Businesscase SGO-3
Maatregel 4: Open data
Definitief – v1.1
Samenvatting
Opdracht
De opdracht voor deze business case luidt: ‘Stel een overheidsbrede businesscase op voor de
maatregel dat gegevens uit het stelsel van basisregistraties in beginsel open data zijn. Dit betekent
dat de verstrekking gratis is en dat deze data actief online beschikbaar worden gesteld.’
Resultaten
De Basisregistratie Kadaster (hierna: BRK) en het Handelsregister (hierna: NHR) zijn geselecteerd
door de begeleidingscommissie om de effecten van het als open data verstrekken van gegevens te
onderzoeken. Andere basisregistraties bieden al open data of zijn zeer privacygevoelig. De
verstrekking van open data vindt plaats door het online aanbieden van een dataset. Deze dataset
wordt ten minste maandelijks geüpdatet en wordt as-is aangeboden. Dat wil zeggen dat er geen
andere bewerkingen van gegevens plaatsvinden dan noodzakelijk is voor het aanbieden. Daarbij is
het uitgangspunt gehanteerd dat huidige privacywetgeving op termijn kan worden aangepast indien
nodig bij de uitvoering van de maatregel.
De huidige situatie, inclusief verwachte toekomstige ontwikkelingen, is afgezet tegen de situatie
waarin de maatregel wordt uitgevoerd. De geconstateerde effecten zijn kwalitatief beschreven en
waar mogelijk gekwantificeerd en gemonetariseerd. De effecten op de bedrijfsvoering van
overheden zijn met redelijke betrouwbaarheid voorspelbaar. De maatschappelijke effecten van het
open stellen van data zijn zeer lastig te voorspellen vanwege de grote mate van onzekerheid over
de verwachte economische waardecreatie. Daarmee zijn ook de belastingeffecten van de verwachte
economische waardecreatie onzeker. Noodzakelijkerwijs zijn daarom aannames gedaan waardoor
de (financiële) resultaten van de businesscase niet zonder meer als feiten kunnen worden
aangenomen maar meer een onderbouwd beeld geven van mogelijke uitkomsten.
Geconcludeerd is dat de uitvoering van de maatregel in financieel opzicht negatief uitpakt voor de
overheid. Dit is met name het gevolg van het verwachte omzetverlies aan de kant van het Kadaster
en de Kamer van Koophandel. Deze bedraagt jaarlijks maximaal € 46 miljoen respectievelijk € 41
miljoen. Daarvan komt € 17 miljoen in de vorm van belastinginkomsten terug naar de overheid.
Daarnaast wordt er door hergebruik van data naar verwachting economische waarde gecreëerd. Er
is een positief effect tussen de mate van hergebruik en de waarde. Een factor 10 hergebruik leidt
jaarlijks tot € 130 miljoen aan waardecreatie door toenemende bedrijvigheid met € 26 miljoen aan
belastinginkomsten tot gevolg. Het netto resultaat voor de overheid is in het door ons verwachte
scenario € -44 miljoen. Het resultaat wordt gunstiger naarmate er minder omzetverlies is en er meer
hergebruik van data is.
1
Tabel: Percentage omzetverlies en factor hergebruik (uitgangssituatie 2014).
Alle bedragen x € 1.000
0%
20%
40%
60%
80%
100%
0x
€ -618
€ -14.009
€ -28.019
€ -42.028
€ -56.038
€ -70.047
5x
€ 12.299
€ -1.092
€ -15.102
€ -29.111
€ -43.120
€ -57.130
10 x
€ 25.216
€ 11.825
€ -2.184
€ -16.194
€ -30.203 € -44.213
15 x
€ 38.134
€ 51.051
€ 24.742
€ 37.659
€ 10.733
€ 23.650
€ -3.277
€ 9.640
20 x
€ -17.286
€ -4.369
€ -31.295
€ -18.378
Rood – Negatief, Groen – Positief, Wit – Midden
De belangrijkste maatschappelijke (kwalitatieve) baten die met de maatregel worden gerealiseerd
zijn toenemende transparantie van de overheid en de stimulans van innovatie en bedrijvigheid.
Het belangrijkste risico is de juridische haalbaarheid van het volledig ter beschikking stellen van de
BRK en het NHR als open data in verband met privacywetgeving. Een alternatief om dit risico te
verkleinen is het beperkt aanbieden van een set van gegevens. Dit heeft ook directe gevolgen voor
de te verwachten baten en lasten.
Wanneer besloten wordt dat de maatschappelijk baten, waaronder toenemende bedrijvigheid,
opwegen tegen de (negatieve) financiële gevolgen voor de overheid, raden wij aan om de
financieringsmogelijkheden en de juridische mogelijkheden nader te onderzoeken. De
financieringsbehoefte komt voort uit een herverdeling van baten van de overheid naar burgers en
bedrijfsleven. Voor dekking moeten verschillende mogelijkheden onderzocht worden maar kan in
eerste instantie worden gekeken naar:
1. Verhoging van de registratiekosten voor de BRK en het NHR
Dit heeft echter ook mogelijk negatieve gevolgen voor de toegankelijkheid van de registraties. De
huidige registratiekosten voor het NHR bedragen € 50 eenmalig. Op basis van het geschat
omzetverlies voor de KvK betekent dit dat er een verhoging van de registratiekosten nodig is van
€ 275. De huidige registratiekosten voor de BRK bedragen € 103 tot € 168 eenmalig. Op basis van
het geschat omzetverlies voor het Kadaster betekent dit dat er een verhoging van de
registratiekosten nodig is van € 150. Dit lijkt geen haalbaar alternatief.
2. Toevoeging uit of herverdeling van de algemene middelen
Toevoeging uit de algemene middelen voor dekking lijkt niet direct haalbaar gezien de huidige
financiële uitdagingen waar de overheid voor staat. Herverdeling van de algemene middelen is een
politieke keuze.
2
Inhoud
1. Inleiding
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
Achtergrond
Doelstelling
Scope
Uitgangspunten
Structuurbeschrijving
2. Nulalternatief
2.1 Ontwikkelingen
2.2 Basisregistratie Kadaster
2.3 Handelsregister
3. Projectalternatief
3.1 Maatregel: Actief gratis beschikbaar maken als open data
3.2 Basisregistratie Kadaster
3.3 Handelsregister
4. Kwalitatieve effecten
4.1 Bronhouder / verstrekker
4.2 Afnemers
4.3 Marktpartijen
5. Financiële kosten en baten
5.1
5.2
5.3
5.4
Bronhouder / Verstrekker
Afnemers
Marktpartijen
Risicoanalyse
6. Conclusies en aanbevelingen
6.1 Conclusie
6.2 Aanbevelingen
4
4
4
6
7
7
8
8
12
14
17
17
17
19
21
21
22
23
24
24
28
29
32
35
35
38
Bijlage A. Gegevens betrokkenen
39
Bijlage B. Geraadpleegde literatuur
40
Bijlage C. Visuele weergave nul- en projectalternatief
41
Bijlage D. Internationale vergelijking
42
Bijlage E. Fiche maatregel Open data
43
3
1.
Inleiding
1.1 Achtergrond
Deze businesscase gaat over het gratis verstrekken van overheidsdata uit basisregistraties aan
burgers, bedrijfsleven en overheden: open data. Open data zijn bronnen van onbewerkte
overheidsinformatie:
 die openbaar zijn;
 waar geen auteursrecht of andere rechten van derden op berusten;
 die bekostigd zijn uit publieke middelen, beschikbaar gesteld voor de uitvoering van die taak;
 die bij voorkeur voldoen aan ‘open standaarden’ ((geen barrières voor het gebruik door ICTgebruikers of door ICT-aanbieders), en
 die bij voorkeur computerleesbaar zijn.1
Daarnaast dient in het kader van deze businesscase de verstrekking gratis te zijn en is de data
actief online beschikbaar gesteld.2
Het project SGO-3 Versnelde effectieve inzet van basisregistraties heeft tot doel
besparingsmogelijkheden te inventariseren die kunnen bijdragen aan het realiseren van de
taakstelling die aan de rijksdienst is opgelegd. Het project richt zich op het inventariseren van
besparingsmaatregelen bij het gebruik van gegevens in het stelsel van basisregistraties. Daarmee is
het in het kader van SGO-3 relevant welke besparingen te realiseren zijn door het als open data
aanbieden van gegevens uit de te selecteren basisregistraties.
Er zijn meerdere (internationale) onderzoeken gedaan naar de waarde van open data. Hoewel de
uitkomsten van deze onderzoeken sterk uiteenlopen is de algemene verwachting dat open data een
positieve invloed hebben op economische bedrijvigheid en vervolgens ook op de
overheidsfinanciën. Daarnaast sluit het verstrekken aan op het huidige kabinetsbeleid om data
beschikbaar te stellen voor hergebruik volgens het principe ‘open, tenzij’.
Eerder is door de interdepartementale projectgroep Financiering digitale (basis)infrastructuur het
maximale risico van de invoering van open data in basisregistraties voor de omzet bij
tariefgefinancierde ZBO’s in kaart gebracht.3 Daar werden echter nog niet alle gevolgen van open
data integraal in kaart gebracht voor de basisregistraties waar alhier wel op wordt ingegaan.
1.2 Doelstelling
Algemeen wordt verondersteld dat indien overheidsinformatie als open data ter beschikking staat,
bestaande afnemers de informatie eenvoudiger, flexibeler en tegen minder kosten kunnen
gebruiken en nieuwe afnemers (burgers, bedrijven, overheden) diensten zullen ontwikkelen die
waarde toevoegen voor de maatschappij. Wat van dergelijke veronderstellingen ook zij, deze
1
Kamerbrief Hergebruik en Open Data: naar betere vindbaarheid en herbruikbaarheid van
overheidsinformatie, 30 mei 2011, zie ook: https://data.overheid.nl.
2
Fiche SGO-3 maatregel Open data.
3
Barink, H. e.a., De cost gaet voor de baet uyt; Rapportage / advies financiering digitale (basis)infrastructuur,
Interdepartementale projectgroep DiFi, december 2013.
4
businesscase brengt – zoveel als mogelijk objectief – de effecten in kaart van het als open data en
actief gratis ter beschikking stellen van gegevens in de basisregistraties.
Relevante basisregistraties
Gegevens in het huidige stelsel van basisregistraties zijn deels al als open data, gratis en online
beschikbaar (zoals gegevens in de Basisregistratie topografie en de Basisregistratie adressen en
gebouwen). De Basisregistratie Voertuigen biedt al deels open data. Uitgezonderd zijn daar
bijvoorbeeld de tenaamstellingsgegevens en voertuigidentificatienummers, die naar verwachting
ook niet open zullen worden. De Basisregistratie Grootschalige Topografie is nog in realisatie en zal
te zijner tijd vrij beschikbaar zijn, net zoals de Basisregistratie Ondergrond.
Gegevens in de Basisregistratie Kadaster (hierna: BRK) en de Basisregistratie Handelsregister
(hierna: NHR) zijn deels openbaar, maar worden niet als open data en niet gratis aangeboden.
Gegevens in de BRK en het NHR zijn in de vorm van ‘informatieproducten’ tegen betaling bij de
bronhouder te verkrijgen.
Gegevens in de Basisregistratie personen, de Basisregistratie Inkomens en de Basisregistratie
Waardering Onroerende Zaken worden, vooral in verband met privacy, niet volledig open gesteld of
zijn minder relevant vanwege de verwachte financiële impact.4
Op basis van bovenstaande zijn de BRK en het NHR de enige relevante basisregistraties voor deze
businesscase. Naar verwachting is de financiële impact voor de bronhouders (respectievelijk het
Kadaster en de Kamer van Koophandel) van het actief gratis en als open data ter beschikking
stellen groot.
Basisregistraties
Geen (deels) open data
Reëel (vanuit privacy) en relevant
om als open data te verstrekken
Basisegistratie personen

Handelsregister




Basisregistratie Adressen en Gebouwen
Basisregistratie Topografie
Basisregistratie Kadaster
Basisregistratie Voertuigen
Basisregistratie Inkomens

Basisregistratie Waardering Onroerende Zaken

Basisregistratie Grootschalige Topografie
Basisregistratie Ondergrond
Het doel van de businesscase is te komen tot inzicht in:
 kwalitatieve en kwantitatieve kosten en baten van de maatregel,
 waar de kosten en baten neerslaan (ministeries, uitvoeringsorganisaties en medeoverheden), en
4
Op basis van een inschatting door de begeleidingscommissie
5
 de risico’s die met het uitvoeren van de maatregel gepaard gaan.
De businesscase voorziet in een onderbouwing van een te nemen beginselbesluit om de maatregel
(wel of niet) te implementeren.
1.3 Scope
De businesscase beperkt zich tot het als open data verstrekken van data uit de basisregistraties,
specifiek de BRK en het NHR. Om de effecten in kaart brengen worden in de businesscase gebruik
gemaakt van de rollen zoals weergegeven in onderstaand model. 5
Geld / Factuur
B. Registratiehouder
Gegevens
C. Bronhouder /
Verstrekker
D. Leveranciers
A. Basisregistratie
E. Afnemers
F. Marktpartijen
6
Definities
A. Basisregistratie
Een basisregistratie is een bij wet officieel aangewezen registratie met daarin gegevens
van hoogwaardige kwaliteit.
B. Registratiehouder
De registratiehouder is het departement, dat politiek eigenaar en dus ook politiek
verantwoordelijk is voor de registratie.
C. Bronhouder / Verstrekker
De bronhouder is verantwoordelijk voor het ter beschikking stellen van de juiste en
actuele gegevens in de basisregistratie.
D. Leveranciers
Leveranciers zijn de organisaties/personen die gegevens aanleveren aan de bronhouder.
E. Afnemers
Afnemers zijn burgers, bedrijven en instellingen, die gegevens uit de basisregistraties
betrekken voor gebruik in hun processen.
F. Marktpartijen
Marktpartijen zijn private partijen die toegevoegde waarde diensten bieden op basis van
de gegevens uit de basisregistraties. Het gaat hier om bestaande partijen en
nieuwkomers.
5
Enkel de naar onze mening meest relevante factuur- en gegevensstromen zijn zichtbaar.
6
https://wiki.stelselvanbasisregistraties.nl/xwiki/bin/view/Stelselhandboek/Rollen+binnen+het+stelsel.
6
1.4 Uitgangspunten
We hanteren de volgende uitgangspunten bij het uitwerken van de businesscase:
 Indien de verwachte kosten en baten niet zijn af te leiden, wordt op grond van bekende
gegevens, zoals databases en kengetallen uit eerder onderzoek een onderbouwde inschatting
van de kosten en baten gemaakt.
 De maatschappelijke kosten en baten zullen zo mogelijk worden gekwantificeerd. Indien dit niet
haalbaar is zullen deze kwalitatief in beeld worden gebracht.
 Verondersteld wordt dat huidige privacywetgeving (zoals de Wet bescherming
persoonsgegevens en register specifieke wetgeving) op termijn kan worden aangepast indien
nodig bij de uitvoering van de maatregel.
 De businesscase bevat een uitsplitsing naar structurele kosten en baten enerzijds en incidentele
kosten (bijvoorbeeld transitiekosten) en baten anderzijds.
 Voor de berekening van extra belastinginkomsten door additionele bedrijvigheid wordt
aangesloten bij het laagste tarief vennootschapsbelasting (= 20%).
 Enkel directe (belasting)effecten worden meegenomen in de berekening.
 De afnemers betreffen enkel in Nederland gevestigde burgers, bedrijven en overheden.
 Er worden geen beperkingen opgelegd aan het gebruik van open data.
1.5 Structuurbeschrijving
Hoofdstuk 2 beschrijft het nulalternatief. Dat is de situatie zoals die in de toekomst naar verwachting
optreedt, zonder dat de betreffende basisregistraties als open data aangeboden worden. Deze
situatie dient als referentiepunt voor het projectalternatief in hoofdstuk 3 en de inventarisatie
kwalitatieve effecten in hoofdstuk 4 en de financiële kosten en baten in hoofdstuk 5. Hoofdstuk 5
bevat ook een risicoanalyse. Deze bestaat uit een gevoeligheidsanalyse van de spreidingsrisico’s
(wat als aannamen anders blijken uit te vallen?) en een analyse van de pure risico’s. Dit document
sluit af met conclusies en aanbevelingen in hoofdstuk 6.
7
2.
Nulalternatief
Het nulalternatief beschrijft de toekomstige situatie van de basisregistraties, indien de beoogde
verandering (het projectalternatief) niet wordt doorgevoerd. Optimalisaties en met zekerheid
verwachte ontwikkelingen in de huidige situatie zijn onderdeel van het nulalternatief (reeds
verdisconteerd). Het nulalternatief is de referentie waartegen het projectalternatief wordt afgezet. De
beschrijving van het nulalternatief omvat de verwachte toekomstige baten en lasten.
2.1 Ontwikkelingen
Het nulalternatief wordt in de eerste plaats bepaald door de ontwikkeling van exogene factoren 7. Het
gaat dan om factoren die mogelijkerwijs invloed hebben op een verandering van de huidige situatie.
Om de ontwikkelingen, en daarmee het nulalternatief, te kunnen beschrijven moeten deze factoren
nader worden belicht. De volgende paragrafen werken het politiek en juridisch perspectief verder uit.
2.1.1 Politiek: Open data beleid
In 2011 heeft Nederland zich aangesloten bij het Open Government Partnership (OGP), een
internationaal initiatief om overheden beter te laten functioneren door openheid. Daarnaast
adviseerde de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) in 2012 in haar rapport Gij zult openbaar
maken dat niet-openbaarheid een uitzondering moet zijn en dat de overheid werk moet maken van
open data. In dit kader heeft de Nederlandse overheid een visie en een actieplan opgesteld voor de
komende jaren met als titel: Open Overheid. Actiepunt twee uit het actieplan luidt: Verdere
ontwikkeling en stimulering van open data en het gebruik. De Nationale Ombudsman stelde een
achttal normen op met betrekking tot een open overheid. De strekking van deze normen is dat
overheidsinformatie actief openbaar gemaakt dient te worden. 8
De Nederlandse overheid hanteert in haar visie Open overheid het adagium: “actief openbaar
tenzij”. Het doel van het beleid is het actief bevorderen van het hergebruik van overheidsinformatie.
Daarbij constateert zij dat het openbaar maken van informatie niet direct leidt tot het actief
beschikbaar stellen van die informatie door de overheid.9 De Tweede Kamer ondersteunt het beleid
en heeft de regering in de motie Voortman verzocht om burgers toegang te geven tot
overheidsinformatie volgens het principe van openbaar tenzij. 10
Het Kadaster heeft een impactanalyse uitgevoerd naar het als open data aanbieden van gegevens
in de BRK. De resultaten van de impactanalyse wijzen op de mogelijkheid om een deel van de
gegevens in de BRK als open data aan te bieden. De analyse ligt momenteel ter beoordeling bij het
ministerie van I&M. Een eventueel besluit over het deels openen van gegevens wordt niet verwacht
voor oplevering van deze businesscase.
Ook internationaal staan open overheid en open data hoog op de (politieke) agenda. Onder de vlag
van de Digitale Agenda voor Europa voert de Europese Commissie de druk op overheden verder op
7
Algemene leidraad voor maat schappelijke kosten-batenanalyse, Centraal Planbureau, 2013
8
Visie van de Nationale ombudsman op een open overheid, http://www.nationaleombudsmannieuws.nl/sites/default/files/naar_een_open_nederlandse_overheidfinaal_2.pdf
9
Visie Open Overheid, september 2013
10
Kamerstukken II 2012/13, 33 400 VII, nr. 27.
8
om data te openen en wijst op het (economisch) belang van open data: ‘open data is de goudmijn
van de eenentwintigste eeuw’.11
2.1.2 Juridisch: Wet- en regelgeving
De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) vormt het wettelijk kader voor hergebruik van
overheidsinformatie. Op dit moment ligt er een initiatiefwetsvoorstel “Wet open overheid” (hierna:
Woo). Deze wet heeft als doel om overheden transparanter te maken en vervangt de Wob. Het
voorstel gaat uit van marginale kosten die in rekening gebracht mogen worden voor het verstrekken
van gegevens (slechts de materiele kosten van verstrekking). Het voorstel is op 5 december 2013
gepresenteerd en moet nog besproken worden in de Staten-Generaal.
Het Europees Parlement nam op 13 juni 2013 de Wijziging van Richtlijn 2003/98/EG (PSI-richtlijn)
inzake het hergebruik van overheidsinformatie aan. De richtlijn moet voor 18 juli 2015
geïmplementeerd zijn in de Nederlandse wetgeving. Het doel van de richtlijn is het stimuleren van
open data en beoogt het volgende:
 Om hergebruik te faciliteren moet de informatie waar mogelijk in machine-leesbaar formaat, op
het beste niveau van nauwkeurigheid beschikbaar worden gesteld. Ook metadata mogen niet
ontbreken.
 Er mogen slechts marginale kosten gerekend worden (hoofdregel). Maar voor bibliotheken,
musea en archieven is een uitzondering gemaakt: zij mogen bovenop de kostprijs eventueel een
redelijk rendement rekenen.
 Licenties zijn toegestaan, maar overheden mogen geen voorwaarden opleggen die de
beschikbaarheid van openbare overheidsinformatie belemmert.
 Exclusiviteitsovereenkomsten moeten zoveel mogelijk vermeden worden, maar er komt een
aparte regeling voor het digitaliseren van culturele hulpbronnen (exclusiviteit maximaal 10 jaar).
In juridische zin worden de mogelijkheden voor openheid van overheidsinformatie met name
beperkt door overwegingen op het gebied van privacy. De Europese privacy-autoriteit EDPS dringt,
als reactie op de bovengenoemde PSI-richtlijn, aan op het aanbrengen van privacywaarborgen bij
de implementatie in wetgeving. Hiermee moet worden voorkomen dat open data worden herleid tot
individuele personen.12 De Europese Commissie bereidt een Verordening voor ter vervanging van
de huidige Europese Privacyrichtlijn.
Onder de gewijzigde richtlijn blijven uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld wanneer er een wettelijke
basis is om tarieven te vragen die te maken heeft met het financieren van de eigen bedrijfsvoering.
Bij een aantal overheidsorganen is dit nu het geval, waaronder het Kadaster en de Kamer van
Koophandel. De inzet van Nederland is dat deze organisaties uitgezonderd blijven van de richtlijn. 13
11
http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/kroes/en/blog/opendata
12
https://secure.edps.europa.eu/EDPSWEB/webdav/shared/Documents/Consultation/Opinions/2012/12-0418_Open_data_EN.pdf
13
Kamerstukken II 2011/12, 22 112, nr. 1338
9
2.1.3 Positionering basisregistraties
De basisregistraties worden gepositioneerd langs twee assen: kosten voor afnemers en de mate
waarin gegevens open zijn. Onderstaande figuur geeft de positie weer van de basisregistraties in
het nulalternatief. De ontwikkelingen vanuit politiek en juridisch perspectief duiden op een
voortgaande stimulering van open data. De verwachte effecten van de gewijzigde PSI-richtlijn op
het openen van data uit de BRK en het NHR zijn beperkt doordat gesteld wordt dat zowel het
Kadaster als de KvK uitgezonderd blijven van deze richtlijn. Er zijn wel effecten te verwachten
wanneer de Woo in werking zou treden. Deze effecten zijn nu nog moeilijk te bepalen en de Woo
heeft op dit moment de status van initiatiefwet. Om deze redenen worden deze effecten niet
verdisconteerd in het nulalternatief. De situatie in het nulalternatief is daarmee dus gelijk aan de
huidige situatie.
De horizontale as sluit aan bij de definitie van open data (openbaar, geen rechten, bekostigd uit
publieke middelen, bij voorkeur ‘open standaarden’ en bij voorkeur computerleesbaar). In de figuur
hieronder voldoet ‘open’ volledig aan de definitie en zijn de data actief online beschikbaar gesteld. In
het geval van openbaar zijn de data open, maar niet actief online beschikbaar. De verticale as zegt
iets over de kosten die berekend worden aan de afnemer om de data af te nemen en beweegt zich
langs ‘meer dan kostendekkend’, ‘kostendekkend’, ‘marginale (verstrekkings-)kosten’ naar ‘gratis’.
In het kader van deze businesscase is vereist dat open data gratis beschikbaar zijn.
Het projectalternatief gaat uit van volledig open en gratis toegankelijk en bevindt zich helemaal
rechtsboven in de figuur.
Figuur 1. Relatieve positionering van de basisregistraties BRK en NHR.
Zie paragraaf 2.2 en paragraaf 2.3 voor een toelichting op de positionering van respectievelijk de
BRK en het NHR in de bovenstaande figuur.
2.1.4 Effecten
10
Effecten zijn de verschillen tussen de wereld waarin de maatregel (projectalternatief) wel is
uitgevoerd en de wereld waarin dit niet het geval is. De businesscase richt zich op het identificeren
van de baten en lasten die voortvloeien uit de effecten. De effecten kunnen in deze businesscase
betrekking hebben op de bronhouder/verstrekker, de leveranciers, de afnemers en marktpartijen.
Effecten voor leveranciers van data (bijvoorbeeld in het geval van de BRK zijn dit de notarissen en
in het geval van het NHR zijn dit de ondernemers) zullen beperkt zijn in het geval van open data en
daarom niet van toepassing in onderstaande tabel. De effecten kunnen zich voordoen aan de kant
van baten of van lasten. Een effect aan de kant van lasten kan echter positief uitpakken als baat in
de businesscase (zoals een afname van handlingkosten). Er kan een onderverdeling gemaakt
worden tussen baten en lasten op het gebied van de bedrijfsvoering (mensen en middelen)
enerzijds en grote geldstromen (zoals toeslagen) anderzijds. Daarnaast zijn er maatschappelijke
baten en lasten te benoemen voor burgers en bedrijven.
Onderstaande tabel geeft inzicht in de kwantitatieve en kwalitatieve baten en lasten in het
nulalternatief waar een effect verwacht wordt in deze businesscase. Kwantitatief wil in dit geval
zeggen dat de baten en lasten direct en financieel toe te rekenen zijn. Kwalitatieve baten en lasten
zijn niet direct toe te rekenen of zijn niet financieel van aard.
Bronhouder /
Verstrekker
Omschrijving
Baten
BRK: Kadaster
Omzet verstrekkingen
NHR: Kamer van
Koophandel
Lasten
14
Kosten beschikbaar stellen data
Belastingeffect
Kosten beschikbaar houden data
Datakwaliteit
Operationele kosten
Dienstverlening
Legitimiteit
Externe oriëntatie
Leveranciers
Afnemers
Burger
Niet van toepassing
Niet van toepassing
Bedrijfsleven
Niet van toepassing
Niet van toepassing
Overheden
Niet van toepassing
Niet van toepassing
Burger
Besparingen afnamekosten
Belastingeffect
Vertrouwen
Rechtszekerheid
Bedrijfsleven
Besparingen afnamekosten
Belastingeffect
Vertrouwen
Rechtszekerheid
Procesefficiency / effectiviteit
Overheden
14
Belastingeffect
Belastingeffecten zijn vaak niet direct toe te wijzen aan overheidsorganisaties. Het belastingeffect is hier
opgenomen bij de bronhouder/verstrekker, wat niet wil zeggen dat eventuele baten of lasten hier ook
neerslaan.
11
Rechtszekerheid
Marktpartijen
Bestaande partijen
Nieuwe partijen
Creativiteit en innovatie
Belastingeffect
Economische bedrijvigheid
Concurrentie
Creativiteit en innovatie
Belastingeffect
Economische bedrijvigheid
In cursief staan de in deze businesscase te kwantificeren baten en lasten aangegeven.
2.2 Basisregistratie Kadaster
De Basisregistratie Kadaster (BRK) bestaat uit de kadastrale registratie en de kadastrale kaart. De
kadastrale registratie omvat onroerende zaken en zakelijke rechten. Netwerken, zoals telecom, gas
en elektriciteit, zijn ook onroerende zaken, en zijn zodoende onderdeel van de BRK. De kadastrale
kaart bevat de ligging van de kadastrale percelen. Ook de grenzen van het rijk, de provincies en de
gemeenten staan erop.15
Gegevens in de BRK zijn op dit moment grotendeels openbaar. Het Kadaster heeft de plicht inzage
te geven in de BRK, maar hierbij kunnen beperkingen worden opgelegd. Ter bescherming van de
persoonlijke levenssfeer kunnen middels algemene maatregel van bestuur beperkingen worden
vastgesteld voor de verstrekking van persoonsgegevens.16
2.2.1 Bronhouder/verstrekker: Kadaster
Het Kadaster registreert gegevens en biedt tegen betaling gegevens uit de BRK aan (zoals
afschriften en uittreksels) via Kadaster Online, schriftelijk en via de balie. Op dit moment zijn de
tarieven voor inschrijving (registreren) ongeveer kostendekkend voor de registratieprocessen en de
tarieven voor verstrekking van gegevens min of meer kostendekkend voor de
verstrekkingsprocessen. De verhouding tussen deze twee groepen is ongeveer 2:1, dat wil zeggen
dat circa een derde van de totale kosten gerelateerd is aan het verstrekken van gegevens en gedekt
wordt door de tarieven daarvoor. De totale omzet uit verstrekkingen uit de BRK bedroeg in 2012
circa € 65 miljoen.17 Daarvan komt 14% voort uit budgetfinanciering (aan het Kadaster verstrekt
door het ministerie van IenM voor gebruik door alle overheden behalve gemeenten), 14% kwam
voort uit verstrekking aan andere overheden (buiten budgetfinanciering).
15
http://www.kadaster.nl/web/Themas/Registraties/BRK.htm.
16
Artt. 99-103 en art. 107 Kadasterwet.
17
Impact analyse, Open data en kadastrale registratie, Kadaster 2013.
12
Het Kadaster werkt met elektronische facturen en automatische incasso om de administratiekosten
zo laag mogelijk te houden. De administratieve afhandeling van een factuur kost het Kadaster
ongeveer € 3 bij een gemiddeld factuurbedrag van € 500.18
In 2012 is de kwaliteit van data in de BRK onderzocht. Hieruit blijkt dat de kwaliteit van de gegevens
zeer goed is en vrijwel in alle gevallen voldaan wordt aan de gestelde normen.19
2.2.2 Afnemers
Alle overheden, zoals gemeenten, provincies en waterschappen, zijn verplicht om voor hun publieke
taken gebruik te maken van de BRK. In totaal zijn gemeenten en andere overheden goed voor circa
28% van de totale omzet van verstrekkingen uit de BRK (inclusief de eerder genoemde 14% uit
budgetfinanciering). Andere afnemers zijn het notariaat (22%) en burgers en bedrijfsleven (50%).
2.2.3 Marktpartijen
Er is een aantal marktpartijen die een vergelijkbaar informatieproduct op de markt brengen en
daarvoor gebruik maken van de gegevens in de BRK. Het gaat dan om marktpartijen die gegevens
doorleveren en marktpartijen die transactiegegevens (koopsommen) afnemen ten behoeve van
taxatiemodules voor vastgoedbeheerders en financiële instellingen. Deze grote marktpartijen zijn
bijvoorbeeld kadasterdata.nl, kadasterinfo.nl, NBWO en ABF.
18
Kamerstukken II 2013/14, 33 750 XII, nr. 12
19
Audit Basisregistratie Kadaster, Alterra, 2012
13
2.3 Handelsregister
Het Handelsregister (NHR) is de basisregistratie waarin alle rechtspersonen en ondernemingen
ingeschreven staan.
Het NHR heeft de volgende doeleinden:
 bevordering van de rechtszekerheid in het economisch verkeer;
 verstrekken van algemene gegevens over ondernemingen en rechtspersonen ter bevordering
van de economie, en
 bijdragen aan het efficiënt functioneren van de overheid.
Het handelsregister is een openbaar register waaruit tegen betaling gegevens worden verstrekt in
de vorm van informatieproducten. Het BSN, geslacht, geboorteplaats en geboorteland worden
echter alleen verstrekt aan bestuursorganen.20 Privé-adressen van bepaalde functionarissen (zoals
bestuurders en commissarissen) zijn afgeschermd, behalve voor bestuursorganen, advocaten,
notarissen en deurwaarders.21 Van de 2,7 miljoen actieve rechtspersonen en ondernemingen
maken 660.000 gebruik van een non-mailing-indicator. Dat betekent dat de gegevens daarvan in het
product “adressen” niet worden geleverd. In het product “mutatieabonnement” wel, maar dan wordt
erbij vermeld dat deze gegevens niet gebruikt mogen worden voor marketingactiviteiten.
In totaal is ca. 95% van het NHR openbaar (niet afgeschermd).22 Er mag niet worden gezocht op
natuurlijke personen in het NHR, met uitzondering van de hieronder genoemde bestuursorganen en
specifieke doeleinden.23
Bestuursorgaan
Minister van Veiligheid en Justitie
Doeleinde
controle op misbruik van rechtspersonen
Officier van Justitie
opsporing van strafbare feiten
Belastingdienst
uitvoering taken
UWV, SVB, Minister van SZW
uitvoering SUWI-taken
Burgemeesters en wethouders
uitvoering diverse sociale wetten
Bureau BIBOB
afgeven integriteitsbeoordeling
NMA, AFM, OPTA, Consumentenautoriteit
uitvoering taken
2.3.1 Bronhouder/ verstrekker: Kamer van Koophandel
Sinds 1 januari 2014 is er één landelijke Kamer van Koophandel (KvK). De KvK is voor haar
bedrijfsvoering deels afhankelijk van inkomsten die voortkomen uit het registeren van gegevens en
verstrekken van informatieproducten. Daarnaast ontvangt de Kamer van Koophandel jaarlijks een
Rijksbijdrage (€ 134 miljoen in 2014). De inkomsten uit het verstrekken van producten bedroeg in
20
Art. 28 lid 1 Handelsregisterwet 2007.
21
Art. 51 lid 1 Handelsregisterbesluit 2008.
22
http://www.e-overheid.nl/actueel/i-nup-toppers/intItem/handelsregister-klant-is-koning/2057.
23
Art. 28 lid 3 Handelsregisterwet 2007.
14
2012 € 50 miljoen. Van dit bedrag komt € 5,1 miljoen uit inputfinanciering (verstrekt aan de KvK
door het ministerie van EZ voor gebruik door alle overheden).
Begroting omzet naar product (2014)
3%
0%
2%
1%
1%
3%
4%
18%
4%
4%
0%
4%
0%
2%
42%
Uittreksels op papier
Uittreksel informatie telefoon
Afschriften papier
Adressen
1%
Mutatieabonnement
Uittreksels Online (inzage)
2% Concernrelaties
3% In t Kort
Historie
Uittreksels EGU
7%
Deponeringen
Bedrijfsprofiel Uittreksels
Bedrijfsprofiel Concernrelaties
Images (Documenten digitaal) + jaarrekening
Gewaarmerkte Jaarrekening
VRIS
Bedrijfsprofiel jaarrekening
Overige Online
Dataservices
De registratiekosten worden gedekt door een Rijksbijdrage en door tarifering van inschrijvingen en
mutaties. Deze tarieven zullen in 2014 een bedrag van € 50 gaan bedragen.24 De
verstrekkingskosten bedroegen in 2013 € 27 miljoen.
Verstrekkingskosten naar type product
Uittreksels op papier
(2013)
Telefonische inzage en
uittreksels (KvK NL)
Uittreksels via Internet (KvK
NL)
Jaarrekeningen op papier
10%
24%
18%
0%
5%
1%
Afschriften op papier overig
Jaarrekeningen via Internet
(KvK NL)
42%
24
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ondernemersklimaat-en-innovatie/modernisering-kamer-vankoophandel.
15
In 2013 is onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de gegevens in het NHR. Hieruit komt naar
voren dat meldingen van de handelsnaam, activiteit, bezoekadres en postadres in circa 97% van de
gevallen juist, dan wel aannemelijk zijn.25
2.3.2 Afnemers
Alle overheden, zoals gemeenten, provincies en waterschappen, zijn verplicht om voor hun publieke
taken gebruik te maken van de authentieke gegevens in het NHR. Het gaat dan om ca. 10% van de
totale omzet. Alle verstrekkingen aan overheden vinden digitaal plaats.
Het overige deel van omzet komt van burgers en het bedrijfsleven. Verstrekkingen kunnen online of
via de balie worden verkregen. Er kan bij de afnemers geen onderscheid gemaakt worden tussen
burgers en bedrijfsleven omdat het NHR anoniem te raadplegen is en geen raadpleeggegevens
worden bijgehouden.
2.3.3 Marktpartijen
Er is een aantal marktpartijen die data afnemen uit het NHR en deze data, eventueel verrijkt met
andere data, doorzetten tegen betaling. Voorbeelden van deze partijen zijn Graydon en Dun &
Bradstreet. Deze partijen zijn verenigd in de Nederlandse Vereniging van
Handelsinformatiebureaus. Een andere marktpartij die veel data afneemt is Company.info. Zij
claimen de grootste inkoopcombinatie van Nederland te zijn en jaarlijks voor enkele miljoenen
euro’s aan KvK-documenten (zoals uittreksels) te kopen.26
25
Kwaliteitsonderzoek Handelsregister, TNS NIPO (in opdracht van iNUP cluster STOUT), mei 2013.
26
http://www.companyinfo.nl/over-ons/kvk-bedrijfsgegevens.php
16
3.
Projectalternatief
Het projectalternatief beschrijft de toekomstige situatie van de basisregistraties, indien de beoogde
verandering wordt doorgevoerd. De beoogde verandering is in dit geval het actief gratis als open
data beschikbaar maken van gegevens in de basisregistraties Kadaster en Handelsregister. Het
projectalternatief wordt afgezet tegen het nulalternatief. Voor de beschrijving wordt hetzelfde model
gebruikt als het model voor het nulalternatief. Aan de hand van het projectalternatief worden de
effecten geïdentificeerd die verwacht worden door invoering van de maatregel.
3.1 Maatregel: Actief gratis beschikbaar maken als open data
De voorgestelde maatregel houdt in dat de gegevens in de basisregistraties (BRK en NHR) als open
data worden aangeboden. Daarnaast worden de gegevens gratis én actief online beschikbaar
gesteld voor burgers, bedrijfsleven en overheden. Er wordt uitgegaan van zo volledig mogelijk
toegankelijk. Dat wil zeggen dat het uitgangspunt wordt gehanteerd dat het open stellen van data in
principe niet beperkt wordt door bijvoorbeeld de huidige privacywetgeving. Er wordt in de
voorgestelde maatregel dan ook verder gekeken dan de mogelijkheden die de huidige wetgeving nu
biedt. Zeer privacy gevoelige persoonsgegevens (zoals het BSN) zullen ook in het projectalternatief
niet als open data worden aangeboden vanwege de zwaar wegende bezwaren.
De gegevens worden as-is aangeboden, dat wil zeggen op de wijze zoals deze verzameld zijn ten
behoeve van de uitvoering van de publieke taak; er worden geen bewerkingen op de data
uitgevoerd die uitsluitend tot doel hebben het hergebruik te bevorderen (zoals de ontwikkeling van
een interface om data te doorzoeken). Het idee is dat dergelijke bewerkingen door de markt
opgepakt zullen worden. Daarnaast is het uitgangspunt dat de gegevens als dataset ter beschikking
worden gesteld (bijvoorbeeld via data.overheid.nl) met een verversingsfrequentie van ten minste
één maal per maand. Daarbij wordt de publicatiedatum van de dataset vermeld en er wordt een
korte handleiding met uitleg over onder andere de datavelden aangeboden. De huidige verstrekking
van informatieproducten zoals de KvK en het Kadaster die kennen, blijft daarnaast in stand.
3.2 Basisregistratie Kadaster
3.2.1 Bronhouder/ verstrekker: Kadaster
Het Kadaster zal een dataset samenstellen en deze online plaatsen. De dataset wordt minimaal
maandelijks geüpdate. Er zal beheer moeten plaatsvinden. Daarnaast blijft de huidige verstrekking
van informatieproducten door het Kadaster bestaan.
Het Kadaster heeft onderzoek gedaan naar de impact van de implementatie van de hernieuwde EUrichtlijn. Hierin gaat het Kadaster uit van een gedeeltelijke openstelling van de gegevens als open
data. In het rapport zijn de gegevens opgedeeld in een viertal blokken:
A.
B.
C.
D.
perceelsgegevens,
objecten en transacties,
rechten en rechtspersonen, en
rechten en natuurlijke personen.
Daarnaast is er nog een categorie ‘Buiten scope’. Deze categorie betreft:
17



verstrekking aan overheden;
verstrekking van kopieën van stukken uit het openbaar register en andere archieven;
vormen van informatieverstrekking waarbij menselijke interactie vereist is, zoals verstrekken
van gewaarmerkte stukken, onderzoeken in de openbare registers, terreinwerkzaamheden,
maatwerk.
Omzet verstrekkingen
A: perceelsgegevens
9%
5%
B: objecten en transacties
33%
9%
C: rechten en rechtspersonen
44%
D: rechten en natuurlijke
personen
Buiten scope
Het projectalternatief gaat uit van een het volledig openen van het register. Het gaat dan om de
blokken A tot en met D. De categorie buiten scope omvat de omzet die naar verwachting niet
geraakt wordt door het openen van data.
Het deel directe kosten dat kan worden gerelateerd aan het omzetverlies kan worden vermeden.
Bijvoorbeeld het verzenden van facturen
3.2.2 Afnemers
Overheden zijn verplicht gebruik te maken van de authentieke gegevens in de basisregistratie.
Overheden zullen ook in het projectalternatief gebruik blijven maken van het dienstenaanbod van
het Kadaster, mede vanwege het gebrek aan actualiteit van de open data (maximaal één maand
oud). De afname van overheden en de daaraan gekoppelde budgetfinanciering zal dan in stand
blijven.
Het notariaat (22%) en burgers en bedrijfsleven (50%) kunnen gratis gebruik gaan maken van het
open data alternatief naast het dienstenaanbod van het Kadaster. Afhankelijk van de doeleinden
van burgers en bedrijven zullen zij kiezen voor open data of de (meer) actuele data direct uit de
BRK via het Kadaster.
3.2.3 Marktpartijen
Marktpartijen zullen de gegevens gratis kunnen afnemen via open data. De data zullen maximaal
één maand oud zijn. Data zijn gratis en open ter beschikking gesteld wat leidt tot mogelijk gebruik
en hergebruik van deze gegevens. Dit biedt kansen voor economische waardecreatie en leidt
mogelijk tot waardedestructie door meer concurrentie voor bestaande partijen.
18
3.3 Handelsregister
3.3.1 Bronhouder / Verstrekker: Kamer van Koophandel
Voor de gegevens in het handelsregister zijn twee alternatieven uitgewerkt met betrekking tot de
reikwijdte van de te openen gegevens. Deze alternatieven houden in:
1. Het NHR wordt open data voor zover het gegevens betreft die momenteel in
‘adressenbestanden’ tegen betaling worden geleverd door de KvK, met uitzondering van
gegevens over functionarissen van de onderneming/rechtspersoon;
2. Gelijk aan alternatief 1, met toegevoegd de namen (inclusief aanduiding geslacht, titulatuur,
etc., maar niet BSN en ook niet adresgegevens) van de functionarissen van de
onderneming/rechtspersoon.
De Kamer van Koophandel zal een dataset moeten samenstellen en deze online plaatsen. De
dataset wordt minimaal maandelijks geüpdatet. Er zal beheer moeten plaatsvinden. Daarnaast blijft
de huidige verstrekking van informatieproducten door de Kamer van Koophandel bestaan.
Een deel van de omzet die de KvK nu genereert door het verstrekken van informatieproducten zal
mogelijk wegvallen doordat afnemers kiezen voor een open data alternatief.
Informatieproduct
Begroting omzet 2014 (incl.
overheidsdeel), bedragen x € 1.000
Uittreksels op papier
Uittreksel informatie telefoon
Totale omzet
Risico omzetverlies
Exclusief
privacygevoelige
datavelden
€ 8.646
€ 8.646
€ 325
€ 325
Afschriften papier
€ 1.170
Adressen
€ 1.250
€ 1.250
€ 3.500
€ 3.500
Mutatieabonnement
Uittreksels Online (inzage)
Concernrelaties
In t Kort
Historie
Uittreksels EGU
Deponeringen
Risico omzetverlies
Inclusief
privacygevoelige
datavelden
€ 1.170
€ 20.520
€ 1.250
€ 3.500
€ 20.520
€ 1.100
€ 1.100
€ 1.100
€ 100
€ 100
€ 100
€ 350
€ 350
€ 1.950
€ 1.950
€ 200
Bedrijfsprofiel Uittreksels
€ 2.100
€ 2.100
€ 2.100
Bedrijfsprofiel Concernrelaties
€ 1.000
€ 1.000
€ 1.000
Images (Documenten digitaal) +
jaarrekening
Gewaarmerkte Jaarrekening
€ 1.850
VRIS
€ 1.250
Bedrijfsprofiel jaarrekening
€ 1.570
Overige Online
Dataservices
Totaal maximaal risico voor de omzet
€ 1.850
€ 25
€ 325
€ 2.100
€ 2.100
€ 9.050
€ 45.961
19
Een deel van de verstrekkingskosten kan worden vermeden, bijvoorbeeld administratieve kosten
voor het verzenden van facturen.
3.3.2 Afnemers
Overheden zijn verplicht gebruik te maken van de authentieke gegevens in de basisregistratie.
Overheden zullen ook in het projectalternatief gebruik blijven maken van het dienstenaanbod van de
Kamer van Koophandel, mede vanwege het gebrek aan actualiteit van de open data (maximaal één
maand oud). De afname van overheden en de daaraan gekoppelde financiering zal dan in stand
blijven.
Burgers en bedrijfsleven (90%) kunnen gratis gebruik gaan maken van open data naast het
dienstenaanbod van de Kamer van Koophandel.
3.3.3 Marktpartijen
Marktpartijen zullen de gegevens gratis kunnen afnemen via open data. De data zullen maximaal
één maand oud zijn. Data zijn gratis en open ter beschikking gesteld wat leidt tot mogelijk gebruik
en hergebruik van deze gegevens. Dit biedt kansen voor economische waardecreatie en leidt
mogelijk tot waardedestructie door toetredende concurrerende marktpartijen voor bestaande
partijen.
20
4.
Kwalitatieve effecten
In de ‘Visie Open Overheid’27 wordt gesteld dat transparantie en openheid van de overheid een
voorwaarde is voor burgers om de overheid en haar activiteiten in de publieke sector te kunnen
bewaken en te controleren. De Raad voor het openbaar bestuur (Rob) noemt in haar rapport ‘Gij
zult Openbaar maken’ openheid één van de belangrijkste pijlers onder de legitimiteit van het
overheidshandelen. Openheid is een wezenskenmerk van de overheid, een conditio sine qua non
om het vertrouwen in de overheid te bevorderen.28
Het openen van overheidsdata kent, naast financiële effecten, ook effecten die meer kwalitatief van
aard zijn. Deze effecten kunnen de verstrekkende organisatie (bronhouder/verstrekker) raken,
afnemers van data of de markt.
4.1 Bronhouder / verstrekker
Datakwaliteit
De kwaliteit van actuele data kan stijgen doordat de verstrekkende organisatie wordt gedwongen
om de kwaliteit van data op orde te krijgen voordat deze geopend worden en doordat na het openen
de gegevens meer toegepast worden en zo fouten eerder opvallen. 29
In het geval van de BRK en het NHR zal de verhoging van kwaliteit naar onze verwachting nihil zijn
omdat beide basisregistraties al zeer volledig, actueel en juist zijn (zie hoofdstuk 2).
Dienstverlening
Burgers en bedrijfsleven krijgen naast de huidige dienstverlening (verstrekkingen
informatieproducten) extra dienstverlening in de vorm van open data. Het verbreden van het
dienstenpakket heeft een verwacht positief effect op de beoordeling van de dienstverlening.
Legitimiteit
Wanneer het (her)gebruik van data stijgt zal dit een positief effect hebben op de legitimiteit van de
verstrekkende organisatie. De data worden voor meer doeleinden gebruikt dan in het nulalternatief
en dit vergoot de impact die de organisatie heeft op de samenleving, en daarmee haar legitimiteit.
Externe oriëntatie
Het naar buiten treden van de organisatie door het openen van de eigen data kan de externe
oriëntatie doen vergroten. Burgers en bedrijfsleven krijgen niet alleen inzicht in de verstrekkende
organisatie, deze krijgt ook meer zicht op de buitenwereld wat mogelijk kan leiden tot meer en
betere samenwerking.
27
Zie: https://data.overheid.nl/sites/data.overheid.nl/files/visie-open-overheid.pdf
28
Zie: http://www.rob-rfv.nl/documenten/boekje_advies_openbaarheid.pdf
29
Via de gebruikelijk kanalen. Bijvoorbeeld aanpassing door notaris of wijzigingsformulier van de KvK.
21
4.2 Afnemers
Vertrouwen
Aangenomen wordt dat openheid en transparantie leiden tot een vergroot vertrouwen van de burger
in de overheid. Echter als iets misgaat en bijvoorbeeld de kwaliteit van de geopende dataset is niet
voldoende, dan kan dit ook leiden tot een negatief oordeel van de burger over de overheid.
Desondanks vinden “burgers de worst misschien minder smakelijk als zij weten dat deze niet altijd
goed wordt klaargemaakt, maar ze hebben wel meer vertrouwen in de eerlijkheid van de
worstenmaker”, aldus Grimmelikhuijsen.30
Rechtszekerheid
Zowel data uit de BRK als uit het NHR spelen een belangrijke rol in het dagelijks (economisch)
leven. Beide basisregistraties zijn openbaar en bevorderen de rechtszekerheid ten aanzien van
bijvoorbeeld registergoederen en bedrijfsregistraties in het rechtsverkeer, het economisch verkeer
en het bestuurlijk verkeer tussen burgers en bestuursorganen.
Zowel het Kadaster als de Kamer van Koophandel ziet een risico voor de rechtszekerheid door het
openen van data. Dit heeft met name te maken met mogelijke onduidelijkheid over de authenticiteit
van data door hergebruik en mogelijke interpretatiefouten door gebruikers. Dit zou een negatief
effect hebben op de rechtszekerheid.
Aan de andere kant wordt de drempel om gegevens te controleren lager doordat open data gratis in
te zien zijn. De data zijn dan wel maximaal één maand oud. De actualiteit van de dataset wordt ook
online vermeld als publicatiedatum. Voorts mag verwacht worden dat daar waar voor transacties
rechtszekerheid echt van belang is betrokken partijen vanzelf een beroep zullen doen op door het
Kadaster en de Kamer van Koophandel verstrekte gewaarmerkte data, in plaats van de open data.
Procesefficiency / effectiviteit
Verondersteld wordt dat open data leidt tot meer en gerichter gebruik van data in de bedrijfsvoering
van afnemers. Met name het bedrijfsleven kan voordelen ondervinden hiervan. Bijvoorbeeld door
het eigen klantenbestand te koppelen aan open data uit het NHR. Hierdoor zijn bedrijfsgegevens
altijd up-to-date (maximaal één maand oud) waardoor efficiënter en effectiever contact kan worden
gelegd. Dit vermijdt mogelijk onnodige lasten.
30
Reactie op uitspaak oud-mininster Donner door promovendus Grimmelikhuijsen. Zie:
http://www.uu.nl/faculty/leg/NL/Actueel/Pages/090112Meeropenheidbijoverheidleidtnietvanzelfsprekendtotm
eervertrouwen.aspx.
22
4.3 Marktpartijen
Creativiteit en innovatie
Open data jaagt creativiteit en innovatie aan. Er zijn vele voorbeelden van innovatieve applicaties
met open data die niet alleen waarde toevoegen aan de economie maar ook bijdragen aan
transparantie en de welvaart.31
Concurrentie
Doordat data gratis en open worden aangeboden zullen naar verwachting nieuwe partijen de markt
betreden. Deze partijen zullen mogelijk nieuwe of vergelijkbare producten aanbieden als nu door het
Kadaster en de Kamer van Koophandel en al bestaande private doorleveranciers van data. Deze
concurrentie heeft een verwacht positief effect op bijvoorbeeld innovatie en economische activiteit.
Daarentegen betekent het ook concurrentie voor de overheid als verstrekker van informatie, en de
inkomsten die daarmee gepaard gaan, en voor bestaande marktpartijen die mogelijk hun
marktwaarde zien verminderen.
31
Een aantal voorbeelden van innovatie open data gebruiken: http://koopsomapp.nl/,
http://www.wheredoesmymoneygo.org/, http://www.weetmeer.nl/, https://opencorporates.com/.
23
5.
Financiële kosten en baten
De financiële effecten bestaan uit het verschil tussen de situatie in het projectalternatief ten opzicht
van de situatie in het nulalternatief. Positieve getallen zijn voordelen (zoals besparingen en positieve
baten), negatieve getallen zijn nadelen (zoals meerkosten en negatieve baten). Er wordt prudent
geraamd aan zowel de kosten- als batenzijde.
5.1 Bronhouder / Verstrekker
Basisregistratie Kadaster
Alle bedragen x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
Omzetverlies verstrekkingen
€ -46.233
€ -45.965
€ -45.764
€ -45.496
€ -45.094
Burgers & bedrijfsleven
€ -46.233
€ -45.965
€ -45.764
€ -45.496
€ -45.094
€0
€0
€0
€0
€0
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€0
€0
€0
€0
€0
Kosten voor beschikbaar houden
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
Infrastructuur & beheer
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
Effecten op de operationele kosten
€ 277
€ 276
€ 275
€ 273
€ 271
Handlingkosten
€ 277
€ 276
€ 275
€ 273
€ 271
Inrichting helpdesk
nihil
nihil
nihil
nihil
nihil
Correctiekosten
nihil
nihil
nihil
nihil
nihil
Overheden
Kosten voor beschikbaar stellen
Ontsluitingskosten
32
Standaardisatie
Totaal
€ -46.265
€ -45.998
€ -45.798
€ -45.532
€ -45.132
Bron: Kadaster (de bedragen worden in de tekst verder toegelicht)
Omzet verstrekkingen
Het potentiële omzetverlies is berekend op basis van de verwachte jaarlijkse omzet van BRKgerelateerde producten. Wanneer de volledige dataset wordt geopend zal maximaal het omzetdeel
vervallen waar geen sprake is van bijvoorbeeld maatwerk of afname door overheden. Overheden
zullen (verplicht) gebruik blijven maken van de betaalde diensten van het Kadaster: hier is het effect
€ 0. In de berekening is uitgegaan van een 100% omzetverlies op de producten waarvan de data
worden geopend om het maximum bedrag te bepalen wat gefinancierd zou moeten worden. In de
praktijk is denkbaar dat het percentage lager ligt doordat afnemers alsnog kiezen voor betaalde
informatieproducten, met name vanwege de actualiteit.
Kosten beschikbaar stellen data
Het beschikbaar stellen van data bestaat uit handelingen die nodig zijn om ten minste maandelijks
een nieuwe dataset, dan wel de mutaties op de bestaande dataset online te ontsluiten. Een
inschatting van deze benodigde handelingen komt uit op een structurele tijdsinspanning van twee
dagen per maand voor het Kadaster.
32
Op basis van Hafir A8.04A, schaal 10, kostendekkend tarief per uur. Jaarlijkse correctie niet meegenomen.
24
Er behoeven geen extra kosten gemaakt te worden voor standaardisatie. De gegevens zijn
grotendeels al online te verkrijgen en de inspanning om deze als bulk aan te kunnen bieden, zijn
nihil.
Kosten beschikbaar houden data
Het Kadaster schat de meerkosten voor infrastructuur, beheer en ondersteuning tussen de € 100
duizend en € 500 duizend per jaar. We gaan uit van de mediaan van deze schatting: een
gemiddelde structurele kostenpost voor een open data-kanaal van € 300 duizend per jaar.
Operationele kosten
Het Kadaster kan geen overzicht geven van de kosten die gemaakt worden voor verstrekking van
informatieproducten. In het rapport Open data en kadastrale registratie stelt het Kadaster dat
tarieven voor informatieverstrekking min of meer kostendekkend zijn voor de
verstrekkingsprocessen. Het gaat om een totaalbedrag van € 65 miljoen. In hetzelfde rapport wordt
aangegeven dat lagere afzet maar in zeer beperkte mate leidt tot lagere kosten doordat een groot
deel van de kosten in de ICT-sfeer liggen en daardoor vaste kosten betreffen. De systemen kunnen
niet zomaar worden uitgefaseerd omdat ze ook andere leveringen ondersteunen. Wel kunnen
kosten bespaard worden op orderafhandeling, contractbeheer, facturering en klantondersteuning. In
antwoord op een Kamervraag over de administratieve lastendruk van verstrekkingskosten geeft het
Kadaster aan dat de administratieve afhandeling van een factuur het Kadaster ongeveer € 3 kost bij
een gemiddeld factuurbedrag van € 500.33 Op basis van deze cijfers is een berekening gemaakt om
het potentiële verlies aan omzet te vertalen naar aantallen facturen en vervolgens de besparing op
de handlingkosten.
De ervaring van het Kadaster rondom het openen van de BRT is dat het openen van data niet tot
veel meer vragen leidt bij de klantenservice. De verwachting is dan ook dat vragen opgevangen
kunnen worden door de staande organisatie en de meerkosten hiervan nihil zijn.
Gezien de kwaliteit van de gegevens in de BRK zijn eventuele correctiekosten naar aanleiding van
het openen van deze gegevens nihil. Overigens gaat het hier om het wijzigen van gegevens door
betrokkenen en niet om correctie in de zin van correctierecht.
33
Kamerstukken II 2013/14, 33 750 XII, nr. 12
25
Handelsregister
Alternatief exclusief privacy gevoelige datavelden
Alle bedragen x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
€ -8.114
€ -8.114
€ -7.638
€ -7.638
€ -7.491
€ -7.491
€ -7.344
€ -7.344
€ -7.198
€ -7.198
€0
€0
€0
€0
€0
Kosten voor beschikbaar stellen
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
Ontsluitingskosten
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€0
€0
€0
€0
€0
Kosten voor beschikbaar houden
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
Infrastructuur & Beheer
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
Effecten op de operationele kosten
€ 49
€ 46
€ 45
€ 44
€ 43
Handling kosten
€ 49
€ 46
€ 45
€ 44
€ 43
Inrichting helpdesk
nihil
nihil
nihil
nihil
nihil
Correctiekosten
nihil
nihil
nihil
nihil
nihil
€ -8.374
€ -7.901
€ -7.755
€ -7.609
€ -7.464
Omzetverlies verstrekkingen
Burgers & bedrijfsleven
Overheden
Standaardisatie
Totaal
Bron: Kamer van Koophandel (de bedragen worden in de tekst verder toegelicht)
Alternatief inclusief privacy gevoelige datavelden
Alle bedragen x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
Omzetverlies verstrekkingen
€ -41.209
€ -38.790
€ -38.044
€ -37.299
€ -36.554
Burgers & bedrijfsleven
€ -41.209
€ -38.790
€ -38.044
€ -37.299
€ -36.554
€0
€0
€0
€0
€0
Kosten voor beschikbaar stellen
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
Ontsluitingskosten
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€ -9
€0
€0
€0
€0
€0
Kosten voor beschikbaar houden
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
Infrastructuur & Beheer
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
€ -300
Effecten op de operationele kosten
€ 247
€ 233
€ 228
€ 224
€ 219
Handling kosten
€ 247
€ 233
€ 228
€ 224
€ 219
Inrichting helpdesk
nihil
nihil
nihil
nihil
nihil
Correctiekosten
nihil
nihil
nihil
nihil
nihil
€ -41.271
€ -38.866
€ -38.125
€ -37.384
€ -36.644
Overheden
Standaardisatie
Totaal
Bron: Kamer van Koophandel (de bedragen worden in de tekst verder toegelicht)
Voor het openen van data uit het NHR is gekeken naar twee alternatieven. Bovenstaande tabellen
geven voor beide alternatieven de gevolgen weer voor de Kamer van Koophandel. Het verschil
komt met name voort uit het verwachte omzetverlies. De regels worden hieronder verder toegelicht.
26
Omzet verstrekkingen
Afhankelijk van het volledig (incl. privacy gevoelige datavelden) of gedeeltelijk openen van het NHR
zal een deel van de omzet mogelijk wegvallen doordat afnemers zullen kiezen voor het afnemen
van gratis open data. In de berekening is uitgegaan van een 100% omzetverlies op de producten
waarvan de data worden geopend om het maximum bedrag te bepalen wat gefinancierd zou
moeten worden. In de praktijk is denkbaar dat het percentage lager ligt doordat afnemers alsnog
kiezen voor betaalde informatieproducten, met name vanwege de actualiteit.
Kosten beschikbaar stellen data
Het beschikbaar stellen van data bestaat de handelingen die nodig zijn om ten minste maandelijks
een nieuwe dataset, dan wel de mutaties op de bestaande dataset online te ontsluiten. Een
inschatting van deze benodigde handelingen komt uit op een structurele tijdsinspanning van twee
dagen per maand voor de Kamer van Koophandel.
Er behoeven geen extra kosten gemaakt te worden voor standaardisatie. De gegevens zijn
grotendeels al online te verkrijgen en de inspanning om deze als bulk aan te kunnen bieden zijn
nihil.
Kosten beschikbaar houden data
Er kan door de Kamer van Koophandel geen inschatting worden gegeven voor het beschikbaar
houden van data. De geschatte meerkosten voor infrastructuur, beheer en ondersteuning hebben
we daarom gelijkgesteld aan die van het Kadaster voor de BRK.
Operationele kosten
De totale kosten van informatieverstrekkingen bedroegen ca. € 27 miljoen in 2012. Er kan door de
Kamer van Koophandel geen nadere detaillering van deze kosten worden gegeven. Voor de
berekening van het effect op de handling kosten is uitgegaan van dezelfde berekening als voor het
Kadaster omdat de dienstverlening grosso modo vergelijkbaar is.
De Kamer van Koophandel geeft aan dat het beantwoorden van vragen onderdeel is van het
huidige takenpakket. De verwachting is dat vragen opgevangen kunnen worden door de staande
organisatie en de meerkosten hiervan nihil zijn.
Gezien de kwaliteit van de gegevens in het NHR zijn eventuele correctiekosten naar aanleiding van
het openen van deze gegevens nihil. Overigens gaat het hier om het wijzigen van gegevens door
betrokkenen en niet om correctie in de zin van correctierecht.
27
5.2 Afnemers
Basisregistratie Kadaster
Alle bedragen x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
Besparingen afnamekosten
€ 46.233
€ 45.965
€ 45.764
€ 45.496
€ 45.094
Besparingen burgers & bedrijven
€ 46.233
€ 45.965
€ 45.764
€ 45.496
€ 45.094
€0
€0
€0
€0
€0
Belastingeffect burgers & bedrijven
€ -9.247
€ -9.193
€ -9.153
€ -9.099
€ -9.019
Totaal
€ 36.986
€ 36.772
€ 36.611
€ 36.397
€ 36.075
2014
2015
2016
2017
2018
Besparingen afnamekosten
€ 8.114
€ 7.638
€ 7.491
€ 7.344
€ 7.198
Besparingen burgers & bedrijven
€ 8.114
€ 7.638
€ 7.491
€ 7.344
€ 7.198
€0
€0
€0
€0
€0
€ -1.623
€ -1.528
€ -1.498
€ -1.469
€ -1.440
€ 6.491
€ 6.110
€ 5.993
€ 5.875
€ 5.758
2014
2015
2016
2017
2018
Besparingen afnamekosten
€ 41.209
€ 38.790
€ 38.044
€ 37.299
€ 36.554
Besparingen burgers & bedrijven
€ 41.209
€ 38.790
€ 38.044
€ 37.299
€ 36.554
€0
€0
€0
€0
€0
Belastingeffect burgers & bedrijven
€ -8.242
€ -7.758
€ -7.609
€ -7.460
€ -7.311
Totaal
€ 32.967
€ 31.032
€ 30.435
€ 29.839
€ 29.243
Besparingen overheden
Handelsregister
Alternatief exclusief privacy gevoelige datavelden
Alle bedragen x € 1.000
Besparingen overheden
Belastingeffect burgers & bedrijven
Totaal
Alternatief inclusief privacy gevoelige datavelden
Alle bedragen x € 1.000
Besparingen overheden
Besparingen afnamekosten
Het besparingspotentieel van afnemers is per definitie even groot als het potentiële omzetverlies
aan de kant van de Kamer van Koophandel en het Kadaster. Overheden zullen (verplicht) gebruik
blijven maken van de diensten van de Kamer van Koophandel en het Kadaster, mede vanwege de
actualiteit van de gegevens. Daar zijn geen besparingen.
Belastingeffect burgers & bedrijven
Het effect voor de rijksoverheid is berekend als grote geldstroom (belastingen) op basis van de
minimale vennootschapsbelasting (20%). Enkel directe effecten op jaarbasis zijn berekend.
Indirecte (belasting) effecten naar aanleiding van besparingen in voorgaande jaren zijn niet
meegenomen in de berekening.
28
5.3 Marktpartijen
Basisregistratie Kadaster
Alle bedragen x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
Economische bedrijvigheid
€ 84.704
€ 84.704
€ 84.704
€ 84.704
€ 84.704
Waardecreatie
€ 84.705
nihil
€ 84.705
nihil
€ 84.705
nihil
€ 84.705
nihil
€ 84.705
nihil
€ -16.941
€ -16.941
€ -16.941
€ -16.941
€ -16.941
€ 67.763
€ 67.763
€ 67.763
€ 67.763
€ 67.763
Waardedestructie
Belastingeffect burgers & bedrijven
Totaal
Economische bedrijvigheid - waardecreatie
De extra waarde die gecreëerd wordt door het openen van data is zeer lastig te voorspellen. Er zijn
verschillende onderzoeken gedaan de laatste jaren naar de (maatschappelijke) waarde van open
data. De resultaten van deze onderzoeken lopen sterk uiteen. De baten van open data moeten
vooral gezocht worden in nieuwe economische bedrijvigheid door bijvoorbeeld innovatieve
toepassingen van data.
Hoewel er weinig empirisch bewijs voorhanden is zijn er wel sterke aanwijzingen dat het openen
van data leidt tot meer economische bedrijvigheid. Een belangrijk gegeven daarbij is hoe vaak de
open data wordt hergebruikt. Verondersteld wordt dat hoe vaker de data gebruikt worden, hoe
groter de baten. Open data worden zonder beperkingen verstrekt en het is dan ook niet te zeggen
hoe of met wel doeleinde de data gebruikt worden. Een verlaging van de tarieven voor
overheidsdata naar marginale of geen kosten leidt tot een mogelijke toename van hergebruik tussen
de 10 en 100 maal.34 Dit wordt onderbouwd door cijfers van Companies House
(handelsregisterhouder in Engeland). Companies House maakte in 2012, naast het volledig openen
van data in bulkvorm, een aantal bedrijfsgegevens gratis inzichtelijk en vrij doorzoekbaar. Dit heeft
geresulteerd in ruim 135.000 gratis bevragingen in 2011/12 en 225.000 gratis bevragingen in
2012/13 ten opzicht van ongeveer 9.000 respectievelijk 7.000 betaalde bevragingen.35
Open geografische data en open bedrijfsinformatie worden door het bedrijfsleven het meest gebruikt
met respectievelijke 51,1% en 46,8%.36 We nemen daarom aan dat het openen van de BRK en het
NHR leidt tot een vermenigvuldiging van het gebruik van deze data met een factor 10.
Om een inschatting te maken van de waarde van open data gaan we uit van een berekening waarbij
we de aanname doen dat hergebruik van data een tijdsinspanning tot gevolg heeft bij de
hergebruiker. De gespendeerde tijd zegt dan iets over de door burgers en bedrijven gepercipieerde
waarde van de data omdat deze tijd ook anders aangewend had kunnen worden. Om vervolgens de
waarde te bepalen gaan we uit van een kostprijs per minuut op basis van een modaal inkomen.37
We doen de aanname dat één hergebruik een tijdsinspanning kent van twee minuten. Het resultaat
van deze berekening wordt beschouwd als extra omzet waarover belasting wordt verrekend.
34
Pricing Of Public Sector Information Study (POPSIS), European Commission, 2011.
35
Statistical tables on companies registration activities, Companies House, 2013.
36
Spanish Open Data Portal Annual Report, Characterization Study of the Infomediary Sector, 2012.
37
Bron CBS: € 34.500 + 25% werkgeverslasten = € 43.000 / 260 (werkdagen) / 8 / 60 = € 0,34 euro per
minuut.
29
Voor deze berekening is eerst het huidig gebruik te bepalen. Hiervoor berekenen we de afzet van
het product met het grootste aandeel in de gebudgetteerde omzet in 2014, gecorrigeerd voor het
maximale overheidsdeel hiervan. Het grootste deel van de omzet uit de BRK voor het Kadaster
loopt via Kadaster Online (€ 43 miljoen = 63% van de omzet). De afzet op basis van de prijs voor
een afschrift of kadastraal bericht (€ 3,5) is ongeveer 12.286.000.
Het resultaat van 2014 is doorgetrokken naar de volgende jaren.
Economische bedrijvigheid - waardedestructie
Notarissen, financiële instellingen (banken, verzekeringen, hypotheken), makelaars, bouwbedrijven
en nutsbedrijven zijn de grootste private afnemers van data uit de BRK. Daaromheen is een aantal
intermediaire partijen die al dan niet met toegevoegde waarde informatiediensten aan de
(professionele) vastgoedmarkt aanbieden. Deze laatste groep zou mogelijk nadelige gevolgen
kunnen hebben door ondermijning van het verdienmodel en toetredende concurrentie. De
verwachting van het Kadaster en de marktpartijen die in het kader van deze businesscase zijn
benaderd, is dat de effecten mee zullen vallen. Dit komt met name omdat het veelal gaat om
levering van producten op maat en vanwege mogelijke kostenbesparingen voor deze partijen door
gebruik te maken van open data. De destructie van waarde wordt daarom geschat op nihil.
Belastingeffect burgers & bedrijven
Het effect voor de rijksoverheid is berekend als grote geldstroom (belastingen) op basis van het
laagste tarief voor de vennootschapsbelasting (20%). Enkel directe effecten op jaarbasis zijn
berekend. Indirecte (belasting) effecten naar aanleiding van besparingen in voorgaande jaren zijn
niet meegenomen in de berekening.
Handelsregister
Alternatief exclusief privacygevoelige datavelden
Alle bedragen x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
Economische bedrijvigheid
€ 8.756
€ 8.756
€ 8.756
€ 8.756
€ 8.756
Waardecreatie
€ 8.756
nihil
€ 8.756
nihil
€ 8.756
nihil
€ 8.756
nihil
€ 8.756
nihil
€ -1.751
€ -1.751
€ -1.751
€ -1.751
€ -1.751
€ 7.005
€ 7.005
€ 7.005
€ 7.005
€ 7.005
2014
2015
2016
2017
2018
Economische bedrijvigheid
€ 44.468
€ 44.468
€ 44.468
€ 44.468
€ 44.468
Waardecreatie
Waardedestructie
€ 44.468
Nihil
€ 44.468
Nihil
€ 44.468
Nihil
€ 44.468
Nihil
€ 44.468
Nihil
Belastingeffect Burgers & bedr.
€ -8.894
€ -8.894
€ -8.894
€ -8.894
€ -8.894
Totaal
€ 35.574
€ 35.574
€ 35.574
€ 35.574
€ 35.574
Waardedestructie
Belastingeffect burgers & bedrijven
Totaal
Alternatief inclusief privacygevoelige datavelden
Alle bedragen x € 1.000
30
Economische bedrijvigheid
Voor het bepalen van de economische waarde van het openen van het NHR wordt dezelfde
redenering en berekening gebruikt als bij de BRK.
In het alternatief waar een beperkt deel van het NHR geopend is, is de economische bedrijvigheid
ca. € 8,7 miljoen. In dit alternatief zullen met name de producten Adressen en Mutatieabonnement
van de Kamer van Koophandel vervallen. Onbekend is wat nu de afzet is op deze producten. De
totale omzet is 20% ten opzichte van de omzet in het alternatief inclusief privacygevoelige
datavelden. Deze verhouding is aangehouden voor de berekening.
In het alternatief waarin het NHR volledig wordt geopend gaat het met name om het product
Uittreksel, zowel online als op papier. Online bedraagt de verwachte omzet (exclusief het maximale
overheidsdeel van € 5,1 miljoen) € 15,4 miljoen. De omzet voor uittreksels op papier bedraagt € 8,6
miljoen. Samen gaat het om 45% van de omzet en een afzet van 6,5 miljoen.
Banken, verzekeringsmaatschappijen en handelsinformatiebureaus zijn de grootste private
afnemers van data uit het NHR. Deze laatste groep kan mogelijk nadelige gevolgen hebben door
ondermijning van het verdienmodel en toetredende concurrentie. De gevolgen voor deze partijen
zijn lastig te bepalen. Op basis van een reactie van de Nederlandse Vereniging van
Handelsinformatiebureaus kan worden gesteld dat mogelijke gevolgen zowel positief als negatief
zijn. Zo kan er een kostenbesparing plaatsvinden omdat gegevens niet meer ingekocht hoeven te
worden maar ook een omzetverlies omdat bestaande klanten gebruik zullen maken van open data
in plaats van de diensten van de aanbiedende bureaus. Daarnaast wordt er meer concurrentie
voorzien door toetredende partijen en ook de introductie van nieuwe toepassingen door deze
partijen. Dit leidt vervolgens tot een afwaardering van de marktwaarde van bestaande aanbieders.
Omdat niet te zeggen is wat het resultaat zal zijn van deze gevolgen, wordt gesteld dat deze elkaar
opheffen en zodoende nihil is.
Belastingeffect burgers & bedrijven
Het effect voor de rijksoverheid is berekend als grote geldstroom (belastingen) op basis van het
laagste tarief voor de vennootschapsbelasting (20%). Enkel directe effecten op jaarbasis zijn
berekend. Indirecte (belasting) effecten naar aanleiding van besparingen in voorgaande jaren zijn
niet meegenomen in de berekening.
31
5.4 Risicoanalyse
Nr.
1.
Risico
Privacy
Kans
H
Effect
H
Impact
Kosten en baten in deze businesscase komen
(grotendeels) te vervallen doordat de maatregel niet
ingevoerd kan worden.
2.
Rechtszekerheid
M
L
De rechtszekerheid kan, met name in de beginperiode, in
het geding komen door onduidelijkheid over de
authenticiteit van data.
3.
Buget/input financiering
komt te vervallen
L
L
Herverdeling van middelen. Resultaat voor de overheid
als geheel is nihil.
4.
Non Mailing Indicator
L
L
Een deel van de data kan/mag niet als open data worden
verstrekt. Hiermee vervalt een deel van de baten.
5.
Concurrentievervalsing
marktpartijen
L
L
Mogelijke claims en rechtszaken van marktpartijen.
Onderzoek en eerdere ervaringen wijzen uit dat kans op
en toewijzing van dergelijke claims klein is.
H – Hoog, M – Midden, L – Laag
Toelichting op de risico’s
1. Privacy
In de businesscase is uitgegaan van het volledig openen van data uit de basisregistraties BRK en
NHR. Om dit te realiseren zullen wetswijzigingen nodig zijn, met name op privacy gebied. Wanneer
de huidige en aankomende wetgeving op het gebied van privacy van toepassing blijft zullen baten
en lasten grotendeels vervallen omdat in dat geval de maatregel niet (volledig) kan worden
ingevoerd.
De kans is reëel omdat er mogelijk wetswijzigingen nodig zullen zijn. Uit een korte internationale
rondgang blijkt dat het volledig (of grotendeels) openen van het handelsregister mogelijk is. Het
effect is dat het volledig openen van de BRK en het NHR niet mogelijk is en daarmee de kosten en
baten in deze businesscase grotendeels komen te vervallen.
2. Rechtszekerheid
Dit heeft men name te maken met mogelijk onduidelijkheid over de authenticiteit van data door
hergebruik en mogelijke interpretatiefouten door gebruikers. Dit zou een negatief effect hebben op
de rechtszekerheid.
De kans wordt ingeschat als beperkt, gezien de ervaringen met het openen van andere datasets.
Bovendien kan het risico worden gemitigeerd door bijvoorbeeld vermelding van een duidelijke
disclaimer en handleiding. Het effect is beperkt. Mogelijk zullen in de beginperiode na het openen
van data gevallen voorkomen waarin de rechtszekerheid in geding komt doordat bijvoorbeeld
bedrijven data doorleveren zonder hierbij de actualiteit te vermelden. Er wordt uitgegaan van een
zelfreinigend vermogen in de markt waardoor dergelijke partijen na verloop van tijd het zullen
verliezen van concurrenten.
32
Eventuele aansprakelijkheidsrisico’s voor de overheid naar aanleiding van het openen van data
lijken daarnaast beperkt.38
3. Buget/input financiering komt te vervallen
Hoewel het uitgangspunt is gehanteerd dat overheden gebruik zullen blijven maken van directe
levering uit de BRK en het NHR is het mogelijk dat er discussie ontstaat over de financiering omdat
andere afnemers (burgers en bedrijfsleven) gebruik kunnen maken van een gratis variant.
De kans is in het projectalternatief beperkt maar stijgt wanneer de verversingsfrequentie van de
data toeneemt. Het effect is voor de overheid als geheel minimaal doordat het gaat om een
herverdeling van gelden tussen overheden.
4. Non Mailing Indicator
Van de 2,7 miljoen rechtspersonen en ondernemingen in het NHR heeft 660.000 de non mailing
indicator aangezet. Dat betekent dat van deze ondernemingen de gegevens in het product
“adressen” niet wordt geleverd. In het product “mutatieabonnement” wel, maar dan wordt bij deze
gegevens vermeld dat deze niet gebruikt mogen worden voor marketing activiteiten.
Het effect is data van ca. 25% van de ondernemingen niet als open data kan worden aangeboden.
De kans is beperkt omdat ervan wordt uitgegaan dat door toevoeging van de vermelding dat de data
van de betreffende ondernemingen niet gebruik mogen worden voor marketing activiteiten
voldoende is gedaan om de rechten van ingeschreven te bewaken.
5. Concurrentievervalsing marktpartijen
Doordat huidige marktpartijen vaak al betaald data afnemen is het mogelijk dat zij claimen nadeel te
ondervinden van het gratis en open gaan verstrekken van data met financiële claims tot gevolg.
Zowel kans als impact zijn klein gezien eerdere rechtszaken, bijvoorbeeld rondom het openen van
data uit de BAG.
Gevoeligheidsanalyse
De twee belangrijkste variabelen om het resultaat te berekenen van het openen van data zijn: 1) Het
omzetverlies van de aanbieder en 2) het hergebruik van data door afnemers.
De eerste variabele leidt tot kosten omdat afnemers minder producten afnemen. De tweede
variabele leidt tot baten doordat hergebruik economische waardecreatie tot gevolg heeft.
De berekening de baten van open data zijn grotendeels gebaseerd op aannames omdat er een
grote mate van onzekerheid zit in het effect op met name de economische waardecreatie. Andere
38
Zie : Aansprakelijkheid voor Open Data, Het Bureau Forum Standaardisatie, 2012,
https://www.logius.nl/fileadmin/os/Vergaderstukken/12._FS_39-0907B_Rapportage_open_data_en_aansprakelijkheid.pdf.
33
onderzoeken hebben hoge verwachtingen van deze baten maar zijn ook niet in staat geweest hier
een onderbouwd model aan ten grondslag te leggen. De baten zijn berekend op basis van onder
andere een aangewende tijdseenheid per hergebruik. Aanpassing van deze variabele leidt direct tot
aanpassing van de resultaten.
Ook de lasten zijn berekend op basis van aannames. Hoewel het maximale omzetverlies goed te
berekenen is, is de verwachte afname van de omzet een aanname. Deze hangt samen met de
doeleinden waarvoor de huidige afnemers de data gebruiken en of deze doeleinden ook bereikt
kunnen worden door gebruik te maken van open data. Daar speelt de actualiteit van deze data een
grote rol. De verwachting is dat hoe actueler de open data is, hoe groter het omzetverlies zal zijn bij
de verstrekker van betaalde informatieproducten.
Deze onzekerheid zorgt voor een brede bandbreedte tussen de verwachte baten en lasten. In de
businesscase is het uitgangspunt gehanteerd dat er rekening gehouden wordt met maximale lasten,
en dus een omzetverlies van 100%. Daarentegen is een inschatting gemaakt van een stijging van
het (her)gebruik met een factor 10, wat leidt tot baten. In onderstaande tabel is de gevoeligheid
zichtbaar gemaakt in de verwachte netto resultaten voor de overheid bij verschillende maten van
omzetverlies en hergebruik.
Tabel: Percentage omzetverlies en factor hergebruik (uitgangssituatie 2014)
Alle bedragen x € 1.000
0%
20%
40%
60%
80%
100%
0x
€ -618
€ -14.009
€ -28.019
€ -42.028
€ -56.038
€ -70.047
5x
€ 12.299
€ -1.092
€ -15.102
€ -29.111
€ -43.120
€ -57.130
10 x
€ 25.216
€ 11.825
€ -2.184
€ -16.194
€ -30.203 € -44.213
15 x
€ 38.134
€ 51.051
€ 24.742
€ 37.659
€ 10.733
€ 23.650
€ -3.277
€ 9.640
20 x
€ -17.286
€ -4.369
€ -31.295
€ -18.378
Rood – Negatief, Groen – Positief, Wit – Midden
34
6.
Conclusies en aanbevelingen
6.1
Conclusie
In deze businesscase is onderzocht wat de kosten, baten en risico’s zijn van het als open data
aanbieden van data uit de Basisregistratie Kadaster (BRK) en het Handelsregister (NHR). Hiertoe is
het nulalternatief afgezet tegen een projectalternatief waarin beide registraties als een dataset gratis
en actief online ter beschikking worden gesteld. De dataset wordt ten minste maandelijks geüpdate
en wordt as-is aangeboden. Dat wil zeggen dat er geen andere bewerkingen van data plaatsvinden
dan noodzakelijk is voor het aanbieden, zoals het doorzoekbaar maken middels een interface.
De geconstateerde effecten zijn kwalitatief beschreven en waar mogelijk gekwantificeerd en
gemonetariseerd. In de berekeningen die hieraan ten grondslag liggen zijn noodzakelijkerwijs
aannames gedaan. Gebleken is dat het bepalen van de waarde van open data, en daarmee een
groot deel van de baten in deze businesscase, zeer lastig is door de grote mate van onzekerheid
over het verwachte hergebruik en de verwachte waardecreatie door toepassing van open data. De
bandbreedte van de te verwachten resultaten is hierdoor zeer breed. De (financiële) resultaten van
deze businesscase kunnen dus niet zonder meer als feiten worden aangenomen en geven meer
een beeld van mogelijke uitkomsten, waar nog vele mitsen en maren aankleven.
Desondanks is getracht om een zo reëel mogelijk beeld te schetsen van de kosten, baten en
risico’s. De kosten bestaan vooral uit het potentiële omzetverlies van de verstrekkende organisaties
(Kadaster en Kamer van Koophandel). Deze kosten zijn ook vrij nauwkeurig te berekenen omdat
omzetcijfers bekend zijn. Om een prudente schatting te maken van het resultaat voor de overheid is
het uitgangspunt gekozen dat het verlies aan omzet maximaal is.
De baten liggen in kwalitatieve zin met name in de hoek van de toename van transparantie en
openheid, met een positief effect op het vertrouwen in de overheid tot gevolg. Baten voor de
verstrekkende organisatie zijn onder andere een positief effect op de legitimiteit, doordat er meer
gebruik gemaakt wordt van haar data, en een toename van de externe oriëntatie door het naar
buiten treden van de organisatie met haar data. Voor marktpartijen zijn de baten van open data
vooral de stimulans van creativiteit en van innovatie, en nieuwe toetreders op de markt. Er zijn vele
voorbeelden van innovatieve toepassingen met open data die hebben geleid tot niet alleen
economische waardecreatie maar ook tot meer gemak bij de gebruiker. Toetreding van nieuwe
marktpartijen leidt tot concurrentie waarvan aangenomen wordt dat het op de markt als geheel een
positief effect heeft. Onder andere omdat dit een nieuwe stimulans is op innovatie.
Het als open data aanbieden van data uit de BRK en het NHR brengt ook risico’s met zich mee. De
belangrijkste geïdentificeerde risico’s zijn de privacyaspecten en de rechtszekerheid.
Het aanpassen van wetgeving (zoals in de Wet bescherming persoonsgegevens en register
specifieke wetgeving) is randvoorwaardelijk voor het volledig openen van data uit beide registraties.
Dat betekent dat er een reële kans bestaat dat het niet mogelijk is om de data uit de BRK en het
NHR als (grotendeels) open data aan te bieden.
Rechtszekerheidsrisico’s komen voort uit onduidelijkheid bij hergebruikers over de authenticiteit en
actualiteit van data. Hierdoor zouden mogelijk beslissingen genomen worden op basis van
verouderde of onjuiste data. Het idee is echter dat de kans hierop klein is omdat aangenomen wordt
35
dat wanneer juiste data essentieel zijn, deze alsnog zal worden opgevraagd in de vorm van een,
eventueel gewaarmerkt, informatieproduct bij het Kadaster of de Kamer van Koophandel.
Kosten-batenanalyse
We schetsen twee scenario’s: directe realisatie en op basis van besparingsverliezen. Beide
scenario’s zijn zoals ook eerder aangegeven gebaseerd op de aannames zoals gepresenteerd in
deze businesscase en kennen een hoge mate van onzekerheid. We gaan uit van het volledig als
open data aanbieden van de BRK en het NHR, inclusief privacy gevoelige datavelden.
Het scenario van directe realisatie gaat uit van het vallen van de volledige baten en lasten
(maximaal omzetverlies en maximaal hergebruik) vanaf 2014 tot en met 2018. In het scenario met
besparingsverliezen gaan we uit van realisatie in 2014 en het optreden van baten en lasten vanaf
2015 met jaarlijks aflopende besparingsverliezen (25% per jaar).
Scenario “direct”
Alle bedragen x € 1.000
Baten
Bedrijfsvoering
 waarvan Kadaster 
 waarvan KvK
2014
2015
2016
2017
2018
€ 43.847
€ 43.279
€ 43.084
€ 42.875
€ 42.639
€ 524
€ 509
€ 503
€ 497
€ 490
€ 277
€ 276
€ 275
€ 273
€ 271
€ 247
€ 233
€ 228
€ 224
€ 219
Grote geldstromen
 belastingeffect( omzetverlies)
€ 43.323
€ 42.770
€ 42.581
€ 42.378
€ 42.149
€ 17.489
€ 16.951
€ 16.762
€ 16.559
€ 16.330
 belastingeffect (eco. bedr).
€ 25.834
€ 25.819
€ 25.819
€ 25.819
€ 25.819
€ -88.060
€ -85.373
€ -84.426
€ -83.413
€ -82.266
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
€ -600
€ -87.442
€ -600
€ -84.755
€ -600
€ -83.808
€ -600
€ -82.795
€ -600
€ -81.648
€ -46.233
€ -45.965
€ -45.764
€ -45.496
€ -45.094
Kosten
Kosten realisatie / exploitatie
 waarvan ontsluitingskosten
 waarvan infra en beheer
Geschat omzetverlies
 waarvan Kadaster
 waarvan KvK 
€ -41.209
€ -38.790
€ -38.044
€ -37.299
€ -36.554
Resultaat
€ -44.213
€ -42.094
€ -41.342
€ -40.538
€ -39.627
We hanteren een reële risicovrije discontovoet van 2½% en een risico-opslag van 3%, tezamen
5½%.39 De netto contante waarde over de jaren 2014 tot 2018 bedraagt € -178 miljoen, zonder
meerwaarde.
39
Kamerstukken II, 2009/10, 29 352, nr. 4.
36
Scenario “besparingsverlies”
Alle bedragen x € 1.000
2014
2015
2016
2017
2018
€0
€ 10.820
€ 21.542
€ 32.156
€ 42.639
75%
50%
25%
0%
Baten
Besparingsverliezen
Bedrijfsvoering
€ 127
€ 252
€ 373
€ 490
 waarvan Kadaster 
€ 69
€ 138
€ 205
€ 271
 waarvan KvK
€ 58
€ 114
€ 168
€ 219
€ 10.692
€ 4.238
€ 21.290
€ 8.381
€ 31.783
€ 12.419
€ 42.149
€ 16.330
€ 6.455
€ 12.909
€ 19.364
€ 25.819
€ -618
€ -64.184
€ -42.522
€ -21.317
€ -82.266
Kosten realisatie / exploitatie
 waarvan ontsluitingskosten
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
€ -618
€ -18
 waarvan infra en beheer
€ -600
€ -600
€ -600
€ -600
€ -600
€ -21.189
€ -11.491
€ -41.904
€ -22.882
€ -62.096
€ -34.122
€ -81.648
€ -45.094
€ -9.698
€ -19.022
€ -27.974
€ -36.554
€ -10.987
€ -20.980
€ -30.558
€ -39.627
Grote geldstromen
 belastingeffect( omzetverlies)
 belastingeffect (eco. bedr).
Kosten
Geschat omzetverlies
 waarvan Kadaster
 waarvan KvK 
Resultaat
€ -618
De netto contante waarde over de jaren 2014 tot 2018 bedraagt € -83 miljoen, zonder meerwaarde.
We concluderen dat de maatregel in financieel opzicht in alle gevallen negatief uitpakt. In dergelijke
gevallen kan nog overwogen worden de maatregel wel in te voeren vanwege maatschappelijke
(kwalitatieve) baten.
37
6.2
Aanbevelingen
De businesscase voor de overheid is op dit moment negatief. De vraag is of de met de maatregel
gerealiseerde maatschappelijke (kwalitatieve) baten opwegen tegen de financiële gevolgen van
invoering.40 Daarbij zouden in onze optiek de maatschappelijke baten van meer transparantie van
de overheid en meer innovatie met economische bedrijvigheid tot gevolg, meegewogen moeten
worden. Is dit oordeel positief (nog steeds vanuit overheidsbreed perspectief), dan adviseren we
invoering van de maatregel. Daarbij is het aan te bevelen om de gewenste actualiteit en volledigheid
van de ter beschikking gestelde open data te bepalen. Hoe actueler en vollediger de open data is,
hoe groter de herbruikbaarheid en dus de economische waarde. Dit heeft vervolgens weer gevolgen
voor de grootte van het omzetverlies. Dat zal groter zijn naarmate de open data actueler is omdat
afnemers minder geneigd zijn te betalen voor data die niet actueler is of andere meerwaarde heeft.
De vervolgstap is dan het onderzoeken van de financieringsmogelijkheden en de juridische
mogelijkheden.
Het maximaal te financieren bedrag op basis van het projectalternatief is € 44 miljoen jaarlijks.
Onderzocht moet worden waar dekking gevonden kan worden voor dit bedrag. De
financieringsbehoefte komt voort uit een herverdeling van baten van de overheid naar burgers en
bedrijfsleven. De behoefte kan tijdelijk zijn of kleiner worden na verloop van tijd doordat
maatschappelijke baten (economische bedrijvigheid) als grote geldstroom terugvloeien richting het
Rijk. In eerste instantie kan gekeken worden naar:
1. Verhoging van registratiekosten voor de BRK en het NHR.
Dit heeft echter ook mogelijk negatieve gevolgen voor de toegankelijkheid van de registraties.
In 2013 hebben 150.000 ondernemers zich ingeschreven in het Handelsregister.41 De huidige
registratiekosten bedragen € 50. Op basis van het geschat omzetverlies voor de KvK betekent dit
dat er een verhoging van de registratiekosten nodig is van € 275.
Het aantal verstrekte akten in 2012 bedroeg ca. 300.000.42 De huidige registratiekosten bedragen
€ 103 tot € 168. Op basis van het geschat omzetverlies voor het Kadaster betekent dit dat er een
verhoging van de registratiekosten nodig is van € 150.
Dit lijkt geen haalbaar alternatief.
2. De algemene middelen.
Toevoeging uit de algemene middelen voor dekking lijkt niet direct haalbaar gezien de huidige
financiële uitdagingen waar de overheid voor staat. Herverdeling van de algemene middelen is een
politieke keuze.
40
We hanteren het beslisschema voor digitale basisinfrastructuur, zie paragraaf 4.3 in Barink, H. e.a., De cost
gaet voor de baet uyt; Rapportage / advies financiering digitale (basis)infrastructuur, Interdepartementale
projectgroep DiFi, december 2013.
41
Startersprofiel 2013, Kamer van Koophandel Nederland
42
Jaarverslag Kadaster 2012
38
Bijlage A. Gegevens betrokkenen
Inhoudelijk opdrachtgever
VenJ
Inhoudelijk opdrachtgever
Kees Riezebos
Gedelegeerd inhoudelijk opdrachtgever
Fanny Wallebroek
Begeleidingscommissie
VenJ
Fanny Wallebroek (voorzitter begeleidingscommissie)
Clemens Willemsen
BZK
Imke Arts
IenM
Dirk van Barneveld
RWS
Wim de Haas
DUO
Toon Walschots
ECP
Maartje Breeman
EZ
Gerard Goudsmits
Kamer van Koophandel
Freddy Keij
Secretariaat SGO-3
Jos van der Ploeg
Overige betrokkenen
Kadaster
Dick Eertink
Nederlandse Vereniging
van
Handelsinformatiebureaus
-
Company.info
-
Info Service Hoogbruin –
www.kadasterservice.nl
-
PECT B.V. –
www.kadasterdata.nl /
www.kvkdata.nl
-
Onderzoeksteam
VKA
Paul Dam
VKA
Christian Verhagen
39
Bijlage B. Geraadpleegde literatuur
In deze businesscase is van de volgende documenten gebruik gemaakt (op volgorde van
publicatiedatum):



















Kamerstukken II, 2009/10, 29 352, nr. 4.
Pricing Of Public Sector Information Study (POPSIS), European Commission, 2011
Kamerbrief Hergebruik en Open Data: naar betere vindbaarheid en herbruikbaarheid van
overheidsinformatie, 30 mei 2011
Kamerstukken II 2011/12, 22 112, nr. 1338
Jaarverslag Kadaster 2012
Audit Basisregistratie Kadaster, Alterra, 2012
Spanish Open Data Portal Annual Report, Characterization Study of the Infomediary Sector,
2012
Aansprakelijkheid voor Open Data, Het Bureau Forum Standaardisatie, 2012
Opinion of the European Data Protection Supervisor, april 2012
Gij zult openbaar maken, Raad voor het openbaar bestuur (Rob), september 2012
Kamerstukken II 2012/13, 33 400 VII, nr. 27
Startersprofiel 2013, Kamer van Koophandel Nederland
Impact analyse, Open data en kadastrale registratie, Kadaster 2013
Statistical tables on companies registration activities, Companies House, 2013.
Kwaliteitsonderzoek Handelsregister, TNS NIPO (in opdracht van iNUP cluster STOUT), mei
2013
Algemene leidraad voor maat schappelijke kosten-batenanalyse, Centraal Planbureau, 2013
Visie Open Overheid, september 2013
Barink, H. e.a., De cost gaet voor de baet uyt; Rapportage / advies financiering digitale
(basis)infrastructuur, Interdepartementale projectgroep DiFi, december 2013
Kamerstukken II 2013/14, 33 750 XII, nr. 12
40
Bijlage C. Visuele weergave nul- en projectalternatief
41
Bijlage D. Internationale vergelijking
Open Data Barometer, 2013
NHR
Land
Verenigd
Koninkrijk
Sinds
2012
Frequentie
Maandelijks in bulk,
actuele gegevens gratis
opvraagbaar per
organisatie middels URI
Formaat
CSV
Website
http://download.companieshous
e.gov.uk/en_output.html
Noorwege
n
2012
Gestandaardise
erde queryinterface (API),
met CSV, XML,
YAML, JSON,
en JSONP
http://hotell.difi.no/?dataset=brre
g/enhetsregisteret
Denemark
en
2013
http://www.cvr.dk/Site/Forms/CM
S/DisplayPage.aspx?pageid=12
9
Belgie
2014
(verwac
ht)
http://economie.fgov.be/nl/onder
nemingen/KBO/Pubd/od/
Overig
Geen dataset,
gratis
verstrekking
BRK
Land
Verenigd
Koninkrijk
Sinds
2012
Frequentie
Maandelijks (20e van de
maand)
Formaat
Website
http://www.landregistry.gov.uk/m
edia/all-releases/pressreleases/2013/land-registry-goesbig-on-open-data
Overig
42
Bijlage E. Fiche maatregel Open data
Open data: niet privacygevoelige gegevens worden gratis verstrekt aan burgers en bedrijven en aan
overheidsorganisaties.
1.Korte omschrijving.
De gegevens uit het stelsel van basisregistraties worden in beginsel open data. Dit betekent dat de
verstrekking gratis is en dat deze data actief online beschikbaar worden gesteld. Tenzij er
beperkingen zijn vanuit privacy overwegingen.
2.Welke problemen lost deze maatregel op en/of welke kansen worden benut.
Indien overheidsinformatie als open data ter beschikking wordt gesteld kunnen bestaande afnemers
de informatie eenvoudiger, flexibeler en tegen minder kosten gebruiken, en kunnen nieuwe
afnemers diensten ontwikkelen die waarde toevoegen voor de maatschappij. Onder afnemers
worden verstaan gebruikers van overheidsinformatie zowel binnen als buiten de overheid. Buiten de
overheid betreft het dan zowel burgers als bedrijven.
In het huidige stelsel van basisregistraties is een deel reeds als open data gratis en zonder
beperkingen beschikbaar zoals de Basisregistratie Topografie (BRT) en de Basisregistratie
Adressen en gebouwen. Echter bijvoorbeeld de gegevens uit de Basisregistratie Kadaster en de
Basisregistratie Handelsregister worden niet als open data aangeboden, maar zijn enkel via
‘informatieproducten’ tegen betaling bij de bronhouder te bevragen. Voor een compleet overzicht
verwijzen we naar de Nederlandse open data portal.43
Voor de afnemers betekent dit een drempel voor het gebruik van de informatie. Het laten vervallen
van beprijzing en het zoveel mogelijk gebruiken van open standaarden voor het beschikbaar stellen
van data schept ruimte voor eenvoudiger gebruik en nieuwe toepassingen. Deze voordelen gelden
voor zowel afnemers binnen als buiten de overheid. Voor private partijen geldt dat zij nieuwe
toepassingen kunnen ontwikkelen die kunnen leiden tot verhoging van de economische
bedrijvigheid en van de belastinginkomsten door het rijk. Deze maatregel richt zich op het open en
toegankelijk maken van de gegevens en niet op de informatieproducten die de leverende partijen
aanbieden. Voor deze informatieproducten kan wel een tarief worden gevraagd omdat ze een
toegevoegde waarde hebben voor de afnemers.
3.Wat is nodig om deze maatregel te implementeren en hoeveel tijd kost het.
Bij open data wordt er vanuit gegaan dat de verstrekking van gegevens gratis is en dat deze
gegevens actief online beschikbaar zijn gesteld. Dit heeft impact op de organisatie, processen en
ICT van de organisaties die data gratis beschikbaar moeten stellen. De exacte impact hiervan is nog
niet in kaart gebracht. Bij een op te stellen businesscase voor deze maatregel waarbij kosten en
baten worden bepaald, zal de impact op de organisaties op
hoofdlijnen duidelijk moeten worden. Die impact ligt ondermeer in wegvallende inkomstenbronnen
en de kosten van het beschikbaar stellen en toegankelijk maken van de informatie.
Daarbij is van belang dat een aantal organisaties al om andere redenen wordt gedwongen om hun
werkprocessen aan te passen, namelijk naar aanleiding van de richtlijn hergebruik
overheidsinformatie. Op 13 juni 2013 heeft het Europees Parlement de “wijziging van richtlijn
43
Voor een compleet overzicht zie: https://data.overheid.nl/
43
2003/98/EG inzake het hergebruik van overheidsinformatie” aangenomen. De lidstaten moeten de
richtlijn voor 18 juli 2015 implementeren in hun eigen wetgeving. In de op te stellen businesscase
dient dit te worden verdisconteerd. De richtlijn probeert zoveel mogelijk belemmeringen voor gebruik
van overheidsinformatie weg te nemen. Onder andere door regels te formuleren ten aanzien van
machine leesbaarheid) maar ook door de hoofdregel dat voor het beschikbaar stellen van
overheidsdata niet meer dan marginale kosten in rekening mogen worden gebracht en dat de
berekening van tarieven transparant dient te zijn (met uitzonderingen) . Met het implementeren van
deze richtlijn wordt al deels tegemoet gekomen aan de voorgestelde maatregel , maar blijft
niettemin tarifering mogelijk van het verstrekken van (niet privacygevoelige) overheidsinformatie aan
derden. Echter de norm is wel maximaal “de marginale kosten voor hun vermenigvuldiging,
verstrekking en verspreiding”. Zoals eerder vermeld, in dit voorstel wordt bij open data er vanuit
gegaan dat de verstrekking gratis is en dat de gegevens actief online beschikbaar worden gesteld.
4.Wat zijn de verwachte kosten en baten van de maatregel.
De macro kosten en baten zijn te berekenen door het uitvoeren van een maatschappelijke KBA.
Dergelijke onderzoeken zijn in een andere context gedaan. De Europese commissie omschreef de
macro-baten kwantitatief als volgt:
“A recent study estimates the total market for public sector information in 2008 at € 28 billion across
the EU2. The same study indicates that the overall economic gains from further opening up public
sector information by allowing easy access are in the order of € 40 billion a year for the EU27.
However, the total direct and indirect economic gains from easier PSI re-use across the whole EU27
economy would be in the order of € 140 billion annually.”44
Daarnaast heeft de Europese Unie in 2011 een studie uit laten voeren (Pricing of Public Sector
Information Study ofwel POPSIS45) naar de effecten van het beschikbaar stellen van datasets door
overheden als open data en de financieringsarrangementen die daar in de diverse Europese landen
voor zijn verzonnen. De resultaten waren bemoedigend:
“In those cases where PSBs moved to marginal and zero cost charging or cost-recovery that is
limited to re-use facilitation costs only, the number of re-users increased by between 1,000% and
10,000%. Lowering charges may attract new types of re-users, in particular SMEs. This also applies
to cases where the price cuts have been less significant (or even absent), but where special pricing
schemes for SMEs were introduced. [...]
All case studies where PSBs have lowered their prices demonstrate that demand volumes expand
strongly (there have been increases of up to 7,000%). [...while...] Costs appear to increase very
little: in fact, they may eventually decrease if the volumes of re-use grow significantly. [...] Zero cost
pricing has the additional advantage that transaction costs decrease significantly. This decrease
applies not only to administrative costs, such as invoicing, but also to costs related to the monitoring
of compliance with license arrangements. Several PSBs have reported that intensified ties with reusers may lead to improved data quality and process efficiency.”
44
Digital Agenda: Commission's Open Data Strategy, Questions & answers, Reference: MEMO/11/891 Event
Date: 12/12/2011, http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-891_en.htm?locale=en
45
http://ec.europa.eu/information_society/policy/psi/docs/pdfs/report/11_2012/summary.pdf
44
Het onderzoek naar de effecten van de open basisregistratie topografie (BRT) 46 laat dit ook zien. Uit
de meting blijkt dat gebruik van de BRT in het afgelopen jaar vooral door bedrijven sterk is
toegenomen. Bedrijven zijn aan het experimenteren met het ontwikkelen van nieuwe toepassingen.
Ook is een verbreding van het gebruik van de BRT in nieuwe toepassingsvelden te constateren,
zoals cultuur, recreatie, creatieve industrie en (nieuwe) media.
Naast de macro baten de volgende twee micro-voorbeelden hoe open data bijdraagt aan de
economische ontwikkeling.
Omgevingsalert.
Met de OmgevingsAlert-app zie je in één oogopslag waar in jouw buurt vergunningaanvragen lopen.
Zodra je het gebied van jouw interesse hebt ingesteld krijg je vanzelf handige alerts als er nieuwe
vergunningaanvragen bijkomen, ook zonder dat je de app nog hoeft op te starten. Omgevingsalert is
de winnaar van de nationale app prijs 2013.
10000scholen.nl
De overheid verzamelt heel veel informatie over scholen. Genoemde site biedt ouders gemakkelijk
toegang tot die informatie.
5.Wie zijn de belanghebbenden bij deze maatregel en/of ervaren de grootste impact ?
De grootste negatieve impact zal worden ervaren door overheidsorganisaties die al dan niet op
wettelijke basis, een deel van hun exploitatiekosten dekken door tarifering aan burgers en/of
bedrijven. Een positieve impact is er op de economische ontwikkeling door het beschikbaar stellen
van gegevens die kunnen leiden tot nieuwe toepassingen danwel het verbeteren van de
gegevenskwaliteit in bestaande toepassingen. De overheid heeft uiteindelijk zelf ook baat bij het
beschikbaar stellen van open data. De nieuwe toepassingen kunnen ook leiden tot verhoogde
economische activiteit en verhoging van belastinginkomsten van het rijk.
6.Politiek gevoelige aspecten
De departementen die eigenaar zijn van een basisregistratie worden in potentie financieel geraakt
door de realisatie van deze maatregel. In het bijzonder de ministeries van EZ en I&M. De financiële
consequenties voor hergebruik/open data zijn nog niet duidelijk en moeten worden berekend in de
nog op te stellen businesscase. Inkomsten kunnen wegvallen maar tegelijkertijd zijn er ook
besparingen mogelijk. Daarnaast is er in de Tweede Kamer ruime politiek steun voor het stimuleren
van hergebruik van overheidsinformatie en open data.
7. Opdracht aan de opstellers van de businesscase
Stel een overheidsbrede businesscase op voor de maatregel dat gegevens uit het stelsel van
basisregistraties in beginsel open data zijn. Dit betekent dat de verstrekking gratis is en dat deze
data actief online beschikbaar worden gesteld. Tenzij er beperkingen zijn vanuit privacy
overwegingen. Neem in de businesscase ook kwalitatieve aspecten mee.
Bij de uitvoering worden de uitkomsten van een lopend onderzoek bij BZK met betrekking tot de
noodzakelijke investeringen voor openbaarmaking van open data meegenomen. Evenals informatie
die rondom activiteiten met betrekking tot de Europese hergebruikrichtlijn wordt verzameld.
46
http://www.kadaster.nl/web/Nieuws/Bericht/Rapport-over-effecten-open-data.htm
45

AI Kamperveen Vervoersbeperking Vogelgriep

Hoofd binnendienst landmeten (m/v)

2e Kwartaal 2014 - Cuban Aid Foundation

Jaarrekening 2013 - School Project Barodia

Open data en duurzaam business model

OpenTopo Kennisdag 25 april 2014

KBO - 10 bis - BOG Auctions

Nieuwsbrief kwartaal 4 | Werkkostenregeling - All

Kadastrale Kaart + omgeving

KBO - BOG Auctions