1 MAART 2014 - Peerke Donders

MAART 2014
jaargang 4 - nummer 1
Gouwe Peerke uitgereikt
Nieuwe vormen van liefde
Onderzoek naar
botten Peerke
Foto’s van Peerke
1
PEERKE DONDERS - MAART 2014
Voorwoord
Een rijke oogst aan onderwerpen, dat kun je zeggen over de inhoud van deze aflevering van
het Peerke Donders magazine. Een rijke oogst wil zeggen dat er allerwegen belangstelling
is voor de Tilburgse zalige en diens erfgoed, immaterieel en materieel. Het immaterieel
erfgoed vond aansluiting bij het Gouwe Peerke, een prijs die jaarlijks wordt uitgereikt
aan een initiatief in het teken van de Werken van Barmhartigheid. Het thema was dit keer
zeer actueel, namelijk ‘zorg van onderop’. Wat betreft het materiële erfgoed van Peerke
Donders besteedde het Suriname tijdschrift Parbode aandacht aan het Peerke Dondersmonument in het Wilhelminapark in Tilburg. Twee onderwerpen van uitersten die mooi
samenkomen in de persoon Peerke Donders en duidelijk maken dat er nog veel omtrent
zijn persoon te doen is. Daarvan staan in dit nummer nog vele meer voorbeelden.
De redactie
Nieuwsbrief Peerke Donders
Geïnteresseerden in Peerke Donders en alles wat er omtrent deze bekendste Tilburger
in binnen- en buitenland gebeurt, kunnen zich abonneren op een gratis nieuwsbrief.
Deze wordt digitaal verzonden. Hierin wordt in korte teksten verslag gedaan van alle
ontwikkelingen en gebeurtenissen. Tot de nieuwsbrief is besloten om te voorzien in de
groeiende behoefte aan in formatie over Peerke Donders. Aanmelden voor de nieuwsbrief kan eenvoudig via de website.
www.peerkedonders.nl
Kwartaaltijdschrift Peerke Donders
Naast een digitale nieuwsbrief is er nog steeds het kwartaaltijdschrift Peerke Donders
dat eveneens gratis wordt verspreid via onder meer de VVV aan de Nieuwlandstraat
en het Peerke Donders Paviljoen in Tilburg. Wie echter donateur is en per jaar 25 euro
of meer betaalt, ontvangt elk kwartaal dit mooie tijdschrift. Voor wie dit bedrag te hoog
is, kan contact opnemen met de abonnementenadministratie.
Girobetaalkaart voor steun aan Peerke Donders
In dit magazine treft u een girobetaalkaart aan. Door een bedrag over te maken wordt
u donateur en ondersteunt u de vele activiteiten die er omtrent Peerke Donders worden
Anton Jungerhans voor de Peerke Donders-kraam geanimeerd in gesprek met ‘fair’-bezoekers. (foto Paul Spapens)
Peerke Donders op
kerst/winter Fair van
Hasseltse kapel
Met een verkoopkraam vol met devotionalia, boeken, het kwartaaltijdschrift
en andere artikelen was de Stichting Vrienden Petrus Donders present op de
Kerst/Winter Fair in de Postelse Hoeve.
Deze was op 14 en 15 december vorig jaar voor de eerste keer georganiseerd door
de Stichting Vrienden van de Hasseltse Kapel. De reden voor deelname was volgens
voorzitter Anton Jungerhans van de vriendenstichting Peerke Donders tweeledig.
Het kon worden gezien als een gebaar van sympathie naar een organisatie die
zich in feite voor hetzelfde doel inzet als Peerke Donders, namelijk het behoud van
(religieus) erfgoed van Tilburg. Maar belangrijk was ook dat de organisatie achter
Peerke Donders zich door deelname aan het publiek kon presenteren. Bovendien
vonden de spullen op de kraam gretig aftrek. “Men is daar nog steeds in geïnteresseerd”, aldus Anton Jungerhans, die het initiatief nam tot deelname aan de ‘fair’
in de Postelse Hoeve. Hij toonde zich zeer tevreden met het resultaat.
ontplooid.
Paul Spapens
2
3
In het dit magazine schreef ik al eerder over een bijzondere foto van Peerke
Donders (2011 nummer 4). Tot nu toe zijn er drie verschillende foto’s van
Peerke bekend die op verschillende manieren zijn afgedrukt, geretoucheerd
en die uiteindelijk gediend hebben als inspiratiebron voor alle kunstuitingen
zoals beelden, schilderijen en devotieprentjes. Er is een vierde foto opgedoken,
maar dat is een vervalsing gebleken.
Oudste foto
De oudste foto van Peerke als wereldgeestelijke is gemaakt omstreeks 18601863. Het Peerke Donders Paviljoen is in
het bezit van een originele afdruk, gemaakt
door Eugen Klein in Paramaribo. De foto is
voor het eerst gepubliceerd in 1923 o.a.
in de eerste grote biografie over Peerke
door pater J.A.F. Kronenburg CssR:
De Eerbiedw. Dienaar Gods Petrus Donders
CssR. Hij verwijst naar een andere fotograaf,
A. Henschel & Co. Die heeft blijkbaar zijn
negatief van het portret van Peerke doorgegeven aan Klein. Kronenburg vermeld,
op gezag van pater Van Grinsven, dat dit
portret in Nederland terechtgekomen is
en in het bezit was van een vermogende
en goedkatholieke negerin Adeleida Gross.
Foto afgedrukt door Foto-Atelier Schreurs, ’s-Hertogenbosch.
Zij was afkomstig uit Curaçao en woonde
(Coll. Peerke Donders Paviljoen)
geruime tijd in Suriname. Zij schonk de
foto aan pater De Swart. Via mgr. A. Sweens, president van het grootseminarie
te Haaren, zijn er twee grote reproducties van gemaakt, respectievelijk voor het
groot- en het kleinseminarie. Een ervan kwam onlangs via het Bisdomarchief in het
bezit van het Peerke Donders Paviljoen. De 30 bij 40 cm grote foto is geretoucheerd
en afgedrukt door Foto-Atelier Schreurs in ’s-Hertogenbosch.
Bekendste afbeelding
Verreweg de bekendste afbeelding is de frontaal zittende Peerke met kruis op de
4
PEERKE DONDERS - MAART 2014
Peerke Donders op foto’s
borst, maar nu als redemptorist; dus gemaakt na zijn toetreding tot de congregatie
in 1867. Er zijn twee foto’s bekend die sprekend op elkaar lijken. Peerke kijkt op
beide recht in de lens, zijn hele houding is hetzelfde, het kruisbeeld hangt op
precies dezelfde manier over zijn pij. Maar wat is er dan wel anders? Op de ene
foto houdt hij zijn hand op een boek; op de andere foto hangt zijn hand over het
tafeltje. Ook de afgebeelde stoel waarop hij zit is op beide foto’s geheel anders
en zijn gezicht lijkt op de ene foto minder ingevallen. Is hier sprake van twee
verschillende foto’s of is de fotograaf flink aan het retoucheren geweest?
Ik denk het laatste. Dit portret is het meest gebruikt ter inspiratie voor beelden,
glas-in-loodramen, schilderijen en devotieprentjes.
(Coll. Stichting Erfgoed Nederlands Kloosterleven, St. Agatha)
(Coll. Stichting Erfgoed Nederlands Kloosterleven, St. Agatha)
Op hoge leeftijd
Peerke is ook als redemptorist op hoge leeftijd in de jaren tachtig van de negentiende eeuw gefotografeerd. Het is een borstportretfoto. Er zijn foto’s bekend
waarvan het oorspronkelijke negatief soms per ongeluk gespiegeld is afgedrukt.
Ook deze foto is in 1923 voor het eerst gepubliceerd door J. Kronenburg.
Peerke heeft spierwit haar en een ingevallen gezicht. Pater Govers, schreef in
1923 ‘dit bevalt het best aan al degenen, die Petrus Donders in zijn laatste jaren
gekend hebben.’ De hier afgebeelde versie is gemaakt, of althans afgedrukt van
5
(Part. Coll. Amsterdam)
Een vervalsing
In het archief van de paters Redemptoristen
dat zich in de Stichting Kloosterarchieven te
Sint Agatha bevindt, trof ik een merkwaardige
foto aan. Het stelt de ‘Eerste Communiteit
van Redemptoristen te Paramaribo in 1871’
voor. Zittend aan tafel met kruis mgr. Swinkels en rechts van hem pater H. Schaap,
de provinciaaloverste in Suriname. Geheel
rechtsachter zien we Peerke Donders.
Opvallend aan de foto is dat het hoofd van Peerke
in verhouding groter is dan de hoofden van de
andere paters. Bij nadere beschouwing van de
foto zien we dat het hier een
uitgeknipte foto van het hoofd
van Peerke betreft die blijkbaar
op een andere persoon is geplakt.
De oplossing biedt het boek
Een halve eeuw in Suriname,
1866-1916. Ter dankbare herinnering aan het gouden jubilé van de
aankomst der eerst redemptoristen
in de missie van Suriname… uit
1916. Daarin staat dezelfde foto
afgebeeld, maar nu is in de plaats
(Coll. Stichting Erfgoed
(Uit: Een halve eeuw in
van Peerke broeder Edmundus
Nederlands Kloosterleven,
Suriname, 1866-1916)
St. Agatha)
afgebeeld (zie detailfoto hierbij).
De conclusie is nu overduidelijk: Peerke staat niet op de groepsfoto, het is een
falsificatie. Sterker nog: in 1871 toen de foto werd gemaakt, verbleef Peerke volgens
de brieven die hij vanaf februari tot en met oktober aan zijn provinciaal pater H.
Schaap schreef, bij de indianen in de Maratakkakreek en bij de bosnegers in Auka.
PEERKE DONDERS - MAART 2014
het originele negatief als zogenaamd
carte-de-visite, door de Amsterdamse
fotograaf J.W.F. Offenberg (1839-1919).
Offenberg was van 1867-1888 als fotograaf
in Amsterdam werkzaam. Maar de foto is
zeker niet in Amsterdam gemaakt, want Peerke
heeft Suriname nooit verlaten. De foto moet
dus in Suriname gemaakt zijn.
Ronald Peeters
Nieuw boek over de Fraters van Tilburg met aandacht voor Peerke
Rien Vissers en Han van Meegeren schreven het boek Uit het archief van de fraters.
Foto’s, voorwerpen en verhalen uit het archief van de Fraters van Tilburg. Het is
uitgegevens door Gianotten Printed Media. In dit fraai geïllustreerde boek staan
twee bijdragen over Peerke Donders, geschreven door Han van Meegeren.
De ene bijdrage bespreekt de foto’s die van Peerke
bekend zijn en de andere bijdrage gaat over het
portret van Peerke dat in de jaren twintig van de
vorige eeuw geschilderd werd door frater Carolus
Hock (1894-1970). Dit portret is gebaseerd op
een van de foto’s.
(Coll. Stichting Erfgoed Nederlands Kloosterleven, St. Agatha)
6
Uit het archief van de fraters,
ISB: 978-90-6663-055-0, 120 p., F 11,75.
Verkrijgbaar in de Tilburgse boekhandels,
[email protected]
7
In het Surinaams magazine Parbode is een verhaal gepubliceerd over het standbeeld van Peerke Donders in het Wilhelminapark in Tilburg. Dit verhaal van de
in Den Bosch geboren kunsthistoricus Bart Krieger vergroot de bekendheid
van Peerke Donders als persoon en zijn erfgoed in Suriname en de Surinaamse
gemeenschap in Nederland. Parbode is onder meer te koop in 80 winkels in
Paramaribo en in 200 winkels in Nederland.
In Parbode bespreekt Bart Krieger elke maand een kunstwerk. In het januarinummer van 2014 besteedde hij aandacht aan het in Tilburg zeer bekende standbeeld
van Peerke Donders. Het standbeeld stelt een priester (Peerke Donders) voor met
in zijn rechterhand een crucifix. Zijn rechterhand rust op het hoofd van een
geknielde man met Afrikaanse gelaatstrekken. Zijn handen en hoofd zijn met
windsels verbonden. Op de vraag wat we voelen als naar het standbeeld wordt
gekeken antwoordt Bart Krieger: ‘Gedragenheid en vroomheid. Het is alsof we
ene kerk betreden.’
Volgens Bart Krieger kreeg het standbeeld van Peerke Donders in 1926 niet toevallig
zijn plaats aan de noordwestkant van het Wilhelminapark aan de rand van de binnenstad van Tilburg. Bart Krieger filosofeert: ‘In een kerk is traditiegetrouw deze
koudste en donkerste plek naast de ingang gereserveerd voor het doopvont. Met deze
ingenieuze routing worden ongelovigen uitgenodigd om na de doop hun weg te
vervolgen in oostelijke richting naar warmte en licht.’ Geïnteresseerden kunnen
de Parbode met het verhaal over het standbeeld van Peerke Donders bestellen via
[email protected] of telefoon 06-51097725 (boodschap inspreken).
Paul Spapens
8
Peerkes
relikwie
PEERKE DONDERS - MAART 2014
Standbeeld Peerke Donders in
Surinaams magazine Parbode
Verhaal uit
het Paviljoen
winter 2014
Wies van Daal en Peerke-relikwie
(foto Wilma van Nuenen)
Een natte woensdagmiddag. Wies van
Daal komt wat brengen. Dat een bezoeker
zoiets doet, maak je niet vaak mee. “Hoe
ik deze zilveren hanger gekregen heb? Ik
kreeg deze van een oude man in het
bejaardenhuis waar ik als jong meisje
werkte. Achter de glazen voorkant zit
een stukje bot op zilver gelijmd met
‘P. Donders’ erbij geschreven. Toen wist
ik niet wat het was, ik kende Peerke ook
nog niet maar dacht: dit is iets bijzonders
en vast van een heilig iemand. Nu ligt de
hanger al jaren bij ons in de kast. Ik ben
er inmiddels achter dat het een relikwie
is. Hij kan niet open en volgens mij mag
dat ook niet.
Ik ben niet meer de jongste, daarom wil
ik vóór er iets met mij gebeurt, er een
goede bestemming aan geven. Door de
Gerarduskalender weet ik dat het Peerke
Donders Paviljoen bestaat en op de website zagen we de openingstijden. Mijn
man en ik komen vandaag deze Peerkerelikwie brengen. Zo een als deze, ligt er
nog niet in jullie vitrines.”
Op z’n plek
“Omdat ik uit Bergeijk kom, gingen we als
kind elk jaar op bedevaart naar pater
Gerardus in de Weebosch. Soms ook als er
iemand ziek was. Later, toen ik zelf ziek
werd, reed mijn eerste, overleden man met
de brommer naar ‘het paterke van Hasselt’
in België om te bidden voor mijn genezing.
Dat deed hij negen weken lang. Nadat ik beter was, ben ik zelf ook in Hasselt geweest.
Mijn huidige man en ik zijn vrijwilligers in
de missiewinkel van Scherpenheuvel en gaan
twee keer per jaar met zieken en gehandicapten naar Banneux. We proberen er te
zijn voor mensen die hulp nodig hebben.”
Een tevreden Wies op punt van vertrek:
“Het was een fijne middag en ik ben
opgelucht dat Peerkes relikwie nu op z’n
plek is. We komen nog eens terug voor de
rest van het park en om te kijken of het in
de vitrinekast ligt.”
Wilma van Nunen
vrijwilliger Peerke Donders Paviljoen
9
Voorzitter Aziza Aboukacem (rechts) van de Stichting Het Gouwe Peerke heeft de bronzen wisseltrofee en de cheque van
1.000 euro overhandigd aan een delegatie van de coöperatie Zorg voor Elkaar. Van links naar rechts Dré van Hal, Ria Stam,
Hennie van Schooten en Hans Jägers (voorzitter) (foto Paul Spapens).
Peerke Donders inspireert
winnaars Gouwe Peerke
Zorgcoöperatie Oisterwijk onderscheiden met jaarlijkse prijs
Eetcafé De Tijd is een van de horecagelegenheden op de Lind in Oisterwijk.
Dit historische plein telt nogal wat cafés en restaurants. De vraag voor een
uitbater is dus steeds: hoe onderscheid ik me van de concurrentie? Bij De Tijd
brengen ze dagelijks een nieuwe menukaart/placemat uit in de vorm van een
krantje. In de uitgave van woensdag 15 januari 2014 stond een bericht dat de
Zorgcoöperatie Zorg voor Elkaar het Gouwe Peerke 2013 had gewonnen.
Een deel van een pagina uit het ‘placemat’-krantje van een
Oisterwijkse horecagelegenheid.
10
De aandacht in dit ‘krantje’ geeft in al zijn
eenvoud aan hoezeer de Oisterwijkse gemeenschap in zijn nopjes was met het feit
dat een organisatie uit deze gemeente is
onderscheiden met het Gouwe Peerke.
De coöperatie Zorg voor Elkaar is werkzaam in Oisterwijk, Moergestel en Heukelom,
samen de gemeente Oisterwijk. De coöperatie is een burgerinitiatief dat zelf de zorg
ring (Tilburg, zwemmen met dementerenden) en de Werkgroep Uitjehuisje
(Tilburg, voor mensen met verlieservaring).
Het thema voor de prijs 2013 was ‘zorg
van onderop’. Een bijeffect van het feit
dat de prijs voor de eerste keer in de regio
is gevallen, is dat het Gouwe Peerke een
bredere bekendheid krijgt. Sommige
aanwezigen waren oprecht verbaasd dat
een ‘Tilburgse’ prijs in Oisterwijk was
gevallen. Het tentoonstellen van de
bronzen wisseltrofee in de publieksruimte
van het gemeentekantoor draagt bij aan
het geven van bekendheid in MiddenBrabant.
Peerke als inspiratiebron
Datzelfde geldt voor de bekendheid van
Peerke Donders. Zowel burgemeester
Henk Willems van de gemeente Oisterwijk
als voorzitter Hans Jägers van de zorgcoöperatie hadden aandacht voor Peerke
Donders als persoon en voor datgene
waarvoor hij stond en zich door liet inspireren. Henk Willems: “De coöperatie
is een geweldige kans om mensen dichter
tot elkaar te brengen.” Hij deed een
oproep ‘het leven voor elkaar aangenaam
te maken’. Hans Jägers zei het leven van
Peerke Donders te ervaren als een motivatie tot maatschappelijk handelen. “De
waarde van de boodschap van Peerke
Donders drukt zich uit in respect, barmhartigheid en gerechtigheid. In de geest
van Peerke Donders willen wij ons werk
voortzetten.”
‘Zorg van onderop’
Het Gouwe Peerke werd uitgereikt in het
Peerke Donders Paviljoen in het Peerke
Donders Park in Tilburg-Noord. De prijs
werd voor de vierde keer toegekend door
de gelijknamige stichting onder voorzitterschap van mevrouw Aziza Aboulkacem. Eerdere winnaars waren het
Rode Kruis Tilburg e.o in 2010, het Ronde
Tafelhuis in 2011 en de Blauwe Maan in
2012. Het was voor de eerste keer dat de
prijs buiten Tilburg viel. Het Gouwe
Peerke richt zich op individuele personen
en organisaties in Midden-Brabant die
zich inzetten voor de medemens. De twee
andere genomineerden voor het Gouwe
Peerke 2013 waren de Stichting Schakel- Paul Spapens
11
PEERKE DONDERS - MAART 2014
regelt voor de aangesloten leden. Volgens de
jury van het Gouwe Peerke is Zorg voor
Elkaar ‘een mooi actueel voorbeeld’ van hoe
mensen zelf een antwoord bedenken en in
de praktijk brengen op een overheid die de
zorg steeds meer aan de burgers zelf overlaat.
Waarnemend burgemeester Henk Willems
van de gemeente Oisterwijk woonde samen
met wethouder Maarten Pieters de prijsuitreiking bij. Hij was zo enthousiast dat hij
aanbood de wisseltrofee die bij het Gouwe
Peerke hoort te plaatsen in de hal van het
gemeentekantoor. “Een geweldig initiatief om mensen dichter tot elkaar te brengen”, aldus burgemeester Henk Willems.
Hij zei dat de gemeente initiatieven van
inwoners, zoals de zorgcoöperatie, moet
faciliteren. Dankzij het feit dat de prijs werd
gewonnen was de zorgcoöperatie en daarmee het Gouwe Peerke meteen landelijk
nieuws. Er is onder meer aandacht aan
besteed in een reportage op Radio 5.
PEERKE DONDERS - DECEMBER 2013
Nieuwe vormen van liefde
De NWE Liefde staat voor diverse vormen. Zo is er onderscheid tussen naastenliefde, de romantische liefde en zelfs is er sprake van échte liefde. Het ‘podium’
voor De NWE Liefde in Peerke Donders Paviljoen is uitgebreid met twee kunstenaars: Anja van Eersel (1958) en ‘Échte Liefde’ (1986).
Fotograaf Anja van Eersel maakte een achttal kleine, intieme portretten waarin
zij zocht naar de diversiteit in de (romantische) liefde tussen twee mensen: onder
andere kinderen, ouderen, pubers, homoseksuelen, allochtonen en gehandicapten.
Want ‘liefde maakt geen onderscheid, de liefde oordeelt niet. Iedereen vindt de
liefde in de ander en dankzij de diversiteit wordt deze in al haar glorie zichtbaar’,
zo vindt Anja. Voor haar is naastenliefde méér dan de romantische liefde. Bijvoorbeeld zonder vooroordelen naar de ander kijken en iedereen de liefde gunnen.
‘Het is een verrijking van ons mens zijn’, aldus de fotografe.
Voor de persoon achter ‘Échte Liefde’ is liefde gewoon en vanzelfsprekend. Het
heeft volgens hem te maken met echtheid: echt oprecht zijn en echt iets menen. Hij
vindt dat het mooi aansluit bij het gedachtegoed van Peerke Donders, waar zijn
Surinaamse moeder vaak over vertelde. ‘Peerke Donders staat voor echte liefde,’
zegt ‘Échte Liefde’, die het jammer vindt dat zijn leeftijdgenoten hier vooralsnog
niet mee bezig zijn.
‘Échte Liefde’ is zowel de naam van een concept als die van een jonge Surinaamse
man die onbekend wenst te blijven ‘omdat het over de liefde moet gaan’. Hem bekroop
het gevoel dat er behoefte was aan ‘echte liefde’ in deze wereld. Als graffitiartiest
die het Tilburgse straatbeeld mooier maakt, werd hij geadviseerd een thema te
nemen dat recht uit het hart kwam. Het moest iets zijn dat dicht bij hem zelf lag en
waarmee hij zich zelf kon identificeren. ‘Échte Liefde’ werd zijn levensmotto.
12
De werken van Anja van Eersel en ‘Échte Liefde’ zijn te zien in Peerke Donders
Paviljoen. Anja maakte acht portretten in zwart-wit om de kijker de puurheid van
de liefde te doen ervaren en ‘Échte Liefde’ ontwikkelde een productenlijn met caps,
truien en andere gadgets. Beiden gaven het begrip ‘liefde’ een nieuwe vorm. Een
hedendaagse blijk van De NWE Liefde.
Petra Robben
13
van melaatsheid op de stoffelijke resten van Peerke Donders. Prof. dr. Jaap van
Dissel is directeur van het Centrum Infectiebestrijding van het RIVM en is als hoogleraar verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Jaren geleden
ontmoette hij tijdens een wetenschappelijk onderzoek in Suriname Toine Pieters en
Henk Menke. Prof. dr. Toine Pieters is farmacoloog en medisch historicus. Hij is
verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en de universiteit van Utrecht.
Dr. Henk Menke is een gepensioneerde Surinaamse dermatoloog.
14 januari is de sterfdag van Peerke Donders en uitgerekend op deze speciale dag
was het bijzonder om allerlei feiten te horen over de stoffelijke resten van de Tilburgse
zalige. De belangrijkste opmerking, onder meer gemaakt door George Maat, was dat
op de stoffelijke resten van Peerke Donders geen sporen van lepra zijn aangetroffen.
“Geen wonder, maar wel heel bijzonder”, aldus George Maat, die in dit verband er
nadrukkelijk aan herinnerde dat Peerke Donders lang zeer intensief contact heeft
gehad met lijders aan deze besmettelijke ziekte. Hij noemde dat ‘uniek’.
Ernstige rugafwijking
Drie van hen (Jaap van Dissel was verhinderd) brachten op 14 januari van dit jaar
aan de Commissie Heiligverklaring verslag uit van hun bevindingen. George Maat
ging onder meer dieper in op aangeboren afwijking van de rug van Peerke Donders. Het was al bekend dat diens broer Martin een zwakke rug had. Over de
slechte rug van Peerke Donders is nauwelijks ooit iets geschreven, maar op grond
van de bevindingen van George Maat kan het niet anders of de Tilburgse zalige
moet zeer vele last hebben gehad van de afwijking. “Een zo ernstige vergroeiing
heb ik nooit aangetroffen”, aldus professor George Maat. Het vergelijkbaar geval
zag hij in een ‘museumpreparaat’ uit de zeventiende eeuw.
Het skelet werd door professor George Maat gereconstrueerd. Op enkele delen na
die ooit zijn weggenomen als relikwie (in het bisschoppelijk paleis van Paramaribo
wordt een ellepijp van Peerke Donders bewaard) is het skelet compleet en in goede
staat. In de kathedraal van Paramaribo hangt een schilderij van Peerke Donders.
Vanuit zijn positie kon professor Toine Pieters zowel een blik op het schilderij als op
het skelet werpen. Wat hem trof was de sterke gelijkenis, met name als gevolg van
de kenmerkende vorm van de schedel van de bekendste Tilburger ooit.
Emeritus prof. dr. George Maat is forensisch
antropoloog, iemand die kan helpen bij de
identificatie van overleden personen waarvan
het lichaam ontbonden is, verbrand of op een
andere manier onherkenbaar is geworden.
Hij was als anatoom onder meer verbonden
aan de universiteiten van Paramaribo en
Leiden. Maar bekend werd hij vooral van de
identificatie van de mensen die in Srebrenica
zijn vermoord.
Visueel en DNA
Het wetenschappelijk onderzoek naar lepra bij Peerke Donders bestaat uit twee
delen. Het eerste is een visuele inspectie. Deze leverde volgens professor George
Maat geen enkel spoor van melaatsheid op. Het tweede deel is een DNA-onderzoek.
Om dit uit te kunnen voeren zijn door professor George Maat drie botmonsters
genomen van een teenkootje, een vingerkootje en van een wervellichaam. De
botsplinters van Peerke Donders zijn afgeleverd bij het Forensisch Laboratorium
van het Leids Universitair Medisch Centrum. Het DNA-onderzoek wordt uitgevoerd
zodra daar de mogelijkheid voor is omdat het reguliere forensisch onderzoek naar
bijvoorbeeld de resten van een vermoord persoon voorrang krijgt.
Waar wonderen en wetenschap samenkomen
‘Wetenschap doet niet aan wonderen. En wonderen hebben niets aan wetenschap.
Maar soms komen de twee samen.’ Met deze kernachtige samenvatting van het
probleem opende NRC Next van dinsdag 7 januari een verhaal over het onderzoek
naar sporen van lepra op het skelet van Peerke Donders. De wetenschappers die
dit onderzoek uitvoeren en waarover in het Peerke Donders magazine van
december 2013 al werd bericht, hadden op dinsdag 14 januari een onderhoud met
de Commissie Heiligverklaring van de Stichting Petrus Donders Tilburg.
Drie van de vier wetenschappers voor het geboortehuisje
van Peerke Donders. Van links naar rechts Henk Menke,
George Maat en Toine Pieters. (foto Paul Spapens)
Is George Maat bepaald niet de eerste de beste, datzelfde kan gezegd worden van de
overige drie leden van het team dat in september vorig jaar onderzoek deed naar sporen
14
Desondanks wordt een uitslag rond de zomer verwacht. Daarna verwerken de vier
wetenschappers de resultaten van het visuele onderzoek en van het DNA-onderzoek
15
PEERKE DONDERS - MAART 2014
Wetenschappers doen
verslag van botonderzoek
Peerke Donders aan
Commissie Heiligverklaring
Heeft heiligverklaring er baat bij?
Volgens de vier wetenschappers zou het heel bijzonder zijn als Peerke Donders geen
lepra heeft gehad – het visuele onderzoek wijst daar op. Maar wetenschappers willen
ook dan niet van een wonder spreken. De ene mens is nu eenmaal vatbaarder voor
een ziekte dan een andere. Toch valt niet uit te sluiten dat de heiligverklaring van
Peerke Donders er baat bij kan hebben. Zeker nu er tekenen zijn dat de visie op
heiligverklaringen in het Vaticaan aan het veranderen zijn.
De Osservatore Romano, de officiële spreekbuis van
‘Rome’, schreef in januari 2014 dat er niet langer
veel geld nodig is om heilig verklaard te worden.
In overeenstemming met het pleidooi van paus
Franciscus voor een arme kerk heeft het Vaticaan
de procedure voor een heiligverklaring versoberd
en een tarieflijst vastgesteld voor de verschillende
Opgraving van de stoffelijke resten van een
fasen van het proces. In het verleden konden rijke
moeder met kind op Batavia. (foto Toine Pieters)
kerkelijke groeperingen ‘hun’ kandidaat vaak sneller
door de procedure loodsen. De kosten konden oplopen tot wel een half miljoen euro.
Volgens de Osservatore Romano komt er een fonds om ‘arme’ kandidaat-heiligen te steunen.
Peerke en Damiaan
Dit wijst op een andere houding ten opzichte van heiligverklaringen en daar zou
Peerke Donders in mee kunnen ‘liften’ als blijkt dat hij geen lepra heeft gehad.
Tijdens de ontmoeting met de leden van de Commissie Heiligverklaring van de
Stichting Petrus Donders Tilburg wezen de vier wetenschappers er op dat er zich al
een wijziging in de beoordeling van het Vaticaan heeft voorgedaan. Om dat te
kunnen duiden werd pater Damiaan erbij gehaald. De in 1840 geboren Vlaming was
een tijdgenoot van Peerke Donders. Hij overleed in 1889, twee jaar na Peerke
Donders. Damiaan die onder de melaatsen op het eiland Molkai werkte, stierf zelf
aan lepra. Destijds, aldus professor Toine Pieters, was het een plus als iemand aan
dezelfde ziekte stierf als waarvoor hij zich had ingezet. “De ziekte delen was een
groter teken van barmhartigheid.” Nu wordt daar anders tegen aan gekeken.
Peerke
Donders nu...
PEERKE DONDERS - MAART 2014
tot een wetenschappelijk verslag. Het kan nog wel tot eind dit jaar duren vooraleer dat
klaar is en duidelijk wordt of in het DNA van Peerke Donders ook geen leprasporen
zijn gevonden. Tijdens de ontmoeting op 14 januari namen de leden van de Commissie
Heiligverklaring en de vier onderzoekers zich voor om de resultaten tijdens een gezamenlijke manifestatie naar buiten te brengen. Dat wordt op zijn vroegst begin volgend jaar.
Het bisdom Paramaribo organiseert iedere maand een bedevaart naar Batavia,
de plek waar Peerke Donders werkte en stierf. De belangstelling is nog steeds
groeiende. Ook reisorganisaties in Suriname hebben Batavia in hun aanbieding.
Zo kwam een protestantse mevrouw uit Nederland met mooie foto’s en met
de mededeling dat het leven van deze Tilburgse heilige haar bijzonder had
geraakt. En verschillende kerken in Paramaribo kennen het wekelijkse zgn.
Pater Donderslof.
De sterfdag van Peerke Donders (14 januari) kende verschillende bijzondere
gebeurtenissen in Nederland. In de voormiddag kwam de Commissie Heiligverklaring bijeen, samen met de wetenschappers die onlangs de botten van
Peerke Donders hebben onderzocht op aanwezigheid van de leprabacterie.
Het onderzoek is nog niet helemaal afgerond.
Om 14.30 uur vond in een volle kapel de gedachtenisviering plaats. Daarna wees
een jury de winnaar aan van de jaarlijkse Gouwe Peerke: een zorggroep uit
Oisterwijk was de winnaar.
Mgr. Hermenegild Noijens, oud-generaal abt van de Norbertijnen, stuurde uit
België als nieuwjaarswens een gedichtje over Petrus Donders met o.a.:
“Wij vieren met u mee uw Peerke Donders / Gans Tilburg juicht om Peerke Donders
/ Is hij misschien dan iets bijzonders ? / Alstublieft! Verdorie! Alle donders… /
Dus viert hem blij en weet dat “zonder” / De wereld armer gaat ten onder.”
Rond Peerkes sterfdag werd op 18 en 19 januari een Peerke Donders weekend
georganiseerd. In Paramaribo gebeurde het al eerder. Ook in Wittem en in de
Mariakerk van de Heikant in Tilburg. In de dienst van de Mariakerk waren
bovendien bijzondere bezoekers. Het Tilburgse St. Sebastiaansgilde hield er haar
jaarlijkse statiedag. Zij maakten hun statiefoto bij het beeld van Peerke Donders,
die zij als gildebroeder, gildezuster, als inspirator willen zien.
Paul Spapens
16
17
Op 11 februari vertrekt voor de achtste keer de Heikantse (Tilburgse) bedevaart
naar Suriname. Zij bezoeken de bijzondere plekken van Peerke Donders, brengen
gaven naar sociale projecten en maken een zesdaagse tocht naar het Surinaamse
binnenland. Zij bezoeken daar een plek, die ook Peerke Donders wist te bereiken.
Abt Denis Hendrickx en de familie Doekhi begeleiden de bedevaart.
In het park van het Tilburgse heiligdom zijn duizenden bloembollen gezaaid. Dit zal
het park in het voorjaar extra aantrekkelijk maken. En u weet het: het park is een
bijzondere plek voor rust en vrede en kent het Museum van de Naastenliefde.
Wim Manders o.praem
Marlies Scheepens en Gérard Appels
nemen afscheid van bestuur
In december 2013 hebben Marlies Scheepens en Gérard Appels afscheid genomen
van het bestuur van de Stichting Petrus Donders Tilburg. Zowel Marlies Scheepens
als Gérard Appels waren bestuurslid sinds 19 januari 2007. Gérard Appels was
tevens lid van het dagelijks bestuur van de stichting. Bij de oprichting van de
stichting waren zij de eerste leden die op basis van een rooster van aftreden voor
zo’n terugtreden in aanmerking zouden komen.
Tijdens het afscheid werd stilgestaan bij de grote inzet en betrokkenheid die
Marlies Scheepens en Gérard Appels hebben gehad bij de stichting en bij
Peerke Donders en zijn immaterieel en materieel erfgoed. In de periode van hun
bestuurslidmaatschap zijn veel vernieuwingen doorgevoerd met als onbetwist
hoogtepunt de opening van het Peerke Donders Paviljoen op 27 oktober 2009.
18
Stemmen van dankbaarheid
De rubriek ‘Stemmen van dankbaarheid’ is overgenomen uit het oorspronkelijke
Contactblad voor de vereerders van Petrus Donders. De initialen in deze rubriek zijn
van mensen die een donatie hebben gedaan. Omdat deze inkomsten voor alle activiteiten
omtrent Peerke Donders zeer belangrijk zijn én omdat het een mooie traditie is,
staan ‘Stemmen van dankbaarheid’ ook in het kwartaaltijdschrift Peerke Donders.
(Tot en met 14 januari 2014)
Aarle-Rixtel
J.B.
Amsterdam
R.D.; L.a.L.
Arnhem
F.D.
Beers
M.C.
Berghem
H.B.
Bladel
M.B.
Bleijswijk
J.D.
Cuijk
L.S.
Drunen
F.N.; P.L.
Eindhoven
L.B.
Enschede
C.W.
Goirle
J.D.
Haaren
F.B.
Haarlem
F.M.
Heemstede
A.C.
Heesch
A.M.; J.E.
’s-Hertogenbosch J.M.; T.C.; K.J.
HeiliglandstichtingG.M.
Hoogerheide
A.B.
Hoog Soeren
W.O.
Loon op Zand
J.H.; J.L.
De Meern
C.M.
Moergestel
J.C.; J.M.
Naarden
J.M.
Noordwijkerhout H.K.
Nijmegen
F.R.
Oss
P.C.; M.D.
Overloon
T.B.
Poppel
D.v.R.
Raalte
R.K.
Ravenstein
J.S.
Reusel
T.T.
RoosendaalM.D.; Prov.E.R.; C.R.;
A.B.
Someren
A.C.
TilburgP.E.; J.C.; P.L.; E.B.;
R.G.; P.S.; F.R.; M.P.;
A.N.; J.K.; F.B.; E.E.;
J.O.; J.K.; G.L.; C.K.;
J.S. M.S.; A.K.; W.Z.;
J.S.; M.H.; F.H.; J.B.;
R.B.; W.A., I.B.; A.D.;
G.J.; M.S.; M.V.; M.G.
Udenhout
H.B.; M.W.
Uithoorn
Diak./Zending
Voerendaal
J.K.
Volendam
J.T.; J.S.
Waspik
W.S.
Weesp
J.B.
Woerden
A.A.
Zwolle
M.S.
Heiligverklaring Petrus Donders
Petrus Donders werd in 1982 zalig verklaard. Op verzoek van velen bevorderen
wij zijn heiligverklaring. Nodig is daarvoor een onverklaarbaar wonderlijk feit
dat op voorspraak van Petrus Donders werd verkregen.
Wie dit heeft meegemaakt, of er van heeft gehoord, wende zich tot:
Mevrouw Claudia Peters, Lusthoflaan 29, 2316 HX Leiden.
19
PEERKE DONDERS - MAART 2014
De norbertijner parochie Heikant-Quirijnstok beschouwt het werk rond Peerke
Donders als een van haar pastorale projecten. Om de verering te verbreden,
kwamen bestuurders van andere norbertijner parochies op 24 januari op bezoek in
het Tilburgse heiligdom.
Dit blad verschijnt vier keer per jaar
Uitgave van de Stichting Vrienden Petrus Donders
Redactie:
Paul Spapens (hoofdredacteur)
Ronald Peeters (eindredacteur)
Wim Manders
Petra Robben
Redactieadres:
[email protected]
Abonnementenadministratie:
Stichting Vrienden Petrus Donders, De Schans 95, 5011 EN Tilburg
telefoon:013 - 4550663
e-mail: [email protected]
Donaties:
IBAN: NL16INGB0001115135 t.n.v. Stichting Vrienden Petrus Donders
BIC:
INGBNL2A
Kapel:
Vieringen in de kapel van het heiligdom:
Iedere dinsdagmiddag om 14.30 uur.
Op de eerste dinsdag van de maand is dit een eucharistieviering.
De kapel is iedere dag geopend van 10.00 uur tot zonsondergang.
Peerke Donders Paviljoen
Pater Dondersstraat 20, 5011 XG Tilburg
Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 13.00 - 17.00 uur
www.peerkedonders.nl
www.peerkedonders.blogspot.nl
www.facebook.com/peerkedonders.paviljoen

Download Report