Kozakkenroute 40 km - Kozakken in Deventer

Kozakken-fietstocht ca. 40 km
22 november 1813: Kozakken vallen Franse soldaten aan die bezig zijn gebouwen rond de
stad te verbranden. Prent van J.E. Marcus naar een tekening van N.B. Sonnenberg.
NB. Deze tocht kan alleen worden gereden als het Kozakkenveer tussen Veessen
en Fortmond in de vaart is. Dat is van ca. 1 april tot ca. 1 oktober.
Kijk op: www.kozakkenveer.nl
Start: De Waag aan de Brink
De Waag is gebouwd in 1528. Dit is de oudste Waag van Nederland. In de koperen ketel werd
in 1434 een muntmeester (Van Batenburg) gedompeld in kokende olie, als straf voor
valsemunterij. Deze ketel is door soldaten tijdens de Franse overheersing beschoten.
Bij de definitieve overgave van de Fransen op 26 april 1814 hebben Kozakken de ketel
wellicht ook nog beschoten. Zij hebben toen zeker met hun kleine paarden over de Brink
gegaloppeerd. Het beruchte hoera!, de aanvalskreet van de Kozakken, zal daarbij niet meer
hebben geklonken.
met De Waag in de rug: RD over de Brink en RA de Keizerstraat in
In de middeleeuwen werden op de Brink vijf jaarmarkten gehouden. Deze duurden ongeveer
twee weken. Vanuit heel Europa kwamen handelslieden naar deze markten. De huidige Goede
Vrijdagmarkt doet nog aan deze jaarmarkten denken. Op vrijdag en zaterdag zijn op de Brink
nog steeds weekmarkten.)
2e weg LA Brinkpoortstraat (t.o. Rabobank)
RA Singelstraat
LA de Singel
Aan uw rechterhand ligt het Rijsterborgherpark. Dit was tot 1874 onderdeel van de
vestingwerken van Deventer. Het park is ontworpen door tuinarchitect Leonard Anthony
Springer en uitgevoerd in de Engelse landschapsstijl. De laatste bomen en heesters zijn in
1889 geplant. In het park ligt het Vogeleiland.
Volgen tot kort voor het spoor viaduct / Noorderplein
LA Fietspad op en omhoog over de spoorbrug
Links aan de overzijde ligt het Worpplantsoen. In de Franse tijd was dat plantsoen een
prachtig stadspark met daarachter de hoven: tuinen en buitenhuisjes van de gegoede burgerij.
In oktober 1813, toen de Fransen zich na de ‘Volkerenslag’ bij Leipzig terugtrokken, kapten
de Fransen alle bomen en verbrandden de huisjes op de hoven en elders rond de stad. Dit om
het schootsveld vanuit de stad vrij te maken in de strijd tegen de oprukkende vijand. De
Kozakken hebben daar en elders rond Deventer de hele winter van 1813/1814 bivakken
gehad.
Na 1814 zijn nieuwe bomen geplant en in de jaren dertig van de vorige eeuw verrees op De
Hoven een woonwijk.
Vanaf circa 1600 tot in 1948 heeft hier een schipburg gelegen, die de Fransen tijdens de
oorlog in 1813/1814 onklaar maakten.
Na de spoorbrug naar beneden en scherp LA Achter de Hoven. U fietst nu een
stukje terug.
Einde weg LA Lage Steenweg (wordt Bandijk en IJsseldijk). Na ca. 5 km
passeert u Terwolde. Na ca. 8 km
RD Bij café-restaurant Bijsterbosch net na Welsum
RD tot Veessen (na ca. 5 km). Daar rechts
met het pontje (het Kozakkenveer) de IJssel oversteken.
In de Middeleeuwen kende het dorp Veesen al een veerdienst over de IJssel. De oudste
vermelding is in 1379. Veesen groeide uit tot een welvarend dorp met een eigen tolhuis en
overslaghaven. Door de opkomst van het verkeer en vervoer over de weg raakte Veesen deze
positie kwijt.
In november 1813 lag er tijdelijk een schipbrug tussen Veesen en Fortmond. Deze brug was
gebouwd door de Kozakken die de geallieerden meehielpen om het Franse leger te
achtervolgen bij hun terugtocht naar Frankrijk. De schipbrug had de toepasselijke naam
‘Kozakkenbrug’ en heeft maar kort bestaan. De huidige veerpont dankt zijn naam
Kozakkenveer aan deze brug.
Onderschrift: Schipburg tusschen Veessen en Vortmond gelegt den 26 november 1813 Op last van prins Gagarin
ter dienst der RK Kozakken tot de Communicatie van het beleg van deventer.
U bent nu in Fortmond in natuurgebied Duursche Waarden. De uitkijktoren biedt een fraai
uitzicht. Restanten van de steenfabriek zijn nog zichtbaar. De fabrieksschoorsteen (40 meter)
en ovens zijn een rijksmonument.
Terrein afrijden.
RA Fortmonderweg. U rijdt nu rond de oude polder van Fortmond. Na ca.
1600m
1e weg RA Tichelstraat
In de Duursche Waarden bevinden zich meerdere tichelgaten. Deze zijn ontstaan door het
uitgraven van klei als grondstof voor stenen.
Kruispunt bij Den Nul over de dijk oversteken (Pas op, gevaarlijk punt)
RA Rijksstraatweg onderlangs ca. 1,5 km de dijk volgen
Einde weg LA De Meenthe (aan de rand van Olst)
Meteen RA Kornet van Limburg Stirumstraat
De watertoren die u langs deze straat passeert heeft galmgaten en luidklokken die bij de
Theresiakerk ontbreken. Dit is zeldzaam. In deze watertoren zijn nu appartementen.
Einde weg (bij kerk) RA Aaldert Geertsstraat (centrum Olst)
LA Jan Schamhartstraat. Deze een kleine 3 km. blijven volgen
RD Fietspad onder langs de dijk. Na 500m.
LA Kletterstraat
Shermantanks maakten deel uit van de IJssellinie, verdedigingswerken tijdens de koude
oorlog (1950-1968). In 1813 werden de Pruisische en Russische soldaten en de Kozakken
tenminste nog verwelkomd als verdrijvers van de Fransen. Zo’n 150 jaar later werd de
IJssellinie aangelegd om bij een oorlog met de Russen de IJsselvallei snel onder water te
kunnen zetten. Meer dan 30 bunkers met even zoveel tanks werden aan weerszijden van de
IJssel geplaatst. Het gehele plan was zeer geheim. De bevolking wist (officieel) van niets.
Na 200m en voor huis met rode dakpannen RA smal bospad op
Pad afrijden, over houten bruggetje daar RA tot inlaatwerk IJssellinie
Terug naar bospad en RA
LA Haereweg. Aan uw rechterhand krijgt u havezathe De Haere
De geschiedenis van havezathe De Haere gaat terug tot in de 14e eeuw. Op het terrein staat
een folly (een nep-ruïne). Bij het betreden van de folly wordt een sensor geactiveerd en hoort
u de tekstdichter André Manuel.
In het gazon tegenover de folly staat een tot zes meter boven de grond afgezaagde beuk, een
sculptuur met als thema oorlog, vrede en de tijd.
In De Haere is sinds 2013 horecagelegenheid de Culture Club gevestigd. U kunt hier genieten
van de omgeving onder genot van een drankje en een Kozakkenkoek.
Uitrijden tot verharde weg
RA Bockhorsterstraat (de tuin van Herma’s border is te bezichtigen)
na ca. 1300 m einde weg RA en meteen
LA Randerpad (smal pad). RD blijven rijden
Na ca. 1 km einde weg RA Sallandsweg
1e weg LA Schapenzandweg (onverharde weg)
Langs Nieuw Rande tot IJsseldijk
Nieuw Rande werd in 1856 gebouwd in opdracht van de in Deventer geboren Albert Duymar
van Twist. Hij was tussen 1851 en 1856 gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. Hij kreeg
nationale bekendheid door zijn prominente aanwezigheid in het boek ‘Max Havelaar’ van
Multatuli. Het park is ontworpen door de bekende tuinarchitect Zocher, die ook het
Vondelpark in Amsterdam ontwierp. Op Koninginnedag 2003 waren leden van het koninklijk
huis hier te gast.
Sinds 2013 is het buitenhuis hotel, café en restaurant Geb en Gaia. U kunt hier even genieten
van de fraaie omgeving met een drankje en een Kozakkenkoek.
Voorbij Nieuw Rande RA Schapenzandweg blijven volgen. Na ca. 700 m
RA Bouwhuisweg. Einde RA Kozakkenweg
Aan het eind van deze Kozakkenweg ziet u links in de bosjes een omvangrijke boom, de
Kozakkenlinde. Deze ongeveer 500 jaar oude boom staat op een heuvel, een dekzandrug, en
is zonder meer een goed verdekte uitkijkpost geweest met een ruime blik op de rivier en
Deventer.
Tijdens en na de Napoleontische tijd, toen er Kozakken in onze streken legerden, werden de
paarden die onderweg stierven, begraven bij deze dikke bomen. Dat gebeurde bij deze
Kozakkenlinde, maar ook in Wapenveld, waar vandaan de Kozakken via de IJssel bij Veessen
naar het zuiden trokken.
Deze kozakkenlinde is in 2002 drastisch gesnoeid. Zeven kandelaren steken nu de lucht in.
Lindebomen worden gekarakteriseerd als bomen van de liefde, omdat in de volkscultuur
linden als zachtaardig worden bestempeld. De bladeren zijn hartvormig en voelen zacht aan.
Ook de geur van de linde tijdens de bloei is aanleiding voor deze benaming.
In de vroege middeleeuwen werd de aanplant van de linde al door keizer Karel de Grote (782814) bevorderd. In de 16e eeuw werd de linde veel gebruikt voor aanplanting bij
middeleeuwse kastelen.
RA langs de IJsseldijk en na 20m oversteken (gevaarlijke oversteek!!). Fietspad
Hoevelmansweg in, ca. 1,5 km blijven volgen
RA Roland Holstlaan (u bent nu aan de rand van de stad)
Fietspad langs de IJssel ca. 2,5 km volgen tot de veerpont en daar
LA Vispoort/Nieuwe Markt
Na 50m. bij café-restaurant De Dikke van Dale
RA Grote Kerkhof
Tot halverwege de 17e eeuw was hier een begraafplaats. De huisjes tegen de Mariakerk
aangebouwd worden stovenzettershuisjes (ook wel maagdenhuisjes) genoemd. Arme vrouwen
bewoonden deze huisjes. Zij brachten tegen vergoeding de stoven, met een vuurkooltje erin,
in de kerk. Kerkbezoeksters warmden zich door hun rokken om de stoof te draperen.
RA Polstraat. Uitrijden tot De Waag
Einde fietstocht.
Wij hopen dat u heeft genoten van deze tocht. Deventer gastvrije Hanzestad
biedt een prachtige binnenstad. Op woensdag en zaterdag zijn vanaf De Waag
mooie en interessante stadswandeling onder leiding van een stadsgids. Ook kent
Deventer talrijke evenementen. Alle activiteiten in Deventer kunt u vinden op
www.vvvdeventer.nl.
Deze fietstocht is ontwikkeld door het Gilde Deventer (zie www.gildedeventer.nl).

Download Report