magazine oktober

BEHANDELING
Deeltijdbehandeling volgens de principes van Linehan
in het Sinaï Centrum.- Willem Gotink
In de jaren tachtig ontwikkelde Marsha Linehan de dialectische gedragstherapie (DGT), meestal kortweg
‘Linehan’ genoemd. ‘Linehan’ leert mensen vaardigheden om op problemen te reageren, om eigen gedrag en
gedachten te organiseren en om te gaan met emotionele crisissen. De therapie is vooral in gebruik voor
mensen met ernstige borderline persoonlijkheidsproblematiek. Linehan baarde opzien met haar stelling dat
een hulpverlener die volgens haar methode werkt, 24/7 beschikbaar dient te zijn. Dat is een opgave die
sommigen te ver gaat, maar de therapie heeft veel meer te bieden dan dat.
In het Sinaï Centrum in Amstelveen spreek ik met
“We gebruiken veel uitgangspunten van Linehan in
psychomotorisch therapeute Neletta Bouwman,
ons dagprogramma, waarbij we ’s morgens
psychotherapeute Marjanne Tamminga en creatief
mondeling ‘lesgeven’ en ‘s middags creatieve of
therapeute Jeannette van Brummelen. Zij maken
psychomotorische therapie aanbieden. Die twee
sinds bijna tien jaar deel uit van een team dat
vaktherapieën horen eigenlijk niet bij Linehan, maar
mensen met een ernstige persoonlijkheidsstoornis
hebben in onze optiek toegevoegde waarde, omdat
en/of complexe trauma’s behandelt, waarbij het
ze een andere laag aanspreken. Maar desgewenst
Linehan-Model wordt aangevuld met
kunnen mensen ook alleen een module met de
psychomotorische of creatieve therapie. vaardigheidstraining volgen. Dat lesgeven ‘s
Er zijn groepen van een halve dag per week, met
morgens moet je vrij letterlijk zien. De groep zit hier
alleen DGT-vaardigheidstraining en groepen van een
aan tafel, we beginnen met een aandachtsoefening,
hele dag, waarbij vaardigheidstraining wordt
bespreken vervolgens huiswerkopdrachten, daarna is
gecombineerd met één van de twee vaktherapieën.
er een nieuw onderwerp uit de theorie en we sluiten
af met een nieuwe huiswerkopdrachten.
6- GGZTotaal
“Je leert jezelf kennen aan de hand van een vel papier, stiften,
kwasten en potloden.”
Allemaal inclusief flap-over en werkboeken, je moet
het echt zien als een cursus. De theorie kun je verdelen in vier modules:
mindfulness of oplettendheid, in de literatuur ook
wel kernoplettendheidsvaardigheden genoemd,
waarbij je vooral je eigen ervaringen en
gebeurtenissen leert observeren; intermenselijke
vaardigheden, waarbij het accent ligt op assertiviteit
en de omgang met anderen; het leren omgaan met
emoties en als vierde module het leren van
Een opdracht uit het werkboek
vaardigheden om crisissituaties te verdragen en te
overleven. met hun lichaam gebeurt, leren ze om emoties te
herkennen, te erkennen en te verwoorden. Op deze
Een voorbeeld uit het blok intermenselijke
manier krijgen ze meer zicht en grip op hun emoties
vaardigheden: als je naar een instantie of een
persoon toegaat, is het belangrijk dat je weet met
welk doel je daarheen gaat. Ga je erheen om iets
voor elkaar te krijgen, is je doel de relatie goed te
houden, of ga je voor je zelfrespect. Mensen hebben
dat voor zichzelf vaak niet duidelijk, waardoor ze
achteraf met een gefrustreerd gevoel zitten, omdat
ze niet bereikt hebben wat ze wilden. Bij elk doel
leer je dan een aantal vaardigheden. Zo heeft elke
module zijn onderwerpen en bijbehorende
en komen ze minder in de chaos terecht". Een andere mogelijkheid is een rollenspel, waarin
iemand oefent duidelijk te zeggen wat hij of zij wil.
Als Marjanne ‘s morgens heeft uitgelegd dat je
ergens heen kan gaan om iets te bereiken, kan een
volgende stap dus zijn om dat ’s middags in de
veilige omgeving van de groep te oefenen.”
!
“Het mooie is, dat we allemaal dezelfde taal spreken
en goed op de hoogte zijn van elkaars programma.
vaardigheden.” Daardoor kunnen we tijdens de oefeningen direct
“In de middag volgen de deelnemers dan één van
de vaktherapieën: psychomotorische therapie of
creatieve therapie. Daarin kan de theorie van die
ochtend uitgewerkt worden in een praktische
verwijzen naar de theorie en tijdens de theorie in de
ochtend al anticiperen op oefeningen ‘s middags.”
!
We zitten in de ruimte van de creatieve therapie, waar
’s morgens ook de vaardigheidstraining plaatsvindt.
oefening. Maar het kan ook zijn dat een recente
gebeurtenis de aandacht opeist en als onderwerp
wordt gekozen.” Eén muur is volledig gevuld met tekeningen, allemaal
ter grootte van een opengeslagen krant, allemaal even
kleurrijk en beeldend. Jeannette wijst er drie aan die
Neletta: “'In de sportzaal leren cliënten van het
‘doen’. Het trappen tegen een bal kan bijvoorbeeld
een bepaalde emotie oproepen. Door cliënten dan
door één deelnemer in anderhalf jaar tijd zijn gemaakt,
elk halfjaar één.
‘stil te zetten’ en ze bewust te laten voelen wat er
7- GGZTotaal
“Het is een methode waar we,
eerlijk gezegd, zelf ook nog wel eens
wat aan hebben.”
namelijk het verwerken van de trauma’s uit het
verleden die uiteindelijk de oorzaak zijn van de
problematiek. Maar dat kan pas als mensen
voldoende stabiel zijn om ook een
Het verschil is frappant: de eerste is chaotisch en zelfs na
traumabehandeling te kunnen volgen. EMDR
uitleg moeilijk te interpreteren. In de twee volgende zit
bijvoorbeeld, kan mensen makkelijk ontregelen. Als je
veel meer structuur en ook onderling hebben ze meer
dan onvoldoende vaardigheden hebt om een
verband. Twee cirkels, symbool voor de emotionele en de
crisissituatie te voorkomen, of überhaupt geen
rationele geest, overlappen elkaar in de tweede tekening,
emoties kan hanteren, is die therapie tot mislukken
in de derde tekening staan ze los van elkaar. Het is het
gedoemd.”
verhaal van iemand die bij binnenkomst geen vat op
zichzelf had en dat gaandeweg meer en meer kreeg. !
De doelgroep – mensen met (borderline)
Een citaat uit de evaluaties geeft dat verbaal weer: “Het
persoonlijkheidsproblematiek en complexe trauma’s –
mooiste is dat je jezelf leert kennen aan de hand van een
staat bekend als ingewikkeld, moeilijk vat op te krijgen,
vel papier, stiften, kwasten en potloden.”
vaak in crisis. Lukt dat dan wel, zo’n deeltijdbehandeling? Elk halfjaar een tekening: drie tekeningen betekent ook
!
“Het scheelt dat we al bijna tien jaar samenwerken, in
dat het einde van de dagbehandeling nadert. Iedereen
het begin was het moeilijker. We zijn er in geslaagd
mag namelijk maximaal driemaal het cursusprogramma
een stevige structuur neer te zetten en we zijn goed
van een halfjaar doorlopen, daarna volgt onherroepelijk
van elkaars programma op de hoogte. En niet
ontslag uit de groep.
onbelangrijk: we vertrouwen elkaar. Daardoor zullen
!
we niet snel tegen elkaar uitgespeeld worden. “Vaak kunnen mensen het de eerste keer alleen met
Maar het blijft een groep met veel problemen. Dus
hun verstand volgen, pas de tweede keer valt het
soms kom je inderdaad oren en ogen tekort. Dan ben
kwartje. De derde keer kunnen ze er dan echt iets
je met één iemand in gesprek en maakt een tweede je
mee. Het is ook mooi om te zien hoe mensen die al
voorzichtig duidelijk dat er naast je iemand in tranen
verder zijn, zichzelf herkennen in een nieuwkomer
zit. En ja, er loopt wel eens iemand met slaande
voor wie de stof nog vers is. ‘Zo was ik eerst ook’, hoor
deuren weg. Maar over het algemeen valt dat mee. Als
je dan. Wat gelijk weer hoop geeft aan de
je tijdig signaleert dat iemand onrustig wordt, kun je
nieuwkomer. ook zeggen: “Oké, welke vaardigheid zou je nu kunnen
In die anderhalf jaar zie je mensen groeien, meer naar
inzetten?”. Dat is het voordeel als iedereen het
buiten komen in plaats van enkel op zichzelf gericht
programma zo goed kent. Verder hebben de
zijn. Regelmatig gebeurt het dat mensen zover zijn dat
deelnemers één keer in de twee weken ook nog een
ze weer een relatie durven en kunnen aangaan, of een
individueel coachingsgesprek, waarin we het inzetten
baan zoeken. Terwijl ze bij binnenkomst niet veel meer
van de vaardigheden bespreken. deden dan de hele dag op bed liggen, en telkens
Maar mensen moeten natuurlijk enigszins in een
stukliepen op destructief gedrag.’’ groep kunnen functioneren, anders lukt het niet. En bij
“Tijdens of na deze anderhalf jaar begint voor de
ernstige suïcidaliteit verwijzen we ook wel eens door.
meeste mensen het tweede deel van een traject,
Maar dat is uitzonderlijk.”
8- GGZTotaal
•

Download Report