// WETENSCHAP EN PRAKTIJK ‘POLITIEK LAAT ZICH INPAKKEN DOOR BANKENLOBBY’ Door Hans Amesz De financiële sector is nog altijd fragiel. Om daar verbetering in te brengen, moet onder andere het eigen vermogen van de banken aanzienlijk worden verhoogd. Daarom moet ABN Amro bij een beursgang nieuwe aandelen uitgeven, zegt Arnoud Boot, hoogleraar Corporate Finance aan de Universiteit van Amsterdam. Foto: Archief UvA ‘Zonder een majeure versterking van het eigen vermogen van banken is herstel van de economie niet mogelijk’, zegt Arnoud Boot. ‘Als we vandaag uit het niets banken in de markt zouden moeten zetten, zouden we dat nooit doen met zo’n 3,6 procent eigen vermogen op de balans, maar met een percentage van zeg tussen de acht en vijftien. Banken hebben veel meer eigen vermogen nodig om de risico’s die zij lopen te kunnen opvangen. Als er een paar dingen bij een bank tegenzitten, treden zelfversterkende effecten op: mensen gaan twijfelen, leningen worden opgevraagd, er gebeuren allerlei zaken waardoor de bank het extra moeilijk krijgt. In die onrust wil je tijd hebben om te kunnen acteren, en naarmate je meer eigen vermogen hebt, is er meer tijd om maatregelen te nemen. Door versterking van het eigen vermogen kun je dus beter verliezen opvangen en je koopt tijd.’ CV Arnoud Boot is hoogleraar Corporate Finance en Financial Markets aan de Universiteit van Amsterdam en co-director van het Amsterdam Center for Law & Economics (ACLE). Hij is voorzitter van de Bankraad van De Nederlandsche Bank (DNB), lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de European Systemic Risk Board (ESRB) in Frankfurt. Hij is ook research fellow aan het Centre of Economic Policy Research (CEPR) in Londen en het Davidson Institute of the University of Michigan. Boot is lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) en voorzitter van de Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde (KVS). Van 2004 tot 2014 zat hij in de Sociaal Economische Raad (SER) en gedurende 20002001 was hij partner bij McKinsey & Co. In 2008 was Arnoud Boot president van de European Finance Association (EFA). 8 FINANCIAL INVESTIGATOR NUMMER 3 / 2014 Boot wijst erop dat er buitengewoon veel verschillende elementen in een bank zitten die allemaal met elkaar samenhangen; bovendien hangen de banken ook weer allemaal van elkaar af. ‘Dat is allemaal onvoorstelbaar ingewikkeld en de enige veiligheidsklep die je dan hebt, is een flinke buffer waardoor je iets geruster op je stoel kunt zitten: je kunt dan de tijd nemen om problemen op te lossen. Dit perspectief ontbreekt in de hele discussie over het bankwezen. Iedereen doet alsof je met een wiskundig model tot drie cijfers achter de komma kunt uitrekenen hoeveel eigen vermogen je, gegeven de risico’s, precies nodig hebt. Dat is echt onzinnig. Die modellen kunnen makkelijk gemanipuleerd worden omdat we ze niet begrijpen; ze zijn afhankelijk van wat je erin stopt en we weten niet precies wat we in die modellen moeten stoppen. We weten niet precies hoe het model in elkaar moet zitten, dus is ook de output van dat model onzeker. Hoe kun je daar dan op sturen? In deze hele discussie zijn we elkaar voor de gek aan het houden.’ BLACKMAIL De ingewikkeldheid van het bankwezen zorgt er volgens Boot voor dat de politiek niet tegen de bankiers op kan. ‘De politiek laat zich inpakken door de bankenlobby als het bijvoorbeeld gaat om versterking van het eigen vermogen van de banken. Het bankwezen heeft een geweldige troef achter de hand om daartegen te zijn, wat veel weg heeft van blackmail. Er wordt gezegd: als u ons dwingt meer eigen vermogen aan te houden, kost dat geld en moeten wij dat doorberekenen aan onze klanten die daardoor veel meer voor een lening moeten gaan betalen. Verder beweren de banken dat ze nauwelijks aan eigen vermogen kunnen komen, waardoor ze noodgedwongen het bedrag aan uitstaande leningen moeten verminderen, omdat het eigen vermogen dan toch relatief toeneemt.’ De politiek verkeert volgens Boot in onzekerheid over wat zij in ’s hemelsnaam met deze argumenten aan moet. ‘Dat geldt voor alle partijen, en verrassend genoeg het meest voor de VVD. Ik kan de VVD niet begrijpen, want dat is toch de partij van ondernemerschap en minder overheidsbemoeienis. Als je tegen meer eigen vermogen in het bankwezen bent, dan ben je dus tegen onder- Het Nederlandse bankwezen is ongeveer het minst gekapitaliseerde ter wereld. nemerschap in het bankwezen, want ondernemen doe je met eigen vermogen en niet voor rekening van de overheid, wat nu gebeurt. Als je vóór ondernemerschap en minder overheid bent, moet je pleiten voor meer eigen vermogen en al helemaal tegen elke vorm van subsidie op vreemd vermogen, zoals bijvoorbeeld de huidige hypotheekrenteaftrek. De logica moet terugkomen. Het argument dat aftrekmogelijkheden dienen als compensatie voor de hoge belastingtarieven snijdt geen hout, want die hoge tarieven bestaan juist omdat al die aftrekposten er zijn: als het belastingsysteem door allerlei aftrekposten wordt uitgehold, moeten de tarieven immers omhoog om toch het nodige belastinggeld binnen te krijgen.’ ONVERANTWOORD OVERHEIDSGEDRAG Sinds begin jaren negentig heeft Nederland door middel van zijn belastingsysteem het schulden maken gesubsiADVERTENTIE Trusted Determined Experts “A strong mix of theory and pragmatism in regulatory issues” Chambers Europe 2013 Uw primaire aandachtsgebied bestaat uit het verlenen van financiële diensten, maar het snel veranderende landschap van financiële regelgeving vraagt steeds meer van uw aandacht. Het nieuwe regulatory team van Simmons & Simmons in Amsterdam helpt u graag, zodat u zich ongestoord kunt concentreren op uw primaire doel. Dit gespecialiseerde team adviseert op het brede terrein van het financieel toezichtsrecht én verleent bijstand bij handhavingsvraagstukken en onderzoeken door de toezichthouders. Wij helpen u graag bij een efficiënt en soepel verloop van uitdagende processen, zoals de implementatie van de AIFMD, MIFID 2 en CRD 4 in uw organisatie. Onze cliënten waarderen onze enthousiaste, pragmatische en betrokken benadering van juridisch complexe vraagstukken. Ervaar het zelf! Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Rezah Stegeman via 020 722 2333 of [email protected]. simmons-simmons.com elexica.com @SimmonsLLP NUMMER 3 / 2014 FINANCIAL INVESTIGATOR 9 // WETENSCHAP EN PRAKTIJK Als we vandaag uit het niets banken in de markt zouden moeten zetten, zouden we dat nooit doen met zo’n 3,6 procent eigen vermogen op de balans. dieerd en dat heeft, zegt Boot, tot een implosie van ons financieel systeem geleid. ‘Het is niet voor niets dat in Nederland bijna elke financiële instelling is omgevallen; alleen de Rabobank niet, maar die is later door de Liboraffaire in de problemen gekomen. Dit land heeft zich financieel opgeblazen door een volstrekt onverantwoord overheidsgedrag met betrekking tot de vraag hoe om te gaan met schulden: je was een dief van je eigen portemonnee als je niet maximaal leende. Wij hebben als gevolg daarvan de grootste hypotheekberg ter wereld: die bedraagt 110 procent van het nationaal inkomen. In 1990 was dat nog maar 20 procent. Al die hypotheekleningen vormen een enorme risicofactor in de economie. Het gaat om letterlijk idiote bedragen. In ieder geval heeft de financiële crisis ervoor gezorgd dat de aftrekbaarheid van hypotheekleningen bespreekbaar is geworden en dat de aftrekmogelijkheden langzaam worden verminderd. Dat heeft ook directe consequenties voor het bankwezen, want als de hypotheekberg afneemt, worden ook de bankbalansen weer wat normaler met minder hypotheekleningen erop.’ Het Nederlandse bankwezen is ongeveer het minst gekapitaliseerde ter wereld. Boot vertelt dat ING, een paar maanden voordat het door de overheid gered moest worden, nog eigen aandelen aan het inkopen was, het tegenovergestelde van het eigen vermogen versterken. ‘Wat ING deed was machogedrag. Ik heb later aan Hommen, die toen commissaris was, gevraagd waarom men met die inkoop was doorgegaan. Zijn antwoord was: het management was heel bang dat stoppen negatief door de markt zou zijn opgevat. Je blijft dus aandelen terugkopen, terwijl je morgen wel degelijk problemen verwacht. Daardoor maak je de problemen groter. Dit geeft aan hoe het met het evenwicht in de financiële sector gesteld is, dat is het meest fragiele dat je je kunt voorstellen.’ RUGDEKKING In principe zijn we volgens Boot nog steeds van dit soort gedrag afhankelijk ‘om het zaakje bij elkaar te houden’. ‘De enige zekerheid die we nu hebben, is dat de overheid de bereidheid heeft getoond om banken te redden en dat waarschijnlijk in de toekomst ook zal doen, net zoals in Europa geldt dat sterke eurolanden de zwakke zullen 10 FINANCIAL INVESTIGATOR NUMMER 3 / 2014 helpen. De financiële sector weet dat zij hoe dan ook rugdekking van de overheid heeft, net als beleggers in de markt. Als er grote problemen ontstaan, zijn die zo onoverzichtelijk dat overheden meteen weer iedereen moeten helpen.’ Vóór de crisis had je kunnen roepen dat het financiële systeem fragiel is, maar dan had, zegt Boot, niemand geluisterd. ‘Nu luistert iedereen, maar de blueprint, waardoor we weten wat er in het geval van een volgende crisis moet gebeuren om te zorgen dat het systeem stabiel wordt, ontbreekt. Dat er geen blueprint lag en ligt, kun je trouwens ook academici verwijten. Een hoger eigen vermogen van banken is heel belangrijk, maar kan alleen maar onderdeel van de blueprint zijn.’ Als het noodzakelijk is het eigen vermogen te versterken, is een aandelenemissie voor de hand liggend. Voor ABN Amro is er, aldus Boot, een heel natuurlijk moment om dat te doen, namelijk de aanstaande beursgang. ‘Als alleen bestaande aandelen door de overheid worden verkocht aan andere beleggers, neemt het eigen vermogen van de bank niet toe. Dat gebeurt wel als er nieuwe aandelen worden geëmitteerd.’ NIEUWE AANDELEN ABN AMRO Het ministerie van Financiën heeft er nog geen uitspraak over gedaan of er bij de beursgang inderdaad nieuwe aandelen zullen worden uitgegeven. ‘Als banken heel weinig eigen vermogen hebben ten opzichte van hun risico’s, wat bij ABN Amro het geval is, is een versterking van dat eigen vermogen in zekere zin goed voor de overheid, want dan is de kans dat de bank omvalt kleiner. Maar voor de overheid als aandeelhouder is het in eerste instantie niet goed, omdat de aandelenkoers bij een emissie omlaag gaat. Naarmate de bank meer aandelenkapitaal heeft, wordt de kans dat de overheid in geval van verliezen bij moet springen, kleiner. Dat voordeel voor de overheid wordt weggehaald bij de aandeelhouders die meer risico moeten gaan dragen en een hogere risicopremie verlangen, met als gevolg een daling van de koers.’ Boot vindt, als gezegd, dat bij de beursgang van ABN Amro niet alleen overheidsaandelen moeten worden verkocht, maar ook nieuwe, want ‘anders ben je stupide bezig’. ‘Ik zou zeggen doe één om één: één overheidsaandeel verkopen en één nieuw aandeel uitgeven. Op mijn optimistische dagen denk ik dat de overheid daar wel gevoelig voor is, dat dat een manier is om ABN Amro op een versterkte manier in de markt te zetten. Uiteindelijk zijn sterke banken in het belang van de B.V. Nederland en in het geval van ABN Amro heeft de overheid alle troeven in handen, omdat zij voor 100 procent eigenaar van de bank is. Dus als je ergens wilt beginnen als overheid, begin dan bij ABN Amro.’ «
© Copyright 2024 ExpyDoc
