Discussiepamflet (pdf) - VNO-NCW

Discussiepamflet ICT beleid in Europa
Op 22 september spreken we over de toekomst van het ICT-beleid in Europa tijdens het
seminar “de toekomst van de Europese digitale groeiagenda”. Dit paper focust op drie
aandachtsgebieden en dient als leidraad voor de discussie. De uitkomsten bieden een
handvat om de Europese Commissie en het Europees Parlement input voor het Europees
ICT-beleid mee te geven en kan basis zijn voor het Nederlands voorzitterschap in 2016.
Inleiding
We leven al wat langer met computers en internet, maar toch staan we nog maar aan het begin
van de veranderingen. Het is alsof de stoommachine nog maar net zijn intrede heeft gedaan. Op de
consumentenmarkt zijn veranderingen zichtbaar in bijvoorbeeld auto’s of de slimme thermostaat.
De opkomst van e-commerce illustreert de krachtige impact van het internet. In de fabriek
verandert het werk, onder meer door robots, slimme lopende banden en transportmiddelen.
Een volgende golf van nieuwe groei komt er aan. Zo heeft bijvoorbeeld de ICT-gedreven
ontwikkeling van autonome voertuigen de potentie om vervoer naar een nieuw efficiencyniveau te
tillen. Deze auto’s rijden zuinig, hebben een geringe behoefte aan wegcapaciteit en het aantal
verkeersongelukken zal drastisch verminderen. De maatschappelijke kosten van vervoer zullen
significant dalen. Andere ICT-gedreven veranderingen zijn de marktplatforms die vraag en aanbod
beter op elkaar afstemmen. Nieuwe internettoepassingen als Airbnb, SnappCar en Uber stellen
toegang centraal in plaats van bezit ervan. De gevolgen hiervan op de klassieke sectoren zijn
potentieel even groot als bijvoorbeeld de impact die eCommerce al heeft op de retail.
Daarnaast wordt verwacht dat 3D-printing het aanhouden van voorraad op termijn overbodig zal
maken, dat robotisering een substantieel deel van de huidige banen zal substitueren, dat
tegelijkertijd nieuwe werkgelegenheid ontstaat, dat in steeds meer sectoren slimme sensoren extra
informatie voor het bedrijfsproces leveren, waardoor ondernemingen efficiënter en innovatiever
worden en ten slotte dat het internet bij uitstek mogelijkheden biedt om over de grens te
ondernemen en (samen) te werken.
Deze nieuwe ICT toepassingen zullen leven, werken, sociale en culturele verhoudingen
fundamenteel veranderen. Ze kunnen echter ook de basis zijn voor een nieuwe golf aan
economische groei. Een vooruitziende en doortastende opstelling plaatst ons bovenop de golf. Een
afwachtende houding zou ons stil leggen: ‘dead in the water’, verstoken van de energie van de
golf.
Willen we het momentum pakken, dan zal binnen deze zittingsperiode van Parlement en Commissie
een aantal zaken geregeld moeten zijn. Niet alles hoeft, moet en kán Europees geregeld worden,
maar waar dat wel het geval is, moet nu actie worden ondernomen.
Binnen de Digital Single Market heeft Nederland in ieder geval al als prioriteit gedefinieerd: de
modernisering van het auteursrecht, crossborder eCommerce en versterking van de interne
telecommarkt, waaronder netneutraliteit en roaming. Het seminar “de toekomst van de Europese
digitale groeiagenda” dient om prioriteiten op de bredere digitale agenda te bespreken. Het paper
geeft niet noodzakelijkerwijs de positie van ECP, VNO-NCW en MKB-Nederland of de Nederlandse
overheid weer.
Drie aanvullende aandachtsgebieden behoeven met name actie, deze worden hieronder kort
uitgewerkt.
1) Nieuwe groei door digitaal ondernemerschap
2) Bouwstenen voor vertrouwen
3) Human Capital
1
Discussiepamflet ICT beleid in Europa
1. Nieuwe groei door digitaal ondernemerschap
ICT is niet langer alleen een technologie, maar heeft ook impact op economische,
juridische en maatschappelijke verhoudingen. De kracht van Europa ligt in de snelle en
wijdverbreide adoptie van nieuwe technologieën en het gebruiken van nieuwe
toepassingen. Om volledig de vruchten te kunnen plukken van ICT toepassingen moeten
we een aantal maatschappelijke uitgangspunten herijken. Daartoe moeten we uitvinden
welke waarden we als kernwaarden zien en welke ballast overboord moet om agile te
kunnen bewegen.
De opkomst van de eCommerce is illustratief. Retail was tot tien jaar geleden voornamelijk
regionaal van karakter. Door internet konden winkels echter met een website in één keer 12
miljoen consumenten bereiken. Grote partijen hebben een forse marktpositie veroverd, maar ook
kleine nichepartijen zijn door de vergroting van hun afzetmarkt nu juist levensvatbaar. Allerlei
hybride (bricks ’n clicks) modellen ontstaan. Ballast voor eCommerce die weg moet worden
genomen is bijvoorbeeld de regionale leveringsbeperking. In de fysieke retail had dit wellicht een
functie, nu botst het met het grensoverschrijdende principe van online.
eCommerce is echter maar één van de speelvlakken waar technologie veranderingen afdwingt.
Andere diensten die impact hebben (op de consumentenmarkt) zijn bijvoorbeeld Airbnb, Snappcar
en geldvoorelkaar. Deze diensten werpen nieuwe vragen op over wat ballast is en wat behouden
moet worden. Waar ligt de grens tussen ondernemen (B2C) en een ‘vriendendienst’ (C2C), als deze
grens al bestaat? Hoe moeten we omgaan met de substitutie van arbeid en ondernemingen door
ICT? Klopt het dat consumenten bereid zijn meer risico te aanvaarden wanneer zij voor een lager
tarief overnachten, meerijden of geld uitlenen met minder wettelijk geregelde zekerheden? Hebben
nieuwe business modellen open toegang tot de bestaande markt?
Toepassing van gegevens uit allerlei bronnen kan nog veel meer processen, diensten en producten
efficiënter inrichten, maatschappelijke opgaven slimmer aanpakken en kunnen nieuwe diensten en
banen realiseren. Terreinen waar veranderingen in het verschiet liggen zijn vervoer (zelfrijdende
auto, traffic management), de maakindustrie (smart industry, 3D-printing), energie (Smart Grids),
banking (cross border services, peer-to-peer banking) en de gezondheidszorg.

Europese herijking van waarden en regelgeving in het licht van innovatie met ICT is
nodig. Analyseer in een publiek-privaat multidisciplinair team een aantal
toepassingsgebieden waar ICT bestaande structuren onder druk zet. Kijk of wetten
nog wel voldoen aan de nieuwe realiteit. Pas deze zo nodig aan, maar maak geen
nieuwe regels.
Verder is voor het bedrijfsleven in den brede een aantal acties te benoemen om nieuwe groei met
ICT te stimuleren:

Analyseer wat nodig is om internationaal innovaties te stimuleren, zoals
bewustwording en gebruik van ICT en data door het MKB.

Stimuleer grotere bedrijven te investeren in samenwerking met start-ups e.a. om
innovatieve ideeën en verdienmodellen een kans te geven, zoals in de maakindustrie
voor Smart Industry en eHealth.

Stimuleer R&D in ICT- toepassingen (testbeds, living labs) over sectoren heen,
bijvoorbeeld door EU gestimuleerde clustervorming door R&D van
onderzoeksinstellingen en bedrijfsleven bij Big Data, SaaS, HP-computing en Smart
Industry.

Ondersteun de techbedrijven jonger dan vijf jaar, en leg prikkels voor jong talent
aan om zich in de EU te vestigen/ in de EU te blijven, o.a. via kapitaal voor
doorstarters en het flexibiliseren van arbeid.
2
Discussiepamflet ICT beleid in Europa
2. Bouwstenen voor vertrouwen
Vertrouwen staat aan de basis van het gebruik van innovatieve producten en diensten
door consumenten en voor (grensoverschrijdende) handel. eID, privacy en cybersecurity
moeten daarom goed, maar proportioneel zijn geregeld.
Een aantal randvoorwaarden is cruciaal voor een Europese economie die de kansen van ICT
optimaal benut. Er is al veel in de steigers gezet. Zo heeft de vorige Europese Commissie een begin
gemaakt met het neerleggen van de bouwstenen voor vertrouwen: het vrijmaken van de weg voor
één digitale interne markt, het adresseren van privacy via een verordening en het stimuleren van
een online identificatiestructuur.
eID
Digitale identificatie en bijbehorende digitale vertrouwensdiensten zoals de digitale handtekening
moéten in 2017 gereed zijn. Dat is voor èlke transactie (B2B, B2C, B2G, C2C) nodig om
vertrouwen te bouwen. De Europese Raad heeft in 2014 ingestemd met de Verordening eID die
een raamwerk neerlegt met elektronische handtekeningen, tijdstempels en documenten,
certificering van authenticatieprocessen voor websites en die de wederzijdse erkenning tussen
lidstaten van elektronische identificaties regelt.

Bespoedig de uitrol van eID door de vraagzijde te ontwikkelen. Stimuleer overheden
om hun dienstverlening aan burgers en bedrijven zo snel mogelijk digitaal
beschikbaar te hebben, zodat het voor ondernemers en burgers een no-brainer wordt
om te investeren in online identificatie. Daarnaast kan de EU helpen bij het oplossen
van het vraagstuk omtrent de kosten-batenverdeling, door voorbeelden van
succesvolle bedrijfstoepassingen en business modellen Europabreed te delen.
Privacy
Big data biedt een nieuwe uitdaging. Het gebruik van grote hoeveelheden gegevens biedt grote
maatschappelijk en economische kansen. Overheden en banken kunnen fraude sneller opsporen,
wetenschappers komen tot nieuwe inzichten en bedrijven ontwikkelen nieuwe producten en
diensten. Bij big data gaat het soms, maar niet altijd, om het verwerken van persoonsgegevens.
Waar dat het geval is, hebben alle betrokkenen er baat bij dat vertrouwen zo groot mogelijk is. De
toepassing van big data knelt op punten echter met de huidige wetgeving: de principes van
doelbinding en dataminimalisatie werken soms beperkend op innovatie met big data.
Om maximale ruimte voor (internationaal) ondernemen te behouden en consumenten op maat te
kunnen bedienen moeten eisen aan het verwerken van persoonsgegevens in verhouding moeten
staan tot de mogelijke risico’s voor de persoon die het verwerken met zich mee brengt.

De benadering van privacy regulering moet risk-based zijn: bij hoge risico’s zijn
specifieke vereisten gepast, in andere gevallen moet de verantwoordelijke zelf een
adequate mix van maatregelen kunnen nemen die er voor elk businessproces weer
anders uit kan zien.

Stimuleer dat zowel bedrijfsleven als overheden de klant en burger meer
transparantie gaan bieden, over wat er met hun gegevens gebeurt en ook wat de
voordelen zijn van dit gegevensgebruik.

Gegevensverkeer is grensoverschrijdend. Probeer in de regulering hiervan zo veel
mogelijk wederzijdse aansluiting te vinden met andere continenten.
Cybersecurity
Cybercriminaliteit professionaliseert in toenemende mate. Beroepscriminelen vormen een
groeiende dreiging voor organisaties en ook voor burgers zelf, met name: datadiefstal, digitale
spionage en afpersing door (dreiging met) DDoS-aanvallen en ransomware. Het
grensoverschrijdende karakter van internet houdt in dat cybercriminaliteit ook geen grenzen kent.

Coördineer de aanpak van cybercrime Europees. Preventie schermt de risico’s af,
maar wanneer niet tegelijkertijd aan opsporing wordt gedaan, blijft het dweilen met
de kraan open.
3
Discussiepamflet ICT beleid in Europa
3. Human Capital
Onderwijs en scholing op het gebied van ICT zijn onontbeerlijk om de volgende slag te
maken. Een goed opgeleide bevolking kan niet alleen de vruchten plukken van de nieuwe
kansen, maar creëert die kansen zelf.
ICT professionals
De vraag van bedrijven naar specifieke ICT vaardigheden en het aanbod dat van de
onderwijsinstellingen komt, vertoont nogal eens een mismatch. Goede afstemming tussen
onderwijs en bedrijfsleven is nodig. Een betere aansluiting van curricula op het werkveld is
noodzakelijk. Wij maken ons daar in Nederland al hard voor: bijv. via het Techniekpact en de
vertaling van het eCompetence Framework (eCF). Zo zijn er Centra voor Innovatief Vakmanschap
(MBO-niveau) en Centers of Expertise (HBO niveau) opgericht. Deze onderwijsinstellingen gaan
zich zo meer specialiseren op bepaalde vakgebieden en zich op die manier onderscheiden van
elkaar. En daarnaast wordt de samenwerking met bedrijven geïntensiveerd, o.a. door curricula af
te stemmen op de behoeftes van de bedrijven in de regio.

Nationale lidstaten moeten de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs
verhogen, zodat zij een relevante mix aanbieden van stages, baangaranties en
hogere startsalarissen. De EC zou de Nederlandse praktijk als best practice kunnen
aanmerken. Daarnaast kan de EC kijken naar imagoverbetering van ICT, bijvoorbeeld
door ICT-ers op school binnen te halen, naar voorbeeld van de Nederlandse
Digivaardig eSkills campagne Geef IT door.
De beroepsbevolking
De noodzaak voor ondernemers en werknemers om goed met ICT om te kunnen gaan, geldt bij
lange na niet alleen voor de ICT-sector. Zo is de melkveehouderij een goed voorbeeld waar ICT
breed kan worden ingezet: sensoren monitoren en managen individuele dieren. Open data, zoals
klimaat & geodata, wordt gebruikt. Dit levert de boer veel waardevolle managementinformatie op,
op het gebied van voer, fokkerij, het welzijn van zijn dieren, de kwaliteit van de melk, benutting
van land, etc.

Neem daarom ICT in alle curricula in het vervolgonderwijs mee, omdat vele banen
vragen om ICT-vaardigheden en adoptie van nieuwe technieken. Dat gaat van kennis
van data-analyse in alle sectoren, tot het toepassen van nieuwe technieken in
behandelmethoden om bijvoorbeeld zorg op afstand mogelijk te maken.

De EC kan lidstaten stimuleren om een vak programmeren in het primair en
voortgezet onderwijs op te nemen, in navolging van landen als Finland. De
Nederlandse Codeweek is een concreet voorbeeld hoe (toekomstige) instromers op
de arbeidsmarkt geënthousiasmeerd kunnen worden voor werken met ICT.
4

Download Report