Kleurbeheer - Fotogroep Hoogeveen

Kleur onder
controle
donderdag 13 maart 14
Digitale revolutie!
donderdag 13 maart 14
Mijlpalen op een rij:
✦
✦
1974: Kodak ontwikkelt de eerste kleurenfilter
voor digitale beelden (Bayern Pattern).
1981: Eerste digitale camera verschijnt, de
Sony Mavica.
donderdag 13 maart 14
✦
1984: De eerste inkjetprinter voor de
consumentenmarkt: de HP ThinkJet.
✦
1988: JPG beeldcompressie wordt ontwikkeld
✦
1991: het World Wide Web (WWW) ontstaat.
✦
✦
✦
1994: Sandiks introduceert de CompactFlash
geheugenkaart.
1998: Sony komt met de Mavica FD-71, een
camera met diskette.
2000: Eerste telefoons met ingebouwde
camera.
donderdag 13 maart 14
✦
✦
✦
✦
2001: Canon komt met de eerste digitale
spiegelreflex camera, de Canon 1D met 4,1
megapixels.
2003: De eerste betaalbare digitale
spiegelreflex camera, de Canon 300 D.
Anno nu: Spiegelreflexcamera’s nemen ook
videobeelden in HD-kwaliteit op.
Binnenkort allemaal in fullframe!
donderdag 13 maart 14
Photoshop:
✦
✦
In 1990 komt Photoshop voor het eerst op de
markt en inmiddels aanbeland in versie CS 6
en er kan steeds meer.
Photoshop: een ware revolutie...
donderdag 13 maart 14
donderdag 13 maart 14
De revolutie is nog in volle gang!
✦
✦
Fotoapps worden ontwikkeld voor mobile
apparaten zoals telefoons en tablets.
‘Snapshots’ met automatische filters. Over
kleurzwemen gesproken!
donderdag 13 maart 14
Licht en Kleur
donderdag 13 maart 14
Kleur heeft alles met licht te maken.
Maar wat is dat eigenlijk, ‘kleur’ en ‘licht’?
Waarom en hoe zien we kleur?
Wat hebben licht en kleur met elkaar te maken?
donderdag 13 maart 14
✦
Zonder licht geen kleur!
✦
Licht bestaat uit lange en korte golflengtes.
✦
licht wordt afgebogen door de atmosfeer.
donderdag 13 maart 14
Lichtbronnen:
✦
Kaarsen
✦
Lampen
✦
Vuur
✦
TL-licht
Reflectie:
✦
✦
Voorwerp zien we pas wanneer het licht
reflecteert
Gras ziet groen, omdat alleen de groene kleur
reflecteert
donderdag 13 maart 14
✦
✦
✦
Met kleurenfilters kun je het licht optisch
mengen.
Zonder licht geen fotografie.
Niet voor niets wordt fotografie wel ‘schrijven
met licht’ genoemd.
donderdag 13 maart 14
Kleurbeheer, wat is dat?
donderdag 13 maart 14
Er zit een groot verschil in de manier waarop
verschillende apparaten met kleuren omgaan.
✦
✦
✦
✦
Een camera moet kleuren uitlezen van een
sensor.
Een monitor toont ze aan de hand van
gekleurde pixels met licht erachter.
Een printer maakt de kleuren door
verschillende inkten met elkaar te mengen.
Een vaklab werkt met verschillende lagen
kleurstoffen.
donderdag 13 maart 14
Allemaal verschillende manieren om kleuren weer
te geven in verschillende omgevingen.
✦
✦
✦
Op een monitor is het gemakkelijk om een
heldere felle kleur te maken.
Op een afdruk is een felle kleur lastiger omdat
hier gewerkt wordt met de reflectie van licht
op de afdruk.
Met kleurbeheer probeer je deze verschillende
methoden zo goed mogelijk op elkaar af te
stemmen.
donderdag 13 maart 14
We kunnen kleuren op twee manieren mengen:
met licht en met inkt of verf.
✦
✦
Mengen met gekleurd licht noemen we additief
mengen.
Het beeldscherm maakt gebruik van deze
manier tot het vormen van kleuren.
donderdag 13 maart 14
✦
✦
Mengen met inkt of verf heet subtractief
mengen. Dit betekent in deze context: licht
wegnemend.
De printer maakt gebruik van deze manier tot
het vormen van kleuren.
donderdag 13 maart 14
Met de drie primaire kleuren yellow (geel), cyaan
(blauw) en magenta (rood) is elke gewenste
kleurtoon te mengen.
✦
✦
Primaire kleuren.
Mengkleuren zijn groen (C+Y), paars (C+M) en
rood (M+Y).
✦
Alle drie de kleuren samen leveren zwart op.
✦
Ook inkjetprinters werken met CMYK.
donderdag 13 maart 14
Desktop inkjet printers gebruiken CMYK
inktkleuren.
✦
✦
Er moet een vertaalslag gemaakt worden.
Niet zelden blijkt echter de afdruk te donker,
of dat de kleuren niet kloppen met hetgeen de
foto op het beeldscherm laat zien, of dat er
sprake is van kleurzwemen.
donderdag 13 maart 14
Bij goed kleurbeheer zorg je ervoor dat ook je
omgeving aan bepaalde voorwaarden voldoet:
✦
✦
✦
Afdrukken kunnen alleen goed worden
bekeken bij een goed beheersbare lichtbron
naast de computer.
Een raam achter het beeldscherm, een
plafondlamp of een goedkope bureaulamp zijn
totaal ongeschikt.
De kwaliteit van de plek om de afdruk te
beoordelen is net zo belangrijk als de kwaliteit
van het beeldscherm
donderdag 13 maart 14
De kwaliteit van de inkt en het papier is minstens
van evenveel belang tot het slagen van een goede
afdruk van de foto.
✦
✦
✦
Twee soorten inkt zijn momenteel algemeen in
gebruik: dye-basedinkt en pigmentinkt
Dye-basedinkt op basis van kleurstof wordt
als standaardkwaliteit gebruikt.
Afdrukken met Dye-basedinkt vervagen
sneller
donderdag 13 maart 14
✦
✦
✦
✦
Pigmentinkt is van een veel hogere kwaliteit
dan inkt op dye-based.
inkt op basis van pigment is beter bestand
tegen water dan inkt op basis van kleurstof.
Pigmentinkt is aanmerkelijk kleurechter dan
inkt op dye-based.
De prijs van pigmentinkt ligt significant hoger
dan de prijs van dye-basedinkt.
donderdag 13 maart 14
De levensduur van een goede afdruk heeft
hoofdzakelijk te maken met drie factoren:
✦
Stabiliteit en levensduur van het papier.
✦
Levensduur en kwaliteit van de inkt.
✦
Omgevingsfactoren.
donderdag 13 maart 14
Over kleurruimtes
donderdag 13 maart 14
De verschillende golflengten worden door het oog
gezien als verschillende kleuren: rood voor de
langste golflengte en violet voor de kortste.
donderdag 13 maart 14
Er zijn voor fotografen drie verschillende
kleurruimten waarin je kunt werken.
✦
sRGB
✦
AdobeRGB
✦
ProPhotoRGB.
donderdag 13 maart 14
sRGB is de kleinste kleurruimte:
✦
✦
✦
✦
Van alle zichtbare kleuren kan sRGB ongeveer
35 procent weergeven.
Deze kleurruimte is echter wel de standaard op
veel apparaten.
Geschikt voor weergave op het internet.
Wordt vaak gebruikt wanneer je laat afdrukken
door een centrale.
donderdag 13 maart 14
In deze afbeelding wordt het verschil tussen
sRGB (in kleur) en AdobeRGB (in wit)
weergeven. Zoals je kunt zien biedt AdobeRGB
voor alle kleuren meer tinten.
donderdag 13 maart 14
Gebouwd op de toekomst is er ook nog
ProPhotoRGB:
✦
✦
✦
Deze kleurruimte is zo ontzettend groot dat er
geen apparaat is die deze kan vertonen.
In de praktijk is deze kleurruimte echter wat
overdreven, alhoewel er fotografen zijn die het
hier niet mee eens zijn.
Binnen Adobe Photoshop Lightroom is
ProPhotoRGB overigens de standaard
kleurruimte.
donderdag 13 maart 14
Het ProPhotoRGB profiel (in wit) is zo extreem
ruim dat het buiten de afbeelding valt.
AdobeRGB (in kleur) valt bijna in het niet.
donderdag 13 maart 14
Over kalibreren
donderdag 13 maart 14
Om het juiste kleurprofiel van een medium
(camera, beeldscherm, scanner, printer) te
bepalen moet je het kalibreren oftewel ijken.
✦
✦
✦
Voor een optimaal kleurbeheer moet elke stap
gekalibreerd worden.
De gegevens van een kalibratie leveren een
zogenaamd ICC profiel op.
Je kunt dit profiel dan toepassen op het medium
dat je gebruikt.
donderdag 13 maart 14
Wil je optimaal gebruik maken van de
mogelijkheden en vooral kwaliteit van je camera
Vanaf nu is het echter wel belangrijk om te
dan kies je voor AdobeRGB. Deze kleurruimte
werken met een goed kleurbeheer bij het
bevat meer kleurtinten dan sRGB. . .
bewerken en vertonen van je foto's!
donderdag 13 maart 14
Het Beeldscherm
donderdag 13 maart 14
Je beeldscherm is een belangrijke stap binnen je
kleurbeheer.
✦
✦
Op je monitor bekijk je immers alle foto's die je
gemaakt hebt en bewerk je ze ook tot het
eindresultaat.
Als je aanpassingen doet aan bijvoorbeeld de
witbalans of een specifieke kleurbewerking is
het van belang dat de kleuren zoals je ze ziet
ook kloppen.
donderdag 13 maart 14
Welk beeldscherm is geschikt?
✦
In principe is elk beeldscherm geschikt.
✦
Resultaten kunnen echter erg verschillen.
✦
✦
Goedkope beeldschermen houden vaak toch
nog een lichte magentazweem.
Kijkhoek mag niet te klein zijn (contrast
verandert dan te veel bij de minste beweging
van je hoofd).
donderdag 13 maart 14
✦
✦
✦
✦
Ook laptopschermen zijn goed kalibreerbaar,
maar meestal een kleiner kleurbereik (vooral in
rood)
Beter is dan een extern scherm aan te sluiten.
Duurdere wide-gamut schermen hebben een
kleurbereik dat (bijna) de volledige
AdobeRGB-kleurruimte omvat.
Let hierop bij de aanschaf van een monitor!
Ook belangrijk is de weergave van donkere
tinten. Op veel goedkopere monitoren is zwart
niet echt zwart.
donderdag 13 maart 14
Het kalibreren van een beeldscherm heeft een
duidelijk doel:
✦
✦
✦
Het scherm in een controleerbare, herhaalbare
neutrale toestand te brengen.
Een beeldscherm kalibreren kan nooit op het
zicht! Een mens kan niet objectief naar een
kleur kijken.
Je zal moeten investeren in wat hardware: een
kalibrator.
donderdag 13 maart 14
Er bestaan twee soorten kalibratie-apparaten:
✦
De Colorimeter
Datacolor
Spyder 3
donderdag 13 maart 14
Eye-One
Display 2
ColorMunki
Photo
✦
De Fotospectrometer
Behalve het beeldscherm
kalibreren, kun je met dit
apparaat ook printerprofielen
opmeten.
X-Rite i1 Pro
donderdag 13 maart 14
Drie belangrijke parameters moeten eerst
ingesteld worden:
✦
Het witpunt of de kleurtemperatuur.
✦
De gammawaarde.
✦
De helderheid of luminancie.
donderdag 13 maart 14
✦
✦
✦
De luminantie is de helderheidsindruk van een
beeldscherm. De helderheid van het scherm
moet drastisch verminderd worden om het
vergelijkbaar te krijgen met dat van papier.
Standaard staat een beeldscherm vaak te helder
afgestemd.
Als na het kalibreren je afdrukken te donker
blijken, betekent dat gewoon dat je je scherm te
helder hebt afgestemd!
donderdag 13 maart 14
Je beeldscherm kalibreren:
✦
✦
✦
✦
Om je beeldscherm te kalibreren sluit je de
kalibrator aan op een USB poort.
Start de bijgeleverde software en volg de
instructies op.
In dit proces wordt je gevraagd de kalibrator
tegen het scherm te hangen waarna de software
verschillende kleurvlakken vertoont die
gemeten worden.
Dit proces duurt doorgaans nog geen tien
minuten.
donderdag 13 maart 14
✦
✦
Het aangemaakte kleurprofiel voor je
beeldscherm wordt door de software
automatisch ingeladen zodra je computer
opstart.
Zo heb je altijd de juiste kleuren, al kan
wisselend omgevingslicht ook hier voor
afwijkingen zorgen.
donderdag 13 maart 14
De printer
donderdag 13 maart 14
Zelf verantwoord afdrukken:
✦
✦
✦
Ook bij het afdrukken komen weer
kleurprofielen kijken.
Maak je gebruik van je eigen printer dan is het
belangrijk om deze ook te kalibreren.
Niet alle kalibrators die voor een monitor
gebruikt kunnen worden kun je ook voor een
printer gebruiken, let daar dus op bij de
aanschaf.
donderdag 13 maart 14
Of verantwoord laten afdrukken:
✦
✦
✦
Je kunt ook gebruik maken van een dienst die
kleurprofielen voor jouw printer maakt.
Je download een testafbeelding bij de
betreffende kalibratiedienst en drukt deze af op
jouw printer met het type papier waar je de
kalibratie voor wilt hebben. Een paar dagen
laten ontvang je het ICC profiel voor je printer.
Let erop dat het profiel alleen geschikt is voor
exact die printer, met het type inkt dat je
gebruikt hebt en ook exact het papier waarop je
de opgestuurde afdruk hebt gemaakt.
donderdag 13 maart 14
Zelf printerprofielen maken:
✦
✦
✦
✦
Dit kun je alleen met een fotospectrometer
doen. Dat vergt een kleine tot grote investering.
Elke papiersoort heeft zijn eigen printerprofiel
nodig.
Voor het maken van profielen zijn speciale
testkaarten nodig.
Bij het afdrukken van testkaarten moet het
kleurbeheer uitgeschakeld zijn. Alleen op die
manier wordt het volledige kleurbereik van de
bewuste printer aangesproken.
donderdag 13 maart 14
✦
✦
Met de fotospectrometer worden de kleuren
gemeten.
Soms zijn meerdere testkaarten nodig. Als het
ICC profiel is gemaakt en in de juiste map is
geplaatst, kun je het gaan gebruiken.
donderdag 13 maart 14
ICC profielen kunnen alleen gebruikt worden met
software die kleurbeheer ondersteund (zoals
Adobe Photoshop, Lightroom, e.d.):
✦
✦
Voor je een profiel kunt kiezen uit een lijst van
beschikbare profielen, moet het ICC-bestand
op de juiste plek gezet worden.
Met de windows verkenner (PC) of de finder
(Mac) kun je ze dan verplaatsen.
donderdag 13 maart 14
Witbalans
donderdag 13 maart 14
Met de witbalans kun je ervoor zorgen dat de
kleuren in je foto's met de werkelijkheid
overeenstemmen.
✦
✦
✦
Of de kleuren in balans zijn, zie je het makkelijkst aan
wit.
Camera's zijn redelijk goed in staat deze balans zelf te
vinden (stand AWB).
Echter niet altijd het mooiste resultaat.
donderdag 13 maart 14
Je kunt ook zelf de witbalans instellen
✦
✦
✦
Er zitten presets (zonlicht, bewolkt, e.d.) op je camera.
Zit er nogal wat schaduw in je onderwerp, zet dan de
witbalans op ‘schaduw’.
Bij kunstlicht is het helemáál gewenst om aan de camera
op te geven om welke lichtbron het gaat.
donderdag 13 maart 14
Neutrale kleurweergave
✦
✦
✦
✦
Al die vaste witbalansinstellingen zijn mooi, maar ze
garanderen geen neutrale kleurweergave.
Er is één daglichtinstelling, maar er zijn heel veel
soorten daglicht.
Wil je de kleurbalans exact neutraal hebben, voer dan
een eigen witbalansmeting uit met behulp van één van
de vele witbalansaccessoires.
Hoe je de witbalansmeting precies in werking zet
verschilt per camera.
donderdag 13 maart 14
Verschillende witbalansaccessoires:
EzyBalance
Grijskaart
White Balance Lens Cap
donderdag 13 maart 14
Expodisc
X-Rite ColorChecker Passport:
✦
✦
Al decennia lang fotograferen fotografen die kritisch
zijn met kleur, een zogenaamde Gretag Macbeth kaart
mee.
Met de ColorChecker Passport kun je ook de camera
profileren!
X-Rite ColorChecker
donderdag 13 maart 14
Waarom witbalans handmatig instellen:
✦
✦
✦
✦
Vertrouwen op de automatische witbalans is heel
onverstandig, want die wisselt te sterk.
Fotografeer altijd in RAW, in JPG is een foutieve
witbalans bijna niet meer te corrigeren zonder schade
aan de foto toe te brengen.
Niet in iedere foto zit een neutrale toon en wat is nu
neutraal grijs? Vergeet niet dat je ogen heel goed zijn in
aanpassen.
De eerste foto die je maakt is dus van de grijskaart.
Daarmee kun je in de camera al de witbalans instellen.
De grijskaart is namelijk wel betrouwbaar.
donderdag 13 maart 14

Download Report