Afwegingskader MFC/ECG Geldermalsen

Afwegingskader MFC/ECG Geldermalsen
Datum 9 februari 2014
Dit afwegingskader kijkt naar de feiten rond de besluitvorming over de gunning (het definitief starten)
van het MFC/ECG Geldermalsen. In de gemeenteraad van 28 januari 2014 ontstond er veel commotie
over het toekomstperspectief en de financiële spankracht van de belangrijkste deelnemer in het MFC,
de Openbare Bibliotheek Rivierenland (hierna: OBR). De gemeenteraad heeft hierover een motie
aangenomen. In de motie staan markttrends, de benodigde ruimte voor de OBR, de financiering en
het meerjarenbeleid van de OBR en de gemeente centraal.
In de motie van de gemeenteraad komen uiteenlopende aspecten aan de orde. Voor een zorgvuldige
analyse worden deze aspecten hieronder naar 5 onderwerpen gehergroepeerd voor een duidelijk
afwegingskader voor de raad. Daaraan toegevoegd volgen nog twee belangrijke aspecten, namelijk
de rechtmatigheid van het voorstel en de gevolgen van een eventueel raadsbesluit tot het afzien van
de bouw van het MFC/ECG. Dit laatste onderwerp is door het college zelf naar voren gebracht.
De raad van de gemeente Geldermalsen besloot op 28 januari jl. in ruime meerderheid dat het college
van B&W rekensommen moest maken als basis voor een grondige integrale afweging voor de
financiële positie OBR lange termijn. Uitkomst van deze berekeningen is nu dat de bibliotheek
financieel volledig afhankelijk is van de gemeente en de gemeente dus zelf (financieel) de toekomst
van de bibliotheek bepaalt. Als het dus om de verhuisplannen van de bibliotheek gaat en de financiële
afweging daarin, is de gemeente Geldermalsen zelf aan zet: wie betaalt, bepaalt.
Hoe zijn de feiten? De bibliotheek gaat ongeveer met 35% groeien in oppervlakte. Dit is een stevige
groei van kosten en taken (>€150.000/jaar) die niet is vastgelegd in het meerjarenbeleid van de
gemeente Geldermalsen. Er ligt een onduidelijke mix van investeringskosten, exploitatiekosten en
additionele geldstromen voor nieuwe taken op tafel. Uitgewerkte ambities van de bibliotheek
ontbreken, evenals kaderstelling van de raad met prestatie-indicatoren. De financiële risico's liggen
volledig op het bord van de gemeente Geldermalsen.
De OBR constateert dat er geen discussie speelt in andere gemeenten over de vorm en fysieke
omvang van bibliotheken. Dit is aantoonbaar onjuiste informatie. Er is geen kans dat een schadeclaim
door aannemers bij het niet doorgaan van het project succes heeft. Ook een claim van de gebruiker bij
uitstel van de gunning is kansloos. Voor geen van de betrokken organisaties is er een nijpende
huisvestingskwestie. Het Polderhuis van de gemeente biedt momenteel prima onderdak aan de
organisaties. De besparing van het niet bouwen van het MFC/ECG levert ongeveer € 6 miljoen op.
Maar afstel is nog niet aan de orde, de raad heeft alleen om uitstel van de besluitvorming verzocht.
De definitieve gunning van de aanbesteding die aanstaande is, vormt het onomkeerbare besluit dat
het MF/ECG er komt of niet. De raad besloot op 28 januari dat het college ter versterking van de
kaderstellende rol van de raad geen onomkeerbare besluiten mag nemen in de procesgang en
procedure in het kader van de voorbereiding van een nieuwe convenant 2015 2018 met OBR. Het
nieuwe convenant kan misschien leiden tot een aanzienlijk uitbreidingspakket van taken en daarmee
de vraag naar meer ruimte voor de bibliotheek. Maar de gemeenteraad van Geldermalsen heeft daar
nog geen beleid, geen kaders en geen begroting voor vastgesteld. Zelfs het college heeft hier nog
geen standpunt over, er zijn alleen ambtelijke verkenningen gaande over het convenant.
‐
Zo lang de gemeenteraad geen duidelijke taken, kaders en taakuitbreiding voor de bibliotheek heeft
uitgesproken of vastgesteld, is het bouwen van kostbare nieuwe en veel grotere accommodatie
(+35%) voorbarig. Deze procesgang is ook in strijd met het advies van de Rekenkamercommissie
Geldermalsen om eerst kaderstelling te doen, alvorens langdurige verplichtingen aan te gaan. Onder
de beginselen van behoorlijk bestuur is een pas op de plaats dan ook het enige logisch besluit. En dat
is nog geen afstel van de bouw van het MFC/ECG, dat is een rechtstreeks gevolg van zorgvuldig
lokaal bestuur.
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 1
Wat heeft de gemeenteraad op 28 januari 2014 besloten?
De raad van de gemeente Geldermalsen heeft in raadsvergadering op 28 januari 2014 in ruime
meerderheid besloten dat het college van B&W:
1. Rekensommen moet maken die de basis zijn voor een grondige integrale afweging voor de
financiële positie OBR lange termijn. De uitkomsten van dit onderzoek met een onderbouwd
voorstel voor 12 februari 2014 voor te leggen aan de raad, omdat daarna de definitieve gunning
van het bestek MFC/ECG plaatsvindt.
2. Dat het college ter versterking van de kaderstellende rol van de raad geen onomkeerbare
besluiten mag nemen in de procesgang en procedure in het kader van de voorbereiding van
een nieuwe convenant 2015 2018 met OBR.
‐
Daarbij heeft de raad in meerderheid vastgesteld:
• dat de gemeente Geldermalsen nog een nieuw Convenant met de OBR voor de periode
2015 2018 moet afsluiten;
• dat de OBR een belangrijke gebruiker en huurder wordt van het nieuw te bouwen MFC/ECG;
• dat de rekenkamercommissie er recentelijk op heeft gewezen dat met het aangaan van
verplichtingen met verbonden partijen de raad zijn kaderstellende rol vooraf ter hand moet
nemen om langlopende wederzijdse verplichtingen te kunnen afwegen en uiteindelijk vast te
leggen;
• dat door het oprukken van E books de fysiek benodigde werkruimte voor een bibliotheek de
komende jaren fors zal afnemen;
• dat het uitlenen van digitale boeken in het vorige week geïntroduceerde systeem meer kost dan
het uitlenen van fysieke boeken en dat dus de kosten voor de bibliotheken aan media eerder
zullen stijgen dan dalen;
• dat op basis van de meerjarenbegroting van de OBR blijkt dat er sprake is van een fragiel
evenwicht van kosten en baten en dat allerminst geconcludeerd kan worden dat de bibliotheek
in staat is om de bedrijfsvoering en de dienstverlening op een financieel gezonde wijze te
kunnen uitvoeren.
• dat bij het beoordelen van de financiële positie en de haalbaarheid van de investering in het
MFC/ECG voor de OBR een belangrijke rol is weggelegd voor de volksvertegenwoordigende
gemeenteraad;
• dat ook in andere gemeenten de discussie speelt welke vorm en fysieke omvang de
bibliotheken de komende jaren nodig hebben;
• dat er grootschalige sluiting van bibliotheken plaatsvindt
• dat in veel gemeenten inmiddels is besloten meer tijd te nemen voor de voorbereiding op de
toekomst van het bibliotheekwezen en dat de gemeenteraad hierbij nauw betrokken moet
worden;
‐
-
De raad heeft zich dus nadrukkelijk niet uitgesproken over de ligging/locatie. Dat ei is al gelegd en
geen onderwerp meer voor een raadsdebat. Ook gaat het niet over de financiële spankracht van
andere partijen in het MFC/ECG, zoals de kinderopvang en de zorgondernemers. Dat is in het debat
wel aan de orde geweest, maar in de motie wordt het college uitsluitend opgedragen de bibliotheek
nader onder de loep te nemen.
Het college van B&W heeft op 7 februari een raadsvoorstel gepubliceerd over de financiële positie van
de OBR in relatie tot het MFC/ECG. Voorstel is vast te stellen dat de financiële positie van de OBR nu,
en op lange termijn, gezond is en dat er geen reden is de gunningprocedure voor het MFC/ECG op te
schorten.
Het college heeft in overleg met de bibliotheek een nieuwe notitie over de dienstverlening en de
financiële situatie van de OBR nu en in de toekomst opgesteld. Ook heeft het college een aparte
notitie opgesteld over de gevolgen van een eventueel raadsbesluit tot het afzien van de bouw van het
MFC/ECG.
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 2
1.
Markttrends
De raad heeft vastgesteld dat door het oprukken van E-books de fysiek benodigd werkruimte voor een
bibliotheek de komende jaren fors zal afnemen. Klopt dat ook? Hieronder staat een actuele stand van
zaken over het bibliotheekwezen in Nederland.
Op 21 januari 2014 werd de publicatie 'Bibliotheek van de toekomst – knooppunt voor kennis, contact
en cultuur' uitgereikt aan minister Bussemaker van OCW. Doel van dit toekomstperspectief is zowel
bibliotheken als de overheden houvast bieden bij het maken van keuzes voor de toekomst. Daarnaast
dient het als input voor discussie over de toekomstige invulling van functies van de bibliotheek. Het
rapport staat hier: http://www.siob.nl/media/documents/SIOB_boek_1-5_22_01.pdf
In dit trendrapport is onder meer te lezen dat het Tijdsbestedingonderzoek van het Sociaal en
Cultureel Planbureau laat zien dat de vrije tijd die Nederlanders boven de 12 jaar besteden aan het
lezen van gedrukte media (kranten, tijdschriften en boeken), tussen 1975 en 2006 afnam van 6,1 naar
3,8 uur per week95 en tussen 2006 en 2011 naar 2,6 uur per week. Een zelfde neerwaartse trend is
waar te nemen in de verkoop van boeken: in 2008 werden er nog 51 miljoen papieren boeken
verkocht, in 2012 waren dat er nog maar 44 miljoen. Bij boekhandels heeft de omzetdaling door
digitale concurrentie in veel gevallen al gezorgd voor een duidelijke bedreiging voor het voortbestaan.
De laatste tijd nemen ook de berichten toe over boekhandel(keten)s die sluiten of in de problemen
komen. Het aantal bibliotheekvestigingen in Nederland nam de afgelopen 4 jaar met 23% af.
Ook constateert het trendrapport een toenemende financiële druk op de overheid, waardoor financiële
ondersteuning vanuit de overheid minder vanzelfsprekend wordt. Verschillende culturele sectoren
hebben al te maken met forse bezuinigingen en in toenemende mate wordt er van de burger verwacht
dat hij zelf bijdraagt, ook in financiële zin. De overheid verwacht van o.a. culturele instellingen meer
ondernemerschap en meer initiatieven om de eigen inkomsten te vergroten.
Belangrijke conclusie van dit breed gedragen onderzoek is dat bibliotheken een groot deel van hun
dienstverlening zullen gaan verplaatsen naar digitale kanalen, want digitaal is sterk in opkomst. Het
totale aantal fysieke uitleningen daalt fors: in 2011 waren er nog 132,6 miljoen uitleningen, in 2012
werden 92,3 miljoen boeken, tijdschriften, dvd's cd's. games enz. uitgeleend. Een landelijke daling van
meer dan 30%!
Voor dit rapport werd ook een uitstekend gedetailleerd trendrapport opgesteld: "Trends in de
samenleving - Ontwikkelingen op het gebied van demografie, economie, media en informatie en
binnen het sociaal-culturele domein" van het Sector Instituut Openbare Bibliotheken (SIOB) van
januari 2014. Zie: http://www.siob.nl/media/documents/trends-in-de-samenleving.PDF
De bibliotheek in Geldermalsen is een relatief goed lopende vestiging. Geldermalsen heeft
verhoudingsgewijs veel leden (6% meer dan gemiddeld in Rivierenland) en deze leden lenen
gemiddeld ook meer boeken en andere materialen per jaar. Het aantal leningen neemt wel af in
Geldermalsen, vorig jaar nog met zo'n 5%. Ook het aantal bezoekers daalt in Geldermalsen: 101.347
in 2010, 94.187 in 2011 en 88.583 in 2012. Dat is ruim 6% per jaar minder. Deze dalende trend past
(ook in Geldermalsen) in deze tijd en is in lijn met de landelijke trend.
Het college stelt eerst dat het niet waarschijnlijk is dat de toename van E-books in de (nabije)
toekomst tot minder ruimtebehoefte van de bibliotheek leidt. Maar geeft later toch toe dat dit een
waarschijnlijk scenario is. Tegelijkertijd constateert het college dat er een groeiend takenpakket wordt
verwacht met retail functies (verkoop van boeken en bijvoorbeeld postkantoorfuncties) en kernfuncties
van ontmoeting en debat. Het college schat in dat ruimte hiervoor gevonden kan worden, als er door
toename van de E-books minder ruimte nodig is voor de fysieke collectie van de bibliotheek.
Kortom, de conclusie van de gemeenteraad Geldermalsen dat door het oprukken van E-books
de fysiek benodigd werkruimte voor een bibliotheek met fysieke boeken de komende jaren fors
zal afnemen is juist.
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 3
2.
Benodigde ruimte
De OBR komt met de wens om de collectie aantrekkelijker te presenteren en ook laagdrempelig
toegang te verschaffen tot allerlei nieuwe media. En dat dit juist om meer ruimte vraagt. De bibliotheek
Geldermalsen moet "studeer- en huiskamer van de stad" worden (!) en als kernfunctie dienen om
studie- en werkplekken aan te bieden, educatieve en culturele activiteiten en cursussen op bv. het
gebied van geletterdheid te organiseren , en ontmoeting en debat te faciliteren. Samen met allerlei
lokale en regionale partners. Dat vraagt om meer ruimte, aldus directeur Gaby Lafeber op de website
van Nieuwsblad Geldermalsen (ingezonden: feiten over bibliotheek in MFC, 7 februari 2014).
De OBR claimt dus een aanzienlijke taakuitbreiding van de bibliotheek Geldermalsen. In haar eigen
notitie geeft de OBR aan dat deze koers pas een jaar geleden is ingezet. De nieuwe koers is op zich
een vooruitstrevend, inspirerend en interessant perspectief. Echter, de gemeenteraad van
Geldermalsen heeft zich in het verleden op geen enkele manier uitgesproken over deze significante
taakuitbreiding. Beleidsmatig zijn hier geen afspraken over gemaakt, kaderstelling ontbreekt. De
gemeenteraad heeft echter wel de financiering beschikbaar gesteld en daar rekening mee gehouden
in de begroting (circa € 128.000 per jaar aan extra kosten voor de extra taken).
De Rekenkamercommissie van de gemeente Geldermalsen heeft recentelijk gewezen dat met het
aangaan van verplichtingen met verbonden partijen de raad zijn kaderstellende rol vooraf ter hand
moet nemen om langlopende wederzijdse verplichtingen te kunnen afwegen en uiteindelijk vast te
leggen. De gemeenteraad heeft dit uitgangspunt nadrukkelijk opgenomen in de motie van 28 januari.
Het college geeft aan dat de kaderstelling voor de toekomst in het nieuwe convenant zal worden
vastgelegd. Het college wil deze kaderstelling in de derde week van april 2014 op papier hebben
staan. Maar het college is daarvoor ook afhankelijk van regionale besluitvorming, inschatting is dat
deze kaderstelling pas in het najaar van 2014 afgerond wordt. Kortom, het college spant het paard
achter de wagen. De gemeente stelt wel een pot geld ter beschikking, maar de beleidsmatige
kaderstelling ontbreekt en wordt pas vastgesteld als er onomkeerbare investeringen gedaan zijn.
Zo lang de gemeenteraad geen duidelijke kaders, groeiperspectief en/of taakuitbreiding voor
de bibliotheek heeft uitgesproken of vastgesteld, is het bouwen van kostbare nieuwe en veel
grotere accommodatie voorbarig. Dit is in strijd met het advies van de Rekenkamercommissie
Geldermalsen om eerst kaderstelling te doen, alvorens langdurige verplichtingen aan te gaan.
De feiten over de huidige ruimte en de in het MFC in te nemen ruimte zijn onduidelijk. Netto gaat de
2
bibliotheek 1.012 m gebruiken (aldus de OBR). De bibliotheek gaat in het nieuwe MFC bruto 1.160
2
m gebruiken (aldus de OBR). De OBR legt uit dat bruto wil zeggen: inclusief de door alle toekomstige
bewoners te gebruiken gezamenlijke entree en gezamenlijke hal. Feitelijk klopt dit niet, de entree en
2
1
2
hal zijn juist niet opgenomen in deze 1.160 m b.v.o. Het college spreekt van een b.v.o. van 1.240 m ,
onduidelijk is of dit dan wel de b.v.o. is inclusief hal en entree.
2
De huidige ruimte van de bibliotheek bedraagt ca. 880 m bruto, dit is inclusief entree en hal. Hiervan
2
wordt ca. 20 m2 bruto verhuurd aan een podoloog, dus blijft er bruto 860 m over. Met de onjuiste
2
aanname van de OBR van 1.160 m bruto incl. entree, hal e.d. in het nieuwe MFC betekent dat een
groei van 35%. Het gebruik van een onderhuurder in de bibliotheek laat bovendien zien dat er in het
huidige pand nog ruimte over is, het is dus opmerkelijk om dan nu een ruimtegebrek en een
verhuisbehoefte te claimen.
De bieb groei minimaal 35% in oppervlakte. Dit is een stevige groei van kosten en taken die niet
is vastgelegd in het meerjarenbeleid van de gemeente Geldermalsen.
1
In het ruimteprogramma MFC/ECG van 11-05-2012 staat dat de bibliotheek netto 1.045 m2 krijgt. Om tot de bruto
vloeroppervlakte (b.v.o.) te komen moet daar 115 m2 constructieoppervlak bij gerekend worden. Zo ontstaat 1.160 m2 b.v.o.
Op basis hiervan worden de huisvestingskosten berekend. Voor algemene ruimtes zoals entree, hal etc is nog eens 240 m2
extra opgenomen in het ruimteprogramma, maar die is dus niet opgenomen in de 1.160 m2 b.v.o..
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 4
3.
Financiering
De gemeenteraad heeft vastgesteld dat de bibliotheek zelf heeft aangegeven dat het uitlenen van
digitale boeken in het recent geïntroduceerde systeem meer kost dan het uitlenen van fysieke boeken.
E-books kosten dus meer geld en vragen veel minder ruimte. Deze trend is ook nadrukkelijk
vastgelegd in de eerder genoemde nationale rapporten.
De kosten voor de bibliotheken aan media zullen dus eerder stijgen dan dalen. Daarmee is er
binnen de begroting minder financiële ruimte voor de huisvesting. Een groei van 35% van de
huisvesting is dus wat de kerntaak van de bibliotheek betreft tegen de trends in.
De gemeenteraad heeft in de motie vastgesteld dat op basis van de meerjarenbegroting van de OBR
blijkt dat er sprake is van een fragiel evenwicht van kosten en baten. De meerjarenbegroting van de
bibliotheek toont de komende 10 jaar een jaarlijks overschot van slechts 0,1%, er is dus geen ruimte
voor tegenvallers of uitbreiding van taken. De bibliotheek zelf verklaart dat de meerjarenbegroting van
Bibliotheek Rivierenland in balans is, zoals dat hoort bij een stichting zonder winstoogmerk die
grotendeels werkt met subsidies. Er wordt niet meer uitgegeven dan er binnenkomt, winst op zich is
geen doel. De OBR heeft daar een punt, maar kan ook niet bevestigen dat er ruimte is voor extra
kosten. De meerjarenbegroting van de bibliotheek bevat geen voorziening voor de geconstateerde
extra kosten voor E-books. Er zit ook geen voorziening in voor de additionele taken die de bibliotheek
zichzelf toedicht (zonder opdracht of financiering van de gemeente).
De meerjarenbegroting van de bibliotheek heeft uitsluitend een voorziening voor de groei van
de huisvestingskosten (welke weer door de gemeente Geldermalsen gefinancierd wordt). Kans
is dus groot dat er straks wel een grotere bibliotheek is, maar waar geen geld of mankracht
aanwezig is om de ambities van retail, ontmoeting en debat waar te maken.
Zowel in de Samenwerkingsovereenkomst Basisbibliotheek Rivierenland als in het convenant voor de
OBR is opgenomen dat de huisvestingslasten voor de OBR ten laste komen van de deelnemende
gemeenten. De toekomstige huisvestingslasten van de bibliotheek in het MFC zijn structureel
opgenomen in de meerjarenbegroting van de gemeente Geldermalsen (ca. € 215.000,-- per jaar op
2
basis van 1.240 m b.v.o.). De gemeente heeft de toekomstige huisvestingslasten dus al begroot.
Mocht de bibliotheek in de toekomst, om welke reden dan ook, geen of minder gebruik maken van de
ruimte in het MFC dan valt deze ruimte vrij voor de gemeente om te verhuren. Daarnaast ontvangt de
OBR volgens het convenant een subsidie van de gemeente voor de afgenomen producten en
diensten, te weten het basispakket en het pluspakket. Onduidelijk is nog hoe groot dit bedrag is.
De vermogenspositie van de OBR, nu, op de middellange termijn en op de lange termijn is goed. Dit
wordt onder andere vastgesteld door het gezonde solvabiliteitsratio uit 2012 dat toen 54,3 % bedroeg.
Het grootste risico voor de financiële positie van de OBR betreft een daling van de subsidie of het
verminderen van bibliotheekwerk door de gemeenten binnen de samenwerking op het gebied van
bibliotheekwerk rivierenland. Dit risico is afgedekt door duidelijke afspraken over geleidelijke afbouw
van de subsidie (aldus het college). Dit wordt echter nergens onderbouwd. Het risico voor leegstand
ligt financieel volledig bij de gemeente, dit risico is vrij reëel gezien dalingen in budget.
De meerjarenbegroting OBR tot en met 2018 laat een meerjarenperspectief in evenwicht zien. Gelet
op het gehanteerde uitgangspunt met betrekking tot het kunnen dekken van de risico’s (lees: de
gemeente betaalt de huisvesting en dienstverlening) heeft de OBR geen zorgen dat dit voor de
periode 2019 tot en met 2024 anders zal zijn. Logisch dat de OBR zich niet zo'n zorgen maakt, de
rekening voor beleid en huisvesting ligt bij de gemeente. De OBR stelt dat als de subsidie minder
wordt, dit voor de OBR geen probleem is, want dan nemen ze gewoon minder vierkante meters af. Het
financiële probleem landt dan volledig op het bord van de gemeente Geldermalsen.
Het college van B&W presenteert samen met de OBR een mix van investeringskosten,
exploitatiekosten en additionele geldstromen voor nieuwe taken. De precieze ambities van de
bibliotheek, kaderstelling van de raad en prestatie-indicatoren ontbreken. De financiële risico's
liggen volledig op het bord van de gemeente Geldermalsen.
Als het om de financiering van het MFC/ECG gaat, is niet alleen de spankracht van de bibliotheek aan
de orde, maar ook het voorstel zelf (de investering) moet financieel solide zijn. De huidige bibliotheek
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 5
werd in 1989 gebouwd, dat is 25 jaar geleden. Bij de kostendoorrekening van het nieuwe MFC gaat
het college uit van een levensduur van 40 jaar, dat is 60% langer. Vastgoed wordt volgens accountant
regels doorgaans over 30 jaar afgeschreven. Hoe langer je de afschrijving uitsmeert, hoe lager de
jaarlijkse kosten uitvallen. De 40 jaar die nu gekozen is, lijkt gewoon te lang te zijn. De werkelijke
jaarlijkse kosten van de vergroting van de bibliotheek met 25% liggen dus hoger.
Een ander belangrijk financieel aandachtspunt is en blijft het feit dat er nog geen onomkeerbare
huurcontracten zijn getekend. Partijen hebben wel een intentie uitgesproken, maar kunnen daar nog
onderuit. Het is best logisch dat paramedici een intentie en wens uitspreken, tot het moment dat ze
echt geconfronteerd worden met de financiële consequenties. En dan is het veel goedkoper medische
dienstverlening zoals verloskunde, fysiotherapie of dieetadvies te verschaffen uit het kantoor aan huis
of in betaalbare ruimte in de sportschool of op een bedrijventerrein.
Opmerkelijk is dat de financiële risico's van het MFC/ECG door het college van B&W volstrekt buiten
beschouwing zijn gelaten. Het college hanteert een uitgangspunt van 100% bezetting in 40 jaar, dit is
in strijd met logische vastgoed regels voor frictieleegstand. In de begrotingsbehandeling in november
2013 werd dit geconstateerd, het college erkende de omissie en beloofde de risico's alsnog in kaart te
brengen. Tot op heden heeft het college daarin verzuimd.
Het investeringsvoorstel van het MFC/ECG zit financieel niet solide in elkaar, omdat kosten
over een te lange termijn worden uitgesmeerd. Daardoor lijken de kosten voor de OBR mee te
vallen, in werkelijkheid zijn deze veel hoger. Ook de huurcontracten ontbreken nog steeds, de
risico's voor de gemeente zijn significant.
Het huidige pand van de bibliotheek staat al in de verkoop. Volgens de OBR is er voldoende
belangstelling vanuit de markt. Het pand staat te koop voor € 425.000,-. Er is een belegger die
interesse heeft, maar deze wil het pand alleen kopen als de makelaar er een vaste huurder bij levert.
De leegstand van kantoren in Geldermalsen is meer dan 25%, in de actuele lokale vastgoedmarkt ligt
het niet voor de hand een onhandig pand zonder smoel en zonder parkeerruimte op korte termijn
langdurig verhuurd te krijgen. De kans is dus aanzienlijk dat het pand helaas langdurig leeg zal blijven
staan. Bovendien komt er binnenkort op kleine afstand nog een enorm pand vrij (de huidige Coop).
De gemeente Geldermalsen zal met de verhuizing van de bibliotheek geconfronteerd worden
met significante inkomstenderving, een extra jaarlijkse kostenpost van meer dan € 80.000.
4.
Meerjarenbeleid bibliotheken
De gemeenteraad heeft geconstateerd dat de gemeente Geldermalsen nog een nieuw Convenant met
de Openbare Bibliotheek Rivierenland (OBR) voor de periode 2015 2018 moet gaan afsluiten. Voor
de totstandkoming van een nieuw convenant is er bestuurlijke opdracht gegeven dit ambtelijk voor te
bereiden. Ambtelijk vooroverleg over het nieuwe convenant heeft inmiddels twee keer plaats
gevonden. De OBR is zelf van mening dat er geen verplichting is om op korte termijn een nieuwe
convenant af te sluiten (mag ook per 1 januari 2016), maar geeft er zelf ook de voorkeur aan om
nieuwe taken en maatwerk voor gemeenten vast te leggen in een nieuw convenant.
‐
Afspraken worden in regionaal verband gemaakt, doorgaans kost regionale besluitvorming een hoop
tijd. De gemeenteraad van Geldermalsen heeft vastgesteld dat ook in andere gemeenten de discussie
speelt welke vorm en fysieke omvang de bibliotheken de komende jaren nodig hebben. In andere
gemeenten in Rivierenland (zoals in Buren en in Druten) wordt er stevig bezuinigd op de bibliotheken
en werden bibliotheken gesloten in de afgelopen jaren.
De OBR constateert dat er geen discussie speelt in andere gemeenten over de vorm en fysieke
omvang van bibliotheken. Dit is aantoonbaar onjuiste informatie.
Het college belooft nog voor de behandeling van de Kadernota (raad op 19 juni 2014) het nieuwe
convenant kaderstellend in de commissie/raad aan de orde te stellen. Dat moet dus in de raad van 27
mei, dat betekent dat in de derde week van april de kaderstelling over het convenant op papier moet
staan. De gemeenteraad van Geldermalsen heeft vastgesteld dat in veel gemeenten is besloten meer
tijd te nemen voor de voorbereiding op de toekomst van het bibliotheekwezen en dat de raad hierbij
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 6
nauw betrokken moet worden. Impliciet heeft de gemeenteraad van Geldermalsen daarmee deze
wens naar zorgvuldigheid onderschreven. Bezin je eerst waaraan je begint.
Het starten van nieuwe taken (retail, ontmoeting en debat) rechtvaardigt voor de OBR de vraag naar
meer ruimte. Dit is voorbarig, want een deel van deze nieuwe taken kunnen op een ander tijdstip
uitgevoerd worden. Bijvoorbeeld: overdag boeken, ’s avonds stellingen opzij en ruimte voor een
andere activiteit (debat / ontmoeting). Gecombineerd met de trend van minder fysieke boeken is een
claim voor 35% meer ruimte met juist een dalend aantal lezers, bezoekers en gebruikers voorbarig.
Niet uitgesloten is dat deze taakuitbreiding is ingegeven door een zekere drang naar zelfbehoud, dat
is niet vreemd voor zelfstandige maatschappelijke organisaties. Het gemeentebestuur heeft nog geen
enkele afweging gemaakt of de gewenste extra taken van de bibliotheek (zoals retail en debat) wel het
beste door de bibliotheek kunnen worden ingevuld, of dat andere lokale organisaties of ondernemers
daarin al reeds voorzien in Geldermalsen.
Het is niet onlogisch dat de OBR zelf nadrukkelijk voorstander is van uitbreiding van taken voor de
bibliotheek. 'Ontmoeting en debat' en 'kunst en cultuur' worden volgens het nieuwe wetsvoorstel
"stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen" extra kerntaken voor bibliotheken. Maar dit is nog maar
een eerste voorstel. Belangenorganisatie VNG heeft op 7 februari 2014 aangegeven zich zorgen te
maken wat deze uitbreiding van kerntaken financieel voor gemeenten gaat betekenen. De verhouding
tot de activiteiten van instellingen op het gebied van cultuur en welzijn is onduidelijk voor de VNG en
de VNG doet een oproep om het decentrale bibliotheekstelsel niet overmatig te reguleren. Kortom: de
OBR loopt stevig voor de muziek uit en presenteert taakuitbreiding al als een voldongen feit, terwijl
daar landelijk nog een regulerende discussie over loopt en lokaal er nog geen besluiten genomen zijn.
Het college stelt een onjuiste volgorde van besluitvorming voor. Het college wil eerst de
financiering dekken, dan een onomkeerbare investering plegen en daarna pas het beleid
opstellen. De Rekenkamercommissie heeft deze manier van besluitvorming stevig afgekeurd.
5.
Timing gunning MFC/ECG in het licht van de verkiezingen 19 maart 2014
De gemeentepolitiek van Geldermalsen lijkt er een zekere gewoonte te maken omstreden besluiten
net voor de raadsverkiezingen politiek er doorheen te drukken. Stond in 2006 het plan van de
Stationsomgeving een maand voor de verkiezingen op de agenda, in 2010 werd zelfs een dag voor de
verkiezingen nog snel en niet afgestemd een heel belangrijk contract getekend inzake grondexploitatie. Kiezers hebben het gevoel dat omstreden besluiten daarmee vlak voor de verkiezingen
nog snel genomen worden, uit angst dat een nieuwe raadsmeerderheid andere ideeën heeft over de
voorgenomen projecten. De gemeenteraad van 28 januari 2014 heeft dit nadrukkelijk besproken.
Is het nu eerlijk en verstandig om in februari een onomkeerbare gunning in de aanbesteding
zo'n beladen, kostbaar en onduidelijk dossier te nemen, als er een gerede kans is dat na 19
maart 2014 een nieuwe raadsmeerderheid tot een ander besluit wil komen?
6.
Samengevat
De raad van de gemeente Geldermalsen besloot op 28 januari 2014 in ruime meerderheid dat het
college van B&W rekensommen moest maken als basis voor een grondige integrale afweging voor de
financiële positie OBR lange termijn. De uitkomst hiervan is dat de bibliotheek Geldermalsen financieel
volledig afhankelijk is van de gemeente en de gemeente dus zelf (financieel) de toekomst van de
bibliotheek bepaalt. Als het dus om de verhuisplannen van de bibliotheek gaat en de financiële
afweging daarin, is de gemeente Geldermalsen zelf aan zet: wie betaalt, bepaalt.
De definitieve gunning van de aanbesteding die aanstaande is, vormt het onomkeerbare besluit dat
het MF/ECG er komt of niet. De raad besloot op 28 januari dat het college ter versterking van de
kaderstellende rol van de raad geen onomkeerbare besluiten mag nemen in de procesgang en
procedure in het kader van de voorbereiding van een nieuwe convenant 2015 2018 met OBR. Het
nieuwe convenant kan mogelijk leiden tot een aanzienlijk uitbreidingspakket van taken en daarmee de
vraag naar meer ruimte voor de bibliotheek. Maar de gemeenteraad van Geldermalsen heeft daar nog
‐
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 7
geen beleid en geen kaders voor vastgesteld. Zelfs het college heeft hier nog geen standpunt over, er
zijn alleen ambtelijke verkenningen gaande.
Zo lang de gemeenteraad geen duidelijke taken, kaders, groeiperspectief en taakuitbreiding voor de
bibliotheek heeft uitgesproken of vastgesteld, is het bouwen van kostbare nieuwe en veel grotere
accommodatie voorbarig. Deze procesgang zou ook volstrekt in strijd zijn met het advies van de
Rekenkamercommissie Geldermalsen om eerst kaderstelling te doen, alvorens langdurige
verplichtingen aan te gaan. Een pas op de plaats is dan ook logisch. En dat is geen afstel van de
bouw van het MFC/ECG, dat is een rechtstreeks gevolg van zorgvuldig lokaal bestuur.
7.
Rechtmatigheid
Opvallend in de beargumentering van de noodzaak voor een publieke investering in het MFC/ECG is
de volgende uitspraak (opgetekend van een lokaal politiek lijsttrekker): "Als je het aan ‘de markt’
overlaat, wordt het domweg duurder." En daar zit een belangrijke angel voor de rechtmatigheid van
het voorstel.
Juist het opschalen van het MFC project met een ECG er bij heeft heel veel additionele proceskosten
opgeleverd. Volgens het college is er al meer dan € 1.164.680,- uitgegeven aan voorbereidingskosten
en draagt het MFC/ECG ook nog eens € 601.667,- bij aan dure verkeersoplossingen in de buurt. Deze
kosten moeten echter allemaal wel op de gebruikers worden verhaald. Het college heeft immers geen
formeel voorstel gedaan tot staatssteun aan betrokken gebruikers en is daarmee verplicht alle kosten
volledig en evenredig door te rekenen aan de gebruikers. Nu gaan er een hoop maatschappelijke
partijen in het MFC/ECG en kan de gemeente simpelweg via een broekzak/vestzak methode de huur
navenant verhogen. Maar voor de commerciële partijen in het MFC/ECG is deze mogelijkheid er niet,
dit zijn vrijwel alle gebruikers van het ECG.
2
De wet Markt en Overheid geeft een buitengewoon dwingend financieel kader voor lokale overheden .
Dit is een wet die al 1,5 jaar in werking is, op 1 juli 2014 vervalt de overgangstermijn en zijn alle
bepalingen uit deze wet direct van toepassing. Een groot knelpunt voor het MFC/ECG is het beginsel
van volledige kostendoorberekening. Dit beginsel stelt dat de overheid ten minste alle integrale kosten
van een economische activiteit in rekening moet brengen. Zij mag een product of dienst niet onder de
kostprijs aanbieden. Zo moet een gemeentelijke plantsoenendienst die ook particuliere tuinen
onderhoudt, de kosten van dat particuliere onderhoud volledig in rekening brengen. Economische
activiteiten zijn activiteiten die een overheid uitvoert als zij producten of diensten aanbiedt op een
bepaalde markt. Dat geldt dus ook voor vastgoed.
De wet Markt en Overheid verplicht de gemeente Geldermalsen alle integrale kosten door te rekenen
aan de gebruikers. De gemeente mag dus niet een relatief duur pand neerzetten en dan een marktconforme prijs vragen. Nee, de gemeente moet de integrale kostprijs doorberekenen. En als de
inkomsten tegenvallen (wegens onvoldoende huurders), dan nemen de kosten toe. En dus ook de
huurprijzen voor de gebruikers. Als de gemeente zich niet aan deze regels houdt, is er snel sprake
van onrechtmatige staatssteun. Onrechtmatig, omdat er aan de voorkant van het huurcontract geen
afspraken zijn gemaakt over staatssteun, procedureel is de staatssteun dan direct onrechtmatig.
Kan dat soort steun dan alsnog rechtmatig gegeven worden? Nee zegt het Europese staatssteunrecht, want zorgpartijen horen op een markt te functioneren en daar gewoon reguliere vastgoedprijzen
te betalen, net als andere private partijen. En als die private partijen een torenhoge huur moeten
betalen wegens de wet Markt en Overheid, kan de lokale overheid geen uitzondering maken (subsidie
verlenen) op deze dure huurprijzen. Bovendien ontstaat er dan een groot probleem met het
gelijkheidsbeginsel, wil je als lokale overheid de ene fysiotherapeut wel een subsidie geven en de
andere niet?
Kortom, het MFC/ECG project koerst op een enorm rechtmatigheidprobleem af. Niet direct
zichtbaar en aanwijsbaar, wel binnen enkele jaren.
2
Zie voor meer informatie:
https://www.acm.nl/nl/onderwerpen/concurrentie-en-marktwerking/oneerlijke-concurrentie-door-de-overheid/
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 8
8.
Gevolgen van een eventueel raadsbesluit afzien bouw MFC/ECG
Het college heeft een notitie opgesteld met een overzicht van de gevolgen van een eventueel
raadsbesluit tot het afzien van de bouw van het MFC/ECG op 12 februari 2014. Het college ziet daarin
Opmerkelijk is dat het college al direct uitgaat van het stopzetten van het MFC/ECG project,
terwijl de gemeenteraad juist om temporisatie vraagt en het nemen van de besluiten in de juiste
volgorde.
1. Gemaakte kosten
Het college stelt dat er tot op heden voor een totaalbedrag van € 1.164.680,- al aan uitgaven gedaan
zijn en verplichtingen zijn aangegaan. Dat is een groot bedrag. Maar het college stelt tegelijkertijd dat
er minimaal een bedrag van circa € 3.377.009,- "over" blijft als het MFC/ECG niet gebouwd wordt. Er
zijn dus wel gemaakte kosten, maar de besparingen zijn veel groter.
Een project laten doorgaan uitsluitend omdat er al veel in geïnvesteerd is, is volstrekt irrationeel. Het
geïnvesteerde geld mag nooit een motief zijn om met iets door te gaan waarvan duidelijk is dat het
geen zin heeft. Dat hebben bestuurlijke blunders als Betuwelijn, FYRA en het Rijksmuseum juist
aangetoond. Niet het verleden, maar de toekomst bepaalt of je een investering moet doen of laten.
Een ondernemer die investeert in een technologie die achterhaald is op het moment van introductie,
brengt het product niet op de markt, ook al heeft hij of zij er al miljoenen in zitten. Bovendien, juist
omdat het College doorging met het project en de financiële onderbouwing niet serieus ter hand nam,
zijn de kosten toegenomen. Deze kosten zijn met andere woorden door het College zelf veroorzaakt.
Net als met de Tweede Lingebrug (waar ook tonnen aan voorbereidingskosten aan verspijkerd
werden) moet de lokale politiek soms op tijd op de rem staan. Dat is zonde van het reeds bestede
geld, natuurlijk, maar ook bedrijven en burgers investeren veel in plannen die niet doorgaan.
Het is soms noodzakelijk ten halve te keren, dan ten hele te dwalen.
2 Claims wegens afbreken aanbestedingsprocedure
Het college stelt dat in de gunningprocedure voor het realiseren van het MFC/ECG, het nemen van
een raadsbesluit niet is opgenomen als opschortende of ontbindende voorwaarde. De raad heeft aan
B&W opdracht gegeven om de aanbestedingsprocedure op te starten op 13 november 2012 en
daarmee een onomkeerbaar proces gestart (aldus het college). Het college constateert dat in de
periode tot december 2013 het bouwplan is uitgewerkt tot een volledig bestek voor de bouwkundige
en installatietechnische werkzaamheden. Dit bestek is via een aanbestedingsprocedure op de markt
gebracht. In het kader van de aanbesteding heeft de gemeente vijf bouwbedrijven geselecteerd die de
afgelopen weken gewerkt hebben aan het maken van een prijsaanbieding. Het doen van een
inschrijving op basis van een uitgewerkt bestek betekent een grote hoeveelheid werk voor deze
bedrijven. Het college acht een kans aanwezig dat deze bedrijven bij alsnog stopzetten van het project
een schadeclaim zullen indienen. Als dit zou gebeuren moet rekening worden gehouden met claims in
de orde van grootte van totaal € 100.000,- tot € 175.000,-.
Dit is een onjuiste weergave van de feiten. In de aanbestedingsprocedure is nadrukkelijk de volgende
formulering opgenomen:
5 Voorbehoud: Opdrachtgever behoudt zich het recht voor het gehele aanbestedingstraject geheel of gedeeltelijk, tijdelijk of
definitief te stoppen, om welke reden dan ook, zonder tot betaling van schadevergoeding verplicht te zijn. De gunning
geschiedt onder voorbehoud dat de vereiste toestemmingen door de bevoegde autoriteiten zijn verkregen.
Indien de aanbestedingsprocedure door Opdrachtgever wordt uitgesteld of gestopt, om redenen die op het moment dat deze
Offerteaanvraag naar aanvragers verzonden is niet te voorzien zijn, geeft dit voor de aanvragers van deze Offerteaanvraag of
de Inschrijvers geen recht op schadevergoeding.
Indien er, om welke reden dan ook, geen gunning plaatsvindt, zal hierdoor geen recht op enige schadevergoeding ontstaan
voor Inschrijver(s) op deze Aanbesteding.
Dit recht (om niet te gunnen) is ook wettelijk verankerd in het Nederlandse aanbestedingsrecht. Niet
leuk voor aannemers die een hoop reken- en tekenwerk verrichten, maar dat is all in the game. Een
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 9
aannemer heeft in deze een gemiddelde kans van 20% op het winnen van het contract en houdt er
dus sowieso al rekening mee dat het contract niet gewonnen wordt.
Er is geen enkele kans dat een schadeclaim door aannemers bij het niet doorgaan van het
project succesvol kan worden ingediend.
3. Claims gebruikers
Vanaf het realisatiebesluit in november 2012 hebben de organisaties die in het MFC/ECG gevestigd
zullen worden tijd en energie gestoken in de voorbereiding van de nieuwe vestiging. Daarvoor zijn
door verschillende partijen aanzienlijke kosten gemaakt in de vorm van eigen urenbesteding, maar
ook door inschakeling van ontwerpers (bijvoorbeeld apotheek en bibliotheek) en adviseurs. Het
college ziet een kans dat deze partijen schadeclaims zullen indienen bij het niet doorgaan van het
project (waarschijnlijk € 100.000,- tot € 200.000,-).
Dit is een absurd argument, want nog geen enkele gebruiker heeft een huurcontract getekend. Vanaf
de ontwikkeling van het MFC/ECG is het duidelijk dat dit een maatschappelijk omstreden investerings
is. In alle contracten zijn ook duidelijke voorwaarden en handremmen opgenomen, in het bijzonder
rond de aanbesteding. Niet uitgesloten is dat in de loop van 2014 de gemeenteraad van Geldermalsen
wel netjes eerst beleid maakt, kaders stelt en dan (alsnog) voor het project gaat.
Een claim van een gebruiker zou niet alleen onredelijk zijn, maar heeft ook geen kans van
slagen. Er zijn geen huurcontracten, uitstel van gunning levert geen aantoonbare schade op.
Niet onderschat moet overigens worden dat de beoogde gebruikers en huurders van het MFC/ECG
ook een eigen strategisch belang hebben. Zij zijn immers bijna verzekerd van langdurige financiële
steun (lees: subsidie) van de gemeente als ze eenmaal hun intrek hebben genomen in een pand
waarvan ze zelfstandig de werkelijke huisvestingskosten niet kunnen opbrengen. De gemeente kan
vervolgens niet meer korten op deze subsidie aan de beoogde gebruikers (bibliotheek, Welzijn
Geldermalsen) en zal zelfs financieel moeten bijspringen bij een commerciële gebruikers als
Kinderopvang Rivierenland en organisaties als Lingefilm. Simpelweg om de huurinkomsten in stand te
houden en (nog veel duurdere) leegstand te voorkomen. Financieel staat de gemeente altijd aan de
lat, voor gebruikers is er een vestzak/broekzak situatie.
Wat de beoogde gebruikers zich onvoldoende realiseren is dat zij zich met deze constructie ook met
huid en haar overleveren aan de grillen van de gemeente. Nu zijn clubs en organisaties behoorlijk
zelfstandige in hun huisvesting, straks geldt er een grote afhankelijkheid van de gemeente en
daarmee ook een veel zakelijker relatie tussen de organisatie en haar subsidie verstrekker. Dat is in
strijd met de 'terugtrekkende rol van de overheid'. Niet uitgesloten is dat de bouw van het MFC/ECG
een middel is om maatschappelijke organisaties in een steviger greep van de gemeente te houden.
4. Morele verantwoordelijkheid
Het college stelt zich de vraag of er los van een juridische verplichting, die pas na een gerechtelijke
procedure zou ontstaan, geen morele verplichting zou zijn om de partijen die te goeder trouw kosten
hebben gemaakt hierin te compenseren. Van de gemeente mag een zorgvuldig beleid ten aanzien
van het wekken van verwachtingen en het maken van kosten door andere partijen worden verwacht.
Het vraagt nadere overdenking of de gemeente bij het stopzetten van het project in deze fase niet een
mate van verantwoordelijkheid moet nemen in het compenseren van de gemaakte kosten.
De gemeente heeft zelf fors geïnvesteerd in de voorbereidingskosten, deze kosten staan totaal niet in
verhouding met de voorbereidingskosten van de gebruikers (lees: de gemeente heeft veel meer
geïnvesteerd in de voorbereiding). In dat licht is er enkele logica van een morele verantwoordelijkheid
om potentiële gebruikers nog eens additioneel te compenseren.
Ook voor de morele verantwoordelijkheid geldt dat je samen de trap op en samen de trap af
gaat.
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 10
5. Besparing bij niet realiseren project
Het college geeft terecht aan dat je niet simpel het verschil tussen het krediet van € 11.474.469,- en
de kosten tot nu toe (€ 1.164.680,-) als besparing kan inboeken bij het niet doorgaan van het
MFC/ECG. Toch verdient dit een belangrijke kanttekening. Voor het college is het vanzelfsprekend dat
er voor een belangrijk deel van het gebouw sprake is van kostendekkende huurinkomsten. Dit betreft
ruimtes voor ECG, STMR, SWG en KRVB. Van het totale krediet van € 11.474.469,- is € 6.557.780,toe te rekenen aan deze gebruikers. De financiële spankracht en toekomst van deze ondernemers en
organisaties is echter buitengewoon diffuus. Er liggen geen lange termijn huurcontracten. Bovendien
is de realisatieovereenkomst met de stichting in tegenstelling tot de toezegging van de wethouder niet
aangescherpt en nog steeds boterzacht. Er is dus een gerede kans dat van de veronderstelde
opbrengst van € 6.557.780,- (huurinkomsten) een deel niet binnenkomt, dan nemen de kosten
uiteraard fors toe (buiten de kaders van het raadsbesluit).
Het resterende deel van het krediet, namelijk € 4.916.689,- is toe te rekenen aan de oorspronkelijke
MFC functies, waaronder de bibliotheek, de Stichting Lingefilm, Stichting Welzijn Geldermalsen,
Omroep RTV Betuwe. Hiervoor heeft de gemeente de middelen beschikbaar. Maar ook hier zijn
enkele belangrijke kanttekeningen te maken. De geraamde kosten worden namelijk te rooskleurig
voorgesteld. In de realisatieovereenkomst staat een looptijd van 40 jaar, een leegstandsgraad van 0%
en een risico opslag van 0%. De huidige bibliotheek is maar 26 jaar meegegaan, een
leegstandverwachting van 0% is volstrekt onhaalbaar, er is altijd enige frictieleegstand. Ook moeten
we niet vergeten dat minimaal 25% van de kantoren in Geldermalsen leeg staan. En het medisch
centrum aan de Panhoven in Geldermalsen draait op zich goed, er zitten veel maatschappelijke
gebruikers in, maar er is ook permanente leegstand op deze locatie. Daarnaast blijkt uit de
overeenkomsten, dat de Stichting Welzijn Geldermalsen niet direct verplicht is om in te trekken in het
gebouw. Dit staat haaks op de antwoorden van het college in de raad, maar staat wel zwart op wit.
Omdat de kosten te rooskleurig worden voorgesteld en dus eigenlijk hoger zullen blijken, zijn de
besparingen bij niet doorgaan van het project ook hoger dan hier wordt voorgesteld. Aan het MFC zijn
ook gekoppeld de salariskosten van een coördinator plus een instandhoudingbijdrage voor de
Stichting. Dit zijn structurele kosten voor de gemeente. Contant gemaakt bij de voorgenomen looptijd
van 40 jaar leidt dit tot een besparing van meer dan € 1 miljoen.
Opvallend is dat het grootste deel van deze partijen op dit moment al prima is ondergebracht en geen
intrinsieke wens tot verhuizen heeft geuit. Niet zeker is dan ook of deze partijen daadwerkelijk naar het
MFC/ECG komen. De intentie is wel geuit, maar zeker is dat niet. Bovendien laten deze partijen een
hoop vastgoed achter, wat ook weer tot meer leegstand en kosten leidt. Het college verdisconteert
vervolgens (onterecht) allemaal schadeclaims van € 375.000,- en komt dan uit op een bedrag van
circa € 3.377.009,- dat vrijvalt voor alternatieve bestedingen.
Het ziet er naar uit dat de besparing van het niet bouwen van het MFC/ECG naar ongeveer € 6
miljoen oploopt. Maar afstel is nog niet aan de orde, de raad heeft nadrukkelijk om uitstel
verzocht.
6. Wegvallen inkomsten gemeente
In het krediet van € 11.474.469,- zit een de bijdrage vanuit het project MFC/ECG aan de rotonde bij de
schakelzone ad. € 601.667,-. Dit is een bijdrage in verband met de ontwikkeling van het bouwterrein
aan de infrastructuur in de directe omgeving. Deze bijdrage dient voor de gemeente tot dekking van
een deel van de aanlegkosten. De bijdrage komt uit het totale investeringsbedrag en worden dus
mede betaald door de partijen ECG, STMR, SWG en KRVB, uit hun huur. Bij het niet doorgaan van
het project vervalt de bijdrage aan de rotonde en dus aan de gemeente.
Dit is een drogreden: we bouwen het MFC/ECG, opdat zorgpartijen onze infrastructuur
financieren. Zou toch fijner zijn als zorgpartijen hun geld uitgeven aan zorg.
7. Impact op verkeersproject rotonde schakelzone en verbetering spoorovergang
Met het vervallen van de bijdrage van € 601.667,- voor de aanleg van de rotonde ontvalt de financiële
dekking voor het combinatieproject aanleg van de rotonde schakelzone en verbetering spoorovergang
in de Rijksstraatweg. Na langdurig overleg met ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Milieu is
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 11
er overeenstemming over de technische oplossing van het project. De raad heeft tot de realisering van
dit project besloten op 17 december 2013 en hiervoor een totaal krediet van € 2.479.279,beschikbaar gesteld. Zonder opnieuw aanvullende financiering te leveren ter compensatie van het
weggevallen bedrag van € 601.667,- is de uitvoering van het project niet mogelijk.
Dit argument is voorbarig, als het niet doorgaan van het MFC/ECG aan de orde komt, valt er
een bedrag van circa € 6 miljoen vrij en kan daar ook de verkeersoplossing uit gefinancierd
worden.
8. Bestaande huisvesting opnieuw een vraagstuk
Wanneer de bouw van het MFC/ECG geen doorgang vindt is er voor alle organisaties die zouden
worden ondergebracht in het nieuwe complex een nieuwe situatie. Zij zullen in hun huidige
accommodatie moeten blijven of uitzien naar een alternatief. Voor de organisaties die afhankelijk zijn
van financiële steun van de gemeente zullen er nieuwe afwegingen gemaakt moeten worden over de
gewenste huisvestingssituatie. Dit betreft de bibliotheek, Stichting Lingefilm, Omroep RTV Betuwe,
Spelotheek ’t Stokpaardje, het vrouwenontmoetingscentrum, Stichting Welzijn Geldermalsen, Stichting
Zorgcentrum Rivierenland (dagopvang ouderen) en STMR (gedeeltelijk). Per locatie en organisatie
kan worden bezien of er dringende noodzaak is om de huisvesting te veranderen of te vernieuwen.
Vooralsnog is er voor geen van de betrokken organisaties een nijpende huisvestingskwestie.
Het Polderhuis van de gemeente biedt momenteel prima onderdak aan de organisaties.
Bij handhaving van de bestaande huisvesting kunnen er op sommige locaties extra kosten ontstaan.
Een voorbeeld hiervan is het Lingehuis. Bekend is dat dit gebouw in onderhoud en exploitatie hoge
lasten geeft. Het realiseren van veranderingen in de huisvesting, in welke vorm dan ook, zal leiden tot
nieuwe investeringen, het vrijgevallen budget (minimaal € 3 miljoen) kan daar uitstekend voor dienen.
9. Hoofddoelstellingen niet behaald
Het af zien van de realisering van het MFC/ECG betekent dat de hoofddoelstellingen van het project
niet worden behaald. Het gaat hier voor het college om de volgende kernpunten:
a. Het bieden van duurzame huisvesting aan een aantal sociaal maatschappelijke organisaties in
Geldermalsen, die beschikken over verouderde of tijdelijke accommodatie.
b. Het bieden van centrale huisvesting voor zorgaanbieders uit de eerstelijns gezondheidszorg,
waardoor de kwaliteit en de efficiëntie in de zorg kan worden verbeterd.
c. Het bereiken van synergie tussen de uiteenlopende gebruikers van het complex door gebruik te
maken van elkaars aanwezigheid, kennis en bezoekersstromen.
d. Het creëren van aantrekkelijke faciliteiten, waar uiteenlopende groepen inwoners elkaar kunnen
ontmoeten, activiteiten kunnen ontplooien en verbindingen kunnen leggen.
De betrokken organisaties zitten op dit moment goed in hun accommodatie. Ook de bibliotheek, de
OBR heeft nu zelfs ruimte over (onderverhuurd aan de podoloog). Zelfs een club als Lingefilm vindt
het fijn om een eigen accommodatie te hebben waar ze zelf met vrijwilligers de tent kunnen runnen op
eigen schaal en eigen kracht. Een mooie nieuwe bioscoop bouwen klinkt aantrekkelijk, maar risico
nemen en daadwerkelijk exploiteren is nog een hele grote onzekere en onduidelijke stap.
De werkelijkheid is dus als volgt:
• Er is al duurzame huisvesting van de sociaal maatschappelijke organisaties in Geldermalsen.
• Het bieden van centrale huisvesting voor eerstelijns gezondheidszorg is geen gemeentetaak.
• Het bereiken van synergie tussen de gebruikers van het complex door aanwezigheid, kennis en
bezoekersstromen is aantrekkelijk maar in deze opzet veel te risicovol en te duur.
• Zorgen voor aantrekkelijke faciliteiten, waar uiteenlopende groepen inwoners elkaar kunnen
ontmoeten, activiteiten kunnen ontplooien en verbindingen kunnen leggen is belangrijk voor de
gemeente. Maar Geldermalsen is geen ontwikkelgemeente meer (met hoge risico's en
economische activiteiten). De gemeente heeft nadrukkelijk de stap gezet naar beheergemeente,
waar de overheid randvoorwaarden schept (zoals bestemmingsplannen), verbindt en het
financieren aan de markt over laat.
Kortom, nut en noodzaak van een nieuw MFC/ECG is gering.
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 12
10. Ernstige en langdurige imagoschade
Tenslotte stelt het college dat het terugkomen op het eerder genomen realisatiebesluit zal leiden tot
imagoschade. Het vertrouwen van organisaties in de gemeente als ontwikkelpartner zal worden
beschadigd. Dit geldt in nog sterkere mate bij de partijen die op basis van een kostendekkende huur
aan het project deelnemen. In totaal gaat het om ruim uiteenlopende 20 organisaties en partijen, die
allen als partner in het planvormingsproces hebben geopereerd.
De vraag is of dit nu echt waar is. Veel betrokken organisaties hebben al lang gezien dat
doormodderen met het MFC/ECG in deze vorm trekken aan een dood paard is. Opvallend is dat geen
der partijen zich in de openbaarheid presenteert als voorstander en pleitbezorger van het plan. In de
coulissen is er zelfs veel kritiek. Een besluit tot temporiseren of zelfs stopzetten van het plan zal door
veel organisaties juist als een verlossing komen. Als een imagoversterkend besluit.
De gemeente zal eerder haar imago versterken door het temporiseren van de gunning van het
MFC/ECG.
Afwegingskader MFC/ECG, pagina: 13

Download Report