervan, waarbij ook Consolidated
nauw betrokken is, gaat geheel volgens de
Cradle-to-Cradle filosofie. Als vestigingsplaats hebben we gekozen voor
Wageningen. De Wageningen Universiteit
heeft voor deze nieuwbouw ruim vier hectare grond beschikbaar gesteld, dicht bij de
campus en in het hart van het groene kenniscentrum van Wageningen. Het complex
zal bestaan uit een hoofdgebouw met laboratoria, kantoren én diverse bijgebouwen,
zoals kassen. Bijzonder aan dit project is dat
we er doelbewust voor hebben gekozen om
te bouwen vanuit een geheel andere filosofie dan gebruikelijk is.”
TAKE, MAKE AND WASTE De bouw van het
Professor Doctor Louise Vet, hoogleraar evolutionaire ecologie
Louise Vet is hoogleraar evolutionaire ecologie aan de Wageningen Universiteit en
directeur van het Nederlands Instituut voor
Ecologie (NIOO-KNAW). “Ik ben een bioloog
die gespecialiseerd is in ecologie. Ecologen
houden zich bezig met het bestuderen van
de werking van de natuur. Dat klinkt een-
voudiger dan het is. In de natuur staat alles
met elkaar in verbinding. Verschillende
organismen en de omgevingselementen verhouden zich allemaal op een bepaalde manier tot elkaar. Ik kijk naar hoe die verhoudingen liggen en hoe ecosystemen
functioneren. Ecologie is een wetenschaps-
complex is volledig gebaseerd op de Cradleto-Cradle gedachte: een filosofie die is ontwikkeld door de Duitse chemicus Michael
Braungart en de Amerikaanse architect
William McDonough. Vet: “Het idee achter
dit principe is om de productieprocessen zo
in te richten dat grondstoffen na gebruik
opnieuw kunnen terugkeren in ofwel de biologische cyclus ofwel de technische cyclus.
Dit is geen hogere wiskunde, het zijn gewoon de wetten uit de natuur. In de natuur
bestaat helemaal geen afval omdat alles
cyclisch is. Op dit moment leven we in een
lineaire economie: we delven steeds nieuwe
grondstoffen en maken er iets van, om ze
vervolgens te vernietigen. Ik noem dit ook
wel de take, make and waste-economie. In
een circulaire economie is echter geen
sprake meer van verspilling, aangezien het
gebaseerd is op totaal hergebruik.”
AFVAL BESTAAT NIET “Een van de belangrijkste punten van de Cradle-to-Cradle gedachte is dat afval niet bestaat”, gaat Vet
verder. “Een tweede punt is dat de zon als
energiebron aan de basis staat van de natuur. Daar zouden wij toch ook veel meer van
moeten profiteren? In plaats daarvan gaan
we zoeken naar olie, terwijl dat eigenlijk de
9
REview 2 2010
De bouw van het nieuwe onderzoeksinstituut, waar ook Consolidated nauw bij is betrokken, gaat geheel volgens
de Cradle-to-Cradle filosofie
“In een circulaire economie
is geen sprake meer van
verspilling, aangezien
bruik te maken van menselijke ontlasting,
we werken met de nieuwste technieken op
het gebied van zonne-energie en we werken
samen met de Stichting Heg en Landschap
om het terrein rondom het complex duurzaam in te richten. Bij de ontwikkeling van
het terrein gaan we wallen en sloten aanbrengen die voor een enorme stimulans in
de biodiversiteit moeten zorgen.”
het gebaseerd is op totaal
hergebruik.”
opgeslagen zonne-energie van vroeger is.
Een derde aspect is biodiversiteit. Daar bedoel ik mee dat we onze omgeving in ons
voordeel moeten gebruiken, zoals de natuur
dat ook doet. Al deze principes proberen wij
te integreren in onze nieuwbouw. Zo gaan
we onder andere energie opwekken door ge-
10
GROENDAKEN Op het gebied van biodiversiteit heeft het NIOO ook grote plannen met
het dak. “Bij de eerste nieuwbouwplannen
was al duidelijk dat we een groendak wilden”, zegt Vet. “Groendaken werken isolerend, wat scheelt in de energierekening. Ze
zijn onderhoudsarm, goed tegen fijnstof en
houden het regenwater langer vast,
waardoor de riolen minder belast worden bij
zware regenval. Verder nemen ze CO2 op,
geven ze zuurstof af, vergroten ze biodiversiteit en is het bewezen dat mensen een
sterke behoefte hebben aan ‘groen’ om zich
heen. Allemaal positieve elementen die, als
het goed wordt aangepakt, in de nabije toekomst ook commercieel interessant kunnen
zijn, bijvoorbeeld voor tuincentra en dergelijke. Je ziet nu gelukkig ook al dat steden
als Amsterdam, Rotterdam en Groningen
subsidies beschikbaar stellen voor de aanleg
van groendaken.”
SUBSIDIEAANVRAAG Bij de plannen voor
een groendak zijn we op enig moment via
Dr. Klaas Metselaar van de Wageningen
Universiteit bij Consolidated terechtgekomen. Samen hebben we een bijzonder plan
opgesteld voor het zogenaamde ‘Habitatdak’.
Met dit Habitatdak hebben we ons ingeschreven op de tender ‘Biodiversiteit’ van het
Small Business Inovation Research (SBIR)
programma. Dit programma is bedoeld voor
bedrijven die zich bezighouden met het zoeken naar innovatieve oplossingen voor maatschappelijke problemen. Bij de eerste ronde
behaalde ons plan een tweede positie van de
116 inschrijvingen. Nu wordt er hard gewerkt
om definitief in aanmerking te komen voor de
subsidie, ik heb goede hoop.”
Het Habitatdak moet een nationaal experimenteerdak worden, waarop specifieke dakvegetatie wordt ontwikkeld. “Denk bijvoorbeeld aan bijzondere planten en dieren die op
dit soort daken potentieel een veilige haven
kunnen vinden”, zegt Vet. “Daarnaast zal op
dit dak door technici op het gebied van hydrologie geëxperimenteerd worden met de waterhuishouding. Op die manier kunnen alle
factoren optimaal op elkaar worden afgestemd en is het straks mogelijk om specifieke
biotopen te creëren op het dak. Dat zijn belangrijke ontwikkelingen die nodig zijn om
duurzaam wonen en werken in de 21ste eeuw
mogelijk te maken.”
REview 2 2010
“Juiste tijd, juiste plek”
Olivijn voor Dimence in Deventer
Onlangs stelde Consolidated 10.000 m2 Olivijn beschikbaar
als alternatief voor nieuwe grinddaken. Het was zaak om
snel te reageren, want het motto was ‘op is op’. Toen Albert
Pieters van Dimence de actiefolder op zijn bureau kreeg, aarzelde hij geen moment. Het resultaat: een nieuw eenlaags
Dimence ontstond twee jaar geleden uit een
fusie tussen verschillende zorgbedrijven op
het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. Tot het werkgebied van Dimence behoren de regio’s Almelo, Deventer en Zwolle.
Albert Pieters is teamleider technisch beheer en onderhoud van alle gebouwen en
installaties. Toen de actie van Consolidated
hem ter oren kwam, moest Pieters meteen
denken aan het oude vervuilde grinddak op
het medisch centrum in Deventer. “Het was
een typisch geval van de juiste tijd en de
juiste plek”, zegt hij. “Dat dak stond al tijden
op de nominatielijst om vervangen te worden. Ik had al eens iets gelezen over Olivijn
en dit leek me een uitgelezen mogelijkheid
om kennis te maken met dit materiaal.
Belangrijk is ook dat we al banden hebben
met Consolidated. We kennen ze goed en dat
geeft vertrouwen.”
geballast Olivijndak op het medisch centrum in Deventer.
STAP VOOR STAP Het medisch centrum in
Deventer wordt gebruikt door Dimence,
maar ook huisartsen, fysiotherapeuten en
tandartsen hebben hun praktijk in het gebouw. Het dak beslaat een oppervlakte van
800 m2. Pieters: “De onderlaag is vervangen, het grind eraf gehaald en er zijn enkele
reparatiewerkzaamheden uitgevoerd voordat het Olivijn op het dak is aangebracht.”
Het dak met Olivijn is voor Dimence een eerste voorzichtige oriëntatie naar een duurzaam beleid. “We zijn een fusieorganisatie
en zijn druk bezig om een nieuwe structuur
in het onderhoud te brengen”, gaat hij verder. “Er is een team van beheerders samengesteld, maar die zijn nog geen jaar bezig.
Dat vergt even tijd. Naast het Olivijndak
hebben we ook gereageerd op een initiatief
van de gemeente Deventer met betrekking
tot zonnepanelen. Dat is echter nog niet
heel concreet. We zijn ons nu echt nog aan
het oriënteren, maar in de toekomst is het
zeker de bedoeling dat we qua planmatig
onderhoud meer gaan doen aan duurzaamheid. Olivijn is daarin een eerste stap.”
11
REview 2 2010
Seminars Consolidated
zomer en najaar 2010
Groen voor grind
Brandend actueel
DÉ OVERSTAP NAAR GROENDAKEN
•dinsdag 2 november
BRANDVEILIGHEID OP PLATTE DAKEN
•donderdag 23 september
•donderdag 4 november
•dinsdag 30 november
Watt op het dak?
Platte daken
ENERGIEWINNING OP PLATTE DAKEN
•dinsdag 21 september
•dinsdag 12 oktober
•donderdag 18 november
•dinsdag 7 december
RUIMTE VOOR DUURZAME ONTWIKKELING
•donderdag 30 september
•dinsdag 16 november
•woensdag 1 december
Het platte dak als werkplek
VALLEN IN GEEN GEVAL
•donderdag 1 juli
•dinsdag 7 september
•donderdag 7 oktober
•dinsdag 9 november
•donderdag 9 december
Ga naar www.consolidated.nl voor meer informatie en het
inschrijven voor een van één bovenstaande seminars.
Dakscan legt warmteverlies
daken Amsterdam vast
Begin 2009 werden de eerste
warmtebeelden van Amsterdam
gemaakt. Een jaar later is de
hele stad in kaart gebracht.
Dankzij Dakscan kan de hoofdstad nu gericht werk maken van
energiebesparing.
Sinds de introductie van Dakscan in 2008
zijn steeds meer gemeenten geïnteresseerd
geraakt in de thermografische beelden die
Dakwacht vanuit de lucht maakt. Maar het
invliegen van Amsterdam mag een hoogtepunt genoemd worden. Helemaal omdat een
unieke samenwerking tussen alle stadsdelen, woningcorporaties en Haven
Amsterdam dit initiatief tot een succes gemaakt heeft. Dakscan draagt zo een steentje
bij aan het Nieuw Amsterdams Klimaat.
ZELF AAN DE GANG Een belangrijk moment in dit bijzondere project vormen de
master classes die in juni van dit jaar plaatsvonden. Tijdens deze bijeenkomsten helpt
Dakwacht de betrokken partijen op weg met
de interpretatie van de beelden. Want wat
laten die beelden aan energieverlies zien?
Wat zijn de mogelijke oorzaken hiervan? En
12
hoe kun je deze informatie benutten bij het
nemen van energiebesparende maatregelen? Na afloop van de sessies kunnen geïnteresseerden zelf aan de gang met de beelden. Dat kan via www.dakscan.nl, een
website waar je de gemaakte beelden via een
speciaal ontwikkelde ‘Google Maps’ applicatie kunt raadplegen.
DAKSCAN OP T V Dat gemeenten meer en
meer doordrongen raken van het belang van
concrete klimaatplannen is niet onopgemerkt
gebleven. Zelfs het actualiteitenprogramma
NOVA is hierop ingesprongen. Afgelopen
maart vloog een cameraploeg mee tijdens
het uitvoeren van een vlucht van Dakscan
boven Amsterdam. Meer informatie over de
aanstaande uitzending van NOVA en de
mogelijkheden van Dakscan, is te vinden op
www.dakscan.nl.
REview 2 2010
Terug naar de basis
Veranderingen organisatiestructuur Consolidated en Dakwacht
Het terugbrengen van de activiteiten naar de kern, dat is het uitgangspunt voor de nieuwe organisatiestructuur voor Dakwacht en Consolidated. De veiligheidsprojecten die voorheen werden uitgevoerd
door Dakwacht komen te vallen onder Consolidated Uitvoering. De adviestaken komen terecht bij de
nieuw op te richten organisatie: Daklab Advies. Algemeen directeur bij Consolidated Martin
Mastenbroek, licht de veranderingen toe.
“Dakwacht valt binnenkort weer volledig
onder Consolidated Nederland”, zegt
Mastenbroek. “Met deze beslissing gaan we
terug naar de basis en willen we de kwaliteit
van de servicedienst verder omhoog
brengen. Het is de bedoeling dat Dakwacht
zich uitsluitend bezig gaat houden met
service en onderhoud. Dakwacht wordt
ondergebracht als een soort vestiging onder
Consolidated die geleid gaat worden door
een nieuwe service manager.”
IN HET JUISTE STRAATJE De veiligheidstaken komen terecht bij Consolidated
Uitvoering. Mastenbroek: “Dit zijn vaak projectmatige opdrachten die veelal in het verlengde liggen van renovaties. Dat past dus
uitstekend in het straatje van Consolidated
Uitvoering.” De adviestaken van Dakwacht
worden ondergebracht bij Daklab Advies,
een nieuwe BV met aan het hoofd Cock de
Jong, de voormalig directeur van Dakwacht.
“Naast het geven van traditioneel advies
gaat Daklab Advies zich voornamelijk bezighouden met het geven van duurzaam advies. Daklab Advies zal onafhankelijk opereren maar wel nadrukkelijk gebruik maken
van de kennis en expertise van Consolidated”,
aldus Mastenbroek.
tool kan een aantal parameters ingevuld
worden, zoals het beschikbare budget en de
beoogde hoeveelheid energie die opgewekt
dient te worden. Vervolgens kunnen verschillende opties aangevinkt worden die al
dan niet van toepassing zijn voor het desbetreffende dak waarna de exacte kosten en
opbrengsten van de dakoplossing inzichtelijk worden gemaakt.”
CO2 -TOOL Als voorbeeld van die kruisbestuiving wijst Mastenbroek op een nieuw
ontwikkeld CO2-tool waar Daklab Advies gebruik van gaat maken. “Met behulp van deze
Directeur Martin Mastenbroek: “Met deze beslis-
13
sing brengen we de kwaliteit van de servicedienst
REview 2 2010
omhoog.”
Consolidated renoveert
DE HALVE WERELD
Op een bijzondere plek, in de voormalige joodse wijk achter het Joods Historisch Museum in
Amsterdam, ligt De Halve Wereld. Een complex van 120 woningen, gebouwd in 1984.
Eigenaar woningcorporatie Ymere kiest voor groene daken bij de dakrenovatie van de woningen.
Wilbert Mul, adviseur vastgoedbeheer bij Ymere, vertelt waarom.
Waarom kiest Ymere voor groendaken?
“Ymere heeft duurzaamheid hoog in het
vaandel staan. We doen bijvoorbeeld veel
aan windenergie, vervangen oude ketels
door HR-ketels en installeren laag-verbruikverlichting. Op een aantal complexen van
Ymere liggen al groendaken. Niet alleen is
dat goed voor het milieu, ze dragen ook bij
aan een positieve woonbeleving.
Groendaken brengen de natuur in de stad
dichterbij.”
Werkte Ymere al vaker met
Consolidated?
“We kenden Consolidated al van andere projecten. Toen we zochten naar een leverancier voor het groendak, hoorden we dat
Consolidated voor corporatie Stadgenoot
een groendak heeft aangelegd op het KNSMeiland. Erwin Brakeboer en Bastiaan Bras
vertaalden onze wensen in een overzichtelijke offerte met een goede prijs. En ze kwamen met alternatieven en ideeën waaruit we
konden opmaken dat ze onze vraag goed begrepen. Dat wekt vertrouwen!”
De Halve Wereld is gebouwd in 1984, op
een historische plek. Wat voor complex
is het?
“De architectuur van De Halve Wereld is niet
heel bijzonder, maar de ligging wel. Het
complex slingert boven op de sleuf van de
metro, die rond 1975 werd gegraven. De woningen zijn trapsgewijs gebouwd en hebben
veelal een dakterras.”
Wat behelst de dakrenovatie precies?
“We halen het grind en de oude isolatie weg,
maar laten de dakbedekking liggen. Die is
nog in orde. Bovenop de oorspronkelijke
dakbedekking leggen we een dikke laag isolatie en daarop een 2-laags dakbedekking.
Dan volgt de drainagelaag en het substraat
dat nodig is voor de sedumplantjes. Zo ontstaat ruim 1.300 m2 groendak. Op het hoogste dak van De Halve Wereld staat een zendmast. Daar kunnen we geen groendak
neerleggen, omdat er veel kabels lopen en
er geen onderhoud dicht bij de zendmast
kan plaatsvinden. Het hoogste dak gaan we
dan ook traditioneel ballasten, maar dan
wel met het milieuvriendelijke Olivijn.”
14
EEN BIJZONDER WERK
Vinden nog meer renovatiewerkzaamheden aan de woningen plaats of alleen op het dak?
“Niet alleen het dak wordt gerenoveerd, ook
de dakterrassen worden aangepakt. Wat zo
leuk is, is dat de bewoners straks vanaf hun
dakterras uitzicht krijgen op het groendak. ”
Voor Consolidated is het aanbrengen van
het groendak op De Halve Wereld om een
aantal redenen heel bijzonder. Het complex ligt midden in de stad, in een klein
straatje achter het Joods Historisch
Museum. Niet alleen de bereikbaarheid,
ook de logistieke planning en uitvoering
zijn een uitdaging.
Een ander bijzonder aspect van dit werk is
de rol van de bewonersvereniging. De bewoners hebben een stem gehad in de
keuze voor het groendak en gaan dat
straks ook onderhouden.
REview 2 2010
15
REview 2 2010
Ronald Roest, Roest Milieuconsultants (l)
en Peter Jonkers, Consolidated, op het dak van
Pathé Scheveningen
Filmpje pakken?
Werkzaamheden op dak Pathé Scheveningen
zorgen voor uitdaging
Een sterk staaltje management, kennis van
zaken en een hoge mate van betrokkenheid
waren er nodig om gedeeltelijk nieuwe dakbedekking aan te brengen op het Pathé theater
in Schevingen en de luchtbehandelingskasten
van de bioscoop te vervangen. Aan Ronald Roest
van Roest Milieuconsultants de schone taak dit
in goede banen te leiden.
16
REview 2 2010
Al jarenlang lost Ronald Roest complexe
vraagstukken op, op het gebied van gebouwgebonden installaties en het verbeteren van de kwaliteit van de binnenlucht.
Typerend voor Roest Milieuconsultans is het
bekijken van de gebouwde omgeving door
een natuurkundige bril, waarbij een grote
diversiteit aan vraagstukken op het gebied
van vocht, lucht, isolatie, brand, bouwfysica
en energie aan de orde komen. De werkzaamheden voor Pathé Scheveningen passen volkomen in dat plaatje.
voor dit complex, gezien het komen en gaan
van installateurs. Overigens hebben we
daarbij direct als vereiste opgenomen dat
dit gekoppeld moest worden aan duidelijke
looproutes op het dak om de installateurs
niet langer meer kris kras over het dak te
laten lopen. Hierbij veroorzaken ze namelijk
vaak onnodig veel schade. Een derde prioriteit was het repareren van de overige dakbedekking; de parkers van de bevestiging
van de bestaande constructie staken her en
der letterlijk door de toplaag heen. Een
kwestie van moeten dus”, aldus Roest.
BIJZONDER Toch was dit werk bijzonder.
Niet alleen moest er 100.000 m3 lucht per
uur ververst blijven worden voor maximaal
2.500 bezoekers per dag, ook mochten de
bezoekers geen enkele last ondervinden van
de werkzaamheden. Bovendien was er sprake van een grote hoeveelheid aan apparatuur op het dak in combinatie met een zwakke dakconstructie en slechte dakbedekking.
PRIORITEITEN STELLEN De essentie van de
opdracht die Roest kreeg van Pathé
Scheveningen, was het vervangen van de
luchtbehandelinginstallatie. Een miljoenen
investering. Geld voor het aanbrengen van
een dakbedekkingsysteem was in eerste
instantie niet in het budget opgenomen.
Desondanks zette Roest zijn zinnen op het
verbeteren van het dak, in ieder geval op de
plek waar de nieuwe luchtbehandelingkasten geplaatst zouden worden. “Dit was
hét moment om de dakbedekking te vervangen, want de bestaande installatie zou van
het dak gaan. Daarom besloot ik om pragmatisch te werk te gaan en prioriteiten te
stellen. Allereerst was er de noodzaak om op
de plek van de nieuwe installatie een nieuw
daksysteem op het bestaande pakket aan te
brengen. Maar, ook zeer belangrijk, was het
realiseren van permanente dakveiligheid
VERSTEVIGEN DAKVLOER Voor het verbe-
teren van de dakbedekkingconstructie
onder de nieuw te plaatsen installatie, zocht
Roest contact met Consolidated. In overleg
met Richard Verkaik en uitvoerder Huub
Valk, werd al snel vastgesteld dat in ieder
geval de drukvastheid van de ondergrond
verbeterd moest worden. De bestaande
kunststof dakbedekking was, met name
door het vele belopen en daardoor het inklinken en wegtrappen van de isolatie, in
slechte conditie. Hierdoor staken op vele
plaatsen de bevestigingen van de bestaande
constructie boven de isolatie uit. Roest: “Je
zag de koppen van de bevestigingen zo zitten onder de kunststof dakbedekking. Dat
was overduidelijk vragen om moeilijkheden…” Na een groot aantal bouwfysische
berekeningen werd in overleg besloten om
een drukvaste ondergrond over de bestaande constructie heen toe te passen. Hierdoor
was het slopen van de bestaande isolatie en
dakbedekking niet noodzakelijk, hetgeen
grote voordelen had voor de planning van
het project. Vervolgens werd een tweelaags
bitumineus dakbedekkingsysteem aangebracht. Voor de overgang van de oude
kunststofdakbedekking naar de nieuwe bitumineuze toplaag, is een metaal gecoat
overzetprofiel gebruikt. Dit overzetprofiel
werd speciaal geprofileerd voor deze situatie en over de gehele lengte geplaatst.
Daarmee was de dakbedekkingconstructie
onder de nieuwe installatie weer helemaal
in orde. Hoewel, vervolgens bleek het een
hele toer om de nieuwe toplaag ook goed te
houden met de vele mensen die er kwamen
voor het plaatsen van de nieuwe luchtbehandelingskasten. Als niet-dakdekkers werd
er niet zo nauw gekeken naar schroefjes en
dergelijke die tijdens de installatie op het
dak vielen. Roest: “Ik heb hier ontelbare
keren aangegeven aan de installateurs dat
ze hun materiaal moesten opruimen en alert
moesten zijn, zeker op hoogtijdagen als er
zo’n dertig man aan het werk was.”
VEILIGHEID EN REPARATIES Roest koos op
dit dak direct voor permanente valbeveiliging, gezien de hoeveelheid mensen die zich
steeds op het dak begeven. Het Kedge
Barrier hek werd geplaatst, met als belangrijke overweging dat het niet zichtbaar zou
zijn vanaf de straat. Dit type hek loopt namelijk naar binnen. Een ander voordeel van dit
systeem vindt Roest de flexibiliteit ervan.
Toen later toch nog budget beschikbaar
kwam om ook andere delen van het dak van
dezelfde nieuwe dakbedekkingconstructie te
voorzien, kon het Barrier hek eenvoudig verplaatst worden. De ploeg van voorman Peter
Jonkers heeft het deel van het dak waar de
bestaande kunststofdakbedekking aanwezig
bleef, nog minutieus nagelopen op beschadigingen en mogelijke lekkages. In principe
hoeft daar nu niemand meer te zijn. En op
die delen waar nog wel gelopen wordt, op de
kunststof dakbedekking, is speciaal een tegelpad als looproute aangebracht.
In de toekomst zal het dak periodiek worden
gecontroleerd en zo nodig worden hersteld.
Een grote zorg minder voor Pathé.
Een bijzonder werk: niet alleen moest er 100.000 m3
17
lucht per uur ververst worden, ook de bezoekers
REview 2 2010
mochten geen enkele hinder ondervinden.
Wat doe je als je één van de drie
klimaatcorporaties in Nederland bent en je krijgt gratis
1.000 m2 duurzaam Olivijn van
Consolidated aangeboden?
Dan kom je direct in actie. Het
overkwam woningcorporatie
Tablis Wonen in Sliedrecht. Een
interview met manager vastgoed Andy Bijkerk.
vangt en omzet in onschadelijk stoffen. Het
behoeft geen toelichting dat het voorstel
van Consolidated bij ons in goede aarde viel.
De meerprijs voor de overige 5.000 m2 vullen we zelf aan. Het is mooi om te ervaren
dat we elkaar helemaal vinden in onze manier van denken.”
Tablis Wonen is een klimaatcorporatie.
Wat betekent dit?
“Tablis Wonen is in het bezit van het
Certificaat Klimaatcorporatie. Zeg maar een
beoordelingsrichtlijn gericht op het milieu.
Dat betekent dat wij aan een hele reeks
richtlijnen op het gebied van energiebesparing en duurzaamheid in het algemeen moeten voldoen. Bij Tablis Wonen is het milieu
dan ook verankerd in ons beleidsplan en de
organisatie. We zijn voortdurend op zoek
naar alternatieve energievormen. Maar ook
het standaard installeren van een HR-ketel
past in onze filosofie.”
Op dit moment worden de 5-hoogflats
in Sliedrecht gerenoveerd. Welke rol
speelde het milieu hierbij?
“Op het moment dat we bezig waren met de
voorbereidingen voor deze renovatie ontving ik een e-mail van Consolidated. In de
mailing deed Consolidated het aanbod om in
plaats van grind als ballast op het dak nu
Olivijn aan te brengen (te weten het eenlaags Olivijn systeem). Olivijn is echter
duurder dan grind, maar dat werd niet in rekening gebracht. De prijs voor grind ballast
werd aan de opdrachtgever doorberekend.
Mijn antwoord was binnen vijf minuten de
deur uit. Olivijn is een mineraal dat CO2 af-
18
De keuze voor Olivijn is duidelijk. Toch
zorgden de renovatieplannen voor
flinke hoofdbrekens.
“Dat klopt. Het project heeft nogal wat voeten in de aarde gehad. Van tevoren hadden
we een pakket van eisen op tafel gelegd. We
hadden ideeën ten aanzien van materialen,
de technische kwaliteit en de levensduur. De
lat was behoorlijk hoog gelegd. Omdat de
flats in kwestie van zonlichtinstallaties zijn
voorzien, besloten we onze eisen voor te
leggen aan Consolidated. We hadden er vertrouwen in dat zij een dergelijk complex
werk goed aan zouden kunnen. Samen hebben we vervolgens het bestek uitgewerkt.
Toen kwam het prijskaartje …”
Het prijskaartje?
“Ja, en toen hield alles op. De offerte lag ver
boven ons budget. Het was geen kwestie van
wat puntjes bijstellen. We zijn toen met
Consolidated weer om tafel gegaan. Tijdens
een brainstormsessie hebben we ons pakket
aan technische eisen terugbracht tot een
heldere prestatie-eis. Dat bleek een goede
zet. In het nieuwe voorstel gaan we uit van
een andere opbouw van het dak. De onderlaag blijft behouden, hier bovenop komt een
dikke isolatielaag. Deze nieuwe laag is goed
doorberekend. We wilden zeker weten dat
we geen risico’s liepen met bijvoorbeeld inwendige condensatie. Inmiddels zijn we helemaal gerustgesteld. En ook de budgetproblemen zijn verholpen.”
Zijn de werkzaamheden inmiddels van
start gegaan?
“De uitvoering is inderdaad in volle gang. En
gezien de grootte en complexiteit van het
project, zijn de mannen nog wel even bezig.
Het is niet bepaald een kwestie van een paar
REview 2 2010
“Olivijn past uitstekend
in onze visie op het milieu”
rollen dakbedekking aanbrengen. Wat dat
betreft zijn we ook blij dat we voor
Consolidated gekozen hebben. Als je te
maken hebt met complexe daken dan kun je
mijn inziens niet zomaar de markt op. Zo’n
project als de 5-hoogflats moet je met elkaar
doen. En dat hoeft niet ten koste te gaan van
de prijs. Dat is wel gebleken.”
Heeft u als groene corporatie nog concrete milieuplannen in het verschiet?
“Uiteraard. Samen met de andere corporaties hebben we bijvoorbeeld afgesproken de
komende tien jaar twintig procent op ons
gasverbruik in onze woningen te besparen.
Bij Tablis doen we daar nog een schepje bovenop. Ik verwacht dat we op zo’n dertig
procent zullen uitkomen. Helaas zullen we
dat zonder overheidssteun moeten bereiken.
De subsidiegelden drogen op. Maar dat betekent niet dat we ermee stoppen. We blijven
stug doorzoeken naar nieuwe manieren om
ons milieu te sparen.”
19
REview 2 2010
Schoon schip
Dakwacht zet Sluisgebouw
Vlissingen in Kedge Barrier
Het Sluisgebouw Nautische Centrale Vlissingen, het
kloppend hart van de waterwegen in Walcheren, is
een bijzonder gebouw. Niet alleen door de functie
en de ligging – vanaf het dak kijk je zo de wijde
Westerschelde op en de Vlissingse haven in – maar
dig volgebouwd met camera’s en radar-, windmetings-, koel- en
meetapparatuur. Aangelijnd werken op dit dak was daardoor eigenlijk geen optie en collectieve bescherming middels een veiligheidshekwerk werd daarom als uitgangspunt genomen. Hierbij komt nog
dat het dak regelmatig wordt betreden voor onderhoud aan de
apparatuur.
provincie Zeeland aan Dakwacht, was dan ook:
KEDGE BARRIER De dakrand loopt schuin af, terwijl de dakvloer uit
vier niveaus bestaat, als ware het grote traptreden. Dit gegeven,
samen met de esthetische eis, maakte het een ontwerp en montage
technische uitdaging. Met het oog op duurzaamheid, kleurmogelijkheden en bovenal de enorme flexibiliteit wat bevestigingsmogelijkheden betreft, werd gekozen voor het Kedge Barrier veiligheidshekwerk.
beveilig het dak, maar zorg ervoor dat het karakter
MAATWERK Het ontwerpen van Kedge Barrier bracht door de bij-
ook vanwege de opmerkelijke architectuur. Een
belangrijk uitgangspunt bij de opdracht van de
van het markante gebouw niet wordt aangetast.
20
EEN LASTIGE TAAK Het dak van het Sluisgebouw is namelijk volle-
zondere dakrandconstructie een hoop rekenwerk met zich mee,
omdat voor elke staander van het hek vooraf exact de plaats is bepaald. Het werd een echt maatwerk project. Dakwacht heeft naar
ieders tevredenheid het Kedge Barrier veiligheidshekwerk geplaatst.
Er wordt zelfs gezegd dat het hek het gebouw nóg mooier maakt, als
de brug van een schip.
REview 2 2010

Download Report