rijkswaterstaat D 0 3 4 8 Oi /2o.<9r/ Rijkswaterstaat Adviesdienst Verkeer en Vervoer Bureau dokumentatie Postbus 1031 3000 BA Rotterdam tel.: 0 1 0 - 2 8 2 N a a m lezer 5 6 0 8 f\J_ . v . p . ti d i q • • verlenging s. a a n v r a g e n P a r a a f D a t u m SCHEEPSONGEVALLEN OP DE BENEDENRIVIEREN M.U.V. NIEUWE MAAS, NIEUWE WATERWEG, HOLLANDSCHE IJSSEL Nota S 76.9.0 OVERZICHT ONGEVALLEN NOTA'S BENEDENRIVIEREN Nota Titel S 76.9.0 SCHEEPSONGEVALLEN OP DE BENEDENRIVIEREN M.U.V. NIEUWE MAAS, NIEUWE WATERWEG EN HOLLANDSCHE IJSSEL. S 76.9.1 SCHEEPSONGEVALLEN OP DE BOVEN- EN BENEDEN-MERWEDE EN DE NOORD. S 76.9.2 SCHEEPSONGEVALLEN OP DE OUDE MAAS. S 76.9.3 SCHEEPSONGEVALLEN OP DE DORDTSCHE K I L EN HET HOLLANDSCH DIEP (TOT DE VOLKERAKSLUIZEN). S 76.9.4 SCHEEPSONGEVALLEN OP HET HARINGVLIET, DE AMER, DE BERGSCHE MAAS, HET SPUI, DE NIEUWE MERWEDE, HET HOLLANDSCH DIEP EN DE AFGEDAMDE MAAS. Rijkswaterstaat Dordrecht D i e n s t Verkeerskunde december 1979 Hoofdafdeling Scheepvaart INHOUD biz. 1. ALGEMEEN . . 1.1 I n l e i d i n g . 1.2 Samenvatting . . . . . . . 1 . . . . . . . 1 v a n de b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n , k o n k l u s i e s en a a n b e v e l i n g e n . . . 2 . 2. UITVOERING VAN HET ONDERZOEK 10 2.1 Verzamelen v a n h e t b a s i s m a t e r i a a l . . . 2.2 S e l e k t i e van de r e l e v a n t e ongevalsgegevens 2.3 De verwerkingsmethode . . . . 2.4 O v e r z i c h t v a n de u i t g e v o e r d e a n a l y s e s . 2.5 De grenzen van h e t o n d e r z o e k s g e b i e d van de r a p p o r t a g e . . 10 . 11 . 1 1 . 11 en de opzet 12 . . . . 3. RESULTATEN 14 4. ANALYSE VAN DE RESULTATEN 19 4.1 De o n g e v a l l e n i n r e l a t i e t o t de v e r k e e r s i n t e n S 1 t (2. 1 1 • • • • • 4.2 De p l a a t s van de o n g e v a l l e n • . • . 4.3 De b i j h e t ongeval b e t r o k k e n eenheden . • . . 27 4.4 De omstandigheden d i e (mede) t o t de o n g e v a l l e n 28 hebben g e l e i d . . 4.5 De a a r d van de o n g e v a l l e n . . . . 19 . . . . . . 3 1 4.6 De g e v o l g e n van de o n g e v a l l e n . . . . 3 1 TABELLEN 1. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de maand van h e t j a a r ( j a n u a r i t/m december) 2. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m van de week (maandag 3. (0 t/m dag zondag) Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m van de dag 4. t/m 1974 tegen de 1974 tegen h e t uur 24) Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de v a a r - wegsituatie 5. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de n a t i o - n a l i t e i t van de b e t r o k k e n b i n n e n s c h e p e n 6. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen h e t scheeps- type dat b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n was 6A. Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m type van het v e r o o r z a k e n d e 7. 8. scheeps- schip. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m mogenklasse 1974 tegen het 1974 tegen de laadver- 1974 tegen de laadver- 1974 tegen de beladings- van de b e t r o k k e n b i n n e n s c h e p e n Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m mogenklasse van de b e t r o k k e n zeeschepen 9. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m t o e s t a n d van de b e t r o k k e n eenheden 10. 11. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de kode v e r - oorzakend s c h i p en de v a a r r i c h t i n g t . o . v . de stroom Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 t e g e n de v e r v o e r d e gevaarlijke-stoffen-soort 12. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m gevaarlijke-stoffen-soort 13. (binnenschepen) 1974 t e g e n de v e r v o e r d e (zeeschepen) Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de v a a r t e c h - n i s c h e omstandigheden d i e (mede) t o t het o n g e v a l hebben g e l e i d 14. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de m e n s e l i j k e f a k t o r e n d i e (mede) t o t h e t o n g e v a l hebben g e l e i d 15. Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m komingen aan s c h i p en/of 16. lading Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m oms tand igheden 1974 tegen de t e k o r t - 1974 tegen de u i t w e n d i g e TABELLEN (VERVOLG) 17. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 t e g e n de aard van h e t o n g e v a l 18. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen h e t v e r - oorzaakte p e r s o o n l i j k l e t s e l 19. Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m o o r z a a k t e schade 20. aan s c h i p en/of l a d i n g Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m o o r z a a k t e schade aan vaarweg en/of 21. 1974 tegen de v e r - vaart Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m o o r z a a k t e schade aan h e t m i l i e u 1974 tegen de v e r - 1974 tegen de v e r - FIGUREN 1. 2. Relatiediagram S c h e e p v a a r t i n t e n s i t e i t e n op een a a n t a l b e l a n g r i j k e t e l p u n t e n en de o n t w i k k e l i n g v a n h e t a a n t a l o n g e v a l l e n i n het onderzochte benedenrivierengebied 3. S i t u a t i e t e k e n i n g + i n d e l i n g naar o n g e v a l s d i c h t h e i d s k l a s s e over de j a r e n 1966 t/m 1974 4. S i t u a t i e t e k e n i n g + i n d e l i n g naar o n g e v a l s d i c h t h e i d s k l a s s e de "zware" o n g e v a l l e n 5. Ongevallen verdeeld van o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 o v e r de maanden en de u r e n en de v e r d e l i n g van " l i c h t en donker" LITERATUUR S c h e e p s o n g e v a l l e n op B o v e n - R i j n en Waal Nota S 74.20, o k t o b e r 1976 R i j k s w a t e r s t a a t , D i e n s t Verkeerskunde, H o o f d a f d e l i n g Scheepvaart S c h e e p s o n g e v a l l e n op de Nieuwe Rotterdamsche Waterweg 1966 t/m 1971 H a v e n b e d r i j f d e r Gemeente Rotterdam A f d e l i n g N a u t i s c h e Zaken, j u l i 1975 S t a t i s t i e k van de s c h e e p v a a r t b e w e g i n g C e n t r a a l Bureau v o o r de S t a t i s t i e k S c h e e p v a a r t t e l l i n g e n G r o t e R i v i e r e n 1969, 1970, R i j k s w a t e r s t a a t , D i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n ('69, R i j k s w a t e r s t a a t , D i e n s t Verkeerskunde ('72 t/m 1972 t/m '70) '74) 1974 1. ALGEMEEN 1.1 Inleiding Op v e r z o e k van de D i r e k t e u r - G e n e r a a l van de R i j k s w a t e r s t a a t i s door de h o o f d a f d e l i n g Scheepvaart van de d i e n s t Verkeerskunde i n de j a r e n '75 en '76 een onderzoek u i t g e v o e r d n a a r de s c h e e p s o n g e v a l l e n op de B o v e n - R i j n en de Waal. Genoemd onderzoek had t o t d o e l de o o r zaak van de o n g e v a l l e n t e l e r e n kennen. V o o r a l v o o r de k o n c e n t r a t i e punten r e e s de v r a a g of de o o r z a a k gezocht moest worden i n de s t r u k t u u r , i n minder goed zeemanschap o f e v e n t u e e l i n andere infrafaktoren. De u i t k o m s t e n van een d e r g e l i j k e o n g e v a l l e n a n a l y s e kunnen een b e l a n g r i j k e s t e u n z i j n b i j het b e p a l e n van h e t b e l e i d i n z a k e de v e i l i g h e i d op de vaarwegen. De r e s u l t a t e n van h e t onderzoek waren dermate o p m e r k e l i j k d a t een s o o r t g e l i j k onderzoek ook v o o r h e t b e n e d e n r i v i e r e n gebied i s u i t g e v o e r d . Voor de j a r e n 1966 t/m 1974 z i j n met u i t z o n d e r i n g van de Nieuwe Waterweg, de Nieuwe Maas, het B r i e l s e Meer en de H o l l a n d s c h e I J s s e l a l l e r i v i e r e n en r i v i e r a r m e n op o n g e v a l l e n o n d e r z o c h t . Het v e r z a m e i e n van de b a s i s g e g e v e n s l e v e r d e a a n z i e n l i j k e p r o blemen op. De gegevens waren d e c e n t r a a l opgeslagen en n i e t altijd v o l l e d i g genoeg v o o r het d o e l m a t i g u i t v o e r e n van een o n g e v a l l e n a n a l y s e . De problemen d i e z i j n opgetreden b i j het verzameien van de b a s i s gegevens u i t de t o t dusver g e b r u i k t e p r o c e s s e n v e r b a a l , r a p p o r t e n e.d. z u l l e n i n de toekomst n i e t meer o p t r e d e n , omdat s i n d s a p r i l a l l e gemelde s c h e e p s o n g e v a l l e n i n N e d e r l a n d een c e n t r a l e 1977 v o o r registratie i s ingevoerd. Voor het v e r k r i j g e n van de b a s i s g e g e v e n s i s medewerking v e r l e e n d door de R i j k s p o l i t i e te Water i n h e t d i s t r i k t D o r d r e c h t alsmede de h o o f d a f d e l i n g Scheepvaart van de d i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n . door - 2 - 1.2 Samenvatting van de b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n , k o n k l u s i e s en aanbe- velingen. Voor het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d i s een u i t g e v o e r d over een p e r i o d e van 9 j a a r a n a l y s e z i j n de v o l g e n d e scheepsongevallenanalyse (1966 t/m 1974). Voor deze r i v i e r e n i n beschouwing genomen: - Boven- en Beneden-Merwede en de Noord - Oude Maas - Dordtsche - Nieuwe Merwede, S p u i , Amer, Bergsche Maas, Afgedamde Maas en K i l en H o l l a n d s c h Diep Haringvliet. I n t o t a a l z i j n 1335 o n g e v a l s m e l d i n g e n R i j k s w a t e r s t a a t onderzocht van de R i j k s p o l i t i e t e Water en de en d.m.v. een k o d e r i n g voor v e r d e r e verwer- k i n g t o e g a n k e l i j k gemaakt. De u i t g e v o e r d e a n a l y s e s hebben v o o r n a m e l i j k b e t r e k k i n g op de v o l gende ongevalskenmerken: - tijd ( j a a r , s e i z o e n , dag en tijdstip) - p l a a t s en v a a r w e g s i t u a t i e - type van de b e t r o k k e n v a a r t u i g e n , g r o o t t e - k a t e g o r i e ' e n enz. - omstandigheden - aard en (oorzaak) gevolgen De b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n , e n k e l e k o n k l u s i e s en a a n b e v e l i n g e n i n het onderstaande zijn p u n t s g e w i j s samengevat. A. U i t v o e r i n g van het onderzoek A.1 Op grond van de r e g i s t r a t i e n u m m e r s van h e t g e g e v e n s m a t e r i a a l worden a f g e l e i d mag dat het opgebouwde bestand van ongevalsgegevens v o o r de p e r i o d e 1966 t/m 1974 ongeveer 90% van de gemelde o n g e v a l - l e n omvat. De r e s t e r e n d e m e l d i n g e n konden n i e t meer worden a c h t e r - haald. A.2 De t e n behoeve van het onderzoek geraadpleegde ongevalsmeldingen processenverbaal, enz., d i e i n v e r s c h i l l e n d e a r c h i e v e n waren op- g e s l a g e n , v e r t o o n d e n s t e r k e v e r s c h i l l e n , zowel wat b e t r e f t vorm a l s inhoud. Bovendien b e v a t t e n ze i n een a a n t a l g e v a l l e n n i e t voor het onderhavige van i s het verzameien alle onderzoek benodigde gegevens. A l s g e v o l g h i e r en v e r w e r k e n van de ongevalsgegevens moeizame en t i j d r o v e n d e a a n g e l e g e n h e i d geweest. een - 3 - N.B. Op d i t punt i s een g e z a m e n l i j k i n i t i a t i e f o n t w i k k e l d door de R i j k s p o l i t i e t e Water en de d i e n s t V e r k e e r s k u n d e van de Rijks- w a t e r s t a a t . D i t i n i t i a t i e f h e e f t g e l e i d t o t de i n v o e r i n g van een u n i f o r m m e l d i n g s f o r m u l i e r v o o r s c h e e p s o n g e v a l l e n . m u l i e r i s vanaf a p r i l 1977 p r a k t i j k beproefd. t o t dusver v e r k r e g e n De Dit for- v o o r de p e r i o d e van een j a a r i n de e r v a r i n g e n met dit formulier z i j n gunstig. B. Kerncijfers B.l Van de o n d e r z o c h t e p e r i o d e van 9 j a a r z i j n 1335 h a a l d . E r waren b i j deze 1335 B. 2 2352 v a a r t u i g e n achterbetrokken. De o n g e v a l s d i c h t h e i d v o o r a l l e o n d e r z o c h t e b e n e d e n r i v i e r e n ca. 0,7 bedraagt o n g e v a l per k i l o m e t e r per j a a r . Worden a l l e e n de drukbeva- ren routes i n beschouwing genomen, dan b e d r a a g t de ongevalsdicht- h e i d c a . 1,6 o n g e v a l per k i l o m e t e r per j a a r . Ter v e r g e l i j k i n g : de B o v e n - R i j n en de Waal b e d r a a g t de o n g e v a l s d i c h t h e i d ca. 1,3 g e v a l per k i l o m e t e r per C. Het a a n t a l o n g e v a l l e n Cl Het aantal ongevallen, j a r e n een C.2 ongevallen ongevallen op on- jaar. i n r e l a t i e t o t de t i j d en de verkeersintensiteit i n a b s o l u t e z i n , v e r t o o n t o v e r de onderzochte s t i j g e n d e tendens. Over het a a n t a l o n g e v a l l e n i n r e l a t i e v e z i n i s m o e i l i j k een z i n - v o l l e u i t s p r a a k t e doen. Het zochte r i v i e r e n samen een i s n i e t m o g e l i j k om v o o r a l l e onder- i n t e n s i t e i t s a f w e g i n g toe t e passen. D i t moet per r i v i e r a f z o n d e r l i j k gebeuren. D a a r n a a s t z i j n de t e r bes c h i k k i n g staande v e r k e e r s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s onvoldoende om een k w a n t i t a t i e v e b e o o r d e l i n g goed m o g e l i j k t e maken. I n de n o t a ' s S 76.9.1, S 76.9.2 en S 76.9.3 wordt desondanks een p o g i n g ondernomen om de o n g e v a l s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s summier b e s c h i k b a r e ^Dit t e k o n f r o n t e r e n met de verkeersintensiteitsgegevens. z i j n : Boven- en Beneden-Merwede en de Noord, Oude Maas, D o r d t s c h e K i l en H o l l a n d s c h Diep t o t de V o l k e r a k s l u i z e n . - 4 - Aanbeveling: Gezien het gekonstateerde ernstige gebrek aan intensiteitsgegevens van het scheepvaartverkeer voor de benedenrivieren dient met kracht gestreefd te worden naar een meetsysteem waarmee kontinu en over langere perioden de intensiteiten kunnen worden vastgesteld. C. 3 I n de p e r i o d e van September t/m f e b r u a r i t r e d e n r e l a t i e f meer on- g e v a l l e n op dan i n de r e s t v a n h e t j a a r . Afgewogen tegen de i n t e n siteitscijfers van de V o l k e r a k s l u i z e n b l i j k t d a t i n deze p e r i o d e van 6 maanden, gemiddeld 63% v a n de o n g e v a l l e n p l a a t s v i n d t b i j een v e r k e e r s i n t e n s i t e i t d i e 53% van h e t j a a r t o t a a l b e s l a a t . D. De aard van de o n g e v a l l e n D.1 B i j c a . 40% v a n a l l e en de v a a r w e g s i t u a t i e o n g e v a l l e n was e r sprake v a n een a a n v a r i n g t u s s e n varende schepen t e r w i j l c a . 19% v a n a l l e p l a a t s vond a l s a a n v a r i n g van een varend ongevallen s c h i p met een gemeerd of geankerd v a a r t u i g . D.2 Het a a n t a l s t r a n d i n g e n o f a a n v a r i n g e n met v a s t e o f d r i j v e n d e o b j e k t e n b e t r o f 27% van h e t a a n t a l o n g e v a l l e n . D. 3 Het g r o o t s t e d e e l van de o n g e v a l l e n v i n d t p l a a t s op a n k e r - , l o s of m e e r p l a a t s e n . bij V e e l o n g e v a l l e n o n t s t a a n t . g . v . h e t manoeuvreren aankomst o f v e r t r e k van zo'n p l a a t s . E. Ongevalsomstandigheden E.1 U i t h e t v e r r i c h t e onderzoek b l i j k t d a t e r i n v e e l (67%) g e v a l l e n sprake i s van een k o m b i n a t i e van oorzaken. V o o r a l de k o m b i n a t i e van mense- l i j k e f a k t o r e n en v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden i s b i j v e e l ongev a l l e n voorgekomen. E.2 B i j h e t o n t s t a a n van h e t g r o o t s t e d e e l van de o n g e v a l l e n z i j n de v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden mede van b e l a n g geweest (o.a. manoeuv r e r e n e t c . 30%, andere omstandigheden van v a a r t e c h n i s c h e aard 22%, i n - en u i t v a r e n van havens e.d. E.3 B i j b i j n a de h e l f t 15%). (47%) v a n a l l e o n g e v a l l e n hebben b e o o r d e l i n g s - f o u t e n en o n j u i s t e o r i e n t a t i e een r o l van b e t e k e n i s gespeeld. Een andere b e l a n g r i j k e m e n s e l i j k e f a k t o r b l i j k t de o n o p l e t t e n d h e i d (30%) t e z i j n . - 5 - E.4 U i t de meld i n g e n b l i j k t dat de f a k t o r "onbekwaamheid" (door a l k o — hoi of m e d i c i j n e n ) g e r i n g i s ( c a . 0,6% van a l l e o n g e v a l l e n . O v e r i - gens o n t b r e e k t i n v e e l g e v a l l e n de w e t t e l i j k e b a s i s waarop het a l k o h o l g e b r u i k g e k o n s t a t e e r d kan worden. De f a k t o r "onbekendheid met E.5 het v a a r w a t e r " ( c a . 0,6%) Het a a n t a l o n g e v a l l e n dat werd v e r o o r z a a k t door t e k o r t k o m i n g e n s c h i p en/of len. l a d i n g bedraagt B i j 6% was aan c a . 16% van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l - een t e c h n i s c h d e f e k t de o n g e v a l s o o r z a a k . E r i s de l a a t s t e j a r e n een toenemende tendens t e bespeuren i n het optreden van " t e c h n i s c h d e f e k t " a l s E. 6 komt z e l d e n v o o r . ongevalsoorzaak. B i j ongeveer 2/3 van de o n g e v a l l e n waren de u i t w e n d i g e omstandig- heden n i e t van b e l a n g . De b e l a n g r i j k s t e u i t w e n d i g e omstandigheden die wel van i n v l o e d waren z i j n : s l e c h t z i c h t ( 1 4 % ) , wind (8%) en stroom ( 8 % ) . F. F.l Ongevalsgevolgen B i j 17 van de slachtoffers F.2 1335 o n g e v a l l e n was e r sprake van v e r k e e r s - ( i n t o t a a l over 9 j a a r 27 doden en 14 gewonden). B i j 75% van de o n g e v a l l e n werd geen of n a u w e l i j k s schade toegeb r a c h t aan s c h i p en/of l a d i n g . I n de o v e r b l i j v e n d e 25% neemt zware scheepsschade een b e l a n g r i j k e p l a a t s i n (15% van het t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n ; i n 2,6% F.3 van de o n g e v a l l e n t r a d brand of e x p l o s i e op. S l e c h t s b i j een g e r i n g a a n t a l ( 1 % van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n ) i s schade aan het m i l i e u t o e g e b r a c h t . B i j 10 o n g e v a l l e n (= was 0,7%) e r sprake van, m e e s t a l w e i n i g o m v a n g r i j k e , w a t e r v e r o n t r e i n i g i n g door m i n e r a l e o l i e p r o d u k t e n . F.4 Schade aan de vaarweg ( o e v e r s , m a r k e r i n g e n , enz.) werd b i j c a . 15% van het a a n t a l o n g e v a l l e n v e r o o r z a a k t . Het i s tweemaal i n de onderzochte negen j a a r voorgekomen dat de s c h e e p v a a r t b e p e r k t o f gestremd moest worden. t . g . v . een ongeval - 6 - G. De o n g e v a l s d i c h t h e i d G.1 Een g r o o t d e e l (12,6%) v a n h e t a a n t a l o n g e v a l l e n vond p l a a t s rond de D o r d t s e (koncentratiepunten) bruggen. De aanwezigheid en v a n de spoorbrug v a n een a a n t a l bunkerschepen en de brug voor h e t wegverkeer z i j n h i e r de b e l a n g r i j k s t e a a n l e i d i n g t o t o n g e v a l l e n . Ook de schepen op de meerp l a a t s e n aan de Dordtse kant belemmeren vaak h e t u i t z i c h t voor de doorgaande s c h e e p v a a r t . De schepen d i e van h e t beweegbare d e e l v a n de bruggen g e b r u i k moeten maken worden v o o r t s i n hun bewegingen belemmerd door ( t e b r e e d ? ) gemeerde schepen. De oorzaak van deze o n g e v a l l e n i s h o o f d z a k e l i j k manoeuvreren, (gaande houden, meren, wegvaren e t c . ) . V e e l a l o n t s t a a n ze t.g.v. b e o o r d e l i n g s f o u t e n en o n o p l e t t e n d h e i d . De schade d i e b i j deze o n g e v a l l e n o n t s t o n d was i n het algemeen l i c h t . Aanbeveling:uit oogpunt van verkeersveiligheid verdient het aanbeveling de situatie rond de Dordtse bruggen in studie te nemen. Te denken valt aan het elders stationeren van de bunkerschepen en het aanpassen van de situatie voor de gemeerd liggende schepen. Opmerking: De beweegbare openingen i n de b e i d e bruggen z i j n u i t n a u t i s c h oogpunt v e r r e van i d e a a l . De e x c e n t r i s c h e l i g g i n g v a n deze openingen i n het vaarwater v e r o o r z a a k t v o o r a l v o o r de g r o t e eenheden n o g a l wat l a s t . V e r b e t e r i n g van deze s i t u a t i e i s e c h t e r i n f r a s t r u k t u r e e l een ingrijpende operatie. G.2 Het v o l g e n d e b e l a n g r i j k e o n g e v a l s k o n c e n t r a t i e p u n t wordt gevormd door de s p l i t s i n g Beneden-Merwede, Noord, Oude Maas. Deze ongev a l l e n z i j n v o o r n a m e l i j k aan de v a a r t e c h n i s c h e s i t u a t i e , i n - en u i t v o e g e n en frekwent k o e r s k r u i s e n t e danken. De meeste van deze o n g e v a l l e n t r a d e n op b i j goed z i c h t . Met de j a r e n i s h e t a a n t a l "zware" o n g e v a l l e n afgenomen. Voor a l l e o n g e v a l l e n i s d i t b e e l d minder d u i d e l i j k . B i j nadere a n a l y s e i s g e b l e k e n d a t de v e r r u i m i n g s a k t i v i t e i t e n aan h e t e i n d van de j a r e n z e s t i g een g u n s t i g e i n v l o e d hebben gehad op de v e r k e e r s v e i l i g h e i d . Gekonstateerd i s d a t h e t i n - en u i t v o e g e n op h e t s p l i t - s i n g s p u n t na 1969 (het j a a r v a n de g r o o t s t e v e r b e t e r i n g ) a l s o n g e v a l s omstandigheid sterk i s teruggelopen. - 7 - K o n k l u s i e : Het i s v r i j z e k e r d a t de verruimingswerkzaamheden t e r p l a a t s e g e l e i d hebben t o t een d a l i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n . Gebleken i s d a t deze s p l i t s i n g s p u n t - o n g e v a l l e n vaak (mede) v e r o o r z a a k t z i j n door b e o o r d e l i n g s f o u t e n en m i s v e r s t a n d e n . Op h e t s p l i t s i n g s p u n t komen deze ongevalskenmerken r e l a t i e f v a k e r dan i n h e t gehele o n d e r z o c h t e aanbeveling i s hierop benedenrivierengebied. voor De volgende gebaseerd. Aanbeveling: Het zou de veiligheid ten goede komen als het gedrag van de schepen gekontroleerd wordt. De vorm van permanente verkeersobservatie en begeleiding zal wellicht verbetering kunnen brengen in de situatie. G.3 B i j de V o l k e r a k s l u i z e n , i n g e b r u i k genomen e i n d 1967, en behorend tot de d r u k s t e s l u i z e n v a n Europa, v i n d e n n o g a l wat o n g e v a l l e n p l a a t s i n de voorhavens. I n t o t a a l over 9 j a a r z i j n h i e r 110 o n g e v a l l e n gemeld. Deze o n g e v a l l e n worden v o o r n a m e l i j k v e r o o r z a a k t b i j h e t manoeuvreren, gaande houden e t c . Het z a l m o e i l i j k z i j n om d i t s o o r t o n g e v a l l e n i n a a n t a l t e r u g t e d r i n g e n . Het a a n t a l o n g e v a l l e n v e r t o o n t i n de p e r i o d e 1972-1974 een dalende tendens t . o . v . de voorafgaande j a r e n . D i t v a l t w a a r s c h i j n l i j k t e verklaren u i t : - het s t e r k t e r u g l o p e n van h e t z a n d t r a n s p o r t na 1971. De g r o t e zandtransportschepen waren n o g a l eens b i j s c h a d e v a r i n g e n be- trokken. - de gewenning aan de s i t u a t i e - h e t v e r b e t e r e n van de b e d r i j f s v o e r i n g op de s l u i z e n waardoor de schutkapaciteit i s vergroot. G.4 S p l i t s i n g s p u n t Oude Maas - Dordtsche de v e e r p o n t Dordrecht - K i l i n k l u s i e f de t r a v e r s e van 's-Gravendeel. De o n g e v a l l e n v e r t o n e n h i e r d e z e l f d e kenmerken a l s d i e voor h e t s p l i t s i n g s p u n t Beneden-Merwede - Noord - Oude Maas ( z i e G.2). H i e r b i j z i j n ook de o n g e v a l l e n begrepen d i e t e r p l a a t s e v a n de s l u i z e n voor de ingebruikname p l a a t s v o n d e n . - 8 - De v e e r p o n t i s h i e r een a p a r t bijkomend stroomsnelheden onder bepaalde a s p e k t . T.g.v. de hoge g e t i j k o n d i t i e s was h e t met de t e r p l a a t s e g e b r u i k t e ponten m o e i l i j k om s c h a d e v r i j t e v a r e n . D i t p r o bleem i s na de i n g e b r u i k n e m i n g van de t u n n e l v e r b i n d i n g D o r d r e c h t 's-Gravendeel G. 5 thans n i e t meer a k t u e e l . V e e l o n g e v a l l e n b i j de S p i j k e n i s s e r b r u g z i j n door hoge s t r o o m s n e l heden t . p . v . de brug v e r o o r z a a k t i n k o m b i n a t i e met de relatief nieuwe d o o r v a a r t o p e n i n g . Deze n a u t i s c h m o e i l i j k e s i t u a t i e wordt, naar v e r w a c h t i n g , s t e r k v e r b e t e r d i n d i e n de r i v i e r w e r k z a a m h e d e n nieuwe brug t e r p l a a t s e z i j n H. en de k o n s t r u k t i e van de afgerond. Enige a s p e k t e n m.b.t. de r o u t e k e u z e v a n d u w s t e l l e n en de o n t w i k k e l i n g e n i n de s l e e p v a a r t Behalve een a a n t a l i n f r a s t r u k t u r e l e w i j z i g i n g e n i n h e t Benedenr i v i e r e n g e b i e d z i j n e r v e r a n d e r i n g e n geweest t . a . v . de r o u t e k e u z e van de d u w s t e l l e n en i s de s l e e p b a a r t i n omvang afgenomen t e n gunste van de duwvaart. S i n d s h e t v e r s c h i j n e n van de g r o t e duw- v a a r t en het o p e n s t e l l e n van h e t H a r t e l k a n a a l en b i j b e h o r e n d e s l u i z e n (1969) k i e z e n de d u w s t e l l e n d i e de v e r v o e r s r e l a t i e R o t t e r dam ( E u r o p o o r t ) - Roergebied v e r z o r g e n v o o r n a m e l i j k de r o u t e v i a de Oude Maas en m i j d e n de r o u t e v i a de Nieuwe Maas en de Noord. Deze o n t w i k k e l i n g werd v e r d e r nog i n de hand gewerkt door h e t gereedkomen v a n de r e k o n s t r u k t i e van de spoorbrug over de Oude Maas t e D o r d r e c h t i n 1970 waardoor de Oude Maas-route a a n t r e k k e l i j k e r werd dan de Nieuwe Maas-route. Bovendien moeten g r o t e duw- s t e l l e n s i n d s d i e t i j d v e r p l i c h t met a s s i s t e n t i e van een s l e e p b o o t (een z.g. voorspan) h e t Rotterdams havengebied doorvaren. D i t k o s t e n - verhogende a s p e k t wordt b i j h e t k i e z e n van de Oude Maas-route vermeden. De v e r l e g g i n g van de d u w v a a r t r o u t e s tezamen met de o n t w i k k e l i n g e n i n de s l e e p v a a r t hebben o n g e t w i j f e l d hun i n v l o e d gehad op h e t on"ev a l l e n p a t r o o n op de Noord, de Oude Maas en de Merwedes. De genoemde f e i t e n maken een z u i v e r e o n g e v a l l e n a n a l y s e p e r vaarweg m o e i l i j k t e meer daar betrouwbare i n t e n s i t e i t s - g e g e v e n s over h e t a a n t a l schepen, hun type en laadvermogen e t c . over de o n d e r z o c h t e p e r i o d e o n t b r e k e n . - 9 - I. De o n g e v a l l e n en de b e t r o k k e n eenheden 1.1 Omdat de o n d e r z o c h t e kenmerken van de v l o o t per v a a r r o u t e of ri- v i e r t e s t e r k van e l k a a r v e r s c h i l l e n , kan i n het kader van deze n o t a geen u i t s p r a a k worden gedaan over de r e l a t i e van het a a n t a l o n g e v a l l e n en de s a m e n s t e l l i n g van de v l o o t . Daarvoor wordt v e r wezen n a a r de v e r v o l g n o t a ' s 76.9.1., 76.9.2 en 76.9.3. Bovendien o n t b r e k e n vaak en v o o r a l voor de j a r e n 1966 t/m 1971 de benodigde gegevens om een z i n v o l l e b e n a d e r i n g m o g e l i j k t e maken. 1.2 Over de a a n w e z i g h e i d en het g e b r u i k van r a d a r aan boord van de bet r o k k e n schepen l e v e r t het onderzoek geen b r u i k b a r e r e s u l t a t e n op. 1.3 Voor stroom varende schepen z i j n i e t s v a k e r o n g e v a l s v e r o o r z a k e r s dan tegenstrooms varende schepen. Het v e r s c h i l i s e c h t e r zo k l e i n , dat geen z i n n i g e k o n k l u s i e t e t r e k k e n v a l t . 1.4 B i j de meeste (2092) b i j o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen was geen gev a a r l i j k e l a d i n g aan boord. I n d i e g e v a l l e n w a a r b i j wel g e v a a r l i j k e s t o f f e n i n het g e d i n g waren b e t r o f het m e e s t a l het v r i j k o m e n van brandbare v l o e i s t o f f e n (doorgaans g a s o l i e ) . - 10 - 2. UITVOERING VAN 2.1 Verzameien van h e t b a s i s m a t e r i a a l HET ONDERZOEK De gegevens v o o r de o n g e v a l l e n a n a l y s e z i j n geput u i t de van de R i j k s p o l i t i e t e Water i n h e t d i s t r i k t D o r d r e c h t archieven en d i e van de R i j k s w a t e r s t a a t , d i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n . De gegevens z i j n opgetekend i n de vorm van p r o c e s s e n v e r b a a l , o n g e v a l s m e l d i n g e n , a a n g i f t e n en r a p - porten. De herkomst van de ongevalsgegevens i s a l s v o l g t : 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 Rijkspolitie 85 117 138 117 107 125 86 81 98 Rijkswaterstaat 17 15 15 25 41 46 61 78 83 102 i. 132 153 J42 148 171 ,147 159 T o t a a l per jaar T o t a a l per 3 j a a r 181, J > 387 461 V 1335 Totaal i n 9 jaar 487 ongevallen U i t de r e g i s t r a t i e n u m m e r s van h e t b r o n m a t e r i a a l i s a f g e l e i d dat n i e t a l l e g e r e g i s t r e e r d e o n g e v a l l e n op de B e n e d e n r i v i e r e n over de r i o d e 1966 van wat t/m 1974 pe- z i j n a c h t e r h a a l d . Naar s c h a t t i n g o n t b r e e k t c a . i n t o t a a l g e r e g i s t r e e r d i s . Bovendien z i j n v o o r een a n a l y s e n i e t s t e e d s a l l e gegevens v e r m e l d . t i e s wel a l l e gegevens over h e t ongeval 10% ongevals- Vaak b e v a t t e n deze r e g i s t r a - i n verband met de schuldvraag, maar l a n g n i e t a l t i j d de v o o r een a n a l y s e benodigde e x t r a gegevens. Daarnaast i s e r v e r s c h i l i n o p z e t van de d i v e r s e m e l d i n g s f o r m u l i e r e n van de b e t r o k k e n van de gezochte i n s t a n t i e s . D i t b e m o e i l i j k t d i k w i j l s het v e r z a m e i e n gegevens. S i n d s 1970 i s de m e l d i n g s p r o c e d u r e b i j de Rijkswaterstaat, d i r e k t i e Benedenrivieren verbeterd. Later, i n i s de o p e r a t i o n e l e s c h e e p v a a r t d i e n s t 1972, ( s e m i ) k o n t i n u gaan werken. Wel- l i c h t h e e f t d i t de i n de t a b e l t e k o n s t a t e r e n v e r s c h u i v i n g e n i n de herkomst van de m e l d i n g e n s i n d s dat j a a r v e r o o r z a a k t . Een toekomstige z e e r s t e gebaat met p e r i o d i e k e a n a l y s e van s c h e e p s o n g e v a l l e n het i n v o e r e n van een u n i f o r m e i s ten r e g i s t r a t i e van alle r e l e v a n t e ongevalsgegevens. De gegevens worden h i e r b i j c e n t r a a l opge- -11- s l a g e n , zodat r a a d p l e g e n van een v o l l e d i g b e s t a n d m o g e l i j k wordt. de opbouw van een d e r g e l i j k b e s t a n d c e n t r a l e gegevensopslag dienst 2.2 i s sinds 1 a p r i l Met 1977 begonnen. De v i n d t v o o r de R i j k s w a t e r s t a a t p l a a t s b i j de Verkeerskunde. S e l e k t i e van de r e l e v a n t e ongevalsgegevens Aan de p r o c e s s e n v e r b a a l , r a p p o r t e n en a a n g i f t e n z i j n , voor was t e a c h t e r h a l e n , de volgende zover gegevens o n t l e e n d : - datum, t i j d en p l a a t s van het ongeval - kenmerken van de b i j h e t o n g e v a l b e t r o k k e n v a a r t u i g e n c.q. eenheden - kenmerken m.b.t. de omstandigheden waaronder h e t ongeval - gegevens over de oorzaak van h e t - gegevens i n z a k e de a a r d van h e t plaatsvond ongeval ongeval - gegevens m.b.t. de g e v o l g e n van h e t o n g e v a l . 2.3 De verwerkingsmethode Een scheepsongeval kan door een g r o o t a a n t a l kenmerken worden be- s c h r e v e n . Reeds t . b . v . de o n g e v a l l e n a n a l y s e v o o r de Waal i s een z i c h t s s t a a t samengesteld waarop een a a n t a l r u b r i e k e n voorkomt w a a r i n deze kenmerken t h u i s h o r e n . Daarnaast mee i s een k o d e l i j s t gehanteerd waar- het m o g e l i j k i s om aan e l k kenmerk een k o d e c i j f e r toe t e kennen. Door twee k o d e u r s , d i e z e l f goed bekend z i j n met alle over- 1335 o n g e v a l s m e l d i n g e n de b i n n e n v a a r t , zijn d o o r g e l e z e n . D a a r b i j i s g e l e t op a l l e i n de k o d e l i j s t voorkomende kenmerken. Het p e r kenmerk toegekende kodec i j f e r i s daarna i n g e v u l d op de o v e r z i c h t s s t a a t . A l d u s o n t s t a a t een g e h e e l i n c i j f e r s gekodeerd o n g e v a l l e n b e s t a n d d a t , op a l l e r l e i mogel i j k e c i j f e r k o m b i n a t i e s (dus ook kenmerkkombinaties) kan worden geraadpleegd. De v e r d e r e v e r w e r k i n g van d i t bestand i s u i t g e v o e r d op de PI400 computer van de D i e n s t I n f o r m a t i e v e r w e r k i n g van de R i j k s w a t e r s t a a t . Hiermee i s een s n e l l e v e r w e r k i n g i n een g r o o t a a n t a l t a b e l l a r i s c h e overzichten gerealiseerd. 2.4 O v e r z i c h t van de u i t g e v o e r d e a n a l y s e s Voor a l l e kenmerken i s het v e r l o o p over de j a r e n o n d e r z o c h t . t o e v a l l i g e f l u k t u a t i e s per j a a r t e onderdrukken i s ook het v e r l o o p over d r i e d r i e j a a r l i j k s e periodes d a a r b i j betrokken. Om - 12 - Bovendien z i j n i n de a n a l y s e s de z.g. "zware" o n g e v a l l e n onders c h e i d e n konform de d e f i n i t i e u i t l i t . [ l ] . "Zware" ongevallen zijn in dit kader de ongevallen waarbij sohade van betekenis het gevolg was en die niet waren veroorzaakt door onL volkomenheden aan schip en/of lading. Het r e l a t i e d i a g r a m i n f i g u u r 1 t o o n t a l l e opgenomen kenmerken en de o n d e r z o c h t e k o m b i n a t i e s . Van a l l e kenmerken i s h e t v e r l o o p over de j a r e n o n d e r z o c h t . V e r d e r i s v o o r n a m e l i j k aandacht geschonken aan h e t o n d e r l i n g e verband t u s s e n de kenmerken v a n de b e t r o k k e n eenheden en de ongevalsomstandigheden. Het z a l d u i d e l i j k z i j n d a t h e t onder- zoeken v a n a l l e k o m b i n a t i e s z i n l o o s i s ; e r i s dan ook op grond v a n e r v a r i n g en g e v o e l g e s e l e k t e e r d op m o g e l i j k e samenhang. V o l l e d i g h e i d s h a l v e en om m i s v e r s t a n d e n t e voorkomen wordt h i e r nog vermeld d a t onder b e t r o k k e n eenheden en b e t r o k k e n schepen i n deze n o t a h e t z e l f d e wordt v e r s t a a n . Het gaat e r h i e r b i j om d a t e l k e eenheid d i e v a n u i t een c e n t r a a l punt b e s t u u r d wordt z i c h a l s een s c h i p g e d r a a g t . Een d u w s t e l b.v., d a t b e s t a a t u i t een duwboot met een o f meer duwbakk e n , gedraagt z i c h i n de p r a k t i j k a l s een varende eenheid (dus a l s een s c h i p ) . Sleepschepen i n een s l e e p worden e l k a p a r t g e s t u u r d en gedragen z i c h a l s a f z o n d e r l i j k e schepen ( z i j h e t met een b e p e r k t e b e w e g i n g s v r i j - heid). 2.5 De grenzen van h e t o n d e r z o e k s g e b i e d en de opzet van de r a p p o r t a g e Het o n d e r z o c h t e g e b i e d omvat een g r o o t d e e l v a n h e t b e h e e r s g e b i e d van de d i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n . De v o l g e n d e vaarwegen z i j n op h e t optreden van ongevallen onderzocht: <a>Boven- en Beneden Merwede en de Noord (vaarwegnr. 101 v o l g e n s de Wegwijzer v o o r de B i n n e n s c h e e p v a a r t vanaf k i l o m e t e r r a a i 954) (£) Oude Maas (vaarwegnr. I l l ) (c)Dordtsche K i l en H o l l a n d s c h Diep (vaarweg 112) IT)overige vaarwegen, t e weten: o n g e v a l l e n t . g . v . een t e c h n i s c h d e f e k t , brand o f e x p l o s i e e t c . z i j n dus n i e t b i j de "zware" o n g e v a l l e n meegeteld. - 13 - - Nieuwe Merwede - Amer, Bergsche Maas - Afgedamde Maas - Wantij - Spui - Haringvliet De Nieuwe Maas en de Nieuwe Waterweg z i j n n i e t i n het onderzoek be- t r o k k e n . I n l i t . [ 2 ] i s v o o r deze vaarweg reeds een o n g e v a l l e n a n a l y s e v e r r i c h t . Ook de H o l l a n d s c h e I J s s e l en het B r i e l s e Meer v a l l e n b u i t e n de g r e n z e n van het o n d e r z o e k s g e b i e d , e v e n a l s de B i e s b o s c h en het V o l k e r a k t u s s e n D i n t e l s a s en de V o l k e r a k s l u i z e n . Om de r a p p o r t a g e o v e r z i c h t e l i j k t e houden i s gekozen v o o r een opzet i n een h o o f d r a p p o r t en een a a n t a l d e e l r a p p o r t e n . Het h o o f d r a p p o r t b e h a n d e l t h e t g e h e l e o n d e r z o e k s g e b i e d . I n d i t r a p p o r t worden de kenmerken van de o n g e v a l l e n behandeld z o a l s d i e v o o r h e t g e h e l e beschouwde o n d e r z o e k s g e b i e d van b e l a n g z i j n . De d e e l r a p p o r t e n behandelen de i n h e t g e b i e d g e l e g e n vaarwegen v o l g e n s bovengenoemde i n d e l i n g . Voor h e t k i e z e n van deze i n d e l i n g i s de "Wegwijzer v o o r de Binnenscheepvaart" de l e i d r a a d geweest i.v.m. de vaarwegnummering. Voor de keuze van groep " o v e r i g e vaarwegen" de i s g e l e t op de ( l a g e ) v e r k e e r s i n t e n s i t e i t op d i e vaarwegen en h e t g e r i n g e a a n t a l o n g e v a l l e n op de b e t r e f f e n d e wateren. A l d u s i s t o t de volgende opzet gekomen: Nota n r . : Onderwerp: S 76.9.0 B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n i n h e t g e h e l e on- derzoeksgebied S 76.9.1 B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de Boven- en Beneden-Merwede en de Noord (vaarweg S 76.9.2 B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de Oude Maas (vaarweg S 76.9.3 S 76.9.4 101) 111) B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de Dordtsche K i l en h e t H o l l a n d s c h D i e p (vaarweg 112) B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de o v e r i g e o n d e r z o c h t e vaarwegen (3; - 14 - 3. RESULTATEN De b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n z i j n samengevat i n de vorm van len ( z i e h i e r v o o r de t a b e l l e n 1 t/m tabel- 21) en f i g u r e n ( z i e h i e r v o o r de f i g u r e n 2 t/m 5 ) . Voor de t a b e l l e n i s de v o l g e n d e w e r k w i j z e toegepast: - Van e l k ongevalskenmerk i s de f r e k w e n t i e van voorkomen voor e l k j a a r a f z o n d e r l i j k b e p a a l d . De negen o n d e r z o c h t e j a r e n z i j n steeds i n elke tabel terug te vinden. - Van de negen j a a r t o t a l e n p e r kenmerk i s h e t gemiddelde (GEM.) en de s t a n d a a r d a f w i j k i n g (ST.AFW.) b e p a a l d . - Voor de b e o o r d e l i n g van de t o e - of afname van een b e p a a l d kenmerk met de j a r e n z i j n de j a a r r e s u l t a t e n g r o e p s g e w i j s o p g e t e l d (3 g r o e - pen van 3 j a a r ) . I n de t a b e l k o p i s d i t aangegeven met 1E3, 2E3 3E3. De twee g r o e i p e r c e n t a g e s t u s s e n deze d r i e groepen z i j n onder de kop GP2 en en vermeld GP3. Het i s v o o r t s van b e l a n g goede n o t a t e nemen van h e t volgende: De g e t a l l e n i n de t a b e l l e n hebben s t e e d s b e t r e k k i n g op h e t a a n t a l malen dat de kode van een b e p a a l d kenmerk voorkomt. I n d i e n een kode per ongev a l maar een k e e r voor kan komen, dan s t e l l e n de g e t a l l e n dus tevens h e t a a n t a l o n g e v a l l e n v o o r . De kodes v o o r de kenmerken van de b e t r o k k e n schepen kunnen p e r o n g e v a l w e l meer dan een k e e r voorkomen. I n de t a b e l l e n w a a r b i j d i t h e t g e v a l i s s t e l l e n de g e t a l l e n dus n i e t h e t a a n t a l ongevallen voor. De t a b e l l e n met 1966 t/m r e s u l t a t e n w a a r i n h o r i z o n t a a l s t e e d s de jaren 1974 s t a a n vermeld en v e r t i k a a l h e t i n d i t t a b e l b e t r e f f e n d e ongevalskenmerk worden h i e r n a omschreven. A l s i n een t a b e l een opmerkel i j k r e s u l t a a t t e z i e n i s , wordt d a a r b i j beknopt kommentaar g e l e v e r d . Tabel 1 Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de maand van h e t j a a r ( j a n u a r i t/m december). Het g r o o t s t e aant a l o n g e v a l l e n v i n d t p l a a t s i n h e t n a j a a r en de w i n t e r . Tabel 2 Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de dag van de week (maandag t/m zondag). Op z a t e r d a g e n en zondagen i s de o n g e v a l s f r e k w e n t i e h e t l a a g s t . Voor de r e s t van de week z i j n de o n g e v a l l e n g e l i j k m a t i g over de dagen v e r d e e l d . Tabel 3 Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 uur van de dag (0 t/m t/m 1974 tegen h e t 24). I n de daguren (van 06.00 t o t 19.00 uur) v i n d e n de meeste onge- - 15 - v a l l e n p l a a t s . Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r deze u r e n i s g e l i j k m a t i g v e r d e e l d . 's-Nachts i s de o n g e v a l s f r e k w e n t i e h e t l a a g s t . T a b e l 4 Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de vaarwegsituatie. De meeste o n g e v a l l e n v i n d e n p l a a t s op de r e c h t e vaarweg ( 3 5 % ) . Dit valt te v e r k l a r e n u i t het f e i t dat i n het benedenrivieren- g e b i e d lange s t u k k e n vaarweg nu eenmaal t o t deze k a t e g o r i e gerekend worden. D i t b e t e k e n t dus n i e t d a t de r e c h t e vaarweg ook de meest o n g e v a l s g e v o e l i g e s i t u a t i e i s . Anker-, l o s - o f meerp l a a t s e n (19%) komen daarna a l s o n g e v a l s g e v o e l i g e s i t u a t i e naar v o r e n , t e r w i j l o n d i e p t e n , k r i b b e n , strekdammen en d e r g e l i j k e de derde p l a a t s innemen ( 1 1 % ) . O p m e r k e l i j k i s v o o r t s h e t a a n t a l o n g e v a l l e n (183) dat b i j een brug p l a a t s vond. Vermeldenswaard i s d a t v a n deze 183 o n g e v a l l e n e r 150 op de Oude Maas gebeurden. Tabel 5 Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de n a t i o n a l i t e i t v a n de b e t r o k k e n binnenschepen. dat h e t leeuwendeel Nederlandse Tabel 6 U i t de t a b e l blijkt (71%) v a n de b e t r o k k e n binnenschepen de nationaliteit bezat. Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen h e t s c h e e p s t y p e . M o t o r v r a c h t - en motortankschepen vormen tesamen 60% v a n de b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen. Voor g e s l e e p t e schepen bedraagt d i t g e t a l c a . 11%, v o o r de d u w s t e l l e n c a . 7%, voor de zeeschepen ca. 5% en voor de r e k r e a t i e v a a r t u i g e n c a . 2%. T a b e l 6A Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen over de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen h e t scheepstype van h e t veroorzakende s c h i p . Het b e t r e f t h i e r de schepen d i e i n h e t kader van de o n g e v a l l e n a n a l y s e a l s v e r o o r z a k e r z i j n aangemerkt. M o t o r v r a c h t - en motortankschepen vormen tesamen 55% v a n de o n g e v a l s veroorzakende schepen. Voor g e s l e e p t e schepen bedraagt d i t g e t a l 12%, voor de d u w s t e l l e n 14%, v o o r de zeeschepen 10% en voor de r e k r e a t i e v a a r t u i g e n c a . 0,7%. - 16 - Tabel 7 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n binnenschepen j a r e n 1966 t/m 1974 tegen o v e r de laadvermogenklasse. B i j deze t a b e l v a l t h e t op dat i n de l a a t s t e j a r e n de g r o t e r e eenheden v a k e r b i j een o n g e v a l b e t r o k k e n waren dan i n de e e r s t e analysejaren. Tabel 8 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n zeeschepen 1966 t/m 1974 tegen over de j a r e n draagvermogenklasse. O p v a l l e n d i n deze t a b e l i s dat met h e t v e r s t r i j k e n d e r j a r e n een ( o v e r i g e n s v e r k l a a r b a r e ) v e r s c h u i v i n g i n h e t a a n t a l ongeval len t e k o n s t a t e r e n i s van draagvermogenklasse 1 naar draagvermo g e n k l a s s e 2. Tabel 9 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n eenheden over de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de b e l a d i n g s t o e s t a n d . Het z i j n v o o r n a m e l i j k de g e l a d e n schepen d i e b i j de o n g e v a l l e n betrokken zijn. T a b e l 10 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n eenheden tegen de kode veroorzakend s c h i p en de v a a r r i c h t i n g t . o . v . de De v o o r stroom varende stroom. schepen l i j k e n wat v a k e r v e r o o r z a k e r te z i j n van o n g e v a l l e n dan de tegenstrooms e c h t e r , groot i s het v e r s c h i l varende schepen, niet. T a b e l 11 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n binnenschepen j a r e n 1966 Bij t/m 1974 tegen de g e v a a r l i j k e s t o f f e n aan 90% van de b e t r o k k e n binnenschepen was s p r a k e van g e v a a r l i j k e l a d i n g aan boord. De boord. i n ' t g e h e e l geen belangrijkste groep g e v a a r l i j k e s t o f f e n i s t e v i n d e n onder kode 31 b a r e v l o e i s t o f f e n " ; 8,5% over de "brand- van de b e t r o k k e n binnenschepen was hiermee g e l a d e n . T a b e l 12 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n zeeschepen ren 1966 t/m 1974 o v e r de j a - tegen de g e v a a r l i j k e s t o f f e n aan boord. B i j 94% van de b e t r o k k e n zeeschepen was i n ' t g e h e e l geen sprake van g e v a a r l i j k e l a d i n g aan boord. I n de j a r e n '72 t/m ren i n t o t a a l zes zeeschepen '74 wa- b i j ongevallen betrokken die sa- mengeperste, v l o e i b a r e of o p g e l o s t e gassen aan boord hadden. - 17 - Tabel 13 Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden. In v o l g o r d e van afnemende f r e k w e n t i e van optreden manoeuvreren (gaande houden, afmeren, s l u i s z i j n het i n - of u i t v a r e n ( e t c . ) , omstandigheden van andere a a r d , het i n - en u i t v a r e n van havens e t c . en de p l o t s e l i n g e k o e r s w i j z i g i n g e n van met Tabel r e s p . 30%, 22%, 15% en belang 9%. 14 Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de mense l i j k e faktoren. B e o o r d e l i n g s f o u t e n komen het meest voor Hierna volgen onoplettendheid ren (11%) onjuiste Tabel terwijl i n zo'n (37% van a l l e ongevallen (30%) en o v e r i g e m e n s e l i j k e f a k t o - 10% van de g e v a l l e n e r s p r a k e was van orientatie. 15 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966 t/m 1974 naar de tekort- komingen aan s c h i p en/of l a d i n g . In 84% van a l l e o n g e v a l l e n was was e r geen a a n w i j z i n g dat e r van een t e k o r t k o m i n g aan s c h i p en/of l a d i n g . Technische d e f e k t e n waren i n 6% van de o n g e v a l l e n (mede) oorzaak. van de g e v a l l e n was Tabel brand of e x p l o s i e aan boord 16 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966 t/m sprake In 2,5% (mede) oorzaak. 1974 naar de uit- wendige omstandigheden. In de meeste g e v a l l e n (66%) s p e l e n de u i t w e n d i g e omstandig- heden geen r o l b i j het o n t s t a a n van een o n g e v a l . S l e c h t z i c h t en wind en stroom, (mede) v e r a n t w o o r d e l i j k i n r e s p . 14%, 8% en 8% van de o n g e v a l l e n , z i j n de voornaamste ( e x t e r n e ) f a k t o r e n die Tabel t o t h e t o n t s t a a n van o n g e v a l l e n b i j d r a g e n . 17 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de aard van de o n g e v a l l e n . De b e l a n g r i j k s t e d r i e k a t e g o r i e e n z i j n h i e r : - a a n v a r i n g t u s s e n varende schepen (40% van a l l e - a a n v a r i n g met etc. v a s t of d r i j v e n d o b j e k t , aan de grond l o p e n (27%) - a a n v a r i n g met Tabel gemeerd of geankerd v a a r t u i g ( 1 9 % ) . 18 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966 soonlijk Bij ongevallen) t/m 1974 tegen h e t p e r - letsel. in totaal 10 o n g e v a l l e n was e r een dode t e b e t r e u r e n , b i j - 18 - 4 o n g e v a l l e n twee doden en b i j 3 o n g e v a l l e n 3 doden, zodat i n t o t a a l 27 doden z i j n g e t e l d over de negen a n a l y s e j a r e n . Het a a n t a l gewonden i s b e p e r k t gebleven Tabel tot i n totaal 19 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966 t/m 1974 14. tegen de a a n g e r i c h t e schade aan s c h i p en/of l a d i n g . In de meeste g e v a l l e n (75% van a l l e o n g e v a l l e n ) was e r geen o f n i e t noemenswaardige schade t e melden. I n 22% van a l l e g e v a l l e n was e r sprake van zware scheepsschade en i n 3% on- brand en e x p l o s i e . T a b e l 20 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de aange- r i c h t e schade aan de vaarweg. I n 63% van a l l e o n g e v a l l e n was de s c h e e p v a a r t Opvallend e r geen schade aan de vaarweg of (stremming e.d.). i s het g r o t e a a n t a l o n g e v a l l e n w a a r b i j de schade werd toegebracht aan d r i j v e n d e o b j e k t e n (waaronder ook gemeerd l i g - gende schepen). I n 20% van de o n g e v a l l e n was h i e r v a n sprake. Schade aan de o e v e r k o n s t r u k t i e en schade aan k u n s t w e r k e n kwam bij 15% van de o n g e v a l l e n v o o r . H i e r b i j v a l t de nadruk op de o n g e v a l l e n b i j de D o r d t s e bruggen, de S p i j k e n i s s e r b r u g en i n de voorhaven van de V o l k e r a k s l u i z e n . T a b e l 21 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966 die aan het m i l i e u werd t/m 1974 tegen de schade toegebracht. B i j 99% van a l l e o n g e v a l l e n werd geen schade aan het m i l i e u t o e g e b r a c h t . A l s e r dan schade aan het m i l i e u werd werd dat m e e s t a l door m i n e r a l e o l i e toegebracht, veroorzaakt. F i g u u r 3 en 4 Voor a l l e o n g e v a l l e n en v o o r de zgn. "zware" o n g e v a l l e n v o o r de negen o n d e r z o c h t e zijn j a r e n de o n g e v a l l e n i n g e d e e l d i n on- g e v a l s d i c h t h e i d s k l a s s e n en i n k a a r t gebracht. H i e r v a l t op dat de meeste o n g e v a l l e n p l a a t s v i n d e n b i j k u n s t werken, op s p l i t s i n g s p u n t e n en op p l a a t s e n waar bunkerschepen gesitueerd zijn. A Z i e voor d e f i n i t i e h o o f d s t u k 2, p a r a g r a a f 4. Onder "schade van b e t e k e n i s " wordt v e r s t a a n de kodes 1 t/m 5 u i t t a b e l 19. Onder "onvolkomenheden aan s c h i p en/of l a d i n g " wordt v e r s t a a n de kodes 1 t/m 9 u i t t a b e l 15. - 19 - 4. ANALYSE VAN DE RESULTATEN 4.1 De o n g e v a l l e n i n r e l a t i e t o t de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t Om een j u i s t e b e o o r d e l i n g t e kunnen geven over h e t a a n t a l o n g e v a l - l e n dat p l a a t s v i n d t , i s v e r g e l i j k i n g met teit de s c h e e p v a a r t v e r k e e r s i n t e n s i - n o o d z a k e l i j k . Immers de kans op een ongeval scheepvaart i s n i h i l a l s e r geen i s en de kans wordt g r o t e r naarmate h e t v e r k e e r drukker wordt. Voor h e t o n d e r z o c h t e b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d z i j n daarom de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s , v o o r z o v e r b e s c h i k b a a r , opgespoord. B i j deze nas p e u r i n g e n b l e e k a l gauw dat e r g r o t e l a c u n e s b e s t a a n op d i t g e b i e d . Van de g r o t e doorgaande vaarwegen z i j n a l l e e n s t e e k p r o e f t e l l i n g e n voor de l a a t s t e a n a l y s e j a r e n b e s c h i k b a a r . Voor de e e r s t e a n a l y s e j a r e n z i j n v o o r deze vaarwegen s l e c h t s onbetrouwbare t e l l i n g e n vanaf bruggen of in ' t g e h e e l geen gegevens b e s c h i k b a a r . De b e t r o u w b a a r s t e c i j f e r s wer- den gevonden u i t t e l l i n g e n op s l u i z e n ( H a r t e l s l u i z e n , V o l k e r a k s l u i z e n ) . De c i j f e r s geven e c h t e r n o o i t aan h o e v e e l v e r k e e r e r z i c h op de door- gaande vaarwegen h e e f t bevonden. Het g r o t e a a n t a l s p l i t s i n g s p u n t e n i n het onderzochte g e b i e d maakt het s c h a t t e n van v e r k e e r s s t r o m e n uiterst m o e i l i j k . V e r g e l i j k i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n en de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t d r a a g t dus (noodgedwongen) een s p e k u l a t i e f k a r a k t e r . Een k w a n t i t a t i e v e a n a l y s e i s achterwege g e l a t e n . Toch z i j n e r w e l volledige enige k o n k l u s i e s t e t r e k k e n , z i j h e t dat ze van k w a l i t a t i e v e a a r d moeten blijven. In f i g u u r 2 z i j n d a a r t o e de j a a r i n t e n s i t e i t e n i n a a n t a l l e n schepen u i t g e z e t met d a a r b i j h e t a a n t a l o n g e v a l l e n i n de overeenkomstige j a r e n . Met behulp van l i n e a i r e r e g r e s s i e i s aangetoond dat er z i c h een s t i j g i n g a f t e k e n t van het a a n t a l o n g e v a l l e n . De meeste van de t e l p u n t e n i n de f i g u u r l a t e n een d a l i n g i n v e r k e e r s i n t e n s i t e i t z i e n voor wat t r e f t het j a a r l i j k s passerend lit. a a n t a l schepen. Deze tendens was [ l ] reeds waargenomen. Gerekend p e r passerend be- ook i n s c h i p i s de onge- v a l s f r e k w e n t i e dus zeker toegenomen. V e e l m o e i l i j k e r aantoonbaar A O n d e r s c h e e p v a a r t v e r k e e r s i n t e n s i t e i t wordt i n d i t verband v e r s t a a n h e t a a n t a l v a r e n d e eenheden dat of de h o e v e e l h e i d laadvermogen o f l a d i n g d i e per t i j d s e e n h e i d een r a a i van de vaarweg p a s s e e r t . - 20 - wordt het om de v e r h o u d i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n tegen het gepass e e r d laadvermogen a f t e wegen. Voor de v e r s c h i l l e n d e vaarwegen i n het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d v a r i e e r t het gepasseerd ( e v e n a l s het a a n t a l eenheden). Bovendien laadvermogen s t e r k v a r i e r e n deze cij- f e r s per vaarweg ook nog s t e r k . D i t wordt v e r o o r z a a k t doordat r i v i e r s e k t i e s soms maar voor een b e p a a l d g e d e e l t e o n d e r d e e l een drukbevaren sommige zijn r o u t e . T e n s l o t t e v e r s c h a f t het t e r b e s c h i k k i n g gegevensmateriaal minder c i j f e r s v o o r het gepasseerd van staande laadvermogen dan v o o r de a a n t a l l e n schepen. Wel i s het m o g e l i j k v o o r de l a a t s t e d r i e a n a l y s e j a r e n (1972-1974) een o n d e r l i n g e v e r g e l i j k i n g t e maken t u s s e n de d i v e r s e drukbevaren b e n e d e n r i v i e r e n en de Waal. De onderstaande t a b e l g e e f t een o v e r z i c h t voor de b e l a n g r i j k s t e vaarwegen P e r i o d e 1972 A ) gemiddeld a a n t a l o n g e v a l l e n per t o n laadvermogenk i l o m e t e r per jaar 7,6xl0~ 6 6,3xl0~ 9 Bron: i n t e n s i t e i t s c i j f e r s : 9,7xl0" 1974 Boven en Bene- Oude^. den Merwede^) Maas 1=22 km 1=29 km Boven-Rijn N o o r d en Waal 1=96 km 1=8 km gemiddeld a a n t a l o n g e v a l l e n per vaartuigkilometer per j a a r - 6 9,8xl0~ 1 1 , 3x10^ 6 12,0xl0~ 9 Dordtsche Kil 1=23 km Z7,5xl0~ 6 12,2xl0~ 6 17,4xl0~ 9 14,lxl0~ 9 l i t . [V] e x c l . het s p l i t s i n g s p u n t Beneden-Merwede - Noord - Oude Maas. Uit de t a b e l b l i j k t de Oude Maas de r i v i e r te z i j n met onderzoeksgebied de hoogste gemiddelde o n g e v a l s f r e k w e n t i e per v a a r t u i g k i l o m e t e r per j a a r en per t o n laadvermogenkilometer v e r g e l i j k i n g met Uit i n het de b e n e d e n r i v i e r e n per j a a r . De Waal b l i j k t i n v e i l i g e r te z i j n . t a b e l 1 i s de gemiddelde o n g e v a l s i n t e n s i t e i t p e r maand b e r e - kend i n p r o c e n t e n van het t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n . De s t e e d s weer terugkerende p i e k i n de maanden September t/m van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n i n 50% van de f e b r u a r i bedraagt tijd. 63% - 21 - Voor de j a r e n 1968 t/m 1974 i s v o o r de V o l k e r a k s l u i z e n de gem i d d e l d e m a a n d i n t e n s i t e i t i n p r o c e n t e n v a n de j a a r i n t e n s i t e i t uitge- rekend. I n de maanden September t/m f e b r u a r i p a s s e e r t c a . 53% van h e t j a a r l i j k s t o t a a l a a n t a l schepen deze s l u i z e n . I n de n a j a a r s - en wintermaanden gebeuren dus r e l a t i e f v e e l onge- l u k k e n . S l e c h t z i c h t i s h i e r b i j een b e l a n g r i j k e o n g e v a l s v e r h o g e n d e faktor. Het g e s i g n a l e e r d e v e r s c h i j n s e l stemt o v e r e e n met h e t g e e n i n lit. [ l ] gevonden werd. Wordt h e t a a n t a l o n g e v a l l e n p e r maand v e r g e l e k e n met h e t gemid- d e l d a a n t a l gepasseerde schepen p e r maand door de V o l k e r a k s l u i z e n , dan i s geen d u i d e l i j k e samenhang t e ontdekken. Ook d i t stemt overeen met wat i n l i t . \_\~\ gevonden werd. Omdat h e t m o e i l i j k i s om dag- en u u r i n t e n s i t e i t e n i n h e t g e h e l e o n d e r z o c h t e g e b i e d v a s t t e s t e l l e n moet een k o r r e l a t i e t u s s e n de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t p e r dag van de week, r e s p e k t i e v e l i j k h e t uur v a n de dag achterwege b l i j v e n . Het i s e c h t e r a a n n e m e l i j k d a t deze samenhang evenz e e r v o o r h e t b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d g e l d t a l s v o o r de B o v e n - R i j n en de Waal ( z i e l i t . f l ] ). B i j de a f z o n d e r l i j k e b e h a n d e l i n g van de b e l a n g - r i j k s t e vaarwegen z a l op d i t onderwerp nader worden i n g e g a a n . H i e r z i j n soms w e l de n o o d z a k e l i j k e gegevens b e s c h i k b a a r . Onderzocht i s tevens of de o n g e v a l s f r e k w e n t i e t i j d e n s de schemer i n g g r o t e r i s dan t i j d e n s de d a g - e n n a c h t u r e n , omdat b i j andere ongev a l lenanalyses ( l i t . Q>] ) eveneens een d e r g e l i j k e samenhang werd be- speurd. In f i g . 5 i s daarom h e t a a n t a l o n g e v a l l e n v e r d e e l d o v e r de maanden van h e t j a a r en o v e r de u r e n v a n de dag. Tevens i s aangegeven wanneer h e t l i c h t , donker en schemer i s . In deze f i g u u r i s t e z i e n dat h e t a a n t a l o n g e v a l l e n t i j d e n s de schemeruren n i e t hoger l i g t dan t i j d e n s de o v e r i g e u r e n van h e t e t m a a l , hoewel de maanden november en december h i e r o p e n i g s z i n s een u i t z o n d e r i n g vormen. Een probleem i s d a t schemer op z i c h m o e i l i j k a l s o n g e v a l s o o r z a a k t e i s o l e r e n i s v a n andere f a k t o r e n d i e (mede) t o t een o n g e v a l hebben geleid. - 22 4.2 De p l a a t s van de - ongevallen I n de f i g u r e n 3 en 4 i s h e t a a n t a l o n g e v a l l e n meter door m i d d e l van k l e u r e n aangegeven naar Daarbij i s onderscheid z.g. (figuur 4). Koncentratiepunten van o n g e v a l l e n en b i j kunstwerken. Ook z i j n vinden frekwenter ongevallen 1966 ( f i g u u r 3) en z i j n v o o r a l t e v i n d e n op p l a a t s dan e l d e r s op de 1969 - 1971 en 1972 en split- rivieren. koncentratiepunten d a a r b i j het a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e o n g e v a l l e n - 1968, de daar waar bunkerschepen g e s i t u e e r d I n o n d e r s t a a n d o v e r z i c h t z i j n de b e l a n g r i j k s t e vermeld met kilo- ongevalsdichtheidsklasse. gemaakt t u s s e n a l l e o n g e v a l l e n "zware" o n g e v a l l e n singspunten o v e r 9 j a a r per v o o r de jaren 1974. PLAATS Aantal ongevallen totaal '66-'68 '69-'71 '72-'74 62 37 70 169 67 32 38 137 3. Voorhaven V o l k e r a k s l u i z e n 24*> 54 32 110 4. S p l i t s i n g s p u n t D o r d t s c h e K i l Oude Maas i n k l u s i e f de v e e r ponttraverse 10 32 17 59 2 14 30 46 1. Rond de D o r d t s e bruggen 2. S p l i t s i n g s p u n t Noord-Oude Maas-Beneden Merwede 5. Spijkenisserbrug Z i e ook opm. i.v.m. ingebruikname V o l k e r a k s l u i z e n op b i z . 25 I n de l o o p van de o n d e r z o c h t e negen j a a r z i j n e r i n het benedenrivierengebied een a a n t a l i n f r a s t r u k t u r e l e v e r a n d e r i n g e n t o t stand gekomen. Om na te gaan of deze v e r a n d e r i n g e n i n v l o e d hebben gehad op de o n g e v a l s i n t e n s i t e i t worden de h i e r n a v o l g e n d e gekonfronteerd met de o n g e v a l s c i j f e r s . feiten - 23 - Vaarweg/plaats Aard v a n de v e r a n d e r i n g Bovenmond Noord/ Z w i j ndrecht,Papendrecht Verruiming/aanpassing Aanpassen Z w i j n d r e c h t s e oever ( g r o o t s t e v e r b e t e r i n g ) 1969 1969 t/m 1971 Volkeraksluizen ingebruikname nieuwe s l u i z e n nov. 1967 Hartelkanaal + s i . ingebruikname 1969 Oude Maas/Dordrecht r e k o n s t r u k t i e spoorbrug gerekonstrueerde spoorbrug o p e n g e s t e l d voor de scheepv. 1969-1971 dec. 1970 Oude Maas/Barendrecht v e r w i j d e r e n Barendrechtse 1970 Haringvliet s p u i s l u i z e n i n b e d r i j f , veranderen van e b / v l o e d r e g i m e ; aanpassen bebakening 1970 Dordtsche K i l benedenmond aangepast Krabbe heropend. M a l l e g a t sloten 1970-1972 Datum gereed c.q. p e r i o d e van de uitvoering brug afge- Spui N o o r d e l i j k e mond aangepast 1972 Dordtsche K i l T r a c e k o r r e k t i e s en v e r r u i m i n g 1972-heden De b e o o r d e l i n g v a n de o n g e v a l s i n t e n s i t e i t e n i s e n i g s z i n s s p e k u l a t i e f omdat voldoende g e d e t a i l l e e r d e v e r k e e r s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s over de onderzochte j a r e n en de b e t r o k k e n s i t u a t i e s ontbreken. Niettemin z a l g e t r a c h t worden aan de hand van de tendenzen een v e r k l a r i n g t e geven. Voor de s i t u a t i e rond de Dordtse bruggen i n de p e r i o d e '69-'71 v e r g e l e k e n met de omliggende j a r e n b e t r e k k e - l i j k w e i n i g o n g e v a l l e n hebben p l a a t s g e h a d . de spoorbrug wordt opgemerkt d a t I n d i e p e r i o d e was tevens i n r e k o n s t r u k t i e . Wordt n a a r de i n t e n s i t e i t s c i j f e r s ge- keken ( f i g . 2) dan b l i j k t e r i n d i e p e r i o d e i n h e t b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d een "gemiddelde" d r u k t e g e h e e r s t t e hebben, e c h t e r met een u i t s c h i e t e r naar r e l a t i e f l a g e i n t e n s i t e i t e n voor 1970. A l s de samen- hang " w e i n i g v e r k e e r - w e i n i g o n g e v a l l e n " wordt gehanteerd m o e i l i j k om de r e k o n s t r u k t i e van de spoorbrug a l s mogelijke wordt h e t oorzaak - 24 - aan t e w i j z e n . M i s s c h i e n z i j n de s c h i p p e r s b i j het naderen van de bruggen wat v o o r z i c h t i g e r t e werk gegaan dan g e b r u i k e l i j k , maar een d u i d e l i j k e u i t s p r a a k kan n i e t worden gedaan. De meeste o n g e v a l l e n rond de D o r d t s e bruggen o n t s t a a n a l s g e v o l g van de s i t u a t i e . De aanwezigheid van een a a n t a l bunkerschepen en op k o r t e a f s t a n d h i e r v a n de spoorbrug en de brug v o o r het wegverkeer zijn h i e r de b e l a n g r i j k s t e f a k t o r e n . Ook de schepen op de m e e r p l a a t s e n aan de Dordtse kant belemmeren vaak het u i t z i c h t v o o r de doorgaande scheep v a a r t . De schepen d i e van het beweegbare d e e l van de bruggen g e b r u i k moeten maken worden v o o r t s i n hun bewegingen belemmerd door gemeerde schepen. Nadere a n a l y s e van de o n g e v a l l e n b i j de D o r d t s e bruggen g e e f t aan dat het merendeel noeuvreren (60%) van de o n g e v a l l e n a l d a a r o n s t a a t b i j het ma- (gaande houden, afmeren, v o o r anker gaan e n z . ) . D i t l i g t voor de hand, want het p a s s e r e n van de brug houdt v o o r hoge schepen v e e l manoeuvreren i n . V o o r t s wordt e r b i j de bunkerschepen frekwent gemeerd en losgemaakt. B e o o r d e l i n g s f o u t e n en o n o p l e t t e n d h e i d waren h i e r met b i j n a 84% z e e r s t e r k v e r t e g e n w o o r d i g d a l s (mede) oorzaak van een o n g e v a l . Tekortkomingen aan s c h i p en/of l a d i n g hebben n a u w e l i j k s een r o l g e s p e e l d . De u i t w e n d i g e omstandigheden waren i n de meeste ge- v a l l e n (67%) n i e t v e r a n t w o o r d e l i j k voor het o n s t a a n van de o n g e v a l l e n . De o v e r b l i j v e n d e 33% van d i t kenmerk i s min of meer g e l i j k v e r d e e l d t u s s e n "wind" en "stroom" a l s o n g e v a l s o o r z a a k . B i j beschouwing aard van de o n g e v a l l e n b l i j k t dat a a n v a r i n g e n t u s s e n varende a a n v a r i n g e n met van de schepen, gemeerd of geankerd v a a r t u i g en a a n v a r i n g e n met v a s t e of d r i j v e n d e o b j e k t e n , aan de grond l o p e n e.d. e l k ongeveer even o p t r a d e n . In 89% van de g e v a l l e n was de scheepsschade noemenswaardig. Vaarwegschade i s v a k e r opgetreden vaak echter niet ( v o o r n a m e l i j k aan d r i j v e n d e o b j e k t e n , ook gemeerd l i g g e n d e schepen en aan k u n s t w e r k e n ) . Het s p l i t s i n g s p u n t Noord-Qude Maas-Beneden Merwede g e e f t na een fors o n g e v a l s g e t a l v o o r de j a r e n '66-'68 (67 o n g e v a l l e n ) een d a l e n d a a n t a l o n g e v a l l e n v o o r de daaropvolgende j a r e n t e z i e n . Het i s i n de j a r e n 1966 t/m splitsingspunt 1971 a a n z i e n l i j k v e r r u i m d . De g r o o t s t e v e r - - 25 - b e t e r i n g vond p l a a t s i n 1969. Toen i s van de Z w i j n d r e c h t s e oever een s t u k l a n d weggenomen, waardoor de scheepvaart a a n z i e n l i j k meer r u i m t e k r e e g . Nadere a n a l y s e van de v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden g e e f t aan dat het i n - en u i t v o e g e n op het s p l i t s i n g s p u n t a l s h e i d na 1969 ongevalsomstandig- s t e r k i s g e d a a l d . D i t t e r w i j l b.v. het a a n t a l o n g e v a l l e n w a a r b i j manoeuvreren a l s o n g e v a l s o m s t a n d i g h e i d o p t r e e d t door de j a r e n v r i j w e i n i g v e r a n d e r t . D i t manoeuvreren e.d. gebeurt v o o r n a m e l i j k de Dordtse z i j d e waar een meergelegenheid i s g e s i t u e e r d . De aan de D o r d t s e kant i s n i e t g e r e k o n s t r u e e r d . G e l e t op de c i j f e r s mag -met aan situatie intensiteits- inachtneming van het bovenstaande- worden g e k o n k l u - deerd dat v e r r u i m i n g van het s p l i t s i n g s p u n t een g u n s t i g e i n v l o e d h e e f t gehad op de v e r k e e r s v e i l i g h e i d t e r p l a a t s e . De b e o o r d e l i n g van de o n g e v a l l e n d i e i n de voorhaven van V o l k e r a k s l u i z e n gebeurd z i j n v r a a g t een a p a r t e b e n a d e r i n g . de s l u i z e n werden i n november 1967 die i n g e b r u i k genomen. De de Immers, ongevallen g e r e g i s t r e e r d z i j n i n de p e r i o d e j a n u a r i 1966 t/m o k t o b e r 1967 z i j n i n f e i t e n i e t i n de v o o r h a v e n gebeurd maar vonden wel i n het b e t r e f f e n d e d e e l van het v a a r w a t e r p l a a t s . B i j deze o n g e v a l l e n n o g a l eens aannemersmaterieel b e t r o k k e n . Pas voor 1968 en was latere j a r e n kan een e n i g s z i n s betrouwbaar b e e l d worden v e r k r e g e n van v e i l i g h e i d . G e k o n s t a t e e r d wordt dat met de i n achtneming van de v e r - k e e r s i n t e n s i t e i t , de v e i l i g h e i d i s toegenomen. Het a a n t a l o n g e v a l l e n per 1000 scheepspassages v o o r de j a r e n 1972 t/m bedraagt v o o r de j a r e n 1969-1971 0,135 1974 en 0,086. Het o p t r e d e n van de r e l a t i e f hoge o n g e v a l s i n t e n s i t e i t i n de j a r e n 1969-1971 i s w e l l i c h t t e w i j t e n aan een z e k e r e onwennigh e i d i n de nieuwe s i t u a t i e . In d i e p e r i o d e t r a d e n bovendien eens lange w a c h t t i j d e n op wat soms t o t drukke nogal en o n o v e r z i c h t e l i j k e s i t u a t i e s kon l e i d e n . Het v e r g r o t e n van de s c h u t k a p a c i t e i t door het t r e f f e n van b e d r i j f s o r g a n i s a t o r i s c h e m a a t r e g e l e n h e e f t na 1971 g e l e i d t o t k o r t e r e w a c h t t i j d e n , minder drukke voorhavens en waars c h i j n l i j k daardoor t o t minder ongelukken. de z a n d w i n n i n g - c o n c e s s i e s Bovendien l i e p e n i n i n de O o s t e r s c h e l d e a f . Het 1971 zandtransport dat v o o r het o v e r g r o t e d e e l v i a de V o l k e r a k s l u i z e n l i e p , i s toen s t e r k t e r u g g e l o p e n z o a l s u i t het s t a a t j e op de volgende blijkt. bladzijde - 26 - jaar laadvermogen (x 1 0 t o n ) 6 • 1968 41,9 1969 40,4 1970 32,0 1971 32,7 1972 3,1 1973 9,5 1974 8,0 Gepasseerd laadvermogen van zandschepen door de V o l k e r a k s l u i z e n (geladen + leeg). Bron: R i j k s w a t e r s t a a t , d i r e k t i e Benedenrivieren. De zandschepen waren n o g a l eens b e t r o k k e n b i j Deze s l e e p s c h e p e n hanteerbaar waren door hun a f m e t i n g e n schadevaringen. en v o o r t s t u w i n g m o e i l i j k t i j d e n s het s c h u t t e n . In de p e r i o d e 1970-1972 i s de beneden mond van de Dordtsche K i l ( n a b i j 's-Gravendeel) aangepast. Een oude g e u l (de Krabbe) i s h e r - opend en de bestaande v a a r r o u t e v i a h e t M a l l e g a t werd a f g e s l o t e n . Aldus werd, met name t e r hoogte v a n de toegang t o t de Dordtse zeehaven, een o v e r z i c h t e l i j k e r v e r k e e r s s i t u a t i e geschapen. Of deze v e r a n d e r i n g v e e l i n v l o e d h e e f t gehad op de v e r k e e r s v e i l i g h e i d i s m o e i l i j k aan de hand van de b e s c h i k b a r e c i j f e r s aan t e tonen. de d r i e o n d e r s c h e i d e n Voor p e r i o d e s van d r i e j a a r i s een s t e r k w i s s e l e n d a a n t a l o n g e v a l l e n g e r e g i s t r e e r d t e r w i j l de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t een dalende tendens v e r t o o n t . Het a a n t a l o n g e v a l l e n b i j de S p i j k e n i s s e r b r u g v e r t o o n t een s t i j gende tendens. T i j d e n s de o n d e r z o c h t e j a r e n z i j n e c h t e r geen g r o t e infra- s t r u k t u r e l e v e r b e t e r i n g e n t e r p l a a t s e u i t g e v o e r d . De toename van h e t a a n t a l o n g e v a l l e n moet daarom t o e g e s c h r e v e n worden aan een toegenomen - 27 - v e r k e e r s i n t e n s i t e i t , v o o r a l van de g r o t e duwvaart en aan het v e r anderde stroomregime van de rivier. Sinds de ingebruikname van de H a r i n g v l i e t s l u i z e n i n 1970 i s n l . het stroomregime tot op de Oude Maas v e r a n d e r d . D i t h e e f t g e l e i d g r o t e r e stroomsnelheden en t o t f a s e - v e r s c h u i v i n g e n i n het h o r i - z o n t a l e g e t i j t . o . v . het v e r t i k a l e g e t i j . Het h e e f t v r i j l a n g geduurd eer de s c h e e p v a a r t aan de nieuwe t o e s t a n d gewend r a a k t e . Z o a l s w e l l i c h t bekend i s z i j n thans r i v i e r p r o f i e l - a a n p a s s i n g e n met daarbij de k o n s t r u k t i e van een nieuwe brug u i t g e v o e r d . De oude brug z a l worden g e s l o o p t . I n deze nieuwe s i t u a t i e z u l l e n naar v e r w a c h t i n g de n a u t i s c h e bezwaren van de v o o r m a l i g e brugpassage 4.3 zijn opgeruimd. De b i j h e t o n g e v a l b e t r o k k e n eenheden Voor z o v e r m o g e l i j k z i j n b i j de g e g e v e n s i n w i n n i n g de v o l g e n d e merken van de b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen ken- genoteerd: - de n a t i o n a l i t e i t - het scheepstype - het laadvermogen - de b e l a d i n g s t o e s t a n d - de v a a r r i c h t i n g - de a a n w e z i g h e i d en h e t g e b r u i k van r a d a r - de lading Voor een beschouwing van de f r e k w e n t i e van voorkomen van deze ken- merken i s h e t b i j een g l o b a l e b e h a n d e l i n g v o o r h e t g e h e l e g e b i e d n i e t m o g e l i j k om e l k kenmerk t e behandelen. onderzochte Immers, sommige ken- merken z i j n t e z e e r r i v i e r - of r o u t e - a f h a n k e l i j k om i n een t o t a a l o v e r z i c h t mee t e nemen i n de beschouwingen. D a a r b i j komt nog dat v e e l a l benodigde g e d e t a i l l e e r d e i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s o n t b r e k e n om een k o n f r o n t a t i e met de zinvolle de opgetreden o n g e v a l l e n t e l a t e n p l a a t s v i n d e n . A l l e e n over de a a n w e z i g h e i d en het g e b r u i k van r a d a r en o v e r de s c h u l d / v a a r r i c h t i n g t . o . v . de stroom kan v o o r het g e h e l e b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d wat worden gezegd. De o v e r i g e a s p e k t e n b e t r e f f e n d e de schepen moeten noodgedwongen b i j de b e h a n d e l i n g van de a f z o n d e r l i j k e r o u t e s en r i v i e r e n aan bod komen. - 28 - Algemeen i s w e i n i g bekend over de u i t r u s t i n g met en het g e b r u i k van r a d a r . B i j het o v e r g r o t e d e e l (91,3%) van de b e t r o k k e n schepen was of n i e t bekend of er r a d a r aan boord was of er was geen r a d a r aan boord. Van de r e s t e r e n d e b e t r o k k e n schepen -205 s t u k s - hadden er 31 de r a d a r n i e t i n g e s c h a k e l d t e n t i j d e van het o n g e v a l en 174 hadden de r a d a r " b i j " s t a a n . Konkluderend kan worden g e s t e l d dat o v e r het g e b r u i k van r a d a r n a u w e l i j k s een z i n n i g e u i t s p r a a k t e doen v a l t . T e n s l o t t e wordt h i e r nog opgemerkt dat de r e k r e a t i e v a a r t maar b i j een z e e r k l e i n d e e l (2%) van de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n was. A l s o n g e v a l s v e r o o r z a k e n d e k a t e g o r i e i s een p e r c e n t a g e van c a . 0,7 be- rekend v o o r de r e k r e a t i e v a a r t u i g e n . Van zorgbarende o n t w i k k e l i n g e n b e h o e f t dus v o o r de p e r i o d e 1966 t/m 1974 n i e t t e worden gesproken. In t a b e l 10 i s de kode v o o r h e t o n g e v a l v e r o o r z a k e n d e s c h i p u i t g e z e t tegen h e t a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen. Het dat blijkt ongeveer e v e n v e e l tegen stroom a l s v o o r stroom varende schepen b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n waren (20,1% v e r s u s 23,3% van de schepen). De v e r o o r z a k e r s van s c h e e p s o n g e v a l l e n moeten onder kode 1 en kode 3 gez o c h t worden. Het b l i j k t dat v o o r stroom varende schepen dan f r e k w e n ter o n g e v a l s v e r o o r z a k e r z i j n dan tegen stroom varende schepen, e c h t e r g r o o t i s d i t v e r s c h i l n i e t . I n v e r g e l i j k i n g t o t de o n g e v a l l e n op de B o v e n - R i j n en de Waal ( l i t . f l j ) i s e c h t e r wel een v e r s c h u i v i n g t e k o n s t a t e r e n . Daar z i j n de tegen stroom varende schepen v a k e r v e r o o r z a ker dan de v o o r stroom varende schepen. Tot s l o t wordt nog e n i g e aandacht b e s t e e d aan de l a d i n g d i e z i c h aan boord van de b e t r o k k e n schepen b e v i n d t en met name de g e v a a r l i j k e l a d i n g . B i j verreweg de meeste schepen ( b i j n a 90%) was i n het geheel geen s p r a k e van g e v a a r l i j k e l a d i n g aan b o o r d . B i j 8,5% van de b e t r o k k e n schepen waren e r brandbare v l o e i s t o f f e n aan b o o r d , g e v o l g d door met brandbare v a s t e s t o f f e n met 0,4%. schepen Gegevens b e t r e f f e n d e h e t v e r v o e r van g e v a a r l i j k e l a d i n g z i j n v o o r h e t o n d e r z o c h t e g e b i e d e c h t e r n i e t aan- w e z i g , zodat nadere a n a l y s e s h i e r achterwege moesten b l i j v e n . 4.4 De omstandigheden d i e (mede) t o t de o n g e v a l l e n hebben g e l e i d De omstandigheden d i e (mede) t o t de o n g e v a l l e n hebben g e l e i d , zijn - 29 - onderverdeeld i n v i e r groepen: v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden tekortkomingen aan s c h i p en/of l a d i n g - menselijke faktoren - uitwendige omstandigheden Omdat deze kenmerken n i e t r i v i e r - of routegebonden z i j n , i s de behand e l i n g h i e r v a n het best op z i j n p l a a t s i n de o n d e r h a v i g e n o t a . I n de 1 v e r v o l g n o t a s , d i e b e t r e k k i n g hebben op de s p e c i f i e k e r o u t e s of armen z a l op de omstandigheden daarom wat minder d i e p In t a b e l standigheden worden rivieringegaan. 13 i s het o v e r z i c h t gegeven w a a r i n de v a a r t e c h n i s c h e voor de j a r e n 1966 t/m 1974 z i j n verzameld. om- De meeste on- g e v a l l e n worden v e r o o r z a a k t door manoeuvreren (gaande houden, afmeren, s l u i s i n - o f u i t v o e r e n , voor anker gaan e n z . ) . D e r t i g p r o c e n t van o n g e v a l l e n werd (mede) h i e r d o o r v e r o o r z a a k t . In r u i m 22% van de v a l l e n waren "andere" omstandigheden van v a a r t e c h n i s c h e aard oorzaak van de o n g e v a l l e n , t e r w i j l zo'n de ge- (mede) 15% van de g e v a l l e n o p t r e e d t b i j het i n - en u i t v a r e n van havens, het k r u i s e n van het v a a r w a t e r het i n - en u i t v o e g e n op s p l i t s i n g s p u n t e n e t c . V e r g e l i j k t men centages met en deze p e r - d i e van de o n g e v a l l e n op de B o v e n - R i j n en de Waal ( l i t . [ l ] ) dan b l i j k t dat het manoeuvreren (gaande houden, afmeren e t c . ) i n b e i d e g e v a l l e n de b e l a n g r i j k s t e omstandigheid van v a a r t e c h n i s c h e aard i s d i e voor het o n t s t a a n van o n g e v a l l e n van b e l a n g i s . Door de aard van onderzochte b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d met i s het v e r k l a a r b a a r dat zo'n het de v e l e s p l i t s i n g s p u n t e n en havens 15% van de o n g e v a l l e n g e r a n g s c h i k t i s onder kode 1. B i j nadere a n a l y s e van de o v e r i g e omstandigheden van v a a r t e c h n i s c h e aard b l i j k t dat het t e s n e l p a s s e r e n van gemeerd l i g g e n de schepen n o g a l eens schade v e r o o r z a a k t . Daarnaast i s ook een behoorl i j k a a n t a l a a n v a r i n g e n met k r i b b e n b i j kode 9 i n g e d e e l d . De v e r d e l i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n over de o v e r b l i j v e n d e onders c h e i d e n v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden i s v r i j g e l i j k m a t i g . Het t o e v a l h e e f t b i j het o p t r e d e n van d i e o n g e v a l l e n , a l t h a n s wat de vaartechnische omstandigheden b e t r e f t , w a a r s c h i j n l i j k een b e l a n g r i j k e r o l g e s p e e l d . De b e l a n g r i j k s t e m e n s e l i j k e f a k t o r e n d i e (mede) t o t het van een o n g e v a l hebben g e l e i d z i j n (zie tabel 14): - b e o o r d e l i n g s f o u t e n ; deze hebben b i j 37% van a l l e r o l gespeeld t ontstaan ongevallen een - 30 - - onoplettendheid (30% van a l l e ongevallen) - o v e r i g e m e n s e l i j k e f a k t o r e n (11% van a l l e o n g e v a l l e n ) - o n j u i s t e o r i e n t a t i e (10% van a l l e Deze p e r c e n t a g e s en ongevallen) w i j k e n w e i n i g a f van d i e i n l i t . | l | gevonden z i j n . De k o n k l u s i e kan d e r h a l v e d e z e l f d e z i j n : h e t i s e n i g s z i n s v e r o n t r u s t e n d d a t 30% van de o n g e v a l l e n (mede) door o n o p l e t t e n d h e i d v e r o o r z a a k t wordt. Uit 84%) t a b e l 15 b l i j k t dat b i j 1119 van de geen t e k o r t k o m i n g e n 1335 ongevallen ( d i t i s aan s c h i p en/of l a d i n g waren aan t e w i j z e n waardoor (mede) een ongeval o n t s t a a n i s . B i j 6% was e r s p r a k e van een t e c h n i s c h d e f e k t . E r i s een s t i j g e n d e tendens waar t e nemen i n h e t a a n t a l o n g e v a l l e n w a a r b i j t e c h n i s c h e d e f e k t e n een r o l s p e l e n . De centages z i j n v r i j w e l d e z e l f d e a l s d i e v o o r de B o v e n - R i j n per- en Waal. B i j het g r o o t s t e d e e l (66%) van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n r e n de u i t w e n d i g e omstandigheden n i e t van i n v l o e d op de ming van h e t o n g e v a l standigheden totstandko- ( z i e t a b e l 16). De b e l a n g r i j k s t e u i t w e n d i g e d i e (mede) oorzaak Boven-Rijn Dat e n i g s z i n s a f w i j k e n van de o n g e v a l l e n a n a l y s e voor en de Waal ( r e s p . 16% en 5,5%) i n het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d de v a l t t e v e r k l a r e n . Immers z a l h e t doorgaans h a r d e r waaien dan v e r - d e r l a n d i n w a a r t s i n verband met Uit om- z i j n geweest van de o n g e v a l l e n waren " s l e c h t z i c h t " en "wind", r e s p . i n 14% en 8% van de o n g e v a l l e n . deze percentages wa- de overheersend w e s t e l i j k e wind. de c i j f e r s v a l t b o v e n d i e n op te maken, i n a f w i j k i n g t o t de Boven-Rijn en de Waal, dat s t r o o m s t e r k t e en/of stroombeeld (mede) v e r a n t w o o r d e i i j k z i j n voor het p l a a t s v i n d e n van een o n g e v a l . D i t i s b i j 8% van a l l e o n g e v a l l e n g e k o n s t a t e e r d . Ook d i t i s te v e r k l a r e n , daar het stroomregime i n het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d door h e t g e t i j op zee wordt b e p a a l d . Het s t e e d s w i s s e l e n d e k a r a k t e r van s t r o o m r i c h t i n g en s t r o o m s t e r k t e z a l sommige s c h i p p e r s p a r t e n hebben g e s p e e l d , a l thans v a k e r dan b i j een b o v e n r i v i e r . Bekend z i j n een t w e e t a l o n g e v a l s g e v o e l i g e p l a a t s e n waar de stroom (mede) v e r a n t w o o r d e l i j k i s voor het o n t s t a a n van de ongev a l l e n . D i t z i j n de S p i j k e n i s s e r b r u g waar een k r a c h t i g e ebstroom kan - 31 - s t a a n en op de Dordtsche K i l t e r hoogte van 's-Gravendeel. Deze s i - t u a t i e s z i j n v e r b e t e r d door de i n m i d d e l s u i t g e v o e r d e p r o f i e l a a n p a s s i n g van de vaarweg. 4.5 De a a r d van de o n g e v a l l e n In t a b e l 17 i s een o v e r z i c h t gegeven van de o n g e v a l s a a r d de j a r e n 1966 t/m 1974. B i j 40% van a l l e o n g e v a l l e n was tegen er sprake een a a n v a r i n g t u s s e n varende schepen, t e r w i j l b i j 27% van de van ongeval- l e n de schepen i n a a n v a r i n g kwamen met v a s t e of d r i j v e n d e o b j e k t e n , aan de grond l i e p e n en d e r g e l i j k e . A a n v a r i n g e n met gemeerd of geankerd l i g g e n d e v a a r t u i g e n kwamen i n 19% van de o n g e v a l l e n v o o r . De bovengenoemde p e r c e n t a g e s w i j k e n e n i g s z i n s a f van d i e v o o r de B o v e n - R i j n de Waal. I n het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d komen minder a a n v a r i n g e n en voor t u s s e n varende schepen dan op de B o v e n - R i j n en de Waal (40% v e r s u s 51%). E r wordt i n h e t b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d e c h t e r v a k e r tegen v a s t e of vende o b j e k t e n aangevaren of aan de grond gelopen (27% v e r s u s Nadere a n a l y s e van de a a r d van h e t o n g e v a l tegen het van de b e t r o k k e n schepen g e e f t een r e l a t i e f hoog p e r c e n t a g e drij- 22%). scheepstype aan, waar- b i j sprake i s van l e k r a k e n , breken, z i n k e n of k a p s e i z e n . D i t komt v o o r n a m e l i j k v o o r b i j de s l e e p v r a c h t s c h e p e n , de d u w s t e l l e n met v i e r bakken en de zeeschepen. Een s y s t e m a t i s c h e oorzaak h i e r v o o r i s op b a s i s van de o n g e v a l s a n a l y s e n i e t aan t e geven. Wordt de aard van de o n g e v a l l e n u i t g e z e t tegen de v a a r w e g s i t u a t i e , dan b l i j k t het g r o o t s t e d e e l van de o n g e v a l l e n t e g e s c h i e d e n b i j a n k e r - , l o s - en m e e r p l a a t s e n . Verdere a n a l y s e naar verbanden met v r i j w e l andere kenmerken l e v e r d e o v e r i g e n s geen b i j z o n d e r r e s u l t a a t 4.6 op. De gevolgen van de o n g e v a l l e n P e r s o o n l i j k l e t s e l werd v e r o o r z a a k t b i j 27 van de Bij alle 1335 ongevallen. 17 van deze 27 o n g e v a l l e n waren i n t o t a a l 27 doden t e b e t r e u r e n . V e r d e r r a a k t e n er b i j 10 o n g e v a l l e n i n t o t a a l 14 mensen gewond. Hoewel deze c i j f e r s hoger l i g g e n dan de overeenkomstige waarden voor de Boven- R i j n en de Waal, geven ze geen a a n l e i d i n g t o t nadere a n a l y s e s . In t a b e l 19 i s een o v e r z i c h t gegeven van het a a n t a l o n g e v a l l e n en ( k w a l i t a t i e f ) de d a a r b i j v e r o o r z a a k t e schade. B i j het merendeel van de o n g e v a l l e n (75%) werd geen of n i e t noemenswaardige schade a a n g e r i c h t . B i j 22% van het t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n was sprake van zware scheeps- - 32 - schade, t e r w i j l i n 3% van de g e v a l l e n er brand of e x p l o s i e aan boord werd v e r o o r z a a k t . I n f i g u u r 4 z i j n de g e t r a c e e r d e "zware" o n g e v a l l e n i n d i c h t h e i d s k l a s s e n weergegeven. V e e l van deze o n g e v a l l e n p l a a t s i n de ongevalskoncentratiepunten. S l e c h t s b i j een l a a g p e r c e n t a g e o n g e v a l l e n was vinden ( c a . 15%) van h e t t o t a a l a a n t a l e r sprake van schade aan de vaarweg ( b e s c h a d i g i n g de o e v e r k o n s t r u k t i e , kunstwerken en vaarwegmarkering). i n de onderzochte van Het i s tweemaal negen j a a r voorgekomen d a t de s c h e e p v a a r t t.g.v. een ongeval b e p e r k t of gestremd moest worden. B e l a n g r i j k e k o n k l u s i e s kunnen o v e r i g e n s u i t deze gegevens n i e t worden a f g e l e i d . M i l i e u s c h a d e t e n gevolge van een scheepsongeval den. I n 99% van de g e v a l l e n was i s weinig e r i n ' t g e h e e l geen sprake van opgetreschade aan het m i l i e u . W a t e r v e r o n t r e i n i g i n g door m i n e r a l e o l i e p r o d u k t e n kwam nog het v a a k s t v o o r (0,7% van de g e v a l l e n = 10 o n g e v a l l e n over negen j a a r ) . I n de meeste g e v a l l e n werd de v e r o n t r e i n i g i n g door g a s o l i e v e r o o r z a a k t . De v e r o n t r e i n i g i n g van de r i v i e r e n door o v e r i g e m i l i e u g e v a a r l i j k e s t o f f e n i s v o o r t s maar b i j i n t o t a a l d r i e o n g e v a l l e n De h i e r b i j v r i j k o m e n d e opgetreden. s t o f f e n waren t e r a n g s c h i k k e n onder p l a n t a a r d i g e c.q. d i e r l i j k e v e t t e n en/of oli'en en door zwevende of o p l o s b a r e stoffen. vaste >0 •o — O OJ 1 N t K *o e CO CM JD -9 \r> .\ O 'O sT m -o Is. v JO —* sT O VT \ If) xo in — OJ JD I — xi CM vn tO to Is. ST I «rt tit 10 rO is. CO O L"> —* eM">-*CMtM-«CM^ojJ3*n — © o rs. ro -o JO — C7» r© t<i — mt — CM r\i o — — m ^ w mt «4 wt CM o — 30 ro ruO c o rs. o mt mm Zi 3 » rs. O . M ' O C M O -* OJ — CM — O •s. ' O C M ^ » « * s . * > ' s CM CD mt mt l«S . — ' s tt* mm . O - O ^ s ^ D — 9 vC XP — C O O "O 3C *S' C ^ © W © mm • mt <M t> — — -5 sj lO 1ft ^ © <M 0W 7 JJ CJ nt T ^ ,r> *o — _n sC — \J x o - I T -J — fs. ^. »• (V "5 m V ro eg «*> or. 2 W IT TABEL1 *1 — I - O £1 CL CM O — O ro rv — "<J »v -c — ur> o IV • CM • CM • XI • >£> O TT 0> fv • • rv in r— M rv ^ tft lv —< CO to • tn • rv r s CM CM N SO *v CM <• ^> o CM CM O in o to CM • CM CM "5 aO 3 CM if> rv ^ CM CM CM fv —• ro © O rg x CO > rv rv CM -* n 2 WJ CM CM CO Xt co rO ~ rv — zo «o — 2 —. mt 2 •* -> Si H — r> •V 1 —J _J »< 0£ > a yj 3 P> -< • 00 mm C cr Z3 3 UJ •« n- U' UJ T Q. •J. — v O OJ -n — CM TABEL 2 X CM —* -* CM •O mm I t N •*+ CM O -* —i N <-* rv ~t I JT} aj .A — tO \ if) o -* O CM ^ —• fO CD in a un * —> t> 3 K rs. CM ro rv. mm. -o a* in z UJ UJ —I - J —1 —J < < z ui o OJ 4-1 z —>-o«n l-i OJ u ffi S I- QJ O E O OJ m 00 0 <t > O O 00 m E co — > v "3 •.n c >H 60 C *H ^ CS 4_i *-> 0 ca co cn C —I mm o a co a. u o u QJ fO OJ o QJ > C QJ Iat > 4-i E * 3 X X UJ < UJ •< X 2" o a. z UJ :> c r • < 4-1 4_J •v. cr c cc C K C 3 - C w - 1-. O mm u — ft. 10 3 > > 3 3 Q J ^ Q J M c u n j ^ - 4 U > C > LxJ — X < o — cv , X . C . J Z » . o O c t i O TABEL 4 • o o j o o j D i n o - o Q_ -* OJ rv Oi X o »• o tv rv rv ro JO Oi *0 3 OJ OJ '3 ro UJ ro ro aJ Oi T • 1 rv rv OJ Ol nr v Oi I IV JD tn rv ro rv WO »n rv tO • • rO OJ 3 rO •O rv —* «o f> r> CO ul i> *T < —« O tn Ol JD mtO ro rv to• rv — •o *o vO •o ro OJ -O M CO ro OJ • Oi • • OJ • OJ fO rv O • C"V sO ZO ro — E 3 £> o * 2 UJ 0UJ X •3 U jj CO — z. 2D oJ r— —. •— — 3z ~* o -JD JD OJ in rv •o OJ OJ aO *D if) rv -O — ON rO in 3* rv —* o o rO o oVJ OJ •7 JD rv 00 •o 49 —> o •o 3 c_> OJ v.. 33£ •— UJ 13 a; UJ CS 7 UJ T *« *%* o VI UJ ID ^ 3_ t— MB UJ z -— UJ — _i <J >< —z3 cr z <C o z > -E Xr _) K- < < z z ro OJ —1 T •NJ Z •M AJ — ULt J£ *: — -0 •* OJ e> rO rv UJ C XJ <n —Z z UJ £T UJ UJ tfO •t rv CO CO rv o K -ZC -iJ - O OJ 7 < > — » — rv —. rO o ao . — O »v f> »v »OJ —• O — OJ Z CM < z -H •> vO cr rv — OJ TJ —• n JD Oi — *-> OJ Ot VJ < > Id 00 oo — •N tf) "M 3 1 \J OJ IT* OJ •o -a .iJ g•vr, LtJ ft- OJ OJ 3 OJ rv 3 V -> —> •A Oi in 3 O -5Ti — JD Oi rv rvj z Ot OJ — «•fin uJ JD —* rv o. c « o rv 73 * 0 4rf rfl C C «1 crj r-* u :<u U cfi M OJ JJ C 00 4J T J -mt efl »H CJ *D IO 3 2 C I*, a N to - H Jai — < * — a u. :> CN fO ai vT m »-H u o , 00 *H I- at> O o TABEL 5 n a 3 o o 3 r> i JO 1 1 1 m M i 3 3 >s» 9 o 3 3 3 3 3 rO •o 3 3 fs» 3 o 3 n i 3 OJ 1 1 1 o o Oi o •o ft 1 - o CO N o rO —• OJ 49 o - •o o "V O o » JD OJ -3 — ft OJ •o OJ - *N. XI 3 3 o o o * « * « 3 n o >r> 3 a 3 3 : 3 3 [ 3 3 3 O * « « * * OJ 1 3 •3 3 3 Oi 3 o 3 3 3 3 O - 3 3 3 3 3 -4 3 3 3 3 3 3 3 ro ro 3 - 3 ti Xi o —* —i o JO Xi •o J/l o o in CM o —* •o —• OJ r> o •>r > Ol "O ft OJ I 1 3 O IN OJ 30 rs. 3 3 f —» 3 —• 3 —* Ol rt •t ."s. ol „-> rs* o \j N .-o Ol - ° *j 3 - o rs. o 3 OJ o •o n o - rv - n o - - o OJ Ol - > o - OJ "M o = OJ - ID o M o rs. (O W * ^ Ifl T T £ ^ - I - - 3 JS 3 •o O - 3 o o - - 3 3 3 3 3 3 3 3 3 - o 3 3 3 - 3 - - 3 3 3 - 3 3 3 3 3 r> O • OJ o 3 3 3 •o 3 3 •o o 3 3 - /i —4 3 3 OJ o fO O O F*» fij* O 3 3 rs. 3 - 3 OJ Xi 3 3 OJ 3 - - OJ « o o •» ^ .n .n 3 - 3 OJ O J <r < r r ) X ) * " > r ; * O ^ j 0 OJ Ol 3D 3 o Oi .M - 3 - Ol —» OJ 3 3 3 - OJ O - o 3 - - - 3 3 rf 3 3 3 3 3 - 3 3 3 3 3 3 3 '.P 3 3 3 3 \J - * OJ 3 3 O 3 O O O o 3 fO - 0 r s , 3 n n n n n ^ o 3 - C D s o O 3 - ' _ O O -o j F** O 3 O TABEL 6 vervolg 1 U OJ I o> > I e u (>0 co. CJ QJ T3 QJ CO QJ o —• I co .e X CO O O rt 3 c0o1 co-<o ce 00 (0 c u rt te «rtoi OJ p. QQJJ 0)X C C *-i 3 Jt o o o CCO ooi 0> oo>o Tl oo 0DO I-l 01 ert oo S I-lo' 01 oi rt w 00 VJ l-i O U o QJ 0 _ o O l-i u oo 01 01 01 d— d n 00 QJ 01 01 3 rt « > B 01 1 o n 0) 0110 01 rt oi oi IJ o AJ '.J O © 3 •» AJ c 01 IA o —» i 5 60 I-C U I-l JD C.-H v o — Al |-l M » | AJ O O I CX JD X ) > M AJ cu co rt I U AJ - J AJ h > tJ O > O CJ JD AJ Q Ol > Q 0) M M JB D .si AJ O CO i-i AJ U JD JD OJ D l Da A l * JD • H Oa « I O AJ J * J i -W Xcj O ti -n cu « oo •n-C C CO O II H H h O 3 TO « -rH * H 4-1 V t-l f-H CQ CO H CO OJ 4f) Oa H H 00 JO o — Nnv^invorveotjvO-- evio* rv CM 3 3 CM 3 .£> CM 3 O 3 00 I a 3 3 CO TJ j ; o c c d i.i « a rt c > Al CD. AJ CD. P X - J X 3 3 CO — h J a e JC A J AJ CO CO •|J QJ 4J Oa — o o > T ui •* Ct «* 7" 3 O 3 3 01 CM -) J") — -O •vj « 0 a uto ^ U -c uratCo ..a -< t-l > ro uto X t-l M oo o X t o o o U cc c E -Eo > Cc u ou OcQJJ- CaJ • o E O I .-ito to 4-1 a • r4 i-l i-l •tf -« 3 3 — TJ 4-J u O *-i O O O C CJ 01 CJ CO AJ AJ CO C JjJ . H a « c CJ u 01 > AJ CD. r* X X. CD. l-i •- 01 01 01 X.-H X co x jcco*o « nre c oi s a. a. 01 01 o oi al co CD- O CO AJ H "O C O CJ OJ I-I 0 IH « I-, > AJ CD. CD. Tj |J QJ CU CJ > c a. o x.ctn X aatt o to aNt t-l at C aIt at QJ ---I •H U TJ C aot- t-i 10 gelsl—i C AJ 01 CM AJ CO TJ cCu cu •I—l o 4J r* ••—) •H U-t QJ li C c e cou^ 01 tau o \0I c c c c « 0 1 X rarax> BI eO'Ha 01 tuo j \OJ re re <r 3 3 3 <r x u 3 J* ro Oi atM vJZo J£ , -Bat act cco rao D l-ic ro > > cj JS j*. j*. -a C ^ C cflC to c ra • ^f o o t ( > acct X c> > > \0J 3 00 tOo U t o X) -1 3 JZ ttj *~ rvi ro vT 6 CO vT S cfl-1 1ra oc 1 urauro, r o o oo ra > l-i u 3 _ oo raa. i—I > -o o 0o 00 -t-J >ro O OJ •i-i a -u t- cr> & . D , a ra t o ^-l tlO o a t a t t o c t o 3 i-l 3 3 3 3 3 3 3 tu 10 to 3 P 3 r-i •t-t 3 at > D O •— T3 •a •a to a-o oo o IJ 3 AJ A l > J c dd CO n Al OJ o Urt re >o > ji x c cure rt rt JD CM C a>t - a oi 00 o — ^ JD JD JD J i J 4 J ^ AJ c o j ; end 3 •O and » CJ QJ -JJ QJ 4J (0 TJ C u TJ •H CL CU Cfl TJ C • AJ CO U J AJ CO * .* Ji TJ J^ QJ CU r-i IJ > QJ UJ W CJ .—1 CJ AJ J D tM 4-J Cfl TJ i-i QJ 4-1 TJ ..H AJ cj u u I—l t—i r-l QJ f— r-i QJI QJ r-* *-> 4-1 4-J 4-J tn 10 V, U Cfl CO AJ CO 4J Xi — CSJ Cfl J 3 CU OJ f-l QJ QJ QJ QJ rO CO *-» 4-> 4-J 10 CO Ui CO CJ OJ TJ O TJ TJ TJ ••—> 4-1 4-J 0 TJ 4-1 CU QJ QJ -O QJ CJ <—I r-4 CO mmi Xi 4-J t . QJ _i CO TJ QJ •H 4-4 •r-l QJ r-i O CO • r-i \QJ r-< 4-J CO 1 O CO CO r% U CO CJ OJ TJ M r-l 01 — CM CO vT W CO 01 00 rJ Q o\0 tNc^vrin-— — OJ — ojrOvTin — — — CNiCNitNcvicvifOforocoro O — fNn<riA\Oiv.^ v T < f v T < T v T v T v T v T v T TABEL 6 vervolg Jj ,C CM C IC CM O „ _ . • " > - _ CM » — rZ hi * , C r v rv UJ o* mm rv. « C rv OJ <C CM = « C O O . 0 C r Zl c C 2 rv Ui LU C7 e \ . e c IT CM -C r" > lu Ui U. rv mm C* J r l e e r . _ or Ui tr * rv Cr lv ^ C O . ? ci H « a t . . C v - - W t _ c M _ C i r * ^ « . c M i n - > c c c e e e O c t - \ O . « c c c C « C \ 0 — — C C e c e e C O C M C»S - e e ~ - e - c - c r e c o c e e - CM r *C M C CM CM C ; C ^ CM C C X . C i C C C < N < M C r - C C C C C C - » — a t « . f - X MC "7 OJ t— e ^ c < » c K e e r . IO 7 t Ill — UJ c . m Or c M o e . . • « • • • ' « « " • • ' • • " OJ o* l E r T c « a <c — rv. a a cc — - r >c — 2 o o o r — v C M ^ c ^ - o - c M - c C M C c e o c o - , r- < _ a >c _ -* > U. U > CJ ~ U CS CL. 2 >• If U UJ UrlL x x c2 mi it c — IT C M C C K C V — U ft >~ S£ c - c . ^ . c r ^ r v c r a c - c . - c N - ^ ^ - - - - ^ ^ O UJ C UJ a x SS >« TABEL 6a TABEL 6a vervolg 1u a I 01 > o. 1 X CJ c1o Xui •are > rt 01 •rj AJ ua © o o o en TJ -Si VJ »r—| 01 X O le ra r-l AJ •v-a c 0J re > Cc OS in CJ TJ AJ •-J AJ a. Xre 3 - cn- T J . C > Xcj c CO a a. C 0) •—! 0) a ui 0) TJ -o — uicn• H XCJ Xo > Xci > re 3 cu cfl re > c Ul 0J o c cfl C 0) •0 c00 60 —i c 00 > u •-! c 1 a o) OO X 3 -C o in c Cire-re u 01 a re Cx cou 0 1 c a -i!o Aire XUlu O 0 X ol 3 — 0 0 o r . T 0 re > > > c ^3 01 01 C re TJ oi I a x a. E o X re re > oo — co X re1 • 0re c XUJ -j - re 00 3 0 01 M 3 re CJo D.c1o a o 0 0 o o 0 o u) o 0 S re ~ o rereN01 U > o > AJ 0J X X > UJ a. a. > 0J 0 1 a. C CO re •c r l re U 0 0 1 0) 00 0 oi 0> re 01 c O U) Ul re—c J-c J ^ Xo C0Ulre re Ul o Ul 0 0 c c c 0 1 0 1 01 reo 3 rereOi reN01 K01 OO > 0) N01 > > > re X a. Bo OJ AJ • -J •-1 • -J • -J AJ AJ AJ Cfl Cfl •rl •-J CJ CJ O AJ Cfl OJ W QJ CJ OJ AJ OJ C •rJ •rJ — © o I •—J --J AJ O — o O AJ TJ TJ AJ O AJ AJ AJ O AJ "—i AJ QJ 1 AJ © c — — OJ • -J AJ — • -J AJ AJ AJ AJ •-J c — © c QJ U •rl UJ A- AJ 9J • -J A- O CJ •A AJ AJ QJ QJ N AJ A- XAJ AJ J J CJ o X re o A- AJ TJ •-J AJ CJ AJ OJ AJ r-l Cfl I—l A- • -J A- OJ CJ AJ 01 AJ Jr. CO QJ -r-i ki CJ T J OJ •r-lX « C M TJ O ot n ttr-c—Ju AJ •rl AJ 19 OO AJ QJ AJ OJ AJ re x > cj A-.Sr. J J AJ AJ 01 o a - r i AIJ 01 oi oi > 0 - N " 0 < T i n v f i r - C O C i O - CNl Cr. ininioinuii/iAncOAOAnvocs I O N cx © C — — cr © C — r c St a o c rt © ctw S c X o •a c re — — © C c © c c CN. c c c — — x x x .si .si a c c O 01 > C nj 3 01 01 01 AJ i-i> a.rou xD . x xrtu rtU) u-W > w U > Xc 01 01 re u curt 1 ra crort\CDi-t OJ tQJ QJ 3 *0J Li ra QJ a t X 0 OJ Bat Co C OJC to QJC c QJC Xurt C o Ou txaactt tCo O C u at >u rt rtrt rtrt raXrt u Q a cOJ ~X aBt 4JOJ1-. \u\D XrtXrtXrtXrt 3 3 3 c XraQJC BOJ QJc crt • Ui - r-i OJ X u X CJ ra u X CJ X OJ Li Xu -oXCJ -ca L<rtUirt rtrt c rar*rar^rtQJ > > > QJ rt cU L4 QJ to c to o — X X X QJ rn <r E — Xu o X rt cn <t B rturtrt rt rt 3 QJ OJ QJ OJ OJ CJ at tu 3 >hi > H u OJ CJ QJ CO to to CO O o-v o t o tfl t o t o i-l 4O1 to o to P 3 3 3 3 3 3 3 3 3 130 a rtB rt 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4-J c 01 CAJ a o CJ OJ AJ cc -a z c © c c c\ •> LO — ro ro NJ c c c c CA. cx OJ •r-l X cU o> u OJ •r-4 B C —> © C CN r- —1 LU — Cr CD c c c c <\ CJ Q. >>. i-l 10 ph QJ QJ Xo to 4-1 4-J •cH u 10 i-i X. CL C Di rt Xuto w> cUrt JM X 0 Uo tj 10 X wmi o I Bo •t-« V-c 4-J JJ-J J*. CJ CO c ro T J T J > -u c c CJ CJ t-i t-i O CL QJ o *-> o 6 Bo 10 cU r-( at at CL CJ JvJ CL CL o O CJ OJ t-i to to to (0 a c\ K o m CC O r - — CN m X AJ AJ AJ X a. o al cn 01 CO U LJ ItJ 4-1 Xu at to 10 Xu Bc rtaCt i-j > ot to- u X(J a. QJ ~o at COXu to c o Xu in •vat u C rt rt rt t-r OJ r3v > rt a. X a LJ IM TJ TJ TJ 4-J i-i U_l r-i J^ 4-1 4-1 CL CL QJ LJ •r-4 4-1 4_J l-i i-4 TJ TJ LJ 1- 4-1 4_J r-l CNl 4-1 TJ 4-1 TJ CN 4-1 TJ 4-1 TJ 4_J 4-1 tfl TJ TJ IJ TJ 4-1 TJ i-i TJ 4-1 TJ cn 0) 01 N CO TJ re o3 3c uoi > convtyc ~o re • > IJ UJ --J Ul ••J AJ • QJ QJ CO CO " O rv O -AT 3 3 T> TABEL 6a J i H r-J CO TJ LO CO AJ > c 01 01 00X•*-! c—Ic 3 OX Xo AJ AJ AJ 00 re a. oi O X0 O oX0 X re o 01 oi—i oo CA.CA.0-0 re c> 01 X ul C 01 01 01 3 cn al cn Aloi rJ rJ 3 3 oi00 o> r J CO! c 01 01 — \0J DOJ hi o sc — ch c C CJ u al c T) vervolg CL TJ AJ OJ WW t > " V Ol t > ^ OJ - < | C > O Ol I I -v. —« T -o V. OJ »o OJ mm | I I ~> o <# CO ID —• V u_l O OJ O -* O iT) s» O j>. mt n u") rv LD ^ r o - v a ^ f o o j o p v • • X — E ^ U O J *s. * — J C J * ^ • O f * i O v « C • • v D O N r * v * • • O O O O a * • i ^ r O r * O » roro^K>Ojo.-««ro *~ OJ mt •o a. ;> UJ X * z <o C O -O O ^'\J O "5> "5 *i rv — JD > rv — ifl 3 — ^ — Oj m X J . t r > UJ oi •J-JC r •JC 3 rv JJ QK D"* > — vj -JO x O ^ T u 3t mt Z J I O w r O O I V ^ i > O ^ J r O C O J O 7 ' J - v - 1 H Z ml L 5 t > \ , 0 - ^ r v O r o - ^ V J = J Q UJ T\t _j mt t ^ O ^ r ^ o X O ^ V ^ O J ' O O J O i > ^ O £ « J C ^ 0 ? . i (V _j _j _j ^ >. 2 (jJ «c : » _ J J J O i — O r ^ ^ ^ ^ / c O c C > e , J O — v y | > OJ r v * 0 — « O J tv cr* ' - v O - V ^ t " 1 J * OJ n ^ mt e\, mm - » _ J * 2 — » 5 i JJ -« Or o 5^ * — « "3 V J") -0 —t Oj ' M O uJ _j OJ - r o - * r x j -» c * n ~ ^ - w »> C - — -» = i - r r o - ^ -i T - . i i I r 5 - I •< X _) uJ.«: •> z <. CT Z. jJ — O. "O TT X. vC »v iT _J <a •< — 17 g O g g g ~ ^ z £ X : = > ° "IIIIII A o o o o o o o o ~ ^ r£ s UJ t— g O * "rt O O s O - — uJ trt 3 s O 0 O O O ^ ^ i n i n i r i o o —J •V s O .. t-j j < \ — rv rvi rv <£ u . •« U J < . • Z Z UJ UJ •< J ; ** < OJ — £? LTJ > O — — X J »_ > ' .vj t ^ c r t u ^ C O i D r v . T V ^ c UJ 1 V O O — St UJ > a x v I CT- iZi < v z = t > r O O Z —J v r v ^ o j r O f O r o * o o , o j « - ^ ' 0 aJ 3 Z of r rv — O — m CN m i r n o n sr io !n v I A VO IN CO TABEL7 CL O rv -4 mi* •** to —> ~* v -« i> <£> ro vo rv OJ X o -> CJ CO uj 3 JJ UJ — rv. -W *9 mm to *9 to •33 OJ Z z *r rv. OJ Z mm LU _J 3 z z uJ Z Z <* UJ > •— UJ UJ tn z * — z Z -5 O — rv •Vj «P- IS UJ a _l JE < Z < O _l 0. X o — o R O I -0 z > • 3 rv QQQQ& o o o oo o o o o oo o o o o o o oo o o — vD f N m o m ~o cvi to CN) rs) I UJ X - < I VD IN i r i -> id I I A\ o o o o o o o o o o o o oo o (X _j UJ >£. — tvi to — CM vr m O m M> r v •> z TABEL 8 •O CL « 3 CL *0 O *0 -o 30 nj l co —• o "V CM —« C7- — •o m dJ - o> •4 m n ik o rv ^ \ -» rv CM -3 -J 3 —z O rv — zz •C JJC —o Z Z UJ UJ -5 < Z. rv uJ fv -I if) — rO »v( >0 1 f M • *rt C OJ > *o * 01 QJ C tH U CL CUJ= .O cl n C 60 n r > nj T J *J •O H (0 CD QJ o ra - H •H 00.-. p • H 3 —> -v. i&J C lO aj 'j; a 2 — LJ 3 TABEL 9 O ^ O ^ M . J D M ^ — i C n M t O - J O C — . i l * 40 — l a- -> —• CM \D K. JJ in o rv 3 a *C 'O O m O N mm) 20 \ IH -« mm (M in rv m 3 t n J < — D r rv O . o iT— JO * r .-. v r ao — o : -i-/ -C "1 M in — O C >• K-> CSJ rv r — z rO CM v . - N C M - ^ t M r v > l c M o j o r v ^ * x o j c o i n - * oi v . ; > j o j ^ r o u ^ o o - ^ i n oca. — uU X =3 U — oj Z h v - H - O — V « O < • UJ u <u *~ X «t rvi -v. -> CT - « Z -Z3 — — -r «* •< z •n *v J LJ, < •> jj z O C V C M V > AJ -\J C v j O D » J2 > J O » jJ _j •« v t N ^ j L Of UJ -a •< a o ^ v c N- f i r ) — D -» « j ^ cv ^ r v r\j ^ c o ^ -o r ^ r v n o •• a — .Ti T oo M> Mo > oo > > a o a u u u "O *o *o S'HK'SS'H JJg^S^S a q d o O Ul-i o OJ QJ i-l X X CJ n CM fO V tO 91 «l X « N « S « t-i QJ IOJ > CJ > O •*• •rJ •fj X X to CJ) « N C-J 2 > I C — CJ IO N l- . _t jj 1-1 oc JJ •r-l OC to t-l * H 1-1 CJ QJ CX iI-i ~ rj > N > 4J CJ S a~ r- JJ CJ — T • * - _T < CO c QJ N - uJ tr ^ c M r t - O * - . ^ T J : ' ZZ Z*. CO ID c OJ 00 n <-4 r 1-1 i-J X » CM J> B u a C X> O UJ o bj C 3 3 J s oo E oo oO o i-l JJ J J at * H at »H QJ > C»C3>C»e o - IN CO < Ifl cn O TABEL 10 3 rv 3 O 3 -H rO I I c t-t CN CM ft. 3 3 mt I •Xi rv I CM 3 Xi AJ rO i-J E o 2 u") o c > T I ore»w Xi Cl o c 01-i Cl , Cl TC1 l Cl 3 .3 B o no e _ r v r o 3 0 t > 0 0 AJ CO j3 Tl CO 01 CJ « CO TJ u 0 > 00 01 j= c o o B CO J 2 AJ AJ * H x eg e xi C CJ C U 01 A H CO Cl 01 01 00 CAC U-C I-l AJ C >AJ O J 3 re O AJ AJ Tl T l AJ CO 01 C CO C CO g O 01 ° r? AJ u . 01 OJ E • AEJ O . O • M-r "O" b - J • ' O M <u C OJ 01 At -01 AJ 01 >AJ Ol C > C Cl Cl ' * 01 A J ere O Cl u 1 ,1 - c > X -H x a <i i-J o I CAJ 3 re a ui re oi AJ o "J o o ova T J cw 01 (0 H • m 2 oj c> u a g D . r l h Jjj S * A > u bcocreooaiNx XCO 01c 01 CO •CJa M tc T l CJ 00 I c c > 0) A4 C CAJ• r i O CJ - H C AJ M c o A J r l C l C O i e O j A J O A J A j A Jo 60 <AJ T>• H M«1 W C £ O E O C 0 C 0 > X X » C I C A J A J B C I C J C I C O o *— -* at mt mt mt >• :» 7 Z 3 CAJ • r- rv, CM •*-» •H o o» 00 o — — — — CM a C. M 2 -a X X UJ rv. O 7 *— •O wJ DE O 3 O 3 — 3 3 C M C \ . 0 0 0 3 3 C M » 0 © - * r v PO CM "O 0 3 3 - « 3 © r v r 0 3 3 3 C N a: o uJ 3 — :r 2*> Z. Z u_ jJ 3 ( N is. I J - ) O O O O O O * a 0 O O O O - - O . - \ . — Z * .M •V £ O r -v. T t> 3 Xi < * ^ 3 3 ^ 0 3 ^ ^ 0 0 0 0 3 0 3 ^ O 3 9 O M 3 0 0 C \ i 0 0 3 C \ l - * -V. —• rV. •vl CM -9 — o -C > UJ -J 3 •v 3 i i -7* — UJ _J ^ J N r < zz UJ — c 3 o 3 o r g o o o c — 3 - D 3 o 3 j v , r o x j C O o - O o ' 3 O o 0 3 O o - O o « ' o M O o o JO rv -o 3 n n r t ^ ^ i n v o N TABEL 11 O o o o ^ o Ov « O o o o o o o o o o « V * CM c v j c v j o o o o o o o o o o o o o r v a_ I 1 K5 33 0 t f 0 l O 0 0 O O 0 O O O * 0 f v .1 • t* M O T 3 3 .i r. U_ If) E ' 3 - « 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 «f O 0 HI O O 0 0 0 0 0 0 3 0 3 * 0 —j ro r v . f M 3 3 0 0 3 0 3 3 3 ' 0 3 UJ 3 " zL ZO — I JE O 3 JJC O _ 0 0 3 0 J 3 0 3 0 3 3 3 0 3 r O J J-T O e 41 o 3 z •— > OJ CT >• •< cr 00 IM UJ rt c tn 3 O 0 Cf r rvt uJ O Z -u zc or o uJ — 3 cn ^ 0 0 0 0 0 3 3 0 0 0 ^ * 0 OJ o CO rt 3 — O — 3 O 3 O O O O O O O O O t— ! e ,_j ro o Itc CJ CO 3 C N J 0 0 0 3 3 3 0 0 0 0 0 u-i UJ -jD O Z LvJ 0 c 4-J OJ CO 10 < Z oJ u. CO 60 00 3 O J 3 3 — 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 » z uJ z 0 _J UJ 4-J _J 10 O IH QJ 00 OJ O _J iO O 3 0 O 3 3 0 0 0 3 3 0 0 * "> 3 oJ •n •za z 0 0 3 3 0 3 3 3 O 3 O O "-i O 4-J (0 4-1 > QJ -> 3 OJ OJ •VJ < O 3 3 0 3 3 3 0 0 0 0 3 3 •H OJ 3 jj X OJ QJ TC3 QJ CO CO QJ GJ UJ -j 0 0 3 3 3 3 0 - ^ 0 0 3 10 U UJ T J O UJ in C C C 3 C C 0 3 0 0 0 0 0 1 CO T > CJ t-lrt > N 14-1 O H CJ QJ pi tu _J •U <0 > CJ QJ M c rv o —• t r > 3 3 3 3 ' v X ' 3 > - 4) C QJ c TD 3 JJAC M id l-i QJ > a >) 60 QJ OJ ac 0 I-l fc» U4 QJ J0 J OJ B 4-J o a CO c QJ B r-i 4J CJ M C QJ U4 n co CJ UJ UJ O QJ 4J C CO OJ UJ > •t-i T5 C QJ QJ 00 UOJ CO OJ 4J OO • H UJ aUJ > to 4J -M rt rt c io 4Jto > 3 to 4J E u 4J rt OO cc J * ^ JD UJ ID C 4J to •T-i o j J t-J > rt ccC >> M 1 i-j SCO c 1- • JD HCC o to o oortto X rt m o o o o «J sT o o o CO vO vO CO o 10 U Ui CO CJ OJ QJ QJ )-< X ^ lM O to "-. r-4 QJ •M * 0 T3 X C r-t CJ QJ H O C J - CJ U » H QJ QJ CO JJ CJ 6 C CJ « UJ JJ U-j O 4-J O •rJ Jx! CO 0 0 U4 X 0 > QJ 60 fM CJ 4J T _j UJ OJ QJ QJ U J 00 O a. Z. — QJ O S* UJ 0 9 1-4 <U O > 4-J « CC c Uj U 4-J 4J 3 jj UJ O > QJ QJ TJ 6 0 14-4 CJ •r4 _J — H CJ 3 /—s to UJ C 3 CJ QJ VJ QJ u 13 6 0 QJ 60 C CO O 4-J 10 JD O C 01 4-1 JZ X M UJ rt •M >o > c 4J o o to * o c C Uj u c IM IM U4 4J 3 rt 5 JD o c o to 4Jn 4Jc * J TDc KJ T-i > UJo £rt c -t , CS OJ UJ QJ l-l 3 O rt 3 NuJ CO _l 60 OJ M •iJ 1 CU 6 OJ TJ C OJ T3 OJ OJ T3 CJ 0 C 60 — CN CN - c « > TABEL 12 CN CM ON -o CM * CM I CM a. Ol -4 3 01 rv, uo ^ I OJ t © •** ao 01 ^ oi .jj rv OJ O CM ro — uJ Oi I Si "O «"•! CO — CM CM rv —i *r — o ro rv. — ro oSbc — c 53 -•a o >• — X JE jj © UJ 2 T3 UJ 3 ->J X 00 A J CO C o AJ B 2 — O X 3 tt c ' JZ co C CJ OJ M - l J > 5 *-» > fl . Z 3 uu X :J c j^ o CJ JZ c c o cu Z — •jJ 2 - J X _J CJ •H w cu !> J CJJ QJ JC cj > > OJ ••J lu 3 rt I-I O X J * U CL JD Qt O I> J*: o ' H C OJ .r-t OJ OO OJ 00 q C CJ 4J -c-l T3 C n> " - w o j n u . O " J « a ) tuJJtuOS3AJJ)t: 2 3 X — CO "O N D C C CO xre co xoo c ure eaj x) at « c rtc oo re _ & •u co uco S m co M re w c • C S > e OJ . j* jD C c *o 0) 3 Tl O •<-> J3 •<-< N OJ B rt > CJ 6, O Cl J •J J ^ JC C • H CJ »H c OJ C B OJ OJ rtrt rt5 Coo cC c J J C fl <ri )4 fit -a C jz rt x CJ to cortuu Si •* JZ cfl A. Oj GO CO * O . H C *J C N CO CO 3 — uJ X OJ C LO — 3 2 CO AJ w AJ A. > o oo o 3 C O c U O CO U o c > CO re E V 3 JJ O AJ". CL, AA MC W s O 1— Pi H . 5 j i t i , c i o o j i a > J J 6 CN* cc -a- «"c c© r*. eo x — T A B E L 13 3 —I 3 - * OJ O 3 to tf> -T U_ 4f> fM —- K> —i *-i — o —* 0> CNJ — 3 in ^ —« .n o< JJ v <o V © CN »o — 3 * —. — —« 3 c N •M m tfi * n ^ 3 C 0 0 ^ 3 O 3 —• ro d O —• m ro IO ao 3 —• 3 >oO v o O ro j — 111 « — « CN N tN «-« to — or z — UJ f " N j O 3 •o -n - ^ ^1 •o 0 0 3 0 3 3 3 — 3 x Z ««r •r-l -H oJ to •< z z in r \ » | s , » O t S . OJ •* —» « —J rv -O n •c to 41 01 •H c ;\ ^ co CM — CM rv CNJ z. UJ «-< «—• CN OJ Ji • r-| •M M OJ 01 B 01 B O 3 uJ rr « X e 01 O 01 U 60 n S 01 H o « ji a CM TJ JJ B CJ CJ 01 CO O O TJ O TJ « JJ TJ rt rt o w 0) «•< e >B 0 Tl T J • rt O 01 rrt - H 01 a) • 5 U 0J X 1 ° TJ Tl Tl s co J J •rt » E o> s J i -rt 01 oi o a •rt X X » J AJ B B B fO o 0 o 60 01 J3 O JJ rt CJ 3 tO . B «rt -'•s •rt U c*J CO r-l 3 O C X a O CJ a > r-l CD B Tl « > 0) B Ji CJ a Ji w. H 01 » C CM < •H o •H TJ 01 « B a > UJ o J JD Ji "-i J J -—* M a *x < — > -> m — -o •vi "O < c z z UJ UJ _J 3 _I _J O CM to 60 T J B c - H o: H JJ a, V; TC H ci O > 0 CO 01 •rt X i TJ •n 01 JS TJ B 01 4J JJ a) rta . O C o — CM c n - r cn vo 01 »rt JJ a) JJ B lev -rt rt O 01 Ji -r-, .rt rH eg 08 C 01 e 01 J J 01 co 60 »rt .rt 3 rt ••""1 01 B > o o r— CTC 3 •a — Z JC T A B E L 14 n n i 3 u_ mm U D Z *~> in JD CM • CM m 1 CM CM r- — CC ^ rv <C «T V -« V ^ • eg *4 o • o • » -M 3 £3 2 -* — Z DC - J z z z -r -< u UJ C/> Z uJ « z UJ — r > Or f> — T» —1 I •3 — ^ \ T C ^ f O O T T f \ . C _ . C C X J "»T _? -> /) * - Z u J C f l J > j t r z z < — — —1 I CN Cfl _ ~ ^ ~ , r . u- rv c r - ? J W C J J 0 " - i 3 3 c o ^ oj S cC t—1 O 60 — • < CX *J UH — _l 5 0 - c v i m < r i n ^ r v o N 1 — -j, — T O • o S O H > e • u .-I T l T J *0 OJ O OO C H rH H J 3 -H 1, " * C j = O O O I - t 4 J C L l Q ) 0 > > > C U 3 « C J c « a i c c C P ' O i - t > c C - ^ O O O O v M u D O - 71 - z o TABEL oo ro to o t£ mm —• CM CM P4 CM O -* mm o —. CM CM CM 3 • FQ *r 9 -< o — I oO ao O — -H 3 ^ O CM CM —. ao iO rv -* JD CM 3 f\l O — mm mm tO - « •— O r O C M O O O f M - H JTi j . O O 3 3 —• —• J-» C X -I 2 X LU CS cr — — 7 uJ 1 2 C — "3 3 ic CO 2 UJ W JJ _J < ' O OX O CM O iD C 2 J0 r D — I M D ' O — — • O — tt X O " M C M C M -V s O O O C M r M ' OJ 1 O o O T3 w JJ X —* CJ •H c O 30 © 3 —J «•* o r> •n C O C \ ) » s . « - " C T > 0 3 C M ' O r <M N J-» •rJ o 3 CM \ J c OJ D t» X oo 4J OJ c cfl cfl ^ C * CJ T J 00 • C QJ *H 00 * »H C N O JJ C QJ TJ QJ X 00 —I *0 C cfl JJ x u j*: JjQJ <H •-> to « cfl > 00 JJ QJ > OJ TJ TD c u e CJ TJ OJ tJ ffl » 00 o c ^ C *-» *-* B C "O CJ 0J CO X tl) o CO mm j * Ui JJ CJ " O u j 0 00 O OJ X « QJ C WM U tt > X *~> H ' H O 4J C C C •H O O O U S 00 tt g '3 3 - 1 CO 3 — UJ cr •> 3 2 ul I t— a 2 < — tO TABEL 16 •O i 3 — <Q -< CM O .M tO H SI if) I JO K. a IN. «0 JO CNJ I mm m* -* ro co —i CM 3 1* C W in f i i L A CN O z X o O i t Z c H & t C i O > t o o * r o ^ cc o o rc • *— 00 oo 9 QJ •6 00 •H rv cc CN ^ — 9 AJ M "v c CO CO 4J M re re > c 4-J re > CO re > CJ e CJ N *o p CJ c QJ -B U • _J 3 -> -4 QJ ^ C CO TD B. > re CJ 0) oo ••—1 0 TD QJ •Q <4-l o CO l-i CJ > QJ 4-J cn | « tn P .-1 U *TD jJ o QJ kU R 2 U P OJ OJ cn 00 > • 9 4-J 4-J QJ CJ E E QJ C • i-* N reCQJ rX QJ CO > C to CO o < tr tr. _ tn TD 00 oo 00 C c p P L| QJ tJ o D- 1X re re QJ CJ reC u CO QJ h reCtO CO re re *^ -rH u CN QJ QJ Id to tt > > B p TD TD -T i n ON at mt mx D» n TABEL 17 K5 X Oj X 3 O O 3 CM 3 3 o 1 o O O ro UJ ro rv rv 3 o Ol eg. UJ Ol iD o o o 3 1 * « « 3 •JO 3 o © © - o - © o 3 3 o © * * « © JJ CO ••1 3 O —« rv. 3 mt —* "O kil - 3 o —« Ui 3 * OJ CM —* o OJ o o O 3 rv CO CO ro ro • X < "C 3 rv m 3 Ch IO © rO © to • JT rv O •O UJ r 3 CO OJ CM CM Ol - •c ro o t> © - 3 •O wD CO •-"i mm *y V. 40 D O • T •tt o — I CO 3 ro 3 © CO Ml © n ro ro O mm 1— rJtC or _o o > > a 3 t_> 3 UJ -C rs. oJ 3 rjx CO rv o z rs z* uO rv *r Ui _ SO z rv O JC tfj O uO Z >• X z UJ CM 3 o O - 3 o 3 3 UJ er 9 vO o t> > 3 u J CO •V. £> x as UJ < ui •< j u tO 3 < or — U o >• z ~> c 01 -1 —J NO 3 e JO 3 e 3 3 c 3 © rO n r> mt 3 O 3 3 3 N sO o 3 3 - C O O - o O © o 01 n OJ «i-l CM or OJ 1-4 01 CJ — - J J fB — f> CM 3 z O O ' o> a. ^ c C O O CJ CJ OJ * a *o 01 00— VT /»v u 0) QJ e a UJ to o <y I-i O-UJ CO O Ifl Ci I-l I-l CN w e C 01 0> T j T J CJ C 0 JJ O 0 co i i l 00 00 M 0) . — v» > T U> ro rv X 3 4J 4-J 6 a i a o JJ m ft C3 |. *M 00 ro C ^ Jd —> UJ • 13 oi c o jj _» O 3 CJ mm QJ 0 - J uo — «o •vi r> •o c o I <: < — •» -tr X *0) —J —J _J cr or -3 - 6) -J Jt <- C z z — _l «r o • -> ? aJ • * CD tt Z o uJ •"" _ l —i Z T _J •v OX MB 3 •V o _j *— u J uJ CO T •— ul Z — 1 z •< 3 — UJ _J o — _J < CM •n If. er CT r— o — UO C O ON T A B E L 18 rO (X '3 © JO m-t 1 rs. —t 3 rv O © -« ^ uO CM ro co l rv CM 1 rv <3 O o » CM ~« —« in rv CM rv to ro uO rv. m • CM CM ro —« k— s: 3 £ j * > CM JO O IO X. o O ;> — O CO — oJ 3 O CJ e 01 JS oi H J3 UJ 3 tr- <. c 01 3 j> Z DT 2 3 < Mc JT —i -o •H N _i < M O o 3E 2 O UJ ' v 1 7 rv 0> — uJ -I —1 •X *— 2 mt CM — -< > ca z o •t — o rv c m • —: 60 B 0- > a QJ CJ * Cfl CJ c OJ s OJ Uj O T> fX. LO •< or — UJ UJ X CO X QJ -H to T J (A o cx u c CO C CM OJ 0 JjT. C e 01 _J 01 0) 00 00 o 3 QJ CO cx tn '3 UJ e. "H JC 01 u • D cn • TU — 2 C 01 ttTD *>j JJ X 01 a -0 c •M -o CO H s • JJ c c QJ QJ cd o 60 (J 0J u CJ _l a > 01 OJ •o CO jrj 60 MH "TJ 2 jj _ M • T —i "V — > z l(J _J _J O N — QJ QJ QJ JZ cj C QJ N CA j : o Cfi Cft 60 c di CS fr 01 Cfl C cfl ecl 01 •o ha — a cn • rJ c cfl 01 01 CJ u cfl cfl > H 3 s S N N CN cn cn QJ QJ lCO in cx ca N J* •a TABEL 19 o jj -o 3 J> — — > rs, 10 o rv. o •4 V t> O "O O -H -O -o © 3 K B (O _ -« w ^ • —» O - W "* —; e a FO ai c 01 3 < — "* - 5 C 3 z -> 5 •° uj < — 3 «> O O , < j j » r - T ^ ^ . / 2 - * - ^ 2 ^ n c o o 3 j * 1 7 1 QJ -z ^ «j .HC^C -> m — CM - - (x o oe — o "> . M * _, d _ u o * 3 O Z O Or — 0) N •— — w j0 J> O M w « B rt B -O J i o 0) 00 G rt _i " I X »rt 0) JJ O o O 0) *o OJ> 4-t ffl 0) X <J S > O. _ c c O J«- -> U-i cO CO CO CO CO 000 <fj CA Q in m a c — BOJOJCJjaJ x i "D T ) T ) O O 00 tt O O CJ CJ 4J CA lA CA CD > 0 mm CVI CO «tf UO ox TABEL 20 • 0 - o_ 0 to Ifl CT> 0 0 0 0 0 3 - 0 o -4 I E o £ O K I- C M uO rO fO -« ae o :» UJ o eC u H mi a in 0 OJ »— c < :OJ <© mmi 0 z rs. •9 — o O —> — •w Z Ul -1 -J _l < < *— •> Z ui ••r tn UJ _J z -» — rt i i O T C O ~ fNl o —. — o CM o *o a_J z —• r_> mi -j « •< < or UJ 0 OJ 10 to rt 00 c rt :QJ > CJ •H •-J 00»H C TJ e QJ jr. 00 u a. o O O OJ 00 U J -H 00 •JH 0 JJ C OJ CO u-. 0 00 J J QJ > QJ OJ t-l •-* . - J . H 0J J J o . 0 0 C Trt J JZ o 0 o u o o u o m > 0 B T J o oo lJiJ_ . Q J . r J QJ -rJ T3 00 CJ 0 •H "H 0 M QJ 3 Ll JJ N M J>J U O 0 O 0 t-i O O O OJ TJ TJ TJ > TJ QJ OJ _J JJ CA cj a OJ 00 • « t00 CO • -J CO •— - 3 J_l — '0 T LD o> tu O < o o o o JCO J IJ OJ H 01 >rl Cv - H rt Li J J C T J c cjrtu j 0J « H J D •«-* • H E • -H E CO 00 o- H 01 O |U - CO JZ *~* u —J CO > J-I I at - J . • - J I-J _j z OJ 01 UJ UJ O z jj CD JJ ~ - » OJ z z u.' o Ui J J P , QJ Z to *3 0 M7 OJ -Q JJ JE rs. * 0 _J < Z 3 uJ UJ CP — 0 01 JJ ul 0J 00 O JJ OJ E B S JZ O 3 m-i CJ QJ OJ W TI T? TJ TJ S * H mm - H mM — <N CO s T 1T» VO — •* T A B E L 21 jaar * volgnummer maand: 01 t/m 12 datum: 01 dag: 1 t/m31 t/m7 tijdstip: 00.00 - 24.00 situatie plaats (hectometer) totaal aantal vlag type laa dverm./draag verm. ledig/geladen motorvermogen veroorzakend schip radar gevaarlijke stoffen vlag type laadverm./draagverm ledig/geladen motorvermogen veroorzakend schip radar goederen gevaarlijke stoffen vlag type laa dverm. ledig / Idraagverm. geladen motorvermogen veroorzakend schip radar goederen gevaarlijke stoffen vaartechnisch menselijke factoren schip lading en/of uitwen AARD dig VAN HET ONGEVAL ptrsoonlijk o —1 o _> Uj o letsel schip en/of IJJ vaarweg -C o lading en/of #- vaart O n d e r z o c h t op s a m e n h a n g milieu Fig. 1 RELATIEDIAGRAM SCHAAL: RIJKSWATERSTAAT DIENST VERKEERSKUNDE HOOFDAFDELING SCHEEPVAART get. 4 qez. Nr. 76.9 225 / /Lobith' r \ s —V 220 van Brienenoordbrug 175 150 Vol keraksluizen 125 i c c — cu 200 100 sf "3 X r e g r e s s i e l i j n : y ; 6,9x - 33 4,6 correlatiecoef.:0,83 s t a n d a a r d a f w . 223 ongevallen > -Q 175 cn — 1 150 * S'-e 5 * o. < c «» CL 100 J c tl a C C « I -C u rS > c 79 '80 Volgens telmethode DIENST Volgens telmethode C.B.S. VERKEERSKUNDE G esc hat op grond van bij daglicht verrichte N.B. Volgens telmethode C . B . S . wordt geregistreerd (voor Lobith echter Volgens v/d telmethode DIENST een als tellingen duweenheid n bakken als n*1 vaartuigen n vaartuigen). VERKEERSKUNDE als een SCHEEPVAART INTENSITE I TEN OP E E N AANTAL BELANGRIJKE T E L P U N T E N EN DE ONTWIKKELING VAN H E T A A N T A L O N G E V A L L E N IN HET ONDERZOCHTE B E N E D E N R I V I E R E N G E B I E D RIJKSWATERSTAAT DIENST V E R K E E R S K U N D E HOOFDAFDELING SCHEEPVAART met vaartuig. F*. 2 SCHAAL: B«t. Nr. 76.9 uur ^^•"rriaand jan. feb. mrt. apr. mei jun. Jul. aug. sep. okt. nov. 0 - 1 2 1 0 1 0 0 0 4 2 1 2 2 1 - 2 2 2 0 1 2 1 1 1 2 0 1 2 2 - 3 0 1 1 2 0 1 1 4 3 3 1 2 3 - 4 0 0 1 0 3 0 1 1 2 3 2 4 4 - 5 3 2 1 1 2 4 1 1 4 4 2 1 5 - 6 5 2 3 9 6 10 5 © 6 18 12 Q © © ,"8 1 4 2 3 4 4 2 10 7 1 4 3 4 1 1 4 / 6 - 7 6 7 - 8 1 1 7 y ©1 y ® (J)/ 6 8 - 9 F v © 1 • yl— 6 —_v~— 9 4 5 8 2 4 7 4 14 10 - 11 " 6 9 5 3 2 6 5 2 3 5 9 7 11 - 12 9 5 5 6 1 3 3 3 3 9 8 7 12 - 13 7 8 1 7 7 5 2 4 8 7 10 13 13 - 14 8 8 7 7 8 5 5 5 3 5 12 14 14 - 15 6 2 10 7 1 1 7 4 6 3 2 13 9 15 - 16 2 9 9 2 6 5 7 4 9 10 16 - 17 J5 3 7 3 5 8 1 6 7 8 v© •\ 1 4 4 5 6 7 4 8 2 6 3 3 5 2 3 4 3 5 3 1 1 3 m N —,.„»•>— OP • donker -1 1 10 •5 9-10 ZON dec. -©• i licht 1 1 10 7 8 ZON 17 - 18 ONDER 18 - 19 1 1 19 - 20 10 8 © 20-21 5 10 1 21 - 22 3 6 3 22 - 23 1 1 1 2 3 1 4 23 - 24 3 1 0 2 1 2 1 ONGEVALLEN UREN 0 VERDEELD EN DE VERDELING OVER 4 14 4 /f © / 3 9 13 7 7 9 4 3 5 2 2 2 4 4 0 1 7 2 3 1 2 DE MAANDEN VAN'LICHT EN EN schemer © © ©H ©©©© schemer y donker Fig. DE DONKER' SCHAAL: RIJKSWATERSTAAT DIENST V E R K E E R S K U N D E HOOFDAFDELING SCHEEPVAART get. gez. Nr. 76.9 5
© Copyright 2024 ExpyDoc