rijkswaterstaat
D
0 3 4 8
Oi
/2o.<9r/
Rijkswaterstaat
Adviesdienst Verkeer en Vervoer
Bureau dokumentatie
Postbus 1031
3000 BA Rotterdam
tel.:
0 1 0 - 2 8 2
N a a m
lezer
5 6 0 8
f\J_
.
v . p . ti d i q
•
•
verlenging
s.
a a n v r a g e n
P a r a a f
D a t u m
SCHEEPSONGEVALLEN OP DE
BENEDENRIVIEREN
M.U.V. NIEUWE MAAS, NIEUWE
WATERWEG, HOLLANDSCHE IJSSEL
Nota S 76.9.0
OVERZICHT ONGEVALLEN NOTA'S BENEDENRIVIEREN
Nota
Titel
S 76.9.0
SCHEEPSONGEVALLEN OP DE BENEDENRIVIEREN M.U.V. NIEUWE MAAS,
NIEUWE WATERWEG EN HOLLANDSCHE IJSSEL.
S 76.9.1
SCHEEPSONGEVALLEN OP DE BOVEN- EN BENEDEN-MERWEDE EN DE NOORD.
S 76.9.2
SCHEEPSONGEVALLEN OP DE OUDE MAAS.
S 76.9.3
SCHEEPSONGEVALLEN OP DE DORDTSCHE K I L EN HET HOLLANDSCH DIEP
(TOT DE VOLKERAKSLUIZEN).
S 76.9.4
SCHEEPSONGEVALLEN OP HET HARINGVLIET, DE AMER, DE BERGSCHE MAAS,
HET SPUI, DE NIEUWE MERWEDE, HET HOLLANDSCH DIEP EN DE AFGEDAMDE MAAS.
Rijkswaterstaat
Dordrecht
D i e n s t Verkeerskunde
december 1979
Hoofdafdeling
Scheepvaart
INHOUD
biz.
1. ALGEMEEN .
.
1.1 I n l e i d i n g .
1.2 Samenvatting
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
1
v a n de b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n ,
k o n k l u s i e s en a a n b e v e l i n g e n
.
.
.
2
.
2. UITVOERING VAN HET ONDERZOEK
10
2.1 Verzamelen v a n h e t b a s i s m a t e r i a a l
.
.
.
2.2 S e l e k t i e van de r e l e v a n t e ongevalsgegevens
2.3 De verwerkingsmethode
.
.
.
.
2.4 O v e r z i c h t v a n de u i t g e v o e r d e a n a l y s e s
.
2.5 De grenzen van h e t o n d e r z o e k s g e b i e d
van de r a p p o r t a g e
.
.
10
.
11
. 1 1
.
11
en de opzet
12
.
.
.
.
3. RESULTATEN
14
4. ANALYSE VAN DE RESULTATEN
19
4.1 De o n g e v a l l e n i n r e l a t i e t o t de v e r k e e r s i n t e n S
1 t
(2. 1 1
•
•
•
•
•
4.2 De p l a a t s van de o n g e v a l l e n
•
.
•
.
4.3 De b i j h e t ongeval b e t r o k k e n eenheden
.
•
.
.
27
4.4 De omstandigheden d i e (mede) t o t de o n g e v a l l e n
28
hebben g e l e i d
.
.
4.5 De a a r d van de o n g e v a l l e n
.
.
.
.
19
.
.
.
.
.
. 3 1
4.6 De g e v o l g e n van de o n g e v a l l e n .
.
.
. 3 1
TABELLEN
1.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen de maand
van h e t j a a r ( j a n u a r i t/m december)
2.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
van de week (maandag
3.
(0 t/m
dag
zondag)
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
van de dag
4.
t/m
1974 tegen de
1974 tegen h e t uur
24)
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen de v a a r -
wegsituatie
5.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen de n a t i o -
n a l i t e i t van de b e t r o k k e n b i n n e n s c h e p e n
6.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen h e t scheeps-
type dat b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n was
6A. Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m
type van het v e r o o r z a k e n d e
7.
8.
scheeps-
schip.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
mogenklasse
1974 tegen het
1974 tegen de
laadver-
1974 tegen de
laadver-
1974 tegen de
beladings-
van de b e t r o k k e n b i n n e n s c h e p e n
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
mogenklasse van de b e t r o k k e n zeeschepen
9.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
t o e s t a n d van de b e t r o k k e n eenheden
10.
11.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen de kode v e r -
oorzakend s c h i p en de v a a r r i c h t i n g t . o . v . de
stroom
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 t e g e n de v e r v o e r d e
gevaarlijke-stoffen-soort
12.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
gevaarlijke-stoffen-soort
13.
(binnenschepen)
1974 t e g e n de v e r v o e r d e
(zeeschepen)
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen de v a a r t e c h -
n i s c h e omstandigheden d i e (mede) t o t het o n g e v a l hebben g e l e i d
14.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen de m e n s e l i j k e
f a k t o r e n d i e (mede) t o t h e t o n g e v a l hebben g e l e i d
15.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m
komingen aan s c h i p en/of
16.
lading
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
oms tand igheden
1974 tegen de t e k o r t -
1974 tegen de u i t w e n d i g e
TABELLEN (VERVOLG)
17.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 t e g e n de aard
van h e t o n g e v a l
18.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
1974 tegen h e t v e r -
oorzaakte p e r s o o n l i j k l e t s e l
19.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
o o r z a a k t e schade
20.
aan s c h i p en/of l a d i n g
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
o o r z a a k t e schade aan vaarweg en/of
21.
1974 tegen de v e r -
vaart
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m
o o r z a a k t e schade aan h e t m i l i e u
1974 tegen de v e r -
1974 tegen de v e r -
FIGUREN
1.
2.
Relatiediagram
S c h e e p v a a r t i n t e n s i t e i t e n op een a a n t a l b e l a n g r i j k e t e l p u n t e n en
de o n t w i k k e l i n g v a n h e t a a n t a l o n g e v a l l e n
i n het onderzochte
benedenrivierengebied
3.
S i t u a t i e t e k e n i n g + i n d e l i n g naar o n g e v a l s d i c h t h e i d s k l a s s e
over
de j a r e n 1966 t/m 1974
4.
S i t u a t i e t e k e n i n g + i n d e l i n g naar o n g e v a l s d i c h t h e i d s k l a s s e
de "zware" o n g e v a l l e n
5.
Ongevallen verdeeld
van
o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974
o v e r de maanden en de u r e n en de v e r d e l i n g
van " l i c h t en donker"
LITERATUUR
S c h e e p s o n g e v a l l e n op B o v e n - R i j n en Waal
Nota S 74.20, o k t o b e r
1976
R i j k s w a t e r s t a a t , D i e n s t Verkeerskunde, H o o f d a f d e l i n g Scheepvaart
S c h e e p s o n g e v a l l e n op de Nieuwe Rotterdamsche Waterweg 1966
t/m
1971
H a v e n b e d r i j f d e r Gemeente Rotterdam
A f d e l i n g N a u t i s c h e Zaken, j u l i
1975
S t a t i s t i e k van de s c h e e p v a a r t b e w e g i n g
C e n t r a a l Bureau v o o r de S t a t i s t i e k
S c h e e p v a a r t t e l l i n g e n G r o t e R i v i e r e n 1969,
1970,
R i j k s w a t e r s t a a t , D i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n ('69,
R i j k s w a t e r s t a a t , D i e n s t Verkeerskunde
('72
t/m
1972 t/m
'70)
'74)
1974
1.
ALGEMEEN
1.1
Inleiding
Op v e r z o e k van de D i r e k t e u r - G e n e r a a l van de R i j k s w a t e r s t a a t i s
door de h o o f d a f d e l i n g Scheepvaart van de d i e n s t Verkeerskunde i n de
j a r e n '75 en '76 een onderzoek u i t g e v o e r d n a a r de s c h e e p s o n g e v a l l e n
op de B o v e n - R i j n en de Waal. Genoemd onderzoek had t o t d o e l de o o r zaak van de o n g e v a l l e n t e l e r e n kennen. V o o r a l v o o r de k o n c e n t r a t i e punten r e e s de v r a a g of de o o r z a a k gezocht moest worden i n de
s t r u k t u u r , i n minder goed zeemanschap o f e v e n t u e e l i n andere
infrafaktoren.
De u i t k o m s t e n van een d e r g e l i j k e o n g e v a l l e n a n a l y s e kunnen een
b e l a n g r i j k e s t e u n z i j n b i j het b e p a l e n van h e t b e l e i d i n z a k e de v e i l i g h e i d op de vaarwegen.
De r e s u l t a t e n van h e t onderzoek waren
dermate
o p m e r k e l i j k d a t een s o o r t g e l i j k onderzoek ook v o o r h e t b e n e d e n r i v i e r e n gebied i s u i t g e v o e r d .
Voor de j a r e n 1966 t/m
1974 z i j n met u i t z o n d e r i n g van de Nieuwe
Waterweg, de Nieuwe Maas, het B r i e l s e Meer en de H o l l a n d s c h e I J s s e l
a l l e r i v i e r e n en r i v i e r a r m e n op o n g e v a l l e n o n d e r z o c h t .
Het v e r z a m e i e n van de b a s i s g e g e v e n s l e v e r d e a a n z i e n l i j k e p r o blemen op. De gegevens waren d e c e n t r a a l opgeslagen en n i e t
altijd
v o l l e d i g genoeg v o o r het d o e l m a t i g u i t v o e r e n van een o n g e v a l l e n a n a l y s e .
De problemen d i e z i j n opgetreden b i j het verzameien van de b a s i s gegevens u i t de t o t dusver g e b r u i k t e p r o c e s s e n v e r b a a l , r a p p o r t e n e.d.
z u l l e n i n de toekomst n i e t meer o p t r e d e n , omdat s i n d s a p r i l
a l l e gemelde s c h e e p s o n g e v a l l e n i n N e d e r l a n d een c e n t r a l e
1977 v o o r
registratie
i s ingevoerd.
Voor het v e r k r i j g e n van de b a s i s g e g e v e n s i s medewerking v e r l e e n d
door de R i j k s p o l i t i e te Water i n h e t d i s t r i k t D o r d r e c h t alsmede
de h o o f d a f d e l i n g Scheepvaart van de d i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n .
door
- 2 -
1.2
Samenvatting
van de b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n , k o n k l u s i e s en aanbe-
velingen.
Voor het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d i s een
u i t g e v o e r d over een p e r i o d e van 9 j a a r
a n a l y s e z i j n de v o l g e n d e
scheepsongevallenanalyse
(1966 t/m
1974). Voor deze
r i v i e r e n i n beschouwing genomen:
-
Boven- en Beneden-Merwede en de Noord
-
Oude Maas
-
Dordtsche
-
Nieuwe Merwede, S p u i , Amer, Bergsche Maas, Afgedamde Maas en
K i l en H o l l a n d s c h Diep
Haringvliet.
I n t o t a a l z i j n 1335 o n g e v a l s m e l d i n g e n
R i j k s w a t e r s t a a t onderzocht
van de R i j k s p o l i t i e t e Water en de
en d.m.v. een k o d e r i n g voor v e r d e r e
verwer-
k i n g t o e g a n k e l i j k gemaakt.
De u i t g e v o e r d e a n a l y s e s hebben v o o r n a m e l i j k b e t r e k k i n g op de v o l gende ongevalskenmerken:
- tijd
( j a a r , s e i z o e n , dag en
tijdstip)
- p l a a t s en v a a r w e g s i t u a t i e
- type van de b e t r o k k e n v a a r t u i g e n , g r o o t t e - k a t e g o r i e ' e n enz.
- omstandigheden
- aard en
(oorzaak)
gevolgen
De b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n , e n k e l e k o n k l u s i e s en a a n b e v e l i n g e n
i n het onderstaande
zijn
p u n t s g e w i j s samengevat.
A.
U i t v o e r i n g van het onderzoek
A.1
Op grond van de r e g i s t r a t i e n u m m e r s van h e t g e g e v e n s m a t e r i a a l
worden a f g e l e i d
mag
dat het opgebouwde bestand van ongevalsgegevens
v o o r de p e r i o d e 1966
t/m
1974 ongeveer 90% van de gemelde o n g e v a l -
l e n omvat. De r e s t e r e n d e m e l d i n g e n
konden n i e t meer worden a c h t e r -
haald.
A.2
De t e n behoeve van het onderzoek geraadpleegde
ongevalsmeldingen
processenverbaal,
enz., d i e i n v e r s c h i l l e n d e a r c h i e v e n waren op-
g e s l a g e n , v e r t o o n d e n s t e r k e v e r s c h i l l e n , zowel wat b e t r e f t vorm
a l s inhoud. Bovendien b e v a t t e n ze i n een a a n t a l g e v a l l e n n i e t
voor het onderhavige
van i s het verzameien
alle
onderzoek benodigde gegevens. A l s g e v o l g h i e r en v e r w e r k e n van de ongevalsgegevens
moeizame en t i j d r o v e n d e a a n g e l e g e n h e i d
geweest.
een
- 3 -
N.B.
Op d i t punt i s een g e z a m e n l i j k
i n i t i a t i e f o n t w i k k e l d door de
R i j k s p o l i t i e t e Water en de d i e n s t V e r k e e r s k u n d e van de
Rijks-
w a t e r s t a a t . D i t i n i t i a t i e f h e e f t g e l e i d t o t de i n v o e r i n g van
een u n i f o r m m e l d i n g s f o r m u l i e r v o o r s c h e e p s o n g e v a l l e n .
m u l i e r i s vanaf a p r i l
1977
p r a k t i j k beproefd.
t o t dusver v e r k r e g e n
De
Dit for-
v o o r de p e r i o d e van een j a a r i n de
e r v a r i n g e n met
dit
formulier z i j n gunstig.
B.
Kerncijfers
B.l
Van de o n d e r z o c h t e p e r i o d e van 9 j a a r z i j n 1335
h a a l d . E r waren b i j deze 1335
B. 2
2352 v a a r t u i g e n
achterbetrokken.
De o n g e v a l s d i c h t h e i d v o o r a l l e o n d e r z o c h t e b e n e d e n r i v i e r e n
ca. 0,7
bedraagt
o n g e v a l per k i l o m e t e r per j a a r . Worden a l l e e n de drukbeva-
ren routes
i n beschouwing genomen, dan b e d r a a g t de
ongevalsdicht-
h e i d c a . 1,6
o n g e v a l per k i l o m e t e r per j a a r . Ter v e r g e l i j k i n g :
de B o v e n - R i j n
en de Waal b e d r a a g t de o n g e v a l s d i c h t h e i d ca. 1,3
g e v a l per k i l o m e t e r per
C.
Het a a n t a l o n g e v a l l e n
Cl
Het
aantal ongevallen,
j a r e n een
C.2
ongevallen
ongevallen
op
on-
jaar.
i n r e l a t i e t o t de t i j d en de
verkeersintensiteit
i n a b s o l u t e z i n , v e r t o o n t o v e r de
onderzochte
s t i j g e n d e tendens.
Over het a a n t a l o n g e v a l l e n
i n r e l a t i e v e z i n i s m o e i l i j k een z i n -
v o l l e u i t s p r a a k t e doen. Het
zochte r i v i e r e n samen een
i s n i e t m o g e l i j k om v o o r a l l e onder-
i n t e n s i t e i t s a f w e g i n g toe t e passen. D i t
moet per r i v i e r a f z o n d e r l i j k gebeuren. D a a r n a a s t z i j n de t e r bes c h i k k i n g staande v e r k e e r s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s onvoldoende om
een
k w a n t i t a t i e v e b e o o r d e l i n g goed m o g e l i j k t e maken. I n de n o t a ' s
S 76.9.1, S 76.9.2 en S 76.9.3 wordt desondanks een p o g i n g ondernomen om de o n g e v a l s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s
summier b e s c h i k b a r e
^Dit
t e k o n f r o n t e r e n met
de
verkeersintensiteitsgegevens.
z i j n : Boven- en Beneden-Merwede en de Noord, Oude Maas, D o r d t s c h e
K i l en H o l l a n d s c h Diep t o t de V o l k e r a k s l u i z e n .
- 4 -
Aanbeveling: Gezien het gekonstateerde ernstige gebrek aan intensiteitsgegevens van het scheepvaartverkeer voor de benedenrivieren dient met
kracht gestreefd te worden naar een meetsysteem waarmee kontinu en over
langere perioden de intensiteiten kunnen worden vastgesteld.
C. 3
I n de p e r i o d e van September t/m f e b r u a r i t r e d e n r e l a t i e f
meer on-
g e v a l l e n op dan i n de r e s t v a n h e t j a a r . Afgewogen tegen de i n t e n siteitscijfers
van de V o l k e r a k s l u i z e n b l i j k t d a t i n deze p e r i o d e
van 6 maanden, gemiddeld 63% v a n de o n g e v a l l e n p l a a t s v i n d t b i j
een v e r k e e r s i n t e n s i t e i t d i e 53% van h e t j a a r t o t a a l b e s l a a t .
D.
De aard van de o n g e v a l l e n
D.1
B i j c a . 40% v a n a l l e
en de v a a r w e g s i t u a t i e
o n g e v a l l e n was e r sprake v a n een a a n v a r i n g
t u s s e n varende schepen t e r w i j l
c a . 19% v a n a l l e
p l a a t s vond a l s a a n v a r i n g van een varend
ongevallen
s c h i p met een gemeerd
of geankerd v a a r t u i g .
D.2
Het a a n t a l s t r a n d i n g e n o f a a n v a r i n g e n met v a s t e o f d r i j v e n d e
o b j e k t e n b e t r o f 27% van h e t a a n t a l o n g e v a l l e n .
D. 3
Het g r o o t s t e d e e l van de o n g e v a l l e n v i n d t p l a a t s op a n k e r - , l o s of m e e r p l a a t s e n .
bij
V e e l o n g e v a l l e n o n t s t a a n t . g . v . h e t manoeuvreren
aankomst o f v e r t r e k van zo'n p l a a t s .
E.
Ongevalsomstandigheden
E.1
U i t h e t v e r r i c h t e onderzoek b l i j k t d a t e r i n v e e l (67%) g e v a l l e n sprake
i s van een k o m b i n a t i e
van oorzaken. V o o r a l de k o m b i n a t i e van mense-
l i j k e f a k t o r e n en v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden i s b i j v e e l ongev a l l e n voorgekomen.
E.2
B i j h e t o n t s t a a n van h e t g r o o t s t e d e e l van de o n g e v a l l e n z i j n de
v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden mede van b e l a n g geweest (o.a. manoeuv r e r e n e t c . 30%, andere omstandigheden van v a a r t e c h n i s c h e aard 22%,
i n - en u i t v a r e n van havens e.d.
E.3
B i j b i j n a de h e l f t
15%).
(47%) v a n a l l e o n g e v a l l e n hebben b e o o r d e l i n g s -
f o u t e n en o n j u i s t e o r i e n t a t i e een r o l van b e t e k e n i s
gespeeld.
Een andere b e l a n g r i j k e m e n s e l i j k e f a k t o r b l i j k t de o n o p l e t t e n d h e i d
(30%) t e z i j n .
- 5 -
E.4
U i t de meld i n g e n b l i j k t dat de f a k t o r "onbekwaamheid" (door a l k o —
hoi
of m e d i c i j n e n ) g e r i n g i s ( c a . 0,6%
van a l l e o n g e v a l l e n . O v e r i -
gens o n t b r e e k t i n v e e l g e v a l l e n de w e t t e l i j k e b a s i s waarop het
a l k o h o l g e b r u i k g e k o n s t a t e e r d kan worden. De f a k t o r "onbekendheid
met
E.5
het v a a r w a t e r " ( c a . 0,6%)
Het a a n t a l o n g e v a l l e n dat werd v e r o o r z a a k t door t e k o r t k o m i n g e n
s c h i p en/of
len.
l a d i n g bedraagt
B i j 6% was
aan
c a . 16% van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l -
een t e c h n i s c h d e f e k t de o n g e v a l s o o r z a a k .
E r i s de
l a a t s t e j a r e n een toenemende tendens t e bespeuren i n het
optreden
van " t e c h n i s c h d e f e k t " a l s
E. 6
komt z e l d e n v o o r .
ongevalsoorzaak.
B i j ongeveer 2/3 van de o n g e v a l l e n waren de u i t w e n d i g e
omstandig-
heden n i e t van b e l a n g . De b e l a n g r i j k s t e u i t w e n d i g e omstandigheden
die
wel van i n v l o e d waren z i j n : s l e c h t z i c h t
( 1 4 % ) , wind (8%) en
stroom ( 8 % ) .
F.
F.l
Ongevalsgevolgen
B i j 17 van de
slachtoffers
F.2
1335 o n g e v a l l e n was
e r sprake van v e r k e e r s -
( i n t o t a a l over 9 j a a r 27 doden en 14 gewonden).
B i j 75% van de o n g e v a l l e n werd geen of n a u w e l i j k s schade toegeb r a c h t aan s c h i p en/of
l a d i n g . I n de o v e r b l i j v e n d e 25% neemt zware
scheepsschade een b e l a n g r i j k e p l a a t s i n (15% van het t o t a a l a a n t a l
o n g e v a l l e n ; i n 2,6%
F.3
van de o n g e v a l l e n t r a d brand of e x p l o s i e op.
S l e c h t s b i j een g e r i n g a a n t a l ( 1 % van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n )
i s schade aan het m i l i e u t o e g e b r a c h t . B i j 10 o n g e v a l l e n (=
was
0,7%)
e r sprake van, m e e s t a l w e i n i g o m v a n g r i j k e , w a t e r v e r o n t r e i n i g i n g
door m i n e r a l e o l i e p r o d u k t e n .
F.4
Schade aan de vaarweg ( o e v e r s , m a r k e r i n g e n ,
enz.) werd b i j c a .
15%
van het a a n t a l o n g e v a l l e n v e r o o r z a a k t . Het i s tweemaal i n de onderzochte negen j a a r voorgekomen dat de s c h e e p v a a r t
b e p e r k t o f gestremd moest worden.
t . g . v . een
ongeval
- 6 -
G.
De o n g e v a l s d i c h t h e i d
G.1
Een g r o o t d e e l (12,6%) v a n h e t a a n t a l o n g e v a l l e n vond p l a a t s rond
de D o r d t s e
(koncentratiepunten)
bruggen. De aanwezigheid
en v a n de spoorbrug
v a n een a a n t a l bunkerschepen
en de brug voor h e t wegverkeer z i j n h i e r de
b e l a n g r i j k s t e a a n l e i d i n g t o t o n g e v a l l e n . Ook de schepen op de meerp l a a t s e n aan de Dordtse kant belemmeren vaak h e t u i t z i c h t voor de
doorgaande s c h e e p v a a r t .
De schepen d i e van h e t beweegbare d e e l v a n
de bruggen g e b r u i k moeten maken worden v o o r t s i n hun bewegingen
belemmerd door ( t e b r e e d ? ) gemeerde schepen. De oorzaak van deze
o n g e v a l l e n i s h o o f d z a k e l i j k manoeuvreren, (gaande houden, meren,
wegvaren e t c . ) . V e e l a l o n t s t a a n ze t.g.v. b e o o r d e l i n g s f o u t e n en
o n o p l e t t e n d h e i d . De schade d i e b i j deze o n g e v a l l e n o n t s t o n d was i n
het algemeen l i c h t .
Aanbeveling:uit oogpunt van verkeersveiligheid verdient het
aanbeveling de situatie rond de Dordtse bruggen in studie te
nemen. Te denken valt aan het elders stationeren van de bunkerschepen en het aanpassen van de situatie voor de gemeerd liggende schepen.
Opmerking: De beweegbare openingen i n de b e i d e bruggen z i j n u i t n a u t i s c h
oogpunt v e r r e van i d e a a l . De e x c e n t r i s c h e l i g g i n g v a n deze openingen
i n het vaarwater
v e r o o r z a a k t v o o r a l v o o r de g r o t e eenheden n o g a l wat
l a s t . V e r b e t e r i n g van deze s i t u a t i e i s e c h t e r i n f r a s t r u k t u r e e l een
ingrijpende operatie.
G.2
Het v o l g e n d e b e l a n g r i j k e o n g e v a l s k o n c e n t r a t i e p u n t wordt gevormd
door de s p l i t s i n g Beneden-Merwede, Noord, Oude Maas. Deze ongev a l l e n z i j n v o o r n a m e l i j k aan de v a a r t e c h n i s c h e s i t u a t i e , i n - en
u i t v o e g e n en frekwent k o e r s k r u i s e n t e danken.
De meeste van deze o n g e v a l l e n t r a d e n op b i j goed z i c h t .
Met de j a r e n i s h e t a a n t a l "zware" o n g e v a l l e n afgenomen. Voor
a l l e o n g e v a l l e n i s d i t b e e l d minder d u i d e l i j k . B i j nadere a n a l y s e
i s g e b l e k e n d a t de v e r r u i m i n g s a k t i v i t e i t e n aan h e t e i n d van de
j a r e n z e s t i g een g u n s t i g e i n v l o e d hebben gehad op de v e r k e e r s v e i l i g h e i d . Gekonstateerd
i s d a t h e t i n - en u i t v o e g e n op h e t s p l i t -
s i n g s p u n t na 1969 (het j a a r v a n de g r o o t s t e v e r b e t e r i n g ) a l s o n g e v a l s omstandigheid
sterk i s teruggelopen.
- 7 -
K o n k l u s i e : Het i s v r i j z e k e r d a t de verruimingswerkzaamheden t e r
p l a a t s e g e l e i d hebben t o t een d a l i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n .
Gebleken i s d a t deze s p l i t s i n g s p u n t - o n g e v a l l e n vaak (mede) v e r o o r z a a k t z i j n door b e o o r d e l i n g s f o u t e n en m i s v e r s t a n d e n .
Op h e t
s p l i t s i n g s p u n t komen deze ongevalskenmerken r e l a t i e f v a k e r
dan i n h e t gehele o n d e r z o c h t e
aanbeveling i s hierop
benedenrivierengebied.
voor
De volgende
gebaseerd.
Aanbeveling: Het zou de veiligheid ten goede komen als het gedrag
van de schepen gekontroleerd wordt. De vorm van permanente verkeersobservatie en begeleiding zal wellicht verbetering kunnen
brengen in de situatie.
G.3
B i j de V o l k e r a k s l u i z e n , i n g e b r u i k genomen e i n d 1967, en behorend
tot
de d r u k s t e s l u i z e n v a n Europa, v i n d e n n o g a l wat o n g e v a l l e n
p l a a t s i n de voorhavens. I n t o t a a l over 9 j a a r z i j n h i e r 110
o n g e v a l l e n gemeld. Deze o n g e v a l l e n worden v o o r n a m e l i j k v e r o o r z a a k t b i j h e t manoeuvreren, gaande houden e t c . Het z a l m o e i l i j k
z i j n om d i t s o o r t o n g e v a l l e n i n a a n t a l t e r u g t e d r i n g e n .
Het a a n t a l o n g e v a l l e n v e r t o o n t i n de p e r i o d e
1972-1974 een dalende
tendens t . o . v . de voorafgaande j a r e n . D i t v a l t w a a r s c h i j n l i j k t e
verklaren u i t :
- het s t e r k t e r u g l o p e n van h e t z a n d t r a n s p o r t na 1971. De g r o t e
zandtransportschepen
waren n o g a l eens b i j s c h a d e v a r i n g e n be-
trokken.
- de gewenning aan de s i t u a t i e
- h e t v e r b e t e r e n van de b e d r i j f s v o e r i n g op de s l u i z e n waardoor de
schutkapaciteit i s vergroot.
G.4
S p l i t s i n g s p u n t Oude Maas - Dordtsche
de v e e r p o n t
Dordrecht
-
K i l i n k l u s i e f de t r a v e r s e van
's-Gravendeel.
De o n g e v a l l e n v e r t o n e n h i e r d e z e l f d e kenmerken a l s d i e voor h e t
s p l i t s i n g s p u n t Beneden-Merwede - Noord - Oude Maas ( z i e G.2).
H i e r b i j z i j n ook de o n g e v a l l e n begrepen d i e t e r p l a a t s e v a n de s l u i z e n
voor de ingebruikname p l a a t s v o n d e n .
- 8 -
De v e e r p o n t
i s h i e r een a p a r t bijkomend
stroomsnelheden
onder bepaalde
a s p e k t . T.g.v. de hoge
g e t i j k o n d i t i e s was h e t met de t e r
p l a a t s e g e b r u i k t e ponten m o e i l i j k om s c h a d e v r i j t e v a r e n . D i t p r o bleem i s na de i n g e b r u i k n e m i n g van de t u n n e l v e r b i n d i n g D o r d r e c h t 's-Gravendeel
G. 5
thans n i e t meer a k t u e e l .
V e e l o n g e v a l l e n b i j de S p i j k e n i s s e r b r u g z i j n door hoge s t r o o m s n e l heden t . p . v . de brug v e r o o r z a a k t i n k o m b i n a t i e met de
relatief
nieuwe d o o r v a a r t o p e n i n g .
Deze n a u t i s c h m o e i l i j k e s i t u a t i e wordt, naar v e r w a c h t i n g , s t e r k
v e r b e t e r d i n d i e n de r i v i e r w e r k z a a m h e d e n
nieuwe brug t e r p l a a t s e z i j n
H.
en de k o n s t r u k t i e van de
afgerond.
Enige a s p e k t e n m.b.t. de r o u t e k e u z e v a n d u w s t e l l e n en de o n t w i k k e l i n g e n i n de s l e e p v a a r t
Behalve een a a n t a l i n f r a s t r u k t u r e l e w i j z i g i n g e n i n h e t Benedenr i v i e r e n g e b i e d z i j n e r v e r a n d e r i n g e n geweest t . a . v . de r o u t e k e u z e
van de d u w s t e l l e n en i s de s l e e p b a a r t i n omvang afgenomen t e n
gunste van de duwvaart.
S i n d s h e t v e r s c h i j n e n van de g r o t e duw-
v a a r t en het o p e n s t e l l e n van h e t H a r t e l k a n a a l en b i j b e h o r e n d e
s l u i z e n (1969) k i e z e n de d u w s t e l l e n d i e de v e r v o e r s r e l a t i e R o t t e r dam ( E u r o p o o r t ) - Roergebied v e r z o r g e n v o o r n a m e l i j k de r o u t e v i a
de Oude Maas en m i j d e n de r o u t e v i a de Nieuwe Maas en de Noord.
Deze o n t w i k k e l i n g werd v e r d e r nog i n de hand gewerkt door h e t
gereedkomen v a n de r e k o n s t r u k t i e van de spoorbrug over de Oude
Maas t e D o r d r e c h t i n 1970 waardoor de Oude Maas-route a a n t r e k k e l i j k e r werd dan de Nieuwe Maas-route.
Bovendien moeten g r o t e duw-
s t e l l e n s i n d s d i e t i j d v e r p l i c h t met a s s i s t e n t i e van een s l e e p b o o t
(een z.g. voorspan) h e t Rotterdams havengebied
doorvaren. D i t k o s t e n -
verhogende a s p e k t wordt b i j h e t k i e z e n van de Oude Maas-route vermeden. De v e r l e g g i n g van de d u w v a a r t r o u t e s
tezamen met de o n t w i k k e l i n g e n
i n de s l e e p v a a r t hebben o n g e t w i j f e l d hun i n v l o e d gehad op h e t on"ev a l l e n p a t r o o n op de Noord, de Oude Maas en de Merwedes. De genoemde
f e i t e n maken een z u i v e r e o n g e v a l l e n a n a l y s e p e r vaarweg m o e i l i j k t e meer daar betrouwbare
i n t e n s i t e i t s - g e g e v e n s over h e t a a n t a l schepen,
hun type en laadvermogen e t c . over de o n d e r z o c h t e p e r i o d e o n t b r e k e n .
- 9 -
I.
De o n g e v a l l e n en de b e t r o k k e n eenheden
1.1
Omdat de o n d e r z o c h t e kenmerken van de v l o o t per v a a r r o u t e of
ri-
v i e r t e s t e r k van e l k a a r v e r s c h i l l e n , kan i n het kader van deze
n o t a geen u i t s p r a a k worden gedaan over de r e l a t i e van het a a n t a l
o n g e v a l l e n en de s a m e n s t e l l i n g van de v l o o t . Daarvoor wordt v e r wezen n a a r de v e r v o l g n o t a ' s 76.9.1., 76.9.2 en 76.9.3. Bovendien
o n t b r e k e n vaak en v o o r a l voor de j a r e n 1966 t/m
1971 de
benodigde
gegevens om een z i n v o l l e b e n a d e r i n g m o g e l i j k t e maken.
1.2
Over de a a n w e z i g h e i d en het g e b r u i k van r a d a r aan boord van de bet r o k k e n schepen l e v e r t het onderzoek geen b r u i k b a r e r e s u l t a t e n op.
1.3
Voor stroom varende schepen z i j n i e t s v a k e r o n g e v a l s v e r o o r z a k e r s
dan tegenstrooms varende schepen. Het v e r s c h i l i s e c h t e r zo k l e i n ,
dat geen z i n n i g e k o n k l u s i e t e t r e k k e n v a l t .
1.4
B i j de meeste (2092) b i j o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen was geen gev a a r l i j k e l a d i n g aan boord. I n d i e g e v a l l e n w a a r b i j wel g e v a a r l i j k e
s t o f f e n i n het g e d i n g waren b e t r o f het m e e s t a l het v r i j k o m e n van
brandbare v l o e i s t o f f e n
(doorgaans g a s o l i e ) .
- 10 -
2.
UITVOERING VAN
2.1
Verzameien van h e t b a s i s m a t e r i a a l
HET
ONDERZOEK
De gegevens v o o r de o n g e v a l l e n a n a l y s e z i j n geput u i t de
van de R i j k s p o l i t i e t e Water i n h e t d i s t r i k t D o r d r e c h t
archieven
en d i e van
de
R i j k s w a t e r s t a a t , d i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n . De gegevens z i j n opgetekend
i n de vorm van p r o c e s s e n v e r b a a l , o n g e v a l s m e l d i n g e n ,
a a n g i f t e n en r a p -
porten.
De herkomst van de ongevalsgegevens i s a l s v o l g t :
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
Rijkspolitie
85
117
138
117
107
125
86
81
98
Rijkswaterstaat
17
15
15
25
41
46
61
78
83
102
i.
132
153
J42
148
171
,147
159
T o t a a l per
jaar
T o t a a l per 3 j a a r
181,
J
>
387
461
V
1335
Totaal i n 9 jaar
487
ongevallen
U i t de r e g i s t r a t i e n u m m e r s van h e t b r o n m a t e r i a a l i s a f g e l e i d
dat
n i e t a l l e g e r e g i s t r e e r d e o n g e v a l l e n op de B e n e d e n r i v i e r e n over de
r i o d e 1966
van wat
t/m
1974
pe-
z i j n a c h t e r h a a l d . Naar s c h a t t i n g o n t b r e e k t c a .
i n t o t a a l g e r e g i s t r e e r d i s . Bovendien z i j n v o o r een
a n a l y s e n i e t s t e e d s a l l e gegevens v e r m e l d .
t i e s wel a l l e gegevens over h e t ongeval
10%
ongevals-
Vaak b e v a t t e n deze r e g i s t r a -
i n verband met
de
schuldvraag,
maar l a n g n i e t a l t i j d de v o o r een a n a l y s e benodigde e x t r a gegevens.
Daarnaast i s e r v e r s c h i l i n o p z e t van de d i v e r s e m e l d i n g s f o r m u l i e r e n
van de b e t r o k k e n
van de gezochte
i n s t a n t i e s . D i t b e m o e i l i j k t d i k w i j l s het v e r z a m e i e n
gegevens. S i n d s
1970
i s de m e l d i n g s p r o c e d u r e
b i j de
Rijkswaterstaat, d i r e k t i e Benedenrivieren verbeterd. Later, i n
i s de o p e r a t i o n e l e s c h e e p v a a r t d i e n s t
1972,
( s e m i ) k o n t i n u gaan werken.
Wel-
l i c h t h e e f t d i t de i n de t a b e l t e k o n s t a t e r e n v e r s c h u i v i n g e n i n de
herkomst van de m e l d i n g e n s i n d s dat j a a r v e r o o r z a a k t .
Een
toekomstige
z e e r s t e gebaat met
p e r i o d i e k e a n a l y s e van s c h e e p s o n g e v a l l e n
het i n v o e r e n van een u n i f o r m e
i s ten
r e g i s t r a t i e van
alle
r e l e v a n t e ongevalsgegevens. De gegevens worden h i e r b i j c e n t r a a l opge-
-11-
s l a g e n , zodat r a a d p l e g e n van een v o l l e d i g b e s t a n d m o g e l i j k wordt.
de opbouw van een d e r g e l i j k b e s t a n d
c e n t r a l e gegevensopslag
dienst
2.2
i s sinds 1 a p r i l
Met
1977 begonnen. De
v i n d t v o o r de R i j k s w a t e r s t a a t p l a a t s b i j de
Verkeerskunde.
S e l e k t i e van de r e l e v a n t e ongevalsgegevens
Aan de p r o c e s s e n v e r b a a l , r a p p o r t e n en a a n g i f t e n z i j n , voor
was
t e a c h t e r h a l e n , de volgende
zover
gegevens o n t l e e n d :
- datum, t i j d en p l a a t s van het
ongeval
- kenmerken van de b i j h e t o n g e v a l b e t r o k k e n v a a r t u i g e n c.q. eenheden
- kenmerken m.b.t. de omstandigheden waaronder h e t ongeval
- gegevens over de oorzaak van h e t
- gegevens i n z a k e de a a r d van h e t
plaatsvond
ongeval
ongeval
- gegevens m.b.t. de g e v o l g e n van h e t o n g e v a l .
2.3
De verwerkingsmethode
Een scheepsongeval
kan door een g r o o t a a n t a l kenmerken worden be-
s c h r e v e n . Reeds t . b . v . de o n g e v a l l e n a n a l y s e v o o r de Waal i s een
z i c h t s s t a a t samengesteld
waarop een a a n t a l r u b r i e k e n voorkomt w a a r i n
deze kenmerken t h u i s h o r e n . Daarnaast
mee
i s een k o d e l i j s t gehanteerd
waar-
het m o g e l i j k i s om aan e l k kenmerk een k o d e c i j f e r toe t e kennen.
Door twee k o d e u r s , d i e z e l f goed bekend z i j n met
alle
over-
1335 o n g e v a l s m e l d i n g e n
de b i n n e n v a a r t ,
zijn
d o o r g e l e z e n . D a a r b i j i s g e l e t op a l l e i n
de k o d e l i j s t voorkomende kenmerken. Het p e r kenmerk toegekende kodec i j f e r i s daarna
i n g e v u l d op de o v e r z i c h t s s t a a t . A l d u s o n t s t a a t een
g e h e e l i n c i j f e r s gekodeerd o n g e v a l l e n b e s t a n d d a t , op a l l e r l e i mogel i j k e c i j f e r k o m b i n a t i e s (dus ook kenmerkkombinaties) kan worden geraadpleegd.
De v e r d e r e v e r w e r k i n g van d i t bestand
i s u i t g e v o e r d op de PI400
computer van de D i e n s t I n f o r m a t i e v e r w e r k i n g van de R i j k s w a t e r s t a a t .
Hiermee i s een s n e l l e v e r w e r k i n g i n een g r o o t a a n t a l t a b e l l a r i s c h e
overzichten gerealiseerd.
2.4
O v e r z i c h t van de u i t g e v o e r d e a n a l y s e s
Voor a l l e kenmerken i s het v e r l o o p over de j a r e n o n d e r z o c h t .
t o e v a l l i g e f l u k t u a t i e s per j a a r t e onderdrukken
i s ook het v e r l o o p
over d r i e d r i e j a a r l i j k s e periodes d a a r b i j betrokken.
Om
- 12 -
Bovendien z i j n i n de a n a l y s e s de z.g. "zware" o n g e v a l l e n onders c h e i d e n konform de d e f i n i t i e u i t l i t . [ l ] .
"Zware" ongevallen zijn in dit kader de ongevallen waarbij sohade
van betekenis het gevolg was en die niet waren veroorzaakt door onL
volkomenheden
aan schip en/of lading.
Het r e l a t i e d i a g r a m i n f i g u u r 1 t o o n t a l l e opgenomen kenmerken
en de o n d e r z o c h t e k o m b i n a t i e s . Van a l l e kenmerken i s h e t v e r l o o p over
de j a r e n o n d e r z o c h t . V e r d e r i s v o o r n a m e l i j k aandacht geschonken aan
h e t o n d e r l i n g e verband t u s s e n de kenmerken v a n de b e t r o k k e n eenheden
en de ongevalsomstandigheden.
Het z a l d u i d e l i j k z i j n d a t h e t onder-
zoeken v a n a l l e k o m b i n a t i e s z i n l o o s i s ; e r i s dan ook op grond v a n
e r v a r i n g en g e v o e l g e s e l e k t e e r d op m o g e l i j k e samenhang.
V o l l e d i g h e i d s h a l v e en om m i s v e r s t a n d e n t e voorkomen wordt h i e r nog
vermeld d a t onder b e t r o k k e n eenheden en b e t r o k k e n schepen
i n deze n o t a
h e t z e l f d e wordt v e r s t a a n . Het gaat e r h i e r b i j om d a t e l k e eenheid d i e
v a n u i t een c e n t r a a l punt b e s t u u r d wordt z i c h a l s een s c h i p g e d r a a g t .
Een d u w s t e l b.v., d a t b e s t a a t u i t een duwboot met een o f meer duwbakk e n , gedraagt z i c h i n de p r a k t i j k a l s een varende eenheid (dus a l s een
s c h i p ) . Sleepschepen
i n een s l e e p worden e l k a p a r t g e s t u u r d en gedragen
z i c h a l s a f z o n d e r l i j k e schepen
( z i j h e t met een b e p e r k t e b e w e g i n g s v r i j -
heid).
2.5
De grenzen van h e t o n d e r z o e k s g e b i e d en de opzet van de r a p p o r t a g e
Het o n d e r z o c h t e g e b i e d omvat een g r o o t d e e l v a n h e t b e h e e r s g e b i e d
van de d i r e k t i e B e n e d e n r i v i e r e n . De v o l g e n d e vaarwegen z i j n op h e t optreden van ongevallen onderzocht:
<a>Boven- en Beneden Merwede en de Noord (vaarwegnr.
101 v o l g e n s de
Wegwijzer v o o r de B i n n e n s c h e e p v a a r t vanaf k i l o m e t e r r a a i 954)
(£) Oude Maas (vaarwegnr. I l l )
(c)Dordtsche K i l en H o l l a n d s c h Diep (vaarweg
112)
IT)overige vaarwegen, t e weten:
o n g e v a l l e n t . g . v . een t e c h n i s c h d e f e k t , brand o f e x p l o s i e e t c . z i j n
dus n i e t b i j de "zware" o n g e v a l l e n meegeteld.
- 13 -
- Nieuwe Merwede
- Amer, Bergsche Maas
- Afgedamde Maas
- Wantij
- Spui
- Haringvliet
De Nieuwe Maas en de Nieuwe Waterweg z i j n n i e t i n het onderzoek
be-
t r o k k e n . I n l i t . [ 2 ] i s v o o r deze vaarweg reeds een o n g e v a l l e n a n a l y s e v e r r i c h t . Ook de H o l l a n d s c h e I J s s e l en het B r i e l s e Meer v a l l e n
b u i t e n de g r e n z e n van het o n d e r z o e k s g e b i e d , e v e n a l s de B i e s b o s c h en
het V o l k e r a k t u s s e n D i n t e l s a s en de V o l k e r a k s l u i z e n .
Om de r a p p o r t a g e o v e r z i c h t e l i j k t e houden i s gekozen v o o r
een
opzet i n een h o o f d r a p p o r t en een a a n t a l d e e l r a p p o r t e n . Het h o o f d r a p p o r t
b e h a n d e l t h e t g e h e l e o n d e r z o e k s g e b i e d . I n d i t r a p p o r t worden de kenmerken van de o n g e v a l l e n behandeld
z o a l s d i e v o o r h e t g e h e l e beschouwde
o n d e r z o e k s g e b i e d van b e l a n g z i j n . De d e e l r a p p o r t e n behandelen
de i n
h e t g e b i e d g e l e g e n vaarwegen v o l g e n s bovengenoemde i n d e l i n g . Voor h e t
k i e z e n van deze i n d e l i n g i s de "Wegwijzer
v o o r de
Binnenscheepvaart"
de l e i d r a a d geweest i.v.m. de vaarwegnummering. Voor de keuze van
groep " o v e r i g e vaarwegen"
de
i s g e l e t op de ( l a g e ) v e r k e e r s i n t e n s i t e i t
op d i e vaarwegen en h e t g e r i n g e a a n t a l o n g e v a l l e n op de b e t r e f f e n d e wateren.
A l d u s i s t o t de volgende opzet gekomen:
Nota n r . :
Onderwerp:
S 76.9.0
B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n i n h e t g e h e l e
on-
derzoeksgebied
S 76.9.1
B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de Boven- en
Beneden-Merwede en de Noord (vaarweg
S 76.9.2
B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de Oude Maas
(vaarweg
S 76.9.3
S 76.9.4
101)
111)
B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de
Dordtsche
K i l en h e t H o l l a n d s c h D i e p (vaarweg
112)
B e h a n d e l i n g van de o n g e v a l l e n op de o v e r i g e
o n d e r z o c h t e vaarwegen (3;
- 14 -
3.
RESULTATEN
De b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n z i j n samengevat i n de vorm van
len
( z i e h i e r v o o r de t a b e l l e n 1 t/m
tabel-
21) en f i g u r e n ( z i e h i e r v o o r de
f i g u r e n 2 t/m 5 ) .
Voor de t a b e l l e n i s de v o l g e n d e w e r k w i j z e
toegepast:
- Van e l k ongevalskenmerk i s de f r e k w e n t i e van voorkomen voor e l k
j a a r a f z o n d e r l i j k b e p a a l d . De negen o n d e r z o c h t e j a r e n z i j n
steeds
i n elke tabel terug te vinden.
- Van de negen j a a r t o t a l e n p e r kenmerk i s h e t gemiddelde
(GEM.) en
de s t a n d a a r d a f w i j k i n g (ST.AFW.) b e p a a l d .
- Voor de b e o o r d e l i n g van de t o e - of afname van een b e p a a l d kenmerk
met
de j a r e n z i j n de j a a r r e s u l t a t e n g r o e p s g e w i j s o p g e t e l d (3 g r o e -
pen van 3 j a a r ) . I n de t a b e l k o p i s d i t aangegeven met
1E3, 2E3
3E3. De twee g r o e i p e r c e n t a g e s t u s s e n deze d r i e groepen z i j n
onder de kop GP2
en
en
vermeld
GP3.
Het i s v o o r t s van b e l a n g goede n o t a t e nemen van h e t
volgende:
De g e t a l l e n i n de t a b e l l e n hebben s t e e d s b e t r e k k i n g op h e t a a n t a l malen
dat de kode van een b e p a a l d kenmerk voorkomt. I n d i e n een kode per ongev a l maar een k e e r voor kan komen, dan s t e l l e n de g e t a l l e n dus
tevens
h e t a a n t a l o n g e v a l l e n v o o r . De kodes v o o r de kenmerken van de b e t r o k k e n
schepen kunnen p e r o n g e v a l w e l meer dan een k e e r voorkomen. I n de t a b e l l e n w a a r b i j d i t h e t g e v a l i s s t e l l e n de g e t a l l e n dus n i e t h e t a a n t a l
ongevallen voor.
De t a b e l l e n met
1966
t/m
r e s u l t a t e n w a a r i n h o r i z o n t a a l s t e e d s de
jaren
1974 s t a a n vermeld en v e r t i k a a l h e t i n d i t t a b e l b e t r e f f e n d e
ongevalskenmerk worden h i e r n a omschreven. A l s i n een t a b e l een opmerkel i j k r e s u l t a a t t e z i e n i s , wordt d a a r b i j beknopt kommentaar g e l e v e r d .
Tabel 1
Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966
t/m
1974
tegen
de
maand van h e t j a a r ( j a n u a r i t/m december). Het g r o o t s t e aant a l o n g e v a l l e n v i n d t p l a a t s i n h e t n a j a a r en de w i n t e r .
Tabel 2
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966
t/m
1974
tegen
de
dag van de week (maandag t/m zondag). Op z a t e r d a g e n en zondagen i s de o n g e v a l s f r e k w e n t i e h e t l a a g s t . Voor de r e s t
van
de week z i j n de o n g e v a l l e n g e l i j k m a t i g over de dagen v e r d e e l d .
Tabel 3
Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966
uur van de dag
(0 t/m
t/m
1974
tegen h e t
24).
I n de daguren (van 06.00 t o t 19.00
uur) v i n d e n de meeste onge-
- 15 -
v a l l e n p l a a t s . Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r deze u r e n i s g e l i j k m a t i g v e r d e e l d . 's-Nachts
i s de o n g e v a l s f r e k w e n t i e h e t l a a g s t .
T a b e l 4 Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de
vaarwegsituatie.
De meeste o n g e v a l l e n v i n d e n p l a a t s op de r e c h t e vaarweg ( 3 5 % ) .
Dit valt
te v e r k l a r e n u i t het f e i t dat i n het benedenrivieren-
g e b i e d lange s t u k k e n vaarweg nu eenmaal t o t deze k a t e g o r i e gerekend worden. D i t b e t e k e n t dus n i e t d a t de r e c h t e vaarweg ook
de meest o n g e v a l s g e v o e l i g e s i t u a t i e i s . Anker-, l o s - o f meerp l a a t s e n (19%) komen daarna a l s o n g e v a l s g e v o e l i g e s i t u a t i e
naar
v o r e n , t e r w i j l o n d i e p t e n , k r i b b e n , strekdammen en d e r g e l i j k e
de derde p l a a t s innemen ( 1 1 % ) .
O p m e r k e l i j k i s v o o r t s h e t a a n t a l o n g e v a l l e n (183) dat b i j een
brug p l a a t s vond. Vermeldenswaard i s d a t v a n deze 183 o n g e v a l l e n e r 150 op de Oude Maas gebeurden.
Tabel 5
Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966 t/m 1974 tegen de n a t i o n a l i t e i t v a n de b e t r o k k e n binnenschepen.
dat h e t leeuwendeel
Nederlandse
Tabel 6
U i t de t a b e l
blijkt
(71%) v a n de b e t r o k k e n binnenschepen de
nationaliteit
bezat.
Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen o v e r de j a r e n
1966
t/m 1974 tegen h e t s c h e e p s t y p e .
M o t o r v r a c h t - en motortankschepen vormen tesamen 60% v a n de b i j
de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen. Voor g e s l e e p t e schepen bedraagt
d i t g e t a l c a . 11%, v o o r de d u w s t e l l e n c a . 7%, voor de zeeschepen
ca.
5% en voor de r e k r e a t i e v a a r t u i g e n c a . 2%.
T a b e l 6A Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen over de j a r e n 1966
t/m 1974 tegen h e t scheepstype
van h e t veroorzakende
s c h i p . Het
b e t r e f t h i e r de schepen d i e i n h e t kader van de o n g e v a l l e n a n a l y s e
a l s v e r o o r z a k e r z i j n aangemerkt.
M o t o r v r a c h t - en motortankschepen vormen tesamen 55% v a n de o n g e v a l s veroorzakende
schepen. Voor g e s l e e p t e schepen bedraagt d i t g e t a l
12%, voor de d u w s t e l l e n 14%, v o o r de zeeschepen 10% en voor de
r e k r e a t i e v a a r t u i g e n c a . 0,7%.
- 16 -
Tabel 7
Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n binnenschepen
j a r e n 1966
t/m
1974
tegen
o v e r de
laadvermogenklasse.
B i j deze t a b e l v a l t h e t op dat i n de l a a t s t e j a r e n de g r o t e r e
eenheden v a k e r b i j een o n g e v a l b e t r o k k e n waren dan i n de e e r s t e
analysejaren.
Tabel 8
Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n zeeschepen
1966
t/m
1974
tegen
over de j a r e n
draagvermogenklasse.
O p v a l l e n d i n deze t a b e l i s dat met h e t v e r s t r i j k e n d e r j a r e n
een
( o v e r i g e n s v e r k l a a r b a r e ) v e r s c h u i v i n g i n h e t a a n t a l ongeval
len
t e k o n s t a t e r e n i s van draagvermogenklasse
1 naar draagvermo
g e n k l a s s e 2.
Tabel 9
Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n eenheden over de j a r e n
1966
t/m
1974
tegen de b e l a d i n g s t o e s t a n d .
Het z i j n v o o r n a m e l i j k de g e l a d e n schepen d i e b i j de o n g e v a l l e n
betrokken
zijn.
T a b e l 10 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n eenheden tegen de kode
veroorzakend
s c h i p en de v a a r r i c h t i n g t . o . v . de
De v o o r stroom varende
stroom.
schepen l i j k e n wat v a k e r v e r o o r z a k e r
te z i j n van o n g e v a l l e n dan de tegenstrooms
e c h t e r , groot i s het v e r s c h i l
varende
schepen,
niet.
T a b e l 11 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n binnenschepen
j a r e n 1966
Bij
t/m
1974
tegen de g e v a a r l i j k e s t o f f e n aan
90% van de b e t r o k k e n binnenschepen
was
s p r a k e van g e v a a r l i j k e l a d i n g aan boord. De
boord.
i n ' t g e h e e l geen
belangrijkste
groep g e v a a r l i j k e s t o f f e n i s t e v i n d e n onder kode 31
b a r e v l o e i s t o f f e n " ; 8,5%
over de
"brand-
van de b e t r o k k e n binnenschepen
was
hiermee g e l a d e n .
T a b e l 12 Het a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n zeeschepen
ren
1966
t/m
1974
o v e r de j a -
tegen de g e v a a r l i j k e s t o f f e n aan boord. B i j
94% van de b e t r o k k e n zeeschepen
was
i n ' t g e h e e l geen sprake
van g e v a a r l i j k e l a d i n g aan boord. I n de j a r e n '72 t/m
ren
i n t o t a a l zes zeeschepen
'74
wa-
b i j ongevallen betrokken die sa-
mengeperste, v l o e i b a r e of o p g e l o s t e gassen aan boord hadden.
- 17 -
Tabel
13 Het a a n t a l o n g e v a l l e n o v e r de j a r e n 1966
t/m
1974
tegen
de
v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden.
In v o l g o r d e van afnemende f r e k w e n t i e van optreden
manoeuvreren (gaande houden, afmeren, s l u i s
z i j n het
i n - of u i t v a r e n
( e t c . ) , omstandigheden van andere a a r d , het i n - en u i t v a r e n
van havens e t c . en de p l o t s e l i n g e k o e r s w i j z i g i n g e n van
met
Tabel
r e s p . 30%, 22%,
15% en
belang
9%.
14 Het a a n t a l o n g e v a l l e n over de j a r e n 1966
t/m
1974
tegen de mense
l i j k e faktoren.
B e o o r d e l i n g s f o u t e n komen het meest voor
Hierna volgen onoplettendheid
ren (11%)
onjuiste
Tabel
terwijl
i n zo'n
(37% van a l l e
ongevallen
(30%) en o v e r i g e m e n s e l i j k e f a k t o -
10% van de g e v a l l e n e r s p r a k e was
van
orientatie.
15 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966
t/m
1974 naar de
tekort-
komingen aan s c h i p en/of l a d i n g .
In 84% van a l l e o n g e v a l l e n was
was
e r geen a a n w i j z i n g dat e r
van een t e k o r t k o m i n g aan s c h i p en/of l a d i n g .
Technische
d e f e k t e n waren i n 6% van de o n g e v a l l e n (mede) oorzaak.
van de g e v a l l e n was
Tabel
brand
of e x p l o s i e aan boord
16 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966
t/m
sprake
In
2,5%
(mede) oorzaak.
1974 naar de
uit-
wendige omstandigheden.
In de meeste g e v a l l e n (66%) s p e l e n de u i t w e n d i g e
omstandig-
heden geen r o l b i j het o n t s t a a n van een o n g e v a l . S l e c h t z i c h t
en wind en stroom, (mede) v e r a n t w o o r d e l i j k i n r e s p . 14%, 8%
en
8% van de o n g e v a l l e n , z i j n de voornaamste ( e x t e r n e ) f a k t o r e n
die
Tabel
t o t h e t o n t s t a a n van o n g e v a l l e n b i j d r a g e n .
17 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966
t/m
1974
tegen de
aard
van de o n g e v a l l e n .
De b e l a n g r i j k s t e d r i e k a t e g o r i e e n z i j n h i e r :
- a a n v a r i n g t u s s e n varende schepen (40% van a l l e
- a a n v a r i n g met
etc.
v a s t of d r i j v e n d o b j e k t , aan de grond l o p e n
(27%)
- a a n v a r i n g met
Tabel
gemeerd of geankerd v a a r t u i g ( 1 9 % ) .
18 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966
soonlijk
Bij
ongevallen)
t/m
1974
tegen h e t p e r -
letsel.
in totaal
10 o n g e v a l l e n was
e r een dode t e b e t r e u r e n , b i j
- 18 -
4 o n g e v a l l e n twee doden en b i j 3 o n g e v a l l e n 3 doden, zodat i n
t o t a a l 27 doden z i j n g e t e l d over de negen a n a l y s e j a r e n . Het
a a n t a l gewonden i s b e p e r k t gebleven
Tabel
tot i n totaal
19 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966
t/m
1974
14.
tegen
de
a a n g e r i c h t e schade aan s c h i p en/of l a d i n g .
In de meeste g e v a l l e n (75% van a l l e o n g e v a l l e n ) was
e r geen
o f n i e t noemenswaardige schade t e melden. I n 22% van a l l e
g e v a l l e n was
e r sprake van zware scheepsschade en i n 3%
on-
brand
en e x p l o s i e .
T a b e l 20 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966
t/m
1974
tegen de aange-
r i c h t e schade aan de vaarweg.
I n 63% van a l l e o n g e v a l l e n was
de s c h e e p v a a r t
Opvallend
e r geen schade aan de vaarweg of
(stremming e.d.).
i s het g r o t e a a n t a l o n g e v a l l e n w a a r b i j de schade werd
toegebracht
aan d r i j v e n d e o b j e k t e n (waaronder ook gemeerd l i g -
gende schepen).
I n 20% van de o n g e v a l l e n was
h i e r v a n sprake.
Schade aan de o e v e r k o n s t r u k t i e en schade aan k u n s t w e r k e n kwam
bij
15% van de o n g e v a l l e n v o o r . H i e r b i j v a l t de nadruk op
de
o n g e v a l l e n b i j de D o r d t s e bruggen, de S p i j k e n i s s e r b r u g en i n
de voorhaven van de V o l k e r a k s l u i z e n .
T a b e l 21 Het a a n t a l o n g e v a l l e n i n de j a r e n 1966
die
aan het m i l i e u werd
t/m
1974
tegen de schade
toegebracht.
B i j 99% van a l l e o n g e v a l l e n werd geen schade aan het m i l i e u t o e g e b r a c h t . A l s e r dan schade aan het m i l i e u werd
werd dat m e e s t a l door m i n e r a l e o l i e
toegebracht,
veroorzaakt.
F i g u u r 3 en 4
Voor a l l e o n g e v a l l e n en v o o r de zgn. "zware" o n g e v a l l e n
v o o r de negen o n d e r z o c h t e
zijn
j a r e n de o n g e v a l l e n i n g e d e e l d i n on-
g e v a l s d i c h t h e i d s k l a s s e n en i n k a a r t
gebracht.
H i e r v a l t op dat de meeste o n g e v a l l e n p l a a t s v i n d e n b i j k u n s t werken, op s p l i t s i n g s p u n t e n en op p l a a t s e n waar bunkerschepen
gesitueerd
zijn.
A Z i e voor d e f i n i t i e h o o f d s t u k 2, p a r a g r a a f 4. Onder "schade van b e t e k e n i s "
wordt v e r s t a a n de kodes 1 t/m 5 u i t t a b e l 19. Onder "onvolkomenheden
aan s c h i p en/of l a d i n g " wordt v e r s t a a n de kodes 1 t/m 9 u i t t a b e l 15.
-
19 -
4.
ANALYSE VAN
DE RESULTATEN
4.1
De o n g e v a l l e n i n r e l a t i e t o t de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t
Om een j u i s t e b e o o r d e l i n g t e kunnen geven over h e t a a n t a l o n g e v a l -
l e n dat p l a a t s v i n d t , i s v e r g e l i j k i n g met
teit
de s c h e e p v a a r t v e r k e e r s i n t e n s i -
n o o d z a k e l i j k . Immers de kans op een ongeval
scheepvaart
i s n i h i l a l s e r geen
i s en de kans wordt g r o t e r naarmate h e t v e r k e e r
drukker
wordt.
Voor h e t o n d e r z o c h t e b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d z i j n daarom de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s , v o o r z o v e r b e s c h i k b a a r , opgespoord. B i j deze nas p e u r i n g e n b l e e k a l gauw dat e r g r o t e l a c u n e s b e s t a a n op d i t g e b i e d .
Van de g r o t e doorgaande vaarwegen z i j n a l l e e n s t e e k p r o e f t e l l i n g e n voor
de l a a t s t e a n a l y s e j a r e n b e s c h i k b a a r . Voor de e e r s t e a n a l y s e j a r e n z i j n
v o o r deze vaarwegen s l e c h t s onbetrouwbare t e l l i n g e n vanaf bruggen of
in
' t g e h e e l geen gegevens b e s c h i k b a a r . De b e t r o u w b a a r s t e
c i j f e r s wer-
den gevonden u i t t e l l i n g e n op s l u i z e n ( H a r t e l s l u i z e n , V o l k e r a k s l u i z e n ) .
De c i j f e r s
geven e c h t e r n o o i t aan h o e v e e l v e r k e e r e r z i c h op de
door-
gaande vaarwegen h e e f t bevonden. Het g r o t e a a n t a l s p l i t s i n g s p u n t e n i n
het onderzochte
g e b i e d maakt het s c h a t t e n van v e r k e e r s s t r o m e n
uiterst
m o e i l i j k . V e r g e l i j k i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n en de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t d r a a g t dus
(noodgedwongen) een s p e k u l a t i e f k a r a k t e r . Een
k w a n t i t a t i e v e a n a l y s e i s achterwege g e l a t e n . Toch z i j n e r w e l
volledige
enige
k o n k l u s i e s t e t r e k k e n , z i j h e t dat ze van k w a l i t a t i e v e a a r d moeten
blijven.
In f i g u u r 2 z i j n d a a r t o e de j a a r i n t e n s i t e i t e n i n a a n t a l l e n schepen u i t g e z e t met
d a a r b i j h e t a a n t a l o n g e v a l l e n i n de
overeenkomstige
j a r e n . Met behulp van l i n e a i r e r e g r e s s i e i s aangetoond dat er z i c h
een
s t i j g i n g a f t e k e n t van het a a n t a l o n g e v a l l e n . De meeste van de t e l p u n t e n
i n de f i g u u r l a t e n een d a l i n g i n v e r k e e r s i n t e n s i t e i t z i e n voor wat
t r e f t het j a a r l i j k s passerend
lit.
a a n t a l schepen. Deze tendens was
[ l ] reeds waargenomen. Gerekend p e r passerend
be-
ook i n
s c h i p i s de onge-
v a l s f r e k w e n t i e dus zeker toegenomen. V e e l m o e i l i j k e r aantoonbaar
A
O n d e r s c h e e p v a a r t v e r k e e r s i n t e n s i t e i t wordt i n d i t verband v e r s t a a n h e t
a a n t a l v a r e n d e eenheden dat of de h o e v e e l h e i d laadvermogen o f l a d i n g
d i e per t i j d s e e n h e i d een r a a i van de vaarweg p a s s e e r t .
- 20 -
wordt het om de v e r h o u d i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n tegen het gepass e e r d laadvermogen a f t e wegen. Voor de v e r s c h i l l e n d e vaarwegen i n
het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d v a r i e e r t het gepasseerd
( e v e n a l s het a a n t a l eenheden).
Bovendien
laadvermogen s t e r k
v a r i e r e n deze
cij-
f e r s per vaarweg ook nog s t e r k . D i t wordt v e r o o r z a a k t doordat
r i v i e r s e k t i e s soms maar voor een b e p a a l d g e d e e l t e o n d e r d e e l
een drukbevaren
sommige
zijn
r o u t e . T e n s l o t t e v e r s c h a f t het t e r b e s c h i k k i n g
gegevensmateriaal
minder c i j f e r s
v o o r het gepasseerd
van
staande
laadvermogen dan
v o o r de a a n t a l l e n schepen.
Wel
i s het m o g e l i j k v o o r de l a a t s t e d r i e a n a l y s e j a r e n (1972-1974)
een o n d e r l i n g e v e r g e l i j k i n g t e maken t u s s e n de d i v e r s e
drukbevaren
b e n e d e n r i v i e r e n en de Waal. De onderstaande t a b e l g e e f t een o v e r z i c h t
voor de b e l a n g r i j k s t e vaarwegen
P e r i o d e 1972
A )
gemiddeld a a n t a l
o n g e v a l l e n per
t o n laadvermogenk i l o m e t e r per
jaar
7,6xl0~
6
6,3xl0~
9
Bron: i n t e n s i t e i t s c i j f e r s :
9,7xl0"
1974
Boven en Bene- Oude^.
den Merwede^) Maas
1=22 km
1=29 km
Boven-Rijn N o o r d
en Waal
1=96 km
1=8 km
gemiddeld a a n t a l
o n g e v a l l e n per
vaartuigkilometer
per j a a r
-
6
9,8xl0~
1 1 , 3x10^
6
12,0xl0~
9
Dordtsche
Kil
1=23 km
Z7,5xl0~
6
12,2xl0~
6
17,4xl0~
9
14,lxl0~
9
l i t . [V]
e x c l . het s p l i t s i n g s p u n t Beneden-Merwede - Noord - Oude Maas.
Uit
de t a b e l b l i j k t de Oude Maas de r i v i e r
te z i j n met
onderzoeksgebied
de hoogste gemiddelde o n g e v a l s f r e k w e n t i e per v a a r t u i g k i l o m e t e r
per j a a r en per t o n laadvermogenkilometer
v e r g e l i j k i n g met
Uit
i n het
de b e n e d e n r i v i e r e n
per j a a r . De Waal b l i j k t i n
v e i l i g e r te z i j n .
t a b e l 1 i s de gemiddelde o n g e v a l s i n t e n s i t e i t p e r maand b e r e -
kend i n p r o c e n t e n van het t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n . De s t e e d s weer
terugkerende
p i e k i n de maanden September t/m
van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n i n 50% van de
f e b r u a r i bedraagt
tijd.
63%
- 21 -
Voor de j a r e n 1968 t/m 1974 i s v o o r de V o l k e r a k s l u i z e n de gem i d d e l d e m a a n d i n t e n s i t e i t i n p r o c e n t e n v a n de j a a r i n t e n s i t e i t
uitge-
rekend.
I n de maanden September t/m f e b r u a r i p a s s e e r t c a . 53% van h e t
j a a r l i j k s t o t a a l a a n t a l schepen deze s l u i z e n .
I n de n a j a a r s - en wintermaanden gebeuren dus r e l a t i e f v e e l
onge-
l u k k e n . S l e c h t z i c h t i s h i e r b i j een b e l a n g r i j k e o n g e v a l s v e r h o g e n d e
faktor.
Het g e s i g n a l e e r d e v e r s c h i j n s e l stemt o v e r e e n met h e t g e e n i n
lit.
[ l ] gevonden werd.
Wordt h e t a a n t a l o n g e v a l l e n p e r maand v e r g e l e k e n met h e t gemid-
d e l d a a n t a l gepasseerde schepen p e r maand door de V o l k e r a k s l u i z e n ,
dan i s geen d u i d e l i j k e samenhang t e ontdekken. Ook d i t stemt overeen
met wat i n l i t .
\_\~\ gevonden werd.
Omdat h e t m o e i l i j k i s om dag- en u u r i n t e n s i t e i t e n i n h e t g e h e l e
o n d e r z o c h t e g e b i e d v a s t t e s t e l l e n moet een k o r r e l a t i e t u s s e n de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t p e r dag van de week, r e s p e k t i e v e l i j k h e t uur v a n de
dag achterwege b l i j v e n . Het i s e c h t e r a a n n e m e l i j k d a t deze samenhang evenz e e r v o o r h e t b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d g e l d t a l s v o o r de B o v e n - R i j n en de
Waal ( z i e l i t .
f l ] ). B i j de a f z o n d e r l i j k e b e h a n d e l i n g van de b e l a n g -
r i j k s t e vaarwegen z a l op d i t onderwerp nader worden i n g e g a a n . H i e r
z i j n soms w e l de n o o d z a k e l i j k e gegevens b e s c h i k b a a r .
Onderzocht i s tevens of de o n g e v a l s f r e k w e n t i e t i j d e n s de schemer i n g g r o t e r i s dan t i j d e n s de d a g - e n n a c h t u r e n , omdat b i j andere ongev a l lenanalyses ( l i t .
Q>] ) eveneens een d e r g e l i j k e samenhang werd be-
speurd. In f i g . 5 i s daarom h e t a a n t a l o n g e v a l l e n v e r d e e l d o v e r de
maanden van h e t j a a r en o v e r de u r e n v a n de dag. Tevens i s aangegeven
wanneer h e t l i c h t , donker en schemer i s .
In deze f i g u u r i s t e z i e n
dat h e t a a n t a l o n g e v a l l e n t i j d e n s de schemeruren n i e t hoger l i g t
dan
t i j d e n s de o v e r i g e u r e n van h e t e t m a a l , hoewel de maanden november
en december h i e r o p e n i g s z i n s een u i t z o n d e r i n g vormen. Een probleem
i s d a t schemer op z i c h m o e i l i j k a l s o n g e v a l s o o r z a a k t e i s o l e r e n i s
v a n andere f a k t o r e n d i e (mede) t o t een o n g e v a l hebben
geleid.
- 22
4.2
De p l a a t s van de
-
ongevallen
I n de f i g u r e n 3 en 4 i s h e t a a n t a l o n g e v a l l e n
meter door m i d d e l van k l e u r e n aangegeven naar
Daarbij i s onderscheid
z.g.
(figuur 4).
Koncentratiepunten
van o n g e v a l l e n
en b i j kunstwerken. Ook
z i j n vinden frekwenter
ongevallen
1966
( f i g u u r 3) en
z i j n v o o r a l t e v i n d e n op
p l a a t s dan
e l d e r s op de
1969
- 1971
en
1972
en
split-
rivieren.
koncentratiepunten
d a a r b i j het a a n t a l g e r e g i s t r e e r d e o n g e v a l l e n
- 1968,
de
daar waar bunkerschepen g e s i t u e e r d
I n o n d e r s t a a n d o v e r z i c h t z i j n de b e l a n g r i j k s t e
vermeld met
kilo-
ongevalsdichtheidsklasse.
gemaakt t u s s e n a l l e o n g e v a l l e n
"zware" o n g e v a l l e n
singspunten
o v e r 9 j a a r per
v o o r de
jaren
1974.
PLAATS
Aantal ongevallen
totaal
'66-'68
'69-'71
'72-'74
62
37
70
169
67
32
38
137
3. Voorhaven V o l k e r a k s l u i z e n
24*>
54
32
110
4. S p l i t s i n g s p u n t D o r d t s c h e K i l Oude Maas i n k l u s i e f de v e e r ponttraverse
10
32
17
59
2
14
30
46
1. Rond de D o r d t s e bruggen
2. S p l i t s i n g s p u n t Noord-Oude
Maas-Beneden Merwede
5.
Spijkenisserbrug
Z i e ook
opm.
i.v.m. ingebruikname V o l k e r a k s l u i z e n op b i z . 25
I n de l o o p van de o n d e r z o c h t e negen j a a r z i j n e r i n het benedenrivierengebied
een a a n t a l i n f r a s t r u k t u r e l e v e r a n d e r i n g e n t o t
stand gekomen. Om na te gaan of deze v e r a n d e r i n g e n i n v l o e d hebben
gehad op de o n g e v a l s i n t e n s i t e i t worden de h i e r n a v o l g e n d e
gekonfronteerd
met
de o n g e v a l s c i j f e r s .
feiten
- 23 -
Vaarweg/plaats
Aard v a n de v e r a n d e r i n g
Bovenmond Noord/
Z w i j ndrecht,Papendrecht
Verruiming/aanpassing
Aanpassen Z w i j n d r e c h t s e
oever ( g r o o t s t e v e r b e t e r i n g )
1969
1969
t/m 1971
Volkeraksluizen
ingebruikname
nieuwe s l u i z e n
nov.
1967
Hartelkanaal + s i .
ingebruikname
1969
Oude Maas/Dordrecht
r e k o n s t r u k t i e spoorbrug
gerekonstrueerde
spoorbrug
o p e n g e s t e l d voor de scheepv.
1969-1971
dec. 1970
Oude Maas/Barendrecht
v e r w i j d e r e n Barendrechtse
1970
Haringvliet
s p u i s l u i z e n i n b e d r i j f , veranderen
van e b / v l o e d r e g i m e ; aanpassen bebakening
1970
Dordtsche K i l
benedenmond aangepast
Krabbe heropend. M a l l e g a t
sloten
1970-1972
Datum gereed c.q.
p e r i o d e van de
uitvoering
brug
afge-
Spui
N o o r d e l i j k e mond aangepast
1972
Dordtsche K i l
T r a c e k o r r e k t i e s en v e r r u i m i n g
1972-heden
De b e o o r d e l i n g v a n de o n g e v a l s i n t e n s i t e i t e n i s e n i g s z i n s s p e k u l a t i e f
omdat voldoende g e d e t a i l l e e r d e v e r k e e r s i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s over de
onderzochte
j a r e n en de b e t r o k k e n
s i t u a t i e s ontbreken. Niettemin z a l
g e t r a c h t worden aan de hand van de tendenzen een v e r k l a r i n g t e geven.
Voor de s i t u a t i e rond de Dordtse bruggen
i n de p e r i o d e
'69-'71 v e r g e l e k e n met de omliggende j a r e n b e t r e k k e -
l i j k w e i n i g o n g e v a l l e n hebben p l a a t s g e h a d .
de spoorbrug
wordt opgemerkt d a t
I n d i e p e r i o d e was tevens
i n r e k o n s t r u k t i e . Wordt n a a r de i n t e n s i t e i t s c i j f e r s ge-
keken ( f i g . 2) dan b l i j k t e r i n d i e p e r i o d e i n h e t b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d een "gemiddelde" d r u k t e g e h e e r s t t e hebben, e c h t e r met een
u i t s c h i e t e r naar r e l a t i e f l a g e i n t e n s i t e i t e n voor
1970. A l s de samen-
hang " w e i n i g v e r k e e r - w e i n i g o n g e v a l l e n " wordt gehanteerd
m o e i l i j k om de r e k o n s t r u k t i e van de spoorbrug
a l s mogelijke
wordt h e t
oorzaak
- 24 -
aan t e w i j z e n . M i s s c h i e n z i j n de s c h i p p e r s b i j het naderen van de
bruggen wat v o o r z i c h t i g e r t e werk gegaan dan g e b r u i k e l i j k , maar een
d u i d e l i j k e u i t s p r a a k kan n i e t worden gedaan.
De meeste o n g e v a l l e n rond de D o r d t s e bruggen o n t s t a a n a l s g e v o l g
van de s i t u a t i e . De aanwezigheid van een a a n t a l bunkerschepen
en op
k o r t e a f s t a n d h i e r v a n de spoorbrug en de brug v o o r het wegverkeer
zijn
h i e r de b e l a n g r i j k s t e f a k t o r e n . Ook de schepen op de m e e r p l a a t s e n aan
de Dordtse kant belemmeren vaak het u i t z i c h t v o o r de doorgaande scheep
v a a r t . De schepen d i e van het beweegbare d e e l van de bruggen g e b r u i k
moeten maken worden v o o r t s i n hun bewegingen belemmerd door gemeerde
schepen.
Nadere a n a l y s e van de o n g e v a l l e n b i j de D o r d t s e bruggen g e e f t aan
dat het merendeel
noeuvreren
(60%) van de o n g e v a l l e n a l d a a r o n s t a a t b i j het
ma-
(gaande houden, afmeren, v o o r anker gaan e n z . ) . D i t l i g t
voor de hand, want het p a s s e r e n van de brug houdt v o o r hoge schepen
v e e l manoeuvreren i n . V o o r t s wordt e r b i j de bunkerschepen
frekwent
gemeerd en losgemaakt. B e o o r d e l i n g s f o u t e n en o n o p l e t t e n d h e i d waren
h i e r met b i j n a 84% z e e r s t e r k v e r t e g e n w o o r d i g d a l s (mede) oorzaak van
een o n g e v a l . Tekortkomingen
aan s c h i p en/of l a d i n g hebben n a u w e l i j k s
een r o l g e s p e e l d . De u i t w e n d i g e omstandigheden
waren i n de meeste ge-
v a l l e n (67%) n i e t v e r a n t w o o r d e l i j k voor het o n s t a a n van de o n g e v a l l e n .
De o v e r b l i j v e n d e 33% van d i t kenmerk i s min of meer g e l i j k v e r d e e l d
t u s s e n "wind" en "stroom" a l s o n g e v a l s o o r z a a k . B i j beschouwing
aard van de o n g e v a l l e n b l i j k t dat a a n v a r i n g e n t u s s e n varende
a a n v a r i n g e n met
van de
schepen,
gemeerd of geankerd v a a r t u i g en a a n v a r i n g e n met v a s t e
of d r i j v e n d e o b j e k t e n , aan de grond l o p e n e.d. e l k ongeveer even
o p t r a d e n . In 89% van de g e v a l l e n was de scheepsschade
noemenswaardig. Vaarwegschade i s v a k e r opgetreden
vaak
echter niet
( v o o r n a m e l i j k aan
d r i j v e n d e o b j e k t e n , ook gemeerd l i g g e n d e schepen en aan k u n s t w e r k e n ) .
Het s p l i t s i n g s p u n t Noord-Qude Maas-Beneden Merwede g e e f t na een
fors
o n g e v a l s g e t a l v o o r de j a r e n '66-'68 (67 o n g e v a l l e n ) een d a l e n d a a n t a l
o n g e v a l l e n v o o r de daaropvolgende j a r e n t e z i e n . Het
i s i n de j a r e n 1966 t/m
splitsingspunt
1971 a a n z i e n l i j k v e r r u i m d . De g r o o t s t e v e r -
- 25 -
b e t e r i n g vond p l a a t s i n 1969.
Toen i s van de Z w i j n d r e c h t s e oever
een
s t u k l a n d weggenomen, waardoor de scheepvaart a a n z i e n l i j k meer r u i m t e
k r e e g . Nadere a n a l y s e van de v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden g e e f t aan
dat het i n - en u i t v o e g e n op het s p l i t s i n g s p u n t a l s
h e i d na
1969
ongevalsomstandig-
s t e r k i s g e d a a l d . D i t t e r w i j l b.v. het a a n t a l o n g e v a l l e n
w a a r b i j manoeuvreren a l s o n g e v a l s o m s t a n d i g h e i d
o p t r e e d t door de j a r e n
v r i j w e i n i g v e r a n d e r t . D i t manoeuvreren e.d. gebeurt v o o r n a m e l i j k
de Dordtse z i j d e waar een meergelegenheid
i s g e s i t u e e r d . De
aan de D o r d t s e kant i s n i e t g e r e k o n s t r u e e r d . G e l e t op de
c i j f e r s mag
-met
aan
situatie
intensiteits-
inachtneming van het bovenstaande- worden g e k o n k l u -
deerd dat v e r r u i m i n g van het s p l i t s i n g s p u n t een g u n s t i g e i n v l o e d h e e f t
gehad op de v e r k e e r s v e i l i g h e i d t e r p l a a t s e .
De b e o o r d e l i n g van de o n g e v a l l e n d i e i n de voorhaven van
V o l k e r a k s l u i z e n gebeurd z i j n v r a a g t een a p a r t e b e n a d e r i n g .
de s l u i z e n werden i n november 1967
die
i n g e b r u i k genomen. De
de
Immers,
ongevallen
g e r e g i s t r e e r d z i j n i n de p e r i o d e j a n u a r i 1966 t/m o k t o b e r
1967
z i j n i n f e i t e n i e t i n de v o o r h a v e n gebeurd maar vonden wel i n het
b e t r e f f e n d e d e e l van het v a a r w a t e r p l a a t s . B i j deze o n g e v a l l e n
n o g a l eens aannemersmaterieel
b e t r o k k e n . Pas voor
1968
en
was
latere
j a r e n kan een e n i g s z i n s betrouwbaar b e e l d worden v e r k r e g e n van
v e i l i g h e i d . G e k o n s t a t e e r d wordt dat met
de
i n achtneming van de v e r -
k e e r s i n t e n s i t e i t , de v e i l i g h e i d i s toegenomen. Het a a n t a l o n g e v a l l e n
per 1000 scheepspassages
v o o r de j a r e n 1972
t/m
bedraagt v o o r de j a r e n 1969-1971 0,135
1974
en
0,086.
Het o p t r e d e n van de r e l a t i e f hoge o n g e v a l s i n t e n s i t e i t i n de
j a r e n 1969-1971 i s w e l l i c h t t e w i j t e n aan een z e k e r e onwennigh e i d i n de nieuwe s i t u a t i e . In d i e p e r i o d e t r a d e n bovendien
eens lange w a c h t t i j d e n op wat
soms t o t drukke
nogal
en o n o v e r z i c h t e l i j k e
s i t u a t i e s kon l e i d e n . Het v e r g r o t e n van de s c h u t k a p a c i t e i t door
het t r e f f e n van b e d r i j f s o r g a n i s a t o r i s c h e m a a t r e g e l e n
h e e f t na
1971
g e l e i d t o t k o r t e r e w a c h t t i j d e n , minder drukke voorhavens en waars c h i j n l i j k daardoor
t o t minder ongelukken.
de z a n d w i n n i n g - c o n c e s s i e s
Bovendien l i e p e n i n
i n de O o s t e r s c h e l d e a f . Het
1971
zandtransport
dat v o o r het o v e r g r o t e d e e l v i a de V o l k e r a k s l u i z e n l i e p , i s toen
s t e r k t e r u g g e l o p e n z o a l s u i t het s t a a t j e op de volgende
blijkt.
bladzijde
- 26 -
jaar
laadvermogen
(x 1 0 t o n )
6
•
1968
41,9
1969
40,4
1970
32,0
1971
32,7
1972
3,1
1973
9,5
1974
8,0
Gepasseerd laadvermogen van zandschepen door de V o l k e r a k s l u i z e n (geladen
+ leeg).
Bron: R i j k s w a t e r s t a a t , d i r e k t i e
Benedenrivieren.
De zandschepen waren n o g a l eens b e t r o k k e n b i j
Deze s l e e p s c h e p e n
hanteerbaar
waren door hun a f m e t i n g e n
schadevaringen.
en v o o r t s t u w i n g m o e i l i j k
t i j d e n s het s c h u t t e n .
In de p e r i o d e
1970-1972 i s de beneden mond van de Dordtsche K i l
( n a b i j 's-Gravendeel)
aangepast. Een oude g e u l (de Krabbe) i s h e r -
opend en de bestaande v a a r r o u t e v i a h e t M a l l e g a t werd a f g e s l o t e n .
Aldus werd, met name t e r hoogte v a n de toegang t o t de Dordtse
zeehaven, een o v e r z i c h t e l i j k e r v e r k e e r s s i t u a t i e geschapen. Of deze
v e r a n d e r i n g v e e l i n v l o e d h e e f t gehad op de v e r k e e r s v e i l i g h e i d i s
m o e i l i j k aan de hand van de b e s c h i k b a r e c i j f e r s aan t e tonen.
de d r i e o n d e r s c h e i d e n
Voor
p e r i o d e s van d r i e j a a r i s een s t e r k w i s s e l e n d
a a n t a l o n g e v a l l e n g e r e g i s t r e e r d t e r w i j l de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t een
dalende tendens v e r t o o n t .
Het a a n t a l o n g e v a l l e n b i j de S p i j k e n i s s e r b r u g v e r t o o n t een s t i j gende tendens.
T i j d e n s de o n d e r z o c h t e
j a r e n z i j n e c h t e r geen g r o t e
infra-
s t r u k t u r e l e v e r b e t e r i n g e n t e r p l a a t s e u i t g e v o e r d . De toename van h e t
a a n t a l o n g e v a l l e n moet daarom t o e g e s c h r e v e n
worden aan een toegenomen
- 27 -
v e r k e e r s i n t e n s i t e i t , v o o r a l van de g r o t e duwvaart en aan het v e r anderde stroomregime
van de
rivier.
Sinds de ingebruikname van de H a r i n g v l i e t s l u i z e n i n 1970 i s
n l . het stroomregime
tot
op de Oude Maas v e r a n d e r d . D i t h e e f t g e l e i d
g r o t e r e stroomsnelheden
en t o t f a s e - v e r s c h u i v i n g e n i n het h o r i -
z o n t a l e g e t i j t . o . v . het v e r t i k a l e g e t i j . Het h e e f t v r i j l a n g geduurd eer de s c h e e p v a a r t aan de nieuwe t o e s t a n d gewend r a a k t e . Z o a l s
w e l l i c h t bekend i s z i j n thans r i v i e r p r o f i e l - a a n p a s s i n g e n met
daarbij
de k o n s t r u k t i e van een nieuwe brug u i t g e v o e r d . De oude brug z a l worden
g e s l o o p t . I n deze nieuwe s i t u a t i e z u l l e n naar v e r w a c h t i n g de n a u t i s c h e
bezwaren van de v o o r m a l i g e brugpassage
4.3
zijn
opgeruimd.
De b i j h e t o n g e v a l b e t r o k k e n eenheden
Voor z o v e r m o g e l i j k z i j n b i j de g e g e v e n s i n w i n n i n g de v o l g e n d e
merken van de b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen
ken-
genoteerd:
- de n a t i o n a l i t e i t
- het
scheepstype
- het
laadvermogen
- de b e l a d i n g s t o e s t a n d
- de v a a r r i c h t i n g
- de a a n w e z i g h e i d en h e t g e b r u i k van r a d a r
- de
lading
Voor een beschouwing
van de f r e k w e n t i e van voorkomen van deze ken-
merken i s h e t b i j een g l o b a l e b e h a n d e l i n g v o o r h e t g e h e l e
g e b i e d n i e t m o g e l i j k om e l k kenmerk t e behandelen.
onderzochte
Immers, sommige ken-
merken z i j n t e z e e r r i v i e r - of r o u t e - a f h a n k e l i j k om i n een t o t a a l o v e r z i c h t mee
t e nemen i n de beschouwingen. D a a r b i j komt nog dat v e e l a l
benodigde
g e d e t a i l l e e r d e i n t e n s i t e i t s g e g e v e n s o n t b r e k e n om een
k o n f r o n t a t i e met
de
zinvolle
de opgetreden o n g e v a l l e n t e l a t e n p l a a t s v i n d e n . A l l e e n
over de a a n w e z i g h e i d en het g e b r u i k van r a d a r en o v e r de s c h u l d / v a a r r i c h t i n g t . o . v . de stroom kan v o o r het g e h e l e b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d wat
worden gezegd. De o v e r i g e a s p e k t e n b e t r e f f e n d e de schepen moeten noodgedwongen b i j de b e h a n d e l i n g van de a f z o n d e r l i j k e r o u t e s en r i v i e r e n
aan bod komen.
- 28 -
Algemeen i s w e i n i g bekend over de u i t r u s t i n g met en het g e b r u i k
van r a d a r . B i j het o v e r g r o t e d e e l
(91,3%) van de b e t r o k k e n schepen
was of n i e t bekend of er r a d a r aan boord was of er was geen r a d a r aan
boord. Van de r e s t e r e n d e b e t r o k k e n schepen -205 s t u k s - hadden er
31 de r a d a r n i e t i n g e s c h a k e l d t e n t i j d e van het o n g e v a l en 174 hadden
de r a d a r " b i j " s t a a n . Konkluderend kan worden g e s t e l d dat o v e r het
g e b r u i k van r a d a r n a u w e l i j k s een z i n n i g e u i t s p r a a k t e doen v a l t .
T e n s l o t t e wordt h i e r nog opgemerkt dat de r e k r e a t i e v a a r t maar
b i j een z e e r k l e i n d e e l
(2%) van de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n was. A l s
o n g e v a l s v e r o o r z a k e n d e k a t e g o r i e i s een p e r c e n t a g e van c a . 0,7
be-
rekend v o o r de r e k r e a t i e v a a r t u i g e n . Van zorgbarende o n t w i k k e l i n g e n
b e h o e f t dus v o o r de p e r i o d e 1966 t/m
1974 n i e t t e worden gesproken.
In t a b e l 10 i s de kode v o o r h e t o n g e v a l v e r o o r z a k e n d e s c h i p u i t g e z e t tegen h e t a a n t a l b i j de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n schepen. Het
dat
blijkt
ongeveer e v e n v e e l tegen stroom a l s v o o r stroom varende schepen b i j
de o n g e v a l l e n b e t r o k k e n waren (20,1% v e r s u s 23,3% van de schepen). De
v e r o o r z a k e r s van s c h e e p s o n g e v a l l e n moeten onder kode 1 en kode 3 gez o c h t worden. Het b l i j k t dat v o o r stroom varende schepen dan f r e k w e n ter
o n g e v a l s v e r o o r z a k e r z i j n dan tegen stroom varende schepen, e c h t e r
g r o o t i s d i t v e r s c h i l n i e t . I n v e r g e l i j k i n g t o t de o n g e v a l l e n op de
B o v e n - R i j n en de Waal ( l i t . f l j ) i s e c h t e r wel een v e r s c h u i v i n g t e
k o n s t a t e r e n . Daar z i j n de tegen stroom varende schepen v a k e r v e r o o r z a ker
dan de v o o r stroom varende
schepen.
Tot s l o t wordt nog e n i g e aandacht b e s t e e d aan de l a d i n g d i e z i c h
aan boord van de b e t r o k k e n schepen b e v i n d t en met name de g e v a a r l i j k e
l a d i n g . B i j verreweg de meeste schepen ( b i j n a 90%) was
i n het geheel
geen s p r a k e van g e v a a r l i j k e l a d i n g aan b o o r d . B i j 8,5% van de b e t r o k k e n
schepen waren e r brandbare v l o e i s t o f f e n aan b o o r d , g e v o l g d door
met brandbare v a s t e s t o f f e n met 0,4%.
schepen
Gegevens b e t r e f f e n d e h e t v e r v o e r
van g e v a a r l i j k e l a d i n g z i j n v o o r h e t o n d e r z o c h t e g e b i e d e c h t e r n i e t
aan-
w e z i g , zodat nadere a n a l y s e s h i e r achterwege moesten b l i j v e n .
4.4
De omstandigheden
d i e (mede) t o t de o n g e v a l l e n hebben g e l e i d
De omstandigheden
d i e (mede) t o t de o n g e v a l l e n hebben g e l e i d ,
zijn
- 29 -
onderverdeeld
i n v i e r groepen:
v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden
tekortkomingen
aan s c h i p en/of l a d i n g
-
menselijke faktoren
-
uitwendige
omstandigheden
Omdat deze kenmerken n i e t r i v i e r - of routegebonden z i j n , i s de behand e l i n g h i e r v a n het best op z i j n p l a a t s i n de o n d e r h a v i g e
n o t a . I n de
1
v e r v o l g n o t a s , d i e b e t r e k k i n g hebben op de s p e c i f i e k e r o u t e s of
armen z a l op de omstandigheden daarom wat minder d i e p
In t a b e l
standigheden
worden
rivieringegaan.
13 i s het o v e r z i c h t gegeven w a a r i n de v a a r t e c h n i s c h e
voor de j a r e n 1966
t/m
1974
z i j n verzameld.
om-
De meeste on-
g e v a l l e n worden v e r o o r z a a k t door manoeuvreren (gaande houden, afmeren,
s l u i s i n - o f u i t v o e r e n , voor anker gaan e n z . ) . D e r t i g p r o c e n t van
o n g e v a l l e n werd (mede) h i e r d o o r v e r o o r z a a k t . In r u i m 22% van de
v a l l e n waren "andere" omstandigheden van v a a r t e c h n i s c h e aard
oorzaak van de o n g e v a l l e n , t e r w i j l
zo'n
de
ge-
(mede)
15% van de g e v a l l e n o p t r e e d t
b i j het i n - en u i t v a r e n van havens, het k r u i s e n van het v a a r w a t e r
het i n - en u i t v o e g e n op s p l i t s i n g s p u n t e n e t c . V e r g e l i j k t men
centages met
en
deze p e r -
d i e van de o n g e v a l l e n op de B o v e n - R i j n en de Waal ( l i t . [ l ] )
dan b l i j k t dat het manoeuvreren (gaande houden, afmeren e t c . ) i n b e i d e
g e v a l l e n de b e l a n g r i j k s t e omstandigheid
van v a a r t e c h n i s c h e aard i s d i e
voor het o n t s t a a n van o n g e v a l l e n van b e l a n g i s . Door de aard van
onderzochte
b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d met
i s het v e r k l a a r b a a r dat zo'n
het
de v e l e s p l i t s i n g s p u n t e n en havens
15% van de o n g e v a l l e n g e r a n g s c h i k t i s
onder kode 1. B i j nadere a n a l y s e van de o v e r i g e omstandigheden van
v a a r t e c h n i s c h e aard b l i j k t dat het t e s n e l p a s s e r e n van gemeerd l i g g e n de schepen n o g a l eens schade v e r o o r z a a k t . Daarnaast i s ook een behoorl i j k a a n t a l a a n v a r i n g e n met
k r i b b e n b i j kode 9 i n g e d e e l d .
De v e r d e l i n g van het a a n t a l o n g e v a l l e n over de o v e r b l i j v e n d e onders c h e i d e n v a a r t e c h n i s c h e omstandigheden i s v r i j g e l i j k m a t i g . Het t o e v a l
h e e f t b i j het o p t r e d e n van d i e o n g e v a l l e n , a l t h a n s wat de
vaartechnische
omstandigheden b e t r e f t , w a a r s c h i j n l i j k een b e l a n g r i j k e r o l g e s p e e l d .
De b e l a n g r i j k s t e m e n s e l i j k e f a k t o r e n d i e (mede) t o t het
van een o n g e v a l hebben g e l e i d z i j n
(zie tabel
14):
- b e o o r d e l i n g s f o u t e n ; deze hebben b i j 37% van a l l e
r o l gespeeld
t
ontstaan
ongevallen
een
- 30 -
- onoplettendheid
(30% van a l l e
ongevallen)
- o v e r i g e m e n s e l i j k e f a k t o r e n (11% van a l l e o n g e v a l l e n )
- o n j u i s t e o r i e n t a t i e (10% van a l l e
Deze p e r c e n t a g e s
en
ongevallen)
w i j k e n w e i n i g a f van d i e i n l i t .
| l | gevonden z i j n .
De k o n k l u s i e kan d e r h a l v e d e z e l f d e z i j n : h e t i s e n i g s z i n s v e r o n t r u s t e n d
d a t 30% van de o n g e v a l l e n (mede) door o n o p l e t t e n d h e i d v e r o o r z a a k t wordt.
Uit
84%)
t a b e l 15 b l i j k t dat b i j 1119 van de
geen t e k o r t k o m i n g e n
1335
ongevallen ( d i t i s
aan s c h i p en/of l a d i n g waren aan t e w i j z e n
waardoor (mede) een ongeval o n t s t a a n i s . B i j 6% was
e r s p r a k e van
een
t e c h n i s c h d e f e k t . E r i s een s t i j g e n d e tendens waar t e nemen i n h e t
a a n t a l o n g e v a l l e n w a a r b i j t e c h n i s c h e d e f e k t e n een r o l s p e l e n . De
centages
z i j n v r i j w e l d e z e l f d e a l s d i e v o o r de B o v e n - R i j n
per-
en Waal.
B i j het g r o o t s t e d e e l (66%) van h e t t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n
r e n de u i t w e n d i g e omstandigheden n i e t van i n v l o e d op de
ming van h e t o n g e v a l
standigheden
totstandko-
( z i e t a b e l 16). De b e l a n g r i j k s t e u i t w e n d i g e
d i e (mede) oorzaak
Boven-Rijn
Dat
e n i g s z i n s a f w i j k e n van de o n g e v a l l e n a n a l y s e voor
en de Waal ( r e s p . 16% en 5,5%)
i n het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d
de
v a l t t e v e r k l a r e n . Immers
z a l h e t doorgaans h a r d e r waaien dan v e r -
d e r l a n d i n w a a r t s i n verband met
Uit
om-
z i j n geweest van de o n g e v a l l e n waren
" s l e c h t z i c h t " en "wind", r e s p . i n 14% en 8% van de o n g e v a l l e n .
deze percentages
wa-
de overheersend
w e s t e l i j k e wind.
de c i j f e r s v a l t b o v e n d i e n op te maken, i n a f w i j k i n g t o t de
Boven-Rijn
en de Waal, dat s t r o o m s t e r k t e en/of stroombeeld
(mede)
v e r a n t w o o r d e i i j k z i j n voor het p l a a t s v i n d e n van een o n g e v a l . D i t i s
b i j 8% van a l l e o n g e v a l l e n g e k o n s t a t e e r d . Ook
d i t i s te v e r k l a r e n ,
daar het stroomregime i n het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d door h e t g e t i j
op
zee wordt b e p a a l d . Het s t e e d s w i s s e l e n d e k a r a k t e r van s t r o o m r i c h t i n g
en s t r o o m s t e r k t e z a l sommige s c h i p p e r s p a r t e n hebben g e s p e e l d , a l thans v a k e r dan b i j een b o v e n r i v i e r .
Bekend z i j n een t w e e t a l o n g e v a l s g e v o e l i g e p l a a t s e n waar de
stroom (mede) v e r a n t w o o r d e l i j k i s voor het o n t s t a a n van de ongev a l l e n . D i t z i j n de S p i j k e n i s s e r b r u g waar een k r a c h t i g e ebstroom kan
- 31 -
s t a a n en op de Dordtsche
K i l t e r hoogte van
's-Gravendeel.
Deze s i -
t u a t i e s z i j n v e r b e t e r d door de i n m i d d e l s u i t g e v o e r d e p r o f i e l a a n p a s s i n g van de vaarweg.
4.5
De a a r d van de o n g e v a l l e n
In
t a b e l 17 i s een o v e r z i c h t gegeven van de o n g e v a l s a a r d
de j a r e n 1966
t/m
1974.
B i j 40% van a l l e o n g e v a l l e n was
tegen
er sprake
een a a n v a r i n g t u s s e n varende schepen, t e r w i j l b i j 27% van de
van
ongeval-
l e n de schepen i n a a n v a r i n g kwamen met v a s t e of d r i j v e n d e o b j e k t e n ,
aan de grond l i e p e n en d e r g e l i j k e . A a n v a r i n g e n met
gemeerd of
geankerd
l i g g e n d e v a a r t u i g e n kwamen i n 19% van de o n g e v a l l e n v o o r . De bovengenoemde p e r c e n t a g e s w i j k e n e n i g s z i n s a f van d i e v o o r de B o v e n - R i j n
de Waal. I n het b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d komen minder a a n v a r i n g e n
en
voor
t u s s e n varende schepen dan op de B o v e n - R i j n en de Waal (40% v e r s u s 51%).
E r wordt i n h e t b e n e d e n r i v i e r e n g e b i e d e c h t e r v a k e r tegen v a s t e of
vende o b j e k t e n aangevaren of aan de grond gelopen
(27% v e r s u s
Nadere a n a l y s e van de a a r d van h e t o n g e v a l tegen het
van de b e t r o k k e n schepen g e e f t een r e l a t i e f hoog p e r c e n t a g e
drij-
22%).
scheepstype
aan, waar-
b i j sprake i s van l e k r a k e n , breken, z i n k e n of k a p s e i z e n . D i t komt v o o r n a m e l i j k v o o r b i j de s l e e p v r a c h t s c h e p e n , de d u w s t e l l e n met v i e r bakken
en de zeeschepen.
Een s y s t e m a t i s c h e oorzaak h i e r v o o r i s op b a s i s van
de o n g e v a l s a n a l y s e n i e t aan t e geven.
Wordt de aard van de o n g e v a l l e n u i t g e z e t tegen de v a a r w e g s i t u a t i e ,
dan b l i j k t het g r o o t s t e d e e l van de o n g e v a l l e n t e g e s c h i e d e n b i j a n k e r - ,
l o s - en m e e r p l a a t s e n .
Verdere a n a l y s e naar verbanden met v r i j w e l
andere kenmerken l e v e r d e o v e r i g e n s geen b i j z o n d e r r e s u l t a a t
4.6
op.
De gevolgen van de o n g e v a l l e n
P e r s o o n l i j k l e t s e l werd v e r o o r z a a k t b i j 27 van de
Bij
alle
1335
ongevallen.
17 van deze 27 o n g e v a l l e n waren i n t o t a a l 27 doden t e b e t r e u r e n .
V e r d e r r a a k t e n er b i j 10 o n g e v a l l e n i n t o t a a l
14 mensen gewond. Hoewel
deze c i j f e r s hoger l i g g e n dan de overeenkomstige
waarden voor de Boven-
R i j n en de Waal, geven ze geen a a n l e i d i n g t o t nadere a n a l y s e s .
In t a b e l
19 i s een o v e r z i c h t gegeven van het a a n t a l o n g e v a l l e n en
( k w a l i t a t i e f ) de d a a r b i j v e r o o r z a a k t e schade. B i j het merendeel van
de
o n g e v a l l e n (75%) werd geen of n i e t noemenswaardige schade a a n g e r i c h t .
B i j 22% van het t o t a a l a a n t a l o n g e v a l l e n was
sprake van zware
scheeps-
- 32 -
schade, t e r w i j l i n 3% van de g e v a l l e n er brand of e x p l o s i e aan
boord
werd v e r o o r z a a k t . I n f i g u u r 4 z i j n de g e t r a c e e r d e "zware" o n g e v a l l e n
i n d i c h t h e i d s k l a s s e n weergegeven. V e e l van deze o n g e v a l l e n
p l a a t s i n de
ongevalskoncentratiepunten.
S l e c h t s b i j een l a a g p e r c e n t a g e
o n g e v a l l e n was
vinden
( c a . 15%) van h e t t o t a a l a a n t a l
e r sprake van schade aan de vaarweg ( b e s c h a d i g i n g
de o e v e r k o n s t r u k t i e , kunstwerken en vaarwegmarkering).
i n de onderzochte
van
Het i s tweemaal
negen j a a r voorgekomen d a t de s c h e e p v a a r t
t.g.v.
een
ongeval b e p e r k t of gestremd moest worden. B e l a n g r i j k e k o n k l u s i e s kunnen o v e r i g e n s u i t deze gegevens n i e t worden a f g e l e i d .
M i l i e u s c h a d e t e n gevolge van een scheepsongeval
den.
I n 99% van de g e v a l l e n was
i s weinig
e r i n ' t g e h e e l geen sprake van
opgetreschade
aan het m i l i e u . W a t e r v e r o n t r e i n i g i n g door m i n e r a l e o l i e p r o d u k t e n kwam
nog het v a a k s t v o o r
(0,7% van de g e v a l l e n = 10 o n g e v a l l e n over negen
j a a r ) . I n de meeste g e v a l l e n werd de v e r o n t r e i n i g i n g door g a s o l i e v e r o o r z a a k t . De v e r o n t r e i n i g i n g van de r i v i e r e n door o v e r i g e m i l i e u g e v a a r l i j k e s t o f f e n i s v o o r t s maar b i j i n t o t a a l d r i e o n g e v a l l e n
De h i e r b i j v r i j k o m e n d e
opgetreden.
s t o f f e n waren t e r a n g s c h i k k e n onder p l a n t a a r d i g e
c.q. d i e r l i j k e v e t t e n en/of oli'en en door zwevende of o p l o s b a r e
stoffen.
vaste
>0
•o —
O
OJ
1
N
t
K
*o
e
CO
CM
JD
-9
\r>
.\
O
'O
sT
m
-o
Is.
v
JO
—*
sT
O
VT
\
If)
xo
in —
OJ
JD
I
—
xi
CM
vn
tO
to
Is.
ST
I
«rt
tit
10
rO
is.
CO
O
L">
—*
eM">-*CMtM-«CM^ojJ3*n
—
©
o rs.
ro -o
JO
—
C7»
r©
t<i
—
mt
—
CM
r\i o
—
—
m
^
w
mt
«4
wt
CM
o
—
30
ro ruO
c
o rs.
o
mt
mm
Zi
3
»
rs.
O
.
M
'
O
C
M
O
-*
OJ
—
CM —
O
•s.
'
O
C
M
^
»
«
*
s
.
*
>
'
s
CM
CD
mt
mt
l«S
.
—
'
s
tt*
mm
.
O
-
O
^
s
^
D
—
9
vC
XP
—
C
O
O
"O
3C
*S'
C
^
©
W
©
mm •
mt
<M
t>
—
—
-5
sj
lO
1ft
^
©
<M
0W
7
JJ
CJ
nt
T
^
,r>
*o
— _n
sC
—
\J
x
o
- I T
-J
—
fs.
^.
»•
(V
"5
m
V
ro
eg
«*>
or.
2
W
IT
TABEL1
*1
—
I
- O
£1
CL
CM
O
—
O
ro
rv
—
"<J
»v
-c
—
ur>
o
IV
•
CM
•
CM
•
XI
•
>£>
O
TT
0>
fv
•
•
rv
in
r—
M
rv
^
tft
lv
—<
CO
to
•
tn
•
rv
r
s
CM
CM
N
SO
*v
CM
<•
^>
o
CM
CM
O
in o
to
CM
•
CM
CM
"5
aO
3
CM
if> rv
^
CM
CM
CM
fv
—•
ro
©
O
rg
x
CO
>
rv
rv
CM
-*
n
2
WJ
CM
CM
CO
Xt
co rO
~
rv
—
zo
«o
—
2
—. mt
2
•*
-> Si
H
— r>
•V
1
—J
_J »< 0£
>
a
yj
3
P>
-<
• 00
mm
C
cr
Z3
3
UJ
•«
n-
U'
UJ
T
Q.
•J.
—
v
O
OJ
-n
—
CM
TABEL 2
X
CM
—*
-*
CM
•O
mm
I
t
N
•*+
CM
O
-*
—i
N
<-*
rv
~t
I
JT}
aj
.A
—
tO
\
if)
o -*
O
CM
^
—•
fO
CD
in
a
un *
—>
t>
3
K
rs.
CM
ro
rv.
mm.
-o
a*
in
z
UJ UJ
—I - J
—1 —J
<
<
z ui
o
OJ
4-1
z
—>-o«n
l-i
OJ
u
ffi
S
I-
QJ O
E
O
OJ m
00
0
<t
>
O
O
00
m
E
co —
> v
"3
•.n
c
>H
60
C
*H
^
CS
4_i
*-> 0
ca
co cn
C —I mm
o
a co
a. u
o
u
QJ fO
OJ o
QJ
>
C
QJ
Iat
>
4-i
E *
3
X X
UJ <
UJ •<
X 2"
o a.
z
UJ
:> c r
• <
4-1 4_J
•v.
cr c
cc
C
K
C
3
-
C
w
-
1-. O mm
u
—
ft.
10
3 > > 3 3 Q J ^ Q J
M c u n j ^ - 4 U > C >
LxJ —
X
<
o
—
cv
, X . C . J Z » . o O c t i O
TABEL 4
• o o j o o j D i n o - o
Q_
-*
OJ
rv
Oi
X
o
»• o
tv
rv
rv
ro
JO
Oi
*0
3
OJ
OJ
'3
ro
UJ
ro
ro
aJ
Oi
T
•
1
rv
rv
OJ
Ol
nr v
Oi
I
IV
JD
tn
rv
ro
rv
WO
»n
rv
tO
•
•
rO
OJ
3
rO
•O
rv
—*
«o
f>
r> CO
ul i>
*T
<
—«
O
tn
Ol
JD
mtO
ro
rv
to•
rv
—
•o
*o
vO
•o
ro
OJ
-O
M
CO
ro
OJ
•
Oi
•
•
OJ
•
OJ
fO
rv
O
•
C"V
sO
ZO
ro
—
E
3
£>
o
*
2
UJ
0UJ
X
•3
U
jj
CO
—
z.
2D oJ
r—
—.
•—
—
3z
~*
o
-JD
JD
OJ
in
rv
•o
OJ
OJ
aO
*D
if)
rv
-O
—
ON
rO
in
3*
rv
—*
o
o
rO
o
oVJ
OJ
•7
JD
rv
00
•o
49
—>
o
•o
3
c_>
OJ
v..
33£
•—
UJ
13
a;
UJ
CS
7
UJ
T
*«
*%*
o
VI
UJ
ID
^
3_
t—
MB
UJ
z
-—
UJ —
_i <J
>< —z3
cr
z <C
o z
> -E
Xr
_)
K-
<
<
z
z
ro
OJ
—1
T
•NJ
Z
•M
AJ
—
ULt
J£
*:
—
-0
•*
OJ
e>
rO
rv
UJ
C
XJ
<n
—Z
z
UJ
£T
UJ
UJ
tfO
•t
rv
CO
CO
rv
o
K
-ZC
-iJ
-
O
OJ
7
<
>
—
»
—
rv
—.
rO
o
ao .
—
O
»v
f>
»v
»OJ
—•
O
—
OJ
Z
CM
< z
-H
•>
vO
cr
rv
—
OJ
TJ
—•
n
JD
Oi
—
*->
OJ
Ot
VJ
<
>
Id
00
oo
—
•N
tf)
"M
3
1
\J
OJ
IT*
OJ
•o
-a
.iJ
g•vr,
LtJ
ft-
OJ
OJ
3
OJ
rv
3
V
->
—>
•A
Oi
in
3
O
-5Ti
—
JD
Oi
rv
rvj
z
Ot
OJ
—
«•fin
uJ
JD
—*
rv
o.
c «
o
rv
73 * 0 4rf
rfl
C
C
«1
crj
r-*
u :<u
U
cfi
M
OJ JJ C
00 4J
T J -mt
efl
»H
CJ
*D
IO
3
2
C
I*,
a
N
to - H
Jai
—
<
*
—
a
u.
:>
CN
fO
ai
vT
m
»-H
u o ,
00
*H
I-
at>
O
o
TABEL 5
n
a
3
o
o
3
r>
i
JO
1
1
1
m
M
i
3
3
>s»
9
o
3
3
3
3
3
rO
•o
3
3
fs»
3
o
3
n
i
3
OJ
1
1
1
o
o
Oi
o
•o
ft
1
-
o
CO
N
o
rO
—•
OJ
49
o
-
•o
o
"V
O
o
»
JD
OJ
-3
—
ft
OJ
•o
OJ
-
*N.
XI
3
3
o
o
o
*
«
*
«
3
n
o
>r>
3
a
3
3
:
3
3
[
3
3
3
O
*
«
«
*
*
OJ
1
3
•3
3
3
Oi
3
o
3
3
3
3
O
-
3
3
3
3
3
-4
3
3
3
3
3
3
3
ro
ro
3
-
3
ti
Xi
o
—*
—i
o
JO
Xi
•o
J/l
o
o
in
CM
o
—*
•o
—•
OJ
r>
o
•>r
>
Ol
"O
ft
OJ
I
1
3
O
IN
OJ
30
rs.
3
3
f
—»
3
—•
3
—*
Ol
rt •t
."s.
ol
„->
rs*
o
\j
N
.-o
Ol
-
°
*j
3
-
o
rs.
o
3
OJ
o
•o
n
o
-
rv
-
n
o
-
-
o
OJ
Ol
-
>
o
-
OJ
"M
o
=
OJ
-
ID
o
M
o
rs.
(O
W
*
^
Ifl
T
T
£
^
-
I
-
-
3
JS
3
•o
O
-
3
o
o
-
-
3
3
3
3
3
3
3
3
3
-
o
3
3
3
-
3
- -
3
3
3
-
3
3
3
3
3
r>
O
•
OJ
o
3
3
3
•o
3
3
•o
o
3
3
-
/i
—4
3
3
OJ
o
fO
O
O
F*»
fij*
O
3
3
rs.
3
-
3
OJ
Xi
3
3
OJ
3
-
-
OJ
«
o
o
•»
^
.n
.n
3
-
3
OJ
O
J
<r < r r ) X ) * " > r ;
*
O
^
j
0
OJ
Ol
3D
3
o
Oi
.M
-
3
-
Ol
—»
OJ
3
3
3
-
OJ
O
-
o
3
- -
-
3
3
rf
3
3
3
3
3
-
3
3
3
3
3
3
3
'.P
3
3
3
3
\J
-
*
OJ
3
3
O
3
O
O
O
o
3
fO
-
0
r
s
,
3
n n n n n ^ o
3
-
C
D
s
o
O
3
-
'
_
O
O
-o
j
F**
O
3
O
TABEL 6 vervolg
1
U
OJ
I
o>
>
I
e
u
(>0 co.
CJ
QJ
T3
QJ
CO
QJ
o —•
I
co
.e X
CO
O O
rt
3 c0o1 co-<o ce
00
(0 c
u rt
te «rtoi
OJ p.
QQJJ 0)X C
C *-i
3 Jt
o
o o
CCO ooi 0> oo>o Tl oo
0DO I-l
01
ert oo
S I-lo' 01 oi rt
w
00
VJ
l-i O U o QJ
0
_ o
O l-i u oo
01
01 01
d—
d n 00 QJ 01 01
3 rt
« >
B 01
1 o
n 0) 0110 01
rt oi oi
IJ
o
AJ
'.J
O
©
3
•»
AJ
c
01
IA
o —»
i
5
60
I-C
U
I-l JD
C.-H
v
o
—
Al
|-l M » | AJ
O
O
I
CX
JD X )
>
M
AJ
cu co
rt
I
U
AJ
- J
AJ
h
>
tJ
O
>
O
CJ JD AJ
Q
Ol
>
Q
0)
M
M
JB
D
.si
AJ
O
CO
i-i
AJ
U JD JD
OJ D l Da A l *
JD • H
Oa
«
I
O
AJ J * J i
-W
Xcj O ti -n cu
« oo
•n-C C CO
O II H H h
O
3 TO
«
-rH * H
4-1
V
t-l f-H
CQ
CO
H
CO
OJ
4f)
Oa H H 00
JO
o — Nnv^invorveotjvO-- evio*
rv
CM
3
3
CM
3
.£>
CM
3
O
3
00
I
a
3
3
CO
TJ
j ;
o
c c d i.i
« a rt c
>
Al CD.
AJ CD. P
X - J
X
3
3
CO
—
h
J
a
e
JC
A J AJ
CO CO
•|J
QJ
4J
Oa —
o
o
>
T
ui
•*
Ct
«*
7"
3
O
3
3
01
CM
-)
J")
— -O
•vj « 0
a
uto ^
U
-c
uratCo
..a
-<
t-l
> ro
uto X t-l
M
oo
o
X
t
o
o
o
U
cc c E -Eo
>
Cc
u
ou OcQJJ- CaJ
•
o
E O
I .-ito to
4-1
a
• r4
i-l
i-l
•tf
-«
3
3
—
TJ
4-J
u
O
*-i
O
O
O
C
CJ
01
CJ
CO
AJ
AJ
CO
C
JjJ . H
a
« c
CJ
u
01
>
AJ
CD.
r*
X
X.
CD.
l-i
•-
01
01 01
X.-H
X co
x jcco*o «
nre
c oi s
a.
a.
01 01 o
oi al co
CD-
O
CO
AJ
H
"O
C
O
CJ
OJ
I-I
0
IH
«
I-,
>
AJ
CD. CD.
Tj
|J
QJ
CU
CJ
>
c
a. o
x.ctn X
aatt o
to aNt
t-l
at
C aIt at
QJ
---I
•H
U
TJ
C
aot- t-i
10
gelsl—i
C
AJ
01
CM
AJ
CO
TJ
cCu
cu
•I—l
o
4J
r*
••—)
•H
U-t
QJ
li
C
c
e cou^
01
tau
o
\0I
c
c c c «
0
1
X
rarax>
BI eO'Ha 01
tuo
j \OJ re re <r 3 3 3
<r
x
u
3
J*
ro
Oi atM vJZo J£
, -Bat act cco
rao D l-ic
ro
>
>
cj JS
j*.
j*.
-a
C
^
C cflC
to c ra
•
^f
o
o
t
(
>
acct
X
c> > >
\0J
3 00
tOo U
t
o
X)
-1 3
JZ
ttj *~ rvi ro vT 6 CO vT S
cfl-1 1ra
oc
1
urauro,
r
o
o
oo
ra
> l-i
u
3 _
oo
raa.
i—I
>
-o
o 0o 00
-t-J >ro O
OJ •i-i
a -u
t- cr>
&
.
D
,
a
ra
t
o ^-l tlO
o
a
t
a
t
t
o
c
t
o
3
i-l
3
3 3
3 3 3 3
tu 10
to 3 P
3
r-i
•t-t 3 at >
D
O •—
T3 •a
•a
to a-o
oo o
IJ
3
AJ A l > J
c dd
CO
n
Al
OJ
o Urt
re
>o
> ji x c
cure
rt
rt
JD
CM
C
a>t
-
a
oi
00
o —
^
JD JD JD
J i J 4 J ^ AJ
c
o
j ;
end
3
•O
and
»
CJ
QJ
-JJ
QJ
4J
(0
TJ
C
u
TJ
•H
CL
CU
Cfl
TJ
C
•
AJ
CO U J
AJ
CO
*
.*
Ji
TJ
J^
QJ
CU
r-i
IJ
>
QJ
UJ
W
CJ
.—1
CJ
AJ J D
tM
4-J
Cfl TJ
i-i
QJ
4-1
TJ
..H
AJ
cj
u
u
I—l
t—i r-l
QJ f—
r-i
QJI
QJ r-*
*-> 4-1 4-J 4-J
tn 10 V,
U
Cfl
CO
AJ
CO
4J
Xi
—
CSJ
Cfl
J 3 CU
OJ
f-l
QJ
QJ
QJ
QJ
rO
CO
*-» 4-> 4-J
10 CO Ui
CO
CJ
OJ
TJ
O
TJ
TJ
TJ
••—>
4-1 4-J
0
TJ
4-1
CU
QJ
QJ
-O
QJ
CJ
<—I r-4
CO
mmi
Xi
4-J
t . QJ
_i
CO
TJ
QJ
•H
4-4 •r-l
QJ
r-i
O
CO
• r-i
\QJ
r-<
4-J
CO
1
O
CO
CO
r%
U
CO
CJ
OJ
TJ
M
r-l
01
—
CM CO
vT
W
CO
01
00
rJ
Q
o\0
tNc^vrin-—
—
OJ —
ojrOvTin
— — — CNiCNitNcvicvifOforocoro
O
—
fNn<riA\Oiv.^
v T < f v T < T v T v T v T v T v T
TABEL 6 vervolg
Jj
,C
CM
C
IC
CM
O
„
_
.
•
"
>
-
_
CM
»
—
rZ
hi
*
,
C
r
v
rv
UJ
o*
mm
rv.
«
C
rv
OJ
<C
CM
=
«
C
O
O
.
0
C
r
Zl
c
C
2
rv
Ui
LU
C7
e
\
.
e
c
IT
CM
-C
r"
>
lu
Ui
U.
rv
mm
C*
J r l e e r .
_
or
Ui
tr
*
rv
Cr
lv
^
C O .
?
ci
H
«
a
t
.
.
C
v
-
-
W
t
_
c
M
_
C
i
r
*
^
«
.
c
M
i
n
-
>
c
c
c
e
e
e
O
c
t
-
\
O
.
«
c
c
c
C
«
C
\
0
—
—
C C e c e e C O C M
C»S
-
e
e
~
-
e
-
c
-
c
r
e
c
o
c
e
e
-
CM
r
*C
M
C
CM
CM
C
;
C
^
CM
C
C
X
.
C
i
C
C
C
<
N
<
M
C
r
-
C
C
C
C
C
C
-
»
—
a
t
« .
f
-
X
MC
"7
OJ
t— e
^
c
<
»
c
K e e r .
IO
7
t
Ill
—
UJ
c
.
m
Or
c
M
o
e
. . • « • • • ' « « " • • ' • •
"
OJ
o*
l
E
r
T
c
« a <c
— rv.
a
a cc —
-
r
>c —
2
o
o
o
r
—
v
C
M
^
c
^
-
o
-
c
M
-
c
C
M
C
c
e
o
c
o
-
,
r-
<
_
a
>c
_
-*
>
U.
U
>
CJ
~
U
CS
CL.
2
>•
If
U UJ
UrlL
x
x
c2
mi
it
c
—
IT
C
M
C
C
K
C
V
—
U
ft
>~
S£
c - c . ^ . c r ^ r v c r a c - c . - c N - ^ ^ - - - - ^ ^
O UJ
C UJ
a
x
SS >«
TABEL 6a
TABEL 6a
vervolg
1u
a
I
01
>
o.
1
X
CJ
c1o
Xui •are >
rt 01
•rj
AJ
ua
©
o
o
o
en
TJ
-Si
VJ
»r—|
01
X
O
le
ra
r-l
AJ
•v-a
c
0J
re
>
Cc
OS
in
CJ
TJ
AJ
•-J
AJ
a. Xre 3 - cn- T J . C
>
Xcj
c CO a a. C 0) •—!
0) a
ui
0)
TJ
-o
— uicn• H XCJ Xo
>
Xci > re
3 cu cfl
re
> c
Ul 0J
o
c
cfl
C
0)
•0
c00 60 —i c
00
>
u •-!
c
1
a o) OO X 3
-C
o in c Cire-re
u
01 a
re
Cx
cou 0
1 c a
-i!o Aire
XUlu O 0 X
ol 3 —
0
0
o
r
.
T
0 re
>
> >
c
^3
01 01 C re
TJ
oi
I
a
x
a.
E
o
X
re
re
> oo
—
co X
re1 •
0re
c
XUJ -j - re
00 3 0
01 M 3 re
CJo
D.c1o a o 0 0 o
o
0
o
u) o 0 S re
~
o
rereN01
U
> o
> AJ 0J X X
>
UJ
a.
a.
>
0J 0
1 a. C CO re
•c
r l re
U
0
0
1
0) 00
0
oi
0> re
01 c
O U)
Ul
re—c J-c J ^ Xo C0Ulre
re
Ul o
Ul
0
0
c
c
c
0
1
0
1
01
reo 3 rereOi reN01 K01 OO
>
0) N01
>
>
> re
X
a.
Bo
OJ
AJ
• -J
•-1
• -J • -J
AJ
AJ
AJ
Cfl
Cfl
•rl
•-J
CJ
CJ
O
AJ
Cfl
OJ
W
QJ
CJ
OJ
AJ
OJ
C
•rJ •rJ
—
©
o
I
•—J
--J
AJ
O
—
o
O
AJ
TJ
TJ
AJ
O
AJ
AJ
AJ
O
AJ
"—i
AJ
QJ
1
AJ
©
c
—
—
OJ
• -J
AJ
—
• -J
AJ
AJ
AJ
AJ
•-J
c
—
©
c
QJ
U
•rl
UJ
A-
AJ
9J
• -J
A-
O
CJ
•A
AJ
AJ
QJ
QJ
N
AJ
A-
XAJ AJ J J
CJ o X
re o
A-
AJ
TJ
•-J
AJ
CJ
AJ
OJ
AJ
r-l
Cfl I—l
A-
• -J
A-
OJ
CJ
AJ
01
AJ
Jr.
CO QJ
-r-i ki
CJ T J
OJ
•r-lX « C
M TJ
O ot n ttr-c—Ju
AJ
•rl
AJ
19
OO
AJ
QJ
AJ
OJ
AJ
re x
> cj
A-.Sr. J J
AJ
AJ
01
o a
- r i AIJ
01
oi oi >
0 - N " 0 < T i n v f i r - C O C i O - CNl Cr.
ininioinuii/iAncOAOAnvocs I O N
cx
©
C
—
— cr
©
C
—
r
c
St
a
o
c
rt
©
ctw
S
c
X
o
•a
c
re
—
—
©
C
c
©
c
c
CN.
c
c
c
—
—
x x x
.si .si
a c c
O
01
>
C
nj 3
01 01 01 AJ
i-i> a.rou xD .
x
xrtu
rtU) u-W > w
U
> Xc
01 01
re
u curt
1
ra
crort\CDi-t
OJ tQJ QJ 3
*0J Li
ra
QJ
a
t
X
0 OJ Bat
Co
C OJC
to QJC c QJC Xurt C
o Ou
txaactt tCo O C
u
at >u rt
rtrt
rtrt
raXrt
u Q a cOJ ~X
aBt 4JOJ1-. \u\D XrtXrtXrtXrt 3 3 3
c XraQJC BOJ QJc crt
•
Ui - r-i OJ X
u X
CJ ra
u X
CJ X
OJ
Li
Xu -oXCJ -ca L<rtUirt
rtrt c rar*rar^rtQJ
> > > QJ rt
cU
L4
QJ
to c to o —
X X X QJ
rn <r E —
Xu o
X
rt
cn <t B
rturtrt
rt
rt
3
QJ OJ QJ OJ OJ CJ at
tu 3 >hi
>
H
u
OJ CJ QJ
CO
to to CO
O o-v o
t
o
tfl
t
o
t
o
i-l
4O1 to o to P
3 3 3 3 3 3 3 3 3 130
a rtB rt 3 3 3 3 3 3 3 3 3
4-J
c
01 CAJ
a o
CJ
OJ
AJ
cc
-a z
c
©
c
c
c\
•> LO
— ro
ro
NJ
c
c
c
c
CA.
cx
OJ
•r-l
X
cU
o>
u
OJ
•r-4
B
C
—> ©
C CN
r-
—1
LU —
Cr
CD
c
c
c
c
<\
CJ
Q.
>>.
i-l
10
ph
QJ
QJ
Xo
to
4-1
4-J
•cH
u
10
i-i
X.
CL
C
Di rt
Xuto w> cUrt
JM X
0 Uo
tj
10
X wmi o
I Bo
•t-«
V-c
4-J
JJ-J
J*.
CJ
CO
c
ro T J T J
> -u c c
CJ
CJ
t-i
t-i
O
CL
QJ
o *->
o
6 Bo 10
cU
r-(
at
at
CL
CJ
JvJ
CL
CL
o
O
CJ
OJ
t-i
to
to to
(0
a
c\ K o m
CC O r -
—
CN
m
X
AJ
AJ
AJ
X
a. o
al
cn
01
CO
U
LJ
ItJ
4-1
Xu at
to 10
Xu Bc
rtaCt
i-j
>
ot
to- u
X(J a. QJ ~o
at
COXu to c
o
Xu in
•vat u
C
rt
rt
rt
t-r
OJ r3v
> rt
a.
X a
LJ
IM
TJ
TJ
TJ
4-J
i-i
U_l
r-i
J^
4-1
4-1
CL
CL
QJ
LJ
•r-4
4-1
4_J
l-i
i-4
TJ
TJ
LJ
1-
4-1
4_J
r-l
CNl
4-1
TJ
4-1
TJ
CN
4-1
TJ
4-1
TJ
4_J 4-1
tfl
TJ
TJ
IJ
TJ
4-1
TJ
i-i
TJ
4-1
TJ
cn
0)
01
N
CO
TJ
re o3 3c uoi
>
convtyc ~o
re •
>
IJ
UJ
--J
Ul
••J
AJ •
QJ
QJ
CO
CO " O
rv O
-AT
3
3
T>
TABEL 6a
J i H
r-J
CO
TJ
LO CO
AJ
>
c
01 01
00X•*-!
c—Ic
3
OX
Xo
AJ
AJ AJ
00
re a. oi
O X0
O oX0
X
re
o 01 oi—i oo
CA.CA.0-0 re c>
01
X
ul C
01 01 01 3 cn al cn Aloi
rJ rJ
3
3 oi00 o>
r J CO!
c
01
01
—
\0J
DOJ
hi
o
sc
—
ch
c
C
CJ u
al
c
T)
vervolg
CL
TJ
AJ
OJ
WW
t
>
"
V
Ol
t
>
^
OJ
-
<
|
C
>
O
Ol
I
I
-v.
—«
T
-o
V.
OJ
»o
OJ
mm
|
I
I
~>
o
<#
CO
ID
—•
V
u_l
O
OJ
O
-*
O
iT)
s»
O
j>.
mt
n
u")
rv
LD
^ r o - v a ^ f o o j o p v
•
•
X
—
E
^
U
O
J
*s.
*
—
J
C
J
*
^
•
O
f
*
i
O
v
«
C
•
•
v
D
O
N
r
*
v
*
•
•
O
O
O
O
a
*
•
i
^
r
O
r
*
O
»
roro^K>Ojo.-««ro
*~
OJ
mt
•o
a.
;>
UJ
X
*
z <o
C
O
-O
O
^'\J
O
"5>
"5
*i
rv —
JD
>
rv
—
ifl
3
— ^
—
Oj
m X J . t r >
UJ
oi
•J-JC
r
•JC 3
rv
JJ
QK
D"*
>
—
vj
-JO
x
O
^
T
u
3t
mt
Z
J
I
O
w
r
O
O
I
V
^
i
>
O
^
J
r
O
C
O
J
O
7
'
J
-
v
-
1
H
Z
ml
L
5
t
>
\
,
0
-
^
r
v
O
r
o
-
^
V
J
=
J
Q
UJ
T\t
_j
mt
t
^
O
^
r
^
o
X
O
^
V
^
O
J
'
O
O
J
O
i
>
^
O
£
«
J
C
^
0
?
.
i
(V
_j
_j
_j
^
>.
2 (jJ
«c : »
_ J
J
J
O
i
—
O
r
^
^
^
^
/
c
O
c
C
>
e
,
J
O
—
v
y
|
>
OJ
r
v
*
0
—
«
O
J
tv
cr*
'
-
v
O
-
V
^
t
"
1
J
*
OJ
n
^
mt
e\,
mm
-
»
_
J
*
2
—
»
5
i
JJ
-«
Or
o
5^
*
—
«
"3
V
J")
-0
—t
Oj
'
M
O
uJ
_j
OJ
-
r
o
-
*
r
x
j
-»
c
*
n
~
^
-
w
»>
C
-
—
-»
=
i
-
r
r
o
-
^
-i
T
-
.
i
i
I
r
5
-
I •<
X _)
uJ.«:
•> z
<. CT
Z. jJ
—
O.
"O
TT
X.
vC
»v
iT
_J
<a
•<
—
17
g
O
g
g
g
~ ^ z £ X : = > °
"IIIIII A
o
o
o
o
o
o
o
o
~ ^ r£ s
UJ
t—
g
O
*
"rt O
O
s
O
-
—
uJ
trt 3
s
O
0
O
O
O ^ ^ i n i n i r i o o
—J
•V
s
O
..
t-j
j
<
\
— rv
rvi rv
<£
u . •«
U J <
.
•
Z
Z
UJ UJ
•<
J ;
**
<
OJ
—
£?
LTJ
>
O
—
—
X
J
»_
>
'
.vj
t
^
c
r
t
u
^ C O i D r v .
T
V
^
c
UJ
1 V
O
O
—
St
UJ >
a
x
v
I
CT-
iZi
<
v
z
=
t
>
r
O
O
Z
—J
v
r v ^ o j r O f O r o * o o , o j « - ^ ' 0
aJ 3
Z
of
r
rv
—
O
—
m
CN
m
i r n o
n sr
io
!n
v
I A VO IN CO
TABEL7
CL
O
rv
-4
mi*
•**
to
—>
~*
v
-«
i>
<£>
ro vo
rv
OJ
X
o
->
CJ
CO
uj
3
JJ
UJ
—
rv.
-W
*9
mm
to
*9
to
•33
OJ
Z
z
*r
rv.
OJ
Z
mm
LU
_J
3
z z
uJ Z
Z <*
UJ >
•—
UJ
UJ
tn
z *
— z
Z
-5
O
— rv
•Vj «P-
IS
UJ
a
_l
JE
<
Z
<
O
_l
0.
X
o
—
o
R
O
I
-0 z
>
•
3
rv
QQQQ&
o o
o
oo
o o
o o
oo
o o
o
o o o oo o o
— vD f N m o m ~o
cvi to CN) rs)
I
UJ
X
-
<
I
VD IN i r i
->
id
I
I
A\
o o o o o
o o o o o
o o oo o
(X _j
UJ >£.
—
tvi to
—
CM
vr
m
O
m
M> r v
•> z
TABEL 8
•O
CL
«
3
CL
*0
O
*0
-o
30
nj
l
co
—•
o
"V
CM
—«
C7-
—
•o
m
dJ
-
o>
•4
m
n
ik
o
rv
^
\
-»
rv
CM
-3
-J
3
—z
O
rv
—
zz
•C
JJC
—o
Z
Z
UJ UJ
-5 <
Z.
rv
uJ
fv
-I if)
— rO
»v( >0
1
f
M
• *rt
C
OJ
> *o
* 01 QJ
C tH
U
CL
CUJ=
.O
cl
n
C
60 n r
>
nj T J
*J
•O H
(0 CD
QJ o ra - H
•H 00.-.
p
• H
3
—>
-v.
i&J
C
lO
aj
'j;
a
2
—
LJ
3
TABEL 9
O
^
O
^
M
.
J
D
M
^
—
i
C
n
M
t
O
-
J
O
C
—
.
i
l
*
40
—
l
a- -> —•
CM
\D
K.
JJ
in
o
rv
3
a
*C
'O
O
m
O
N
mm)
20
\
IH
-«
mm
(M
in
rv
m
3
t
n
J
<
—
D
r
rv
O
.
o
iT—
JO
*
r
.-.
v
r
ao
—
o
:
-i-/ -C
"1
M
in
—
O
C
>•
K->
CSJ
rv
r
—
z
rO
CM
v
.
-
N
C
M
-
^
t
M
r
v
>
l
c
M
o j o r v ^ * x o j c o i n - *
oi v . ; > j o j ^ r o u ^ o o - ^ i n
oca.
—
uU X
=3
U
—
oj
Z
h
v
-
H
-
O
—
V
«
O
<
•
UJ
u
<u
*~
X
«t
rvi
-v.
->
CT
- «
Z
-Z3
—
—
-r
«*
•<
z
•n
*v
J
LJ,
<
•>
jj
z
O
C
V
C
M
V
>
AJ
-\J
C
v
j
O
D
»
J2
>
J
O
»
jJ
_j
•«
v
t
N
^
j
L
Of
UJ
-a
•<
a
o
^
v
c
N-
f i r )
—
D
-» «
j
^
cv
^
r
v
r\j
^
c
o
^
-o
r
^
r
v
n
o
••
a
—
.Ti
T
oo
M>
Mo
> oo >
> a o
a
u
u
u
"O *o *o
S'HK'SS'H
JJg^S^S
a q d
o
O Ul-i o
OJ
QJ
i-l
X
X
CJ
n
CM
fO
V
tO
91
«l
X
«
N
« S «
t-i QJ IOJ >
CJ
>
O
•*•
•rJ
•fj
X
X
to CJ)
«
N
C-J
2
>
I
C
—
CJ
IO
N
l-
.
_t
jj
1-1 oc
JJ •r-l OC
to t-l * H
1-1
CJ
QJ
CX
iI-i
~
rj
>
N
>
4J
CJ
S
a~
r-
JJ
CJ
—
T
• *
- _T
<
CO
c
QJ
N
-
uJ
tr
^
c M r t - O * - . ^
T
J : ' ZZ
Z*.
CO
ID
c
OJ
00
n
<-4
r
1-1
i-J
X
»
CM
J>
B
u
a
C
X>
O
UJ
o
bj
C
3
3
J
s
oo
E
oo
oO
o
i-l
JJ
J J
at * H at
»H
QJ
>
C»C3>C»e
o
-
IN
CO <
Ifl
cn
O
TABEL 10
3
rv
3
O
3
-H
rO
I
I
c
t-t
CN CM
ft.
3
3
mt
I
•Xi
rv
I
CM
3
Xi
AJ
rO
i-J
E
o 2
u")
o
c > T I ore»w
Xi
Cl
o
c
01-i Cl ,
Cl TC1
l Cl
3
.3
B
o no
e
_
r
v
r
o
3
0
t
>
0
0
AJ
CO
j3
Tl
CO
01
CJ
«
CO
TJ
u
0
>
00
01
j=
c
o
o
B
CO J 2
AJ AJ
* H
x eg
e xi
C CJ C
U
01 A H CO
Cl 01 01 00 CAC U-C I-l
AJ
C >AJ O J 3
re
O AJ AJ
Tl
T l AJ CO 01
C CO
C CO g
O 01
° r?
AJ u
. 01
OJ
E
• AEJ O . O
• M-r "O" b
- J • ' O M
<u C OJ
01 At -01 AJ 01
>AJ
Ol C >
C Cl
Cl '
*
01 A J
ere
O Cl
u
1
,1
-
c
>
X
-H
x a
<i
i-J o
I
CAJ
3
re
a
ui re
oi
AJ o
"J o
o
ova
T J cw 01
(0 H •
m 2 oj
c> u a g D . r l h
Jjj
S
* A
> u
bcocreooaiNx XCO 01c 01 CO •CJa M
tc
T l CJ 00 I
c
c
>
0)
A4
C CAJ• r i O CJ - H C
AJ
M
c
o
A
J
r
l
C l C O i e O j A J O A J A j A Jo
60
<AJ T>• H M«1 W
C £ O E O C 0 C 0 > X X »
C I C A J A J B C I C J C I C O
o *—
-* at
mt
mt
mt >•
:» 7
Z
3
CAJ
•
r-
rv,
CM
•*-»
•H
o o»
00
o
— — — —
CM
a
C.
M
2
-a
X X
UJ
rv.
O
7 *—
•O
wJ DE
O
3
O
3
—
3
3
C
M
C
\
.
0
0
0
3
3
C
M
»
0
©
-
*
r
v
PO
CM
"O
0
3
3
-
«
3
©
r
v
r
0
3
3
3
C
N
a: o
uJ 3
— :r
2*> Z.
Z u_
jJ 3
(
N
is.
I
J
-
)
O
O
O
O
O
O
*
a
0
O
O
O
O
-
-
O
.
-
\
.
—
Z
*
.M
•V £
O
r
-v.
T
t>
3
Xi
<
*
^
3
3
^
0
3
^
^
0
0
0
0
3
0
3
^
O
3
9
O
M
3
0
0
C
\
i
0
0
3
C
\
l
-
*
-V.
—• rV.
•vl CM
-9
—
o
-C
>
UJ
-J
3
•v
3
i i
-7*
—
UJ
_J
^
J N
r
<
zz
UJ
—
c
3
o
3
o
r
g
o
o
o
c
—
3
-
D
3
o
3
j
v
,
r
o
x
j
C
O
o
-
O
o
'
3
O
o
0
3
O
o
-
O
o
«
'
o
M
O
o
o
JO
rv
-o
3
n n r t ^ ^ i n v o N
TABEL 11
O
o o o
^
o
Ov
«
O
o
o
o
o
o
o
o
o
o
« V
*
CM
c v j c v j o o o o o o o o o o o o o r v
a_ I
1
K5
33
0
t
f
0
l
O
0
0
O
O
0
O
O
O
*
0
f
v
.1
•
t*
M
O
T
3
3
.i
r.
U_
If)
E
'
3
-
«
0
0
0
0
0
0
0
3
3
0
0
«f
O
0
HI
O
O
0
0
0
0
0
0
3
0
3
*
0
—j ro
r
v
.
f
M
3
3
0
0
3
0
3
3
3
'
0
3
UJ
3
"
zL
ZO
—
I
JE
O
3
JJC
O
_
0
0
3
0
J
3
0
3
0
3
3
3
0
3
r
O
J
J-T
O
e
41
o
3
z •—
>
OJ
CT
>•
•< cr
00
IM
UJ
rt
c
tn
3
O
0
Cf
r
rvt
uJ
O
Z
-u
zc
or
o
uJ
—
3
cn
^
0
0
0
0
0
3
3
0
0
0
^
*
0
OJ
o
CO
rt
3
—
O
—
3
O
3
O
O
O
O
O
O
O
O
O
t—
!
e
,_j
ro
o Itc
CJ
CO
3
C
N
J
0
0
0
3
3
3
0
0
0
0
0
u-i
UJ -jD
O
Z
LvJ
0
c
4-J
OJ
CO
10
<
Z
oJ
u.
CO
60
00
3
O
J
3
3
—
0
0
0
0
0
0
3
3
0
0
»
z
uJ z
0
_J
UJ
4-J
_J
10
O
IH
QJ
00
OJ
O
_J
iO
O
3
0
O
3
3
0
0
0
3
3
0
0
*
">
3
oJ
•n
•za z
0
0
3
3
0
3
3
3
O
3
O
O
"-i
O
4-J
(0
4-1
>
QJ
-> 3
OJ
OJ
•VJ
<
O
3
3
0
3
3
3
0
0
0
0
3
3
•H
OJ
3
jj
X
OJ
QJ TC3
QJ
CO
CO
QJ
GJ
UJ
-j
0
0
3
3
3
3
0
-
^
0
0
3
10
U
UJ
T
J
O
UJ
in
C
C
C
3
C
C
0
3
0
0
0
0
0
1
CO
T
>
CJ
t-lrt
>
N
14-1
O
H
CJ
QJ
pi
tu
_J
•U
<0
>
CJ
QJ
M
c
rv
o
—•
t r > 3
3
3
3
'
v
X
'
3
>
-
4)
C
QJ
c
TD
3
JJAC
M
id
l-i
QJ
>
a
>)
60
QJ
OJ
ac
0
I-l
fc»
U4
QJ J0 J
OJ
B 4-J
o
a
CO
c
QJ
B r-i
4J
CJ
M
C
QJ
U4
n
co
CJ
UJ
UJ
O
QJ
4J
C
CO
OJ
UJ
>
•t-i
T5
C
QJ
QJ
00
UOJ
CO OJ 4J
OO • H
UJ
aUJ
>
to
4J
-M
rt
rt
c io 4Jto
> 3
to
4J
E
u
4J rt
OO cc J *
^
JD UJ
ID
C 4J to •T-i
o j J t-J
> rt
ccC
>>
M
1 i-j SCO
c
1- •
JD
HCC
o to o oortto
X rt
m
o
o
o
o «J sT
o o o CO
vO vO
CO
o
10
U
Ui
CO
CJ
OJ
QJ
QJ
)-<
X
^
lM
O
to
"-.
r-4 QJ
•M
* 0 T3
X
C
r-t CJ
QJ
H O C
J - CJ U » H
QJ
QJ
CO
JJ
CJ
6
C
CJ
«
UJ
JJ
U-j
O
4-J
O
•rJ Jx!
CO
0 0 U4
X
0
>
QJ
60
fM
CJ
4J
T
_j
UJ
OJ
QJ
QJ U J
00 O
a.
Z.
—
QJ
O
S*
UJ
0
9
1-4
<U
O
>
4-J
«
CC
c
Uj
U
4-J
4J
3
jj
UJ
O
>
QJ
QJ
TJ
6 0 14-4
CJ
•r4
_J
—
H
CJ
3
/—s
to
UJ
C
3
CJ
QJ
VJ QJ u
13
6 0 QJ
60
C
CO
O 4-J
10
JD
O
C
01
4-1
JZ
X M
UJ
rt
•M
>o
>
c
4J
o
o
to
*
o
c
C
Uj
u c
IM
IM
U4 4J 3
rt
5
JD
o c o to 4Jn 4Jc * J TDc
KJ T-i
> UJo £rt
c
-t
,
CS
OJ
UJ
QJ
l-l
3
O
rt
3
NuJ CO
_l
60
OJ
M
•iJ
1
CU
6
OJ
TJ
C
OJ
T3
OJ
OJ
T3
CJ
0
C
60
—
CN
CN
-
c «
>
TABEL 12
CN
CM
ON
-o
CM
*
CM
I
CM
a.
Ol
-4
3
01
rv,
uo
^
I
OJ
t
©
•**
ao
01
^
oi
.jj
rv
OJ
O
CM
ro —
uJ
Oi
I
Si
"O
«"•! CO
—
CM
CM
rv
—i
*r
—
o
ro
rv.
—
ro
oSbc
—
c
53
-•a
o
>•
—
X
JE
jj
©
UJ
2
T3
UJ
3
->J
X
00 A J
CO C o
AJ
B
2
—
O
X
3
tt
c
'
JZ
co C
CJ
OJ
M - l J
>
5 *-»
> fl
. Z
3
uu
X
:J
c
j^
o
CJ
JZ c
c o cu
Z
—
•jJ 2
- J
X
_J CJ
•H
w
cu
!> J
CJJ
QJ
JC
cj
>
>
OJ ••J
lu 3
rt I-I
O
X
J *
U CL JD
Qt O I> J*:
o
' H
C
OJ
.r-t
OJ
OO
OJ 00
q
C CJ
4J -c-l T3 C
n> "
-
w o j n u . O " J « a )
tuJJtuOS3AJJ)t:
2 3
X —
CO
"O N
D
C C CO
xre
co xoo
c ure
eaj x)
at « c
rtc oo re
_ &
•u co uco S
m
co M
re w
c
•
C
S
>
e
OJ
.
j*
jD
C
c
*o
0) 3
Tl O
•<-> J3
•<-<
N
OJ
B
rt
> CJ
6,
O Cl J
•J J ^
JC C
• H CJ »H
c
OJ
C
B
OJ
OJ
rtrt
rt5 Coo cC c
J J C fl <ri )4 fit
-a
C jz
rt
x
CJ
to cortuu
Si
•*
JZ
cfl
A.
Oj GO
CO *
O . H C *J C
N CO
CO
3
—
uJ
X
OJ
C
LO
—
3
2
CO
AJ
w
AJ
A.
>
o
oo o
3 C
O
c
U
O
CO
U
o
c
>
CO
re
E
V 3
JJ O
AJ". CL,
AA MC W
s
O 1—
Pi H
. 5 j i t i , c i o o j i a > J J 6
CN*
cc -a- «"c c© r*.
eo
x —
T A B E L 13
3
—I
3
-
*
OJ
O
3
to
tf>
-T
U_
4f>
fM
—-
K>
—i
*-i
—
o
—*
0>
CNJ
—
3
in
^
—«
.n
o<
JJ
v
<o
V
©
CN
»o
—
3
*
—.
—
—«
3
c
N
•M
m
tfi
*
n
^
3
C
0
0
^
3
O
3 —•
ro
d O
—•
m
ro
IO
ao
3
—•
3
>oO
v
o
O
ro
j
—
111
«
—
«
CN
N
tN
«-«
to
—
or z
—
UJ
f
"
N
j
O
3
•o
-n
-
^
^1
•o
0
0
3
0
3
3
3
—
3
x
Z
««r
•r-l
-H
oJ
to
•< z
z
in
r \ » | s , » O t S .
OJ
•*
—»
«
—J
rv
-O
n
•c
to
41
01
•H
c
;\
^
co
CM
—
CM
rv
CNJ
z.
UJ
«-<
«—•
CN
OJ
Ji
• r-|
•M
M
OJ
01
B
01
B
O
3
uJ
rr
«
X
e
01
O
01 U
60 n
S
01
H
o
«
ji
a
CM
TJ
JJ
B CJ
CJ 01 CO
O
O TJ
O TJ «
JJ TJ
rt rt
o w
0) «•<
e
>B 0
Tl
T J • rt O 01
rrt
- H 01
a) • 5
U 0J
X
1
° TJ
Tl
Tl
s co J J •rt
» E
o> s
J i -rt 01
oi o
a •rt
X X
» J AJ
B B
B fO
o 0
o 60
01
J3
O JJ
rt
CJ
3
tO
.
B
«rt
-'•s •rt
U c*J
CO r-l
3
O
C X
a
O
CJ
a
> r-l
CD
B Tl
«
> 0)
B Ji
CJ
a
Ji
w.
H
01
»
C
CM
<
•H
o
•H
TJ
01
«
B
a
>
UJ
o J JD
Ji
"-i J J -—*
M
a
*x <
— >
->
m
— -o
•vi "O
<
c
z z
UJ UJ
_J
3
_I _J
O
CM
to
60 T J
B c
- H o:
H JJ
a, V;
TC
H ci
O >
0 CO
01 •rt
X i
TJ
•n
01
JS
TJ
B
01
4J
JJ
a)
rta .
O
C
o
— CM c n
- r cn
vo
01
»rt
JJ
a)
JJ
B
lev
-rt
rt
O
01
Ji
-r-,
.rt
rH
eg
08
C
01
e
01
J J 01
co 60
»rt .rt
3
rt
••""1
01
B
>
o
o
r— CTC
3
•a —
Z
JC
T A B E L 14
n
n
i
3
u_
mm U
D Z
*~>
in
JD
CM
•
CM
m
1
CM
CM
r-
—
CC
^
rv
<C
«T
V
-«
V
^
•
eg
*4
o
•
o
•
»
-M
3 £3
2 -*
—
Z
DC
- J
z
z
z
-r
-<
u
UJ
C/>
Z uJ
«
z
UJ
—
r
>
Or
f>
—
T»
—1
I
•3 —
^
\
T
C
^
f
O
O
T
T
f
\
.
C
_
.
C
C
X
J
"»T
_?
->
/)
*
-
Z
u J C f l J
> j t r z z
<
— —
—1
I
CN
Cfl
_
~
^
~
,
r
.
u-
rv
c r - ?
J
W
C
J
J
0 " - i 3 3 c o
^
oj
S
cC t—1 O
60 —
• < CX *J
UH
—
_l
5
0 - c v i m < r i n ^ r v o N
1
—
-j,
—
T
O
•
o S O H > e
•
u .-I T l T J *0 OJ O
OO
C H rH H J 3 -H 1, " *
C j = O O O I - t 4 J C L l
Q ) 0 > > > C U 3 « C J
c « a i c c C P ' O i - t >
c C - ^ O O O O v M u D O
-
71
-
z
o
TABEL
oo
ro
to
o
t£
mm
—•
CM
CM
P4
CM
O
-*
mm
o
—.
CM
CM
CM
3
•
FQ
*r 9
-< o
—
I
oO
ao
O
—
-H
3
^
O
CM
CM
—.
ao
iO
rv
-*
JD
CM
3
f\l
O
—
mm
mm
tO
- «
•—
O
r
O
C
M
O
O
O
f
M
-
H
JTi
j .
O
O
3
3
—•
—•
J-»
C
X
-I
2
X
LU CS
cr —
—
7
uJ
1
2
C
—
"3
3
ic
CO
2
UJ
W
JJ
_J
<
'
O
OX
O
CM
O
iD
C
2
J0
r
D
—
I
M
D
'
O
—
—
•
O
—
tt
X
O
" M C M C M
-V
s
O
O
O
C
M
r
M
'
OJ
1
O
o
O
T3
w
JJ
X
—*
CJ
•H
c
O
30
©
3
—J
«•*
o r>
•n
C
O
C
\
)
»
s
.
«
-
"
C
T
>
0
3
C
M
'
O
r
<M
N
J-»
•rJ
o
3
CM
\
J
c
OJ
D
t»
X
oo
4J
OJ
c
cfl
cfl
^
C
*
CJ T J
00
•
C
QJ
*H
00
*
»H
C
N
O
JJ
C
QJ
TJ
QJ
X
00
—I
*0
C
cfl
JJ
x
u
j*:
JjQJ
<H
•-> to
«
cfl
>
00
JJ
QJ > OJ
TJ
TD
c u e
CJ
TJ
OJ
tJ
ffl
» 00 o
c
^
C
*-»
*-* B C "O CJ 0J
CO X
tl)
o CO mm j * Ui
JJ
CJ " O u j
0
00 O
OJ X
«
QJ C WM U tt
> X
*~>
H ' H
O 4J
C
C
C
•H
O O O
U
S
00
tt
g
'3
3 - 1
CO
3
—
UJ
cr •>
3
2
ul
I
t—
a
2
<
—
tO
TABEL 16
•O
i
3
—
<Q
-<
CM
O
.M
tO
H
SI
if)
I
JO
K.
a
IN.
«0
JO
CNJ
I
mm
m*
-*
ro
co
—i
CM
3
1*
C
W
in
f
i
i L
A
CN
O
z
X
o
O
i t
Z
c
H & t C i O
> t o o * r o
^
cc
o
o
rc
•
*—
00
oo 9
QJ
•6
00
•H
rv
cc
CN
^
—
9
AJ
M
"v
c
CO
CO
4J
M
re
re
>
c
4-J re
>
CO
re
> CJ
e
CJ
N
*o
p
CJ
c
QJ
-B
U
•
_J
3
->
-4
QJ
^
C
CO
TD
B.
>
re
CJ
0)
oo ••—1
0
TD
QJ
•Q
<4-l
o
CO
l-i
CJ
>
QJ
4-J
cn
|
«
tn
P
.-1
U
*TD
jJ
o
QJ kU
R
2
U
P
OJ
OJ
cn
00 >
•
9
4-J
4-J
QJ
CJ
E
E
QJ
C
• i-*
N
reCQJ
rX
QJ
CO
>
C
to
CO
o
< tr
tr.
_
tn
TD
00 oo 00
C c p P
L|
QJ
tJ o
D- 1X
re
re
QJ
CJ
reC u
CO QJ h
reCtO
CO
re
re *^
-rH
u
CN
QJ
QJ
Id
to tt
> >
B p
TD
TD
-T
i n ON
at
mt
mx
D»
n
TABEL 17
K5
X
Oj
X
3
O
O
3
CM
3
3
o
1
o
O
O
ro
UJ
ro
rv
rv
3
o
Ol
eg.
UJ
Ol
iD
o
o
o
3
1
*
«
«
3
•JO
3
o
©
©
-
o
-
©
o
3
3
o
©
*
*
«
©
JJ
CO
••1
3
O
—«
rv.
3
mt
—*
"O
kil
-
3
o
—«
Ui
3
*
OJ
CM
—*
o
OJ
o
o
O
3
rv
CO
CO
ro
ro
•
X
<
"C
3
rv
m
3
Ch
IO
©
rO
©
to
•
JT
rv
O
•O
UJ
r
3
CO
OJ
CM
CM
Ol
-
•c
ro
o
t>
©
-
3
•O
wD
CO
•-"i
mm
*y
V.
40
D
O
•
T
•tt
o
—
I
CO
3
ro
3
©
CO
Ml
©
n
ro
ro
O
mm
1—
rJtC
or
_o
o
>
>
a
3
t_>
3
UJ
-C
rs.
oJ
3
rjx
CO
rv
o
z
rs
z*
uO
rv
*r
Ui
_
SO
z
rv
O
JC
tfj
O
uO
Z
>•
X
z
UJ
CM
3
o
O
-
3
o
3
3
UJ
er
9
vO
o
t>
>
3
u J CO
•V.
£>
x as
UJ
<
ui •<
j
u
tO
3
<
or
—
U
o >•
z ~>
c
01
-1
—J
NO
3
e
JO
3
e
3
3
c
3
©
rO
n
r>
mt
3
O
3
3
3
N
sO
o
3
3
-
C
O
O
-
o
O
©
o
01
n
OJ
«i-l
CM
or
OJ
1-4
01
CJ
—
- J
J
fB
—
f>
CM
3
z
O
O
'
o>
a.
^
c
C
O
O
CJ
CJ
OJ * a
*o
01
00—
VT
/»v
u
0)
QJ
e
a
UJ
to o
<y
I-i
O-UJ
CO
O
Ifl Ci
I-l I-l
CN
w
e
C
01 0>
T j T J CJ
C
0 JJ
O
0 co
i i l
00 00 M
0)
. — v»
>
T
U>
ro
rv
X
3
4J
4-J
6
a i
a o
JJ
m
ft
C3
|.
*M
00
ro
C ^
Jd
—>
UJ
•
13
oi c o
jj
_»
O
3
CJ
mm
QJ
0
- J uo
— «o
•vi r>
•o
c
o
I
<: <
— •»
-tr
X
*0)
—J
—J
_J
cr or
-3
-
6)
-J
Jt
<-
C
z z
—
_l
«r o
•
->
?
aJ
• * CD
tt
Z
o
uJ •""
_ l —i
Z
T
_J
•v
OX
MB
3
•V
o
_j
*— u J
uJ CO
T •—
ul
Z —
1
z
•<
3
—
UJ
_J
o
—
_J
<
CM
•n
If.
er
CT
r—
o —
UO C O
ON
T A B E L 18
rO
(X
'3
©
JO
m-t
1
rs.
—t
3
rv
O
©
-«
^
uO
CM
ro
co
l
rv
CM
1
rv
<3
O
o
»
CM
~«
—«
in
rv
CM
rv
to
ro
uO
rv.
m
•
CM
CM
ro
—«
k—
s:
3
£
j
*
>
CM
JO
O
IO
X.
o
O
;>
—
O
CO
—
oJ
3
O
CJ
e
01
JS
oi
H
J3
UJ
3
tr-
<.
c
01
3
j>
Z
DT
2
3
<
Mc
JT
—i
-o
•H
N
_i
<
M
O
o
3E
2
O
UJ ' v
1 7
rv
0>
—
uJ
-I
—1
•X
*—
2
mt
CM
—
-<
>
ca
z
o
•t
—
o
rv
c
m
•
—:
60
B
0-
>
a
QJ
CJ
*
Cfl
CJ
c
OJ
s
OJ
Uj
O
T> fX.
LO
•< or
—
UJ
UJ
X
CO
X
QJ
-H
to T J (A
o
cx
u
c
CO
C
CM OJ
0 JjT.
C
e
01
_J
01 0)
00 00
o
3
QJ
CO
cx tn
'3
UJ
e.
"H
JC
01 u
• D cn
•
TU
—
2
C
01
ttTD
*>j
JJ X
01 a
-0
c
•M
-o
CO
H
s
•
JJ
c
c
QJ QJ
cd
o
60
(J
0J
u
CJ
_l
a
>
01
OJ
•o
CO
jrj
60
MH
"TJ
2
jj
_
M
•
T
—i
"V
—
>
z
l(J
_J
_J
O
N
—
QJ
QJ
QJ
JZ
cj
C
QJ
N
CA
j :
o
Cfi
Cft
60
c
di
CS
fr
01 Cfl
C
cfl
ecl
01
•o
ha
—
a
cn
• rJ
c
cfl
01 01
CJ
u
cfl cfl
>
H
3
s
S
N N
CN
cn
cn
QJ
QJ
lCO
in
cx
ca
N J*
•a
TABEL 19
o
jj
-o
3
J>
—
—
>
rs,
10
o
rv.
o
•4
V
t>
O
"O
O
-H
-O
-o
©
3
K
B
(O
_
-«
w
^
•
—»
O
-
W
"*
—;
e
a
FO
ai
c
01
3
<
—
"*
-
5
C
3
z
->
5
•°
uj
<
—
3
«>
O
O
,
< j j
»
r - T
^
^
.
/
2
-
*
-
^
2
^
n
c
o
o
3
j
*
1 7 1
QJ
-z
^
«j
.HC^C
-> m
—
CM
-
-
(x
o
oe
—
o
">
.
M
*
_,
d
_
u
o
*
3
O
Z
O
Or
—
0)
N
•—
—
w
j0
J> O M
w
«
B
rt B -O J i
o 0) 00 G rt
_i
"
I X
»rt 0)
JJ
O
o
O
0)
*o
OJ> 4-t
ffl
0)
X
<J
S
>
O.
_ c c
O J«- ->
U-i cO
CO CO CO CO 000 <fj
CA
Q in m a
c
—
BOJOJCJjaJ
x i "D T ) T )
O O
00 tt
O
O CJ CJ 4J
CA lA CA CD
>
0
mm CVI CO «tf UO ox
TABEL 20
•
0
-
o_
0
to
Ifl
CT>
0
0
0
0
0
3
-
0
o
-4
I
E
o
£
O
K
I-
C
M
uO
rO
fO
-«
ae
o
:»
UJ
o
eC
u
H
mi
a
in
0
OJ
»—
c
<
:OJ
<©
mmi
0
z
rs.
•9
—
o
O
—>
—
•w
Z
Ul
-1
-J _l
< <
*— •>
Z ui
••r tn
UJ
_J
z
-»
—
rt
i i
O
T
C
O
~
fNl
o
—.
— o
CM
o
*o
a_J
z
—•
r_>
mi
-j
«
•<
< or
UJ
0
OJ
10
to
rt
00
c rt
:QJ
> CJ
•H
•-J
00»H
C
TJ
e
QJ
jr.
00
u a. o
O O
OJ
00 U J
-H
00
•JH
0
JJ
C
OJ
CO u-.
0
00
J J QJ
>
QJ OJ
t-l •-* . - J . H
0J J J o . 0 0 C
Trt
J
JZ
o
0
o
u
o o
u
o
m
>
0 B
T J
o oo
lJiJ_ . Q J . r J
QJ -rJ T3 00
CJ
0
•H
"H
0
M
QJ
3 Ll
JJ
N
M
J>J U O
0
O 0 t-i
O O O OJ
TJ
TJ
TJ
>
TJ
QJ
OJ
_J
JJ
CA
cj a
OJ
00
• « t00 CO
• -J CO
•— - 3
J_l —
'0 T
LD
o>
tu
O
<
o
o o
o
JCO
J
IJ OJ
H
01 >rl
Cv - H
rt Li J J
C T J c cjrtu j
0J
«
H
J
D •«-*
• H
E • -H E CO 00
o- H
01 O
|U
- CO JZ *~* u
—J
CO
>
J-I
I
at - J .
• - J I-J
_j
z
OJ
01
UJ
UJ
O
z
jj
CD
JJ
~ - » OJ
z z
u.'
o
Ui J J
P , QJ
Z
to
*3
0
M7 OJ
-Q JJ
JE
rs.
*
0
_J
<
Z 3
uJ UJ
CP —
0
01
JJ
ul
0J
00
O
JJ OJ
E
B
S JZ
O
3
m-i
CJ
QJ
OJ
W TI T? TJ TJ
S * H mm - H mM
—
<N
CO s T 1T» VO
— •*
T A B E L 21
jaar
*
volgnummer
maand:
01 t/m 12
datum:
01
dag:
1
t/m31
t/m7
tijdstip:
00.00 -
24.00
situatie
plaats
(hectometer)
totaal
aantal
vlag
type
laa dverm./draag
verm.
ledig/geladen
motorvermogen
veroorzakend
schip
radar
gevaarlijke
stoffen
vlag
type
laadverm./draagverm
ledig/geladen
motorvermogen
veroorzakend
schip
radar
goederen
gevaarlijke
stoffen
vlag
type
laa dverm.
ledig
/
Idraagverm.
geladen
motorvermogen
veroorzakend
schip
radar
goederen
gevaarlijke
stoffen
vaartechnisch
menselijke
factoren
schip
lading
en/of
uitwen
AARD
dig
VAN HET
ONGEVAL
ptrsoonlijk
o
—1
o
_>
Uj
o
letsel
schip en/of
IJJ
vaarweg
-C
o
lading
en/of
#-
vaart
O n d e r z o c h t op s a m e n h a n g
milieu
Fig. 1
RELATIEDIAGRAM
SCHAAL:
RIJKSWATERSTAAT
DIENST
VERKEERSKUNDE
HOOFDAFDELING
SCHEEPVAART
get.
4
qez.
Nr.
76.9
225
/
/Lobith'
r
\
s
—V
220
van Brienenoordbrug
175
150
Vol keraksluizen
125
i
c c
— cu
200
100
sf
"3 X
r e g r e s s i e l i j n : y ; 6,9x - 33 4,6
correlatiecoef.:0,83
s t a n d a a r d a f w . 223 ongevallen
> -Q
175 cn —
1
150
* S'-e
5
* o.
< c «»
CL
100 J
c
tl
a
C
C
«
I
-C
u
rS
>
c
79 '80
Volgens
telmethode
DIENST
Volgens
telmethode
C.B.S.
VERKEERSKUNDE
G esc hat op grond van bij daglicht verrichte
N.B.
Volgens
telmethode
C . B . S . wordt
geregistreerd (voor
Lobith echter
Volgens
v/d
telmethode
DIENST
een
als
tellingen
duweenheid
n
bakken
als n*1
vaartuigen
n vaartuigen).
VERKEERSKUNDE
als een
SCHEEPVAART INTENSITE I TEN OP E E N AANTAL BELANGRIJKE
T E L P U N T E N EN DE ONTWIKKELING VAN H E T A A N T A L O N G E V A L L E N IN HET ONDERZOCHTE B E N E D E N R I V I E R E N G E B I E D
RIJKSWATERSTAAT
DIENST V E R K E E R S K U N D E
HOOFDAFDELING SCHEEPVAART
met
vaartuig.
F*. 2
SCHAAL:
B«t.
Nr. 76.9
uur
^^•"rriaand
jan.
feb.
mrt.
apr.
mei
jun.
Jul.
aug.
sep.
okt. nov.
0 -
1
2
1
0
1
0
0
0
4
2
1
2
2
1 -
2
2
2
0
1
2
1
1
1
2
0
1
2
2 - 3
0
1
1
2
0
1
1
4
3
3
1
2
3 - 4
0
0
1
0
3
0
1
1
2
3
2
4
4 - 5
3
2
1
1
2
4
1
1
4
4
2
1
5 - 6
5
2
3
9
6
10
5
©
6
18
12
Q
©
©
,"8
1
4
2
3
4
4
2
10
7
1
4
3
4
1
1
4
/
6 - 7
6
7 - 8
1 1
7
y
©1
y
®
(J)/ 6
8 - 9
F
v
©
1
•
yl—
6
—_v~—
9
4
5
8
2
4
7
4
14
10 - 11 " 6
9
5
3
2
6
5
2
3
5
9
7
11 - 12
9
5
5
6
1
3
3
3
3
9
8
7
12 - 13
7
8
1
7
7
5
2
4
8
7
10
13
13 - 14
8
8
7
7
8
5
5
5
3
5
12
14
14 - 15
6
2
10
7
1 1
7
4
6
3
2
13
9
15 - 16
2
9
9
2
6
5
7
4
9
10
16 - 17
J5
3
7
3
5
8
1
6
7
8
v©
•\ 1
4
4
5
6
7
4
8
2
6
3
3
5
2
3
4
3
5
3
1
1
3
m
N
—,.„»•>—
OP
• donker
-1 1 10
•5
9-10
ZON
dec.
-©•
i licht
1 1 10
7
8
ZON
17 - 18
ONDER
18 - 19
1 1
19 - 20
10
8
©
20-21
5
10
1
21 - 22
3
6
3
22 - 23
1
1
1
2
3
1
4
23 - 24
3
1
0
2
1
2
1
ONGEVALLEN
UREN
0
VERDEELD
EN DE VERDELING
OVER
4
14
4 /f ©
/
3
9
13
7
7
9
4
3
5
2
2
2
4
4
0
1
7
2
3
1
2
DE MAANDEN
VAN'LICHT
EN
EN
schemer
©
©
©H
©©©©
schemer
y donker
Fig.
DE
DONKER'
SCHAAL:
RIJKSWATERSTAAT
DIENST V E R K E E R S K U N D E
HOOFDAFDELING SCHEEPVAART
get.
gez.
Nr.
76.9
5

lees hier - Rond- en Platbodem Klassenorganisatie

THEODORUS HERMANUS EFFING WILLEMiNA

Varend erfgoed stuurt aan op nieuwe toekomstperspectieven

1b Catalogusbladen - Hijswerktuig

315476 (14.31MB)

CAO schalen minimumloon per 1-7

verslag Hasta La Vista - Wijk van de maand

Nieuwjaarsboodschap An Verlinden - Duffel

Presentatie

Polytechnisch Zakboek