Kerkinformatie
nummer 226 • juni 2014
Zorgzam
e
kerk
Anders kijken naar ouderen • Legerpredikant weespiegelt
de gewone wereld • Dogmatiek is niet dogmatisch
2|
Internetnieuwtjes
Zorgzame Kerk
worden?
Tegen lege kerken
Gewoon Pinksteren
www.herbestemming.nu
www.bijbelingewonetaal.nl
Het behoud van religieus erfgoed staat
volop in de belangstelling. Er leven
veel vragen op dit vlak: over fondsen­
werving, behoud, onderhoud, en herbestemming. Een lege kerk kan een
blok aan het been zijn, maar er zijn ook
interessante initiatieven te melden.
Belangstellenden kunnen zich sinds
kort abonneren op de digitale nieuwsbrief ‘Agenda Toekomst Religieus
Erfgoed’. Bekijken en aanmelden kan
via deze website.
Wie het Pinksterverhaal alvast wil
opzoeken zoals het wordt afgedrukt
in de Bijbel in Gewone Taal, kan hier
een e-boek bestellen met het verhaal
uit Handelingen 2. In het e-boek staat
ook het lijdensverhaal uit Johannes,
waarvan delen al tijdens The Passion
in Groningen zijn gebruikt. De
complete bijbel in eenvoudige en
begrijpelijke taal verschijnt in oktober.
Alles over de uitgave staat op deze
website.
Geestelijke zorg Defensie
Caravanclub van
50-plussers
www.kerkinactie.nl/zorgzamekerk
Zorg en zorgzaamheid behoren tot de kern van
samen kerk zijn, midden in de samenleving. Waar
de nadruk in de zorg steeds meer ligt op de eigen
kracht van burgers en hun sociaal netwerk, dreigen
mensen met een zorgvraag in nood te komen.
Financieel en sociaal, door gebrek aan zorg vanuit
de overheid, gebrek aan mensen om hen heen en/
of overbelasting van mantelzorgers. Wat betekent
dat voor de rol van de kerk in de samenleving?
De Protestantse Kerk/Kerk in Actie zette het
project Zorgzame Kerk op onder het motto ‘Als
kerkelijke gemeenschap zorgzaam zijn voor hen
die zorgafhankelijk zijn binnen en buiten de kerk’.
Onderdeel van Zorgzame Kerk zijn de deelprojecten
‘Kerk als Schakel’, ‘Kerk als Knooppunt’,
‘Zorgmaatje’ en ‘Belangenbehartiging’.
Het project zoekt pilotgemeenten die mee willen
doen aan een van de vier mogelijkheden die
Zorgzame Kerk biedt. Wilt u ook een Zorgzame
Kerk worden? Neem contact met ons op en
doe als een van de eerste gemeenten mee. Uw
gemeente zal dan als proef dienen voor andere
kerken. U krijgt professionele ondersteuning.
Op de webpagina’s vindt u mee informatie en
contactadressen.
Een website voor uw gemeente:
te moeilijk? Te duur? Niet haalbaar?
Kijk eens op www.protestantsekerk.net!
www.dgv.nl
www.chrcaravanclub.nl
De Dienst Geestelijke Verzorging van
het Ministerie van Defensie heeft een
nieuwe website. Daarop staan ook
de pagina’s van de protestantse loot
aan deze boom en bijvoorbeeld de
gedragscode voor geestelijk verzorgers
bij Defensie. Krijgsmachtpredikanten
ondersteunen militairen en hun familie/
relaties bij geloof en zingeving. Zij verlenen pastoraat namens hun zendende
kerken en gaan voor in liturgie en bezinning. Zie ook het artikel op p. 14-15.
De Christelijke Caravan Club bestaat
uit actieve caravanners en camperaars
van 50+ die samen willen reizen. Samen, omdat dat meer mogelijkheden
geeft bij excursies, een band geeft en
je met respect voor elkaar ook samen
je geloof kunt beleven. Op dat website
staan reisprogramma’s, voor- en
najaarskampen, reisverhalen en alles
over het lidmaatschap. En ook alle
digitale nummers van het clubblad
De Wegwijzer.
Colofon Kerkinformatie 226 – juni 2014 ISSN 1380-460X
Kerkinformatie verschijnt elf keer per
jaar als officieel orgaan van de
Protestantse Kerk in Nederland.
Algemeen adres
Dienstenorganisatie Protestantse Kerk
in Nederland, Joseph Haydnlaan 2a,
3533 AE Utrecht, Postbus 8504,
3503 RM Utrecht,
telefoon (030) 880 18 80,
e-mail: [email protected].
Kerkinformatie • juni 2014
Abonnementenadministratie
Abonnementsprijs e 20,- per jaar;
buitenland e 27,50. Vanaf 35 ex.:
e 17,50 per jaar. U kunt zich als
abonnee opgeven en afmelden bij
de Abonnementen-administratie
Kerkinformatie, Postbus 8504,
3503 RM Utrecht,
telefoon (030) 880 17 25,
[email protected]
Dit blad is voor visueel gehandicapten
in aanpaste leesvorm verkrijgbaar.
Voor nadere informatie CBB,
Postbus 131, 3850 AC Ermelo,
telefoon (0341) 56 54 99.
Redactie-adres
Kerkinformatie, Postbus 8504, 3503
RM Utrecht, telefoon (030) 880 14 17
(di, wo, do). E-mail: [email protected]
Advertenties: zie achterin aan het begin
van de advertentierubriek.
Redactie
Rian Binnendijk (hoofdredacteur),
Janet van Dijk, Sandra Haverman
(beeldadviezen), Marloes NouwensKeller, Marieke Riedemann, Henk van
IJken en Frans Rozemond (eindredactie).
Basis vormgeving
ReproVinci, Schoonhoven
Opmaak
Ladenius Communicatie B.V., Houten
Druk De Groot Drukkerij, Goudriaan
Kerkinformatie op internet
www.pkn.nl/kerkinformatie
Overname van artikelen wordt op
prijs gesteld, mits met bronvermelding.
Overname van foto’s in overleg.
|
Inhoud
Ten geleide
De burgerlijke gemeente wordt in
2015 verantwoordelijk voor de
jeugdzorg, de organisatie van werk
en inkomen, en de zorg aan lang­
durig zieken en ouderen. Over een
halfjaar is het zover, de gevolgen
worden steeds duidelijker. In dit
nummer vindt u een aantal bijdragen
die daarmee te maken hebben. Hoe
reageer je als kerkelijke gemeente
op deze veranderingen?
Zonder naar vroeger terug te verlangen, willen kerken die waarden opnieuw uitdragen, zo blijkt ook in dit
nummer van Kerkinformatie. En dus
nemen veel gemeenteleden hun
aandeel in mantelzorg en bezoekwerk. Het bruist van de ideeën: Kerk
in Actie begint het project ‘Zorgzame
Kerk’. Ouderenwerkers bespraken
onlangs wat je als gemeente kunt
doen om eenzaamheid tegen te
gaan. In Gouda functioneert een
burennetwerk, in Utrecht een kerkmaatjesproject: de kerk als ‘oefenplaats’ voor de participatiesamen­
leving. En omgekeerd. Gemeente­
adviseur Peet Valstar vertelt over
een WMO-avond in Nagele. De
wethouder daar verwelkomt maar
wát graag diakenen in zijn sociale
wijkteams. Want die weten wat
er speelt.
Diaconaat
Opnieuw kijken naar ouderenwerk
9
Symposium
Leven met angst: ‘Jouw verhaal doet er toe’
10
Kerk in Actie
Studiedag Diakenen en mensenrechten
11 Pastoraat
Project doventhuisgemeente
14
Pastoraat
Krijgsmachtpastor representeert het gewone leven
16 Samenwerken
Zeeuws-Vlaanderen trekt een ‘Spoor van geloof’
17
Gemeente
Kerk in Stiens brengt jarige 75-plussers samen
18
Hoezo Zending?
‘Zending betekent vooral naast onderdrukten staan’
20
JOP
Droomavonden in Friesland
22
Kerk en Israël
Handreiking Israëlzondag: ’Zoeken naar erkenning’
23
Kerk en theoloog
Dr. Jan Muis: ‘Dogmatiek moet kritisch zijn’
24
Servicepagina
Zorg op de website
25
Kerkbalans
Geld werven is weer leuk in Almelo
28
Synode
Synodeverslagen 24-25 april 2014
bi
j
d
Frans Rozemond
eindredacteur Kerkinformatie
4
kerk in actie
Toen de verzorgingsstaat kwam,
waren mensen niet langer afhankelijk
van de diaconie, schrijft ds. Karin
van den Broeke in haar Kroniek.
Waar mensen tussen wal en schip
vielen, bood de kerk hulp ‘onder
protest’, want de samenleving zou
borg moeten staan voor het welzijn
van allen. Intussen keert de wal
het schip: de kerk wordt zich ervan
bewust dat diaconale waarden als
solidariteit en barmhartigheid in
onze samenleving onder druk staan.
3
Rubrieken
e
6 Kroniek
co
ve
rfot
12
Mensen (inclusief predikantswisselingen)
13
Daar in Utrecht
29 Collecten
o
30 Bijbelteksten Taizé
31 Advertenties
Mantelzorg is een van de uitdagingen voor het kerkelijk ouderenwerk, zegt
interimpastor Hans de Waal uit Oud-Beijerland. Meer hierover op p. 4-5.
Foto: Nationale Beeldbank/Leo de Kort
Kerkinformatie • juni 2014
4|
Opnieuw kijken naar ouderenwerk
neanat
Dim
os
en
ac
Bijna iedere plaatselijke gemeente heeft oog voor ouderen. Ze krijgen bezoek, de
dominee komt af en toe langs en soms zijn er speciale ouderenpastores. Nu er
zoveel zorgcentra sluiten, zullen ouderen langer lid van de (wijk)gemeente blijven.
Hoe bereidt de kerk zich daarop voor?
Dagelijks lezen we in de krant over de
veranderingen in de zorg. Zorgcentra
worden gesloten en ouderen moeten
met thuiszorg langer in hun eigen huis
blijven wonen.
Er wordt vaker een beroep gedaan op
familie. En alsof het vanzelf spreekt
wordt er ook naar de kerken gekeken.
Kerken staan in een lange traditie als
het gaat om zorg voor ouderen. Hofjes,
oude mannen- en vrouwenhuizen en
ook zorgcentra zijn dikwijls gesticht
door diaconieën. Deze zorg werd in de
20ste eeuw overgenomen door de overheid, maar nu blijkt dat de kosten de
pan uit rijzen. Mensen die hadden gerekend op een verzorgde oude dag weten
vaak niet meer waar ze aan toe zijn. In
de kerk komen we ze ook tegen. Beleid
maken lijkt onmogelijk. Net als je een
lijn hebt uitgestippeld, is de situatie al
weer veranderd.
Hou het persoonlijk
Deze ontwikkelingen vragen om een
nieuwe stijl, zegt Hans de Waal, interim­
pastor in Oud-Beijerland. Hij doet promotieonderzoek naar diaconaat en ouderen en hield onlangs in Utrecht een
inleiding voor werkers en bestuurders die
bij het thema betrokken zijn. Zijn stelling
is dat de kerk een ander antwoord moet
geven op een situatie die we allang
kennen: er zijn meer ouderen, ook in de
kerk. De herkenningspunten van deze
nieuwe stijl zouden moeten zijn: persoonlijk, kritisch, eerlijk, diaconaal en
ontspannen.
Een persoonlijke stijl is nodig, vindt De
Waal, omdat we allemaal met ouder
worden hebben te maken. Veel mensen
willen niet automatisch worden ingedeeld
bij een leeftijdscategorie. Hij pleit ervoor
om dat ouderen ook niet langer aan te
doen: ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt,
doe dat ook de oudere niet!’ Het is juist
belangrijk dat er contact blijft tussen de
generaties.
Vraaggericht?
In de organisatie van de zorg is er een
verschuiving van aanbod- naar vraaggerichtheid. Maar niet iedereen is even
mondig of zelfredzaam. Het valt niet altijd mee om de benodigde zorg zelf te
‘regisseren’, zo bleek tijdens de studiedag, die werd georganiseerd door de
ouderenwerkers van de Protestantse
Kerkinformatie • juni 2014
‘Er wordt vaker een beroep gedaan op familie’. Mariette Carstens/HH.
Gemeente Utrecht. Sommige kerkelijke
gemeenten werken met een pastoraal
meldpunt, waar mensen naartoe kunnen
bellen als zij bezoek van de kerk willen.
De ervaring daarmee heeft geleerd dat
lang niet iedereen hulp voor zichzelf
durft te vragen. Doorgeven dat anderen
contact met de kerk willen, gebeurt wel.
Maar het blijft moeilijk om mensen op
het spoor te komen die zorg of aandacht
nodig hebben.
‘Wees daarom als kerken eerlijk in wat
je wel en wat je niet kunt doen’, hield
De Waal zijn gehoor voor. ‘Kerken hebben
een goed verhaal te vertellen. Er gebeurt
veel voor en door ouderen. Kerkelijk
ouderenwerk is zowel vrucht als vindplaats van inspiratie. Het gaat om de
ontmoeting met mensen met hun eigen
zin, verhalen, lief en leed. Het is verrassend
om te zien hoe met zorg en trouw activiteiten voor ouderen worden georganiseerd
en hoeveel pastorale aandacht er is voor
oudere gemeenteleden.’
Ontspannen
De Waal wees ook op het belang van
‘grensverkeer’ tussen de eigen kerkelijke
|
‘Het is juist belangrijk dat er contact blijft tussen de generaties’. Foto: Iris Loonen/HH
gemeente en andere organisaties in de
woonplaats. ‘Lokale bondgenoten zijn
van belang, zoals organisaties die zich
bezighouden met eenzaamheid.’ Hier ligt
volgens hem een taak voor diakenen ‘als
grensgangers die verbindingen leggen’.
Als concrete uitdagingen voor de kerk
met betrekking tot ouderen noemde De
Wat kun je doen?
Tijdens de studiedag presenteerden een aantal werkers projecten op het gebied
van kerkelijk ouderenwerk. Dat leverde interessante voorbeelden op.
Burennetwerk in Gouda
In Gouda is de kerk gestart met een burennetwerk. Iedereen in een wijk kan zich
aanmelden als helper. Dat kan zijn bij computerproblemen, bij het boodschappen
doen of het knippen van de heg. De mensen achter het burennetwerk maken
kennis met de hulpgevers. (Oudere) mensen kunnen zich aanmelden voor hulp
en mensen die bij elkaar in de wijk wonen, worden zo met elkaar in contact
gebracht. Informatie: www.burennetwerkgouda.nl.
Kerkmaatjes in Utrecht
In Utrecht zijn kerkmaatjes actief. Dit zijn mensen die iets willen doen maar niet
op vaste tijden. Zij bezoeken elk één ouder gemeentelid in een frequentie van
ongeveer eens per maand op een moment dat het hen en de oudere uitkomt. Het
zijn aandachtsbezoeken en als zij signaleren dat er pastorale zorg of diaconale
hulp nodig is en zij die zelf niet kunnen geven, melden zij dit bij de wijkgemeente.
Een kleine wervingsactie leverde een groot aantal maatjes op.
Informatie: www.pgu.nu > Diaconie > Wat doen we? > Ouderen.
Nieuwegein: praten over je uitvaart
Een kerkelijk werker uit Nieuwegein merkte dat het moeilijk is om over de eindigheid van het leven te spreken. Dit geldt voor ouderen en ook voor hun kinderen.
Zij heeft een bijeenkomst georganiseerd met een uitvaartondernemer. Dit was
zeer verhelderend voor mensen, ook om later over door te praten. Een andere
kerkelijke gemeente stelt boekjes beschikbaar waarin mensen kunnen invullen
wat hun wensen zijn voor hun begrafenis of crematie. De praktische kant van
een uitvaart is een goed begin om daarna door te praten over het levenseinde
en de dood.
Waal: mantelzorg (niet de uitvoerende
taken, wel de ondersteuning en erkenning), lokale samenwerking en - niet onbelangrijk: ontspanning in denken, doen
en in het maken van beleid. ‘We moeten
waken voor frustratie, zelfoverschatting
of een messiascomplex’, aldus De Waal.
Leren van zorgcentra
De geestelijk verzorgers uit de zorgcentra
lieten tijdens de studiedag weten, dat in
hun sector veel wordt nagedacht over
samenwerking met de kerken. Dat is nodig
omdat veel ouderen die tot voor kort recht
hadden op een plek in een zorgcentrum,
nu zelfstandig blijven wonen. Zij blijven
dus onder de pastorale zorg van hun
wijkgemeente vallen. Want het is maar
zeer de vraag of er voor hen een vorm
van ‘extramurale geestelijke verzorging’
blijft bestaan.
Met het oog daarop kunnen gemeentepredikanten, ambtsdragers en vrijwilligers
veel leren van de geestelijk verzorgers uit
de instellingen. Waar houd je bijvoorbeeld
rekening mee als je iemand moet bezoeken met een bepaalde ziekte, zoals
bijvoorbeeld afasie? Gemeenten die willen
leren van de ervaring en professionaliteit
van geestelijk verzorgers kunnen het
onderwerp agenderen in hun kerkenraad,
classicale vergadering of in het werkverband/collegiaal beraad van plaatselijke predikanten.
Irene Stok
diaconaal ouderenwerker Protestantse
Gemeente Utrecht
Kerkinformatie • juni 2014
5
6|
Kroniek
Nieuwe vormen van diaconaat?
Wat betekent het dat we als kerk een oefenplaats
hulpvaardig bij dat horen aan. Is dit nu wat ons voor
voor samenleven zijn in een tijd dat de samenleving
ogen staat bij ‘de kerk als oefenplaats voor samenleven’?
sterk verandert? Het is alweer een tijd geleden dat
Wordt dit de nieuwe vorm van diaconaal handelen?
het woord ‘participatiesamenleving’ in de troonrede
Mooi aan deze actie vond ik dat de vraag vergezeld
klonk. Een woord dat inmiddels volop bekritiseerd is.
ging van het concrete verhaal van twee jonge mensen
Tegelijkertijd een woord dat lijkt te passen bij hoe we
die bekend staan om hun altijd positieve inzet en die
als kerk uitspreken dat we er voor elkaar en voor de
toch in de problemen komen. Zo’n verhaal helpt om
wereld willen zijn. Waar wringt de schoen?
in de samenleving het bewustzijn te activeren dat iedereen kwetsbaar is en in de positie kan komen dat
Onlangs voerden enkele particulieren een crowdfunding-
hij hulp nodig heeft. Bovendien ging de actie gepaard
actie. De actie werd op touw gezet om een jong stel
met een actie voor andere kwetsbaren die nog minder
met een kindje van negen maanden te steunen. Het
gemakkelijk op maatschappelijke steun kunnen rekenen.
stel bestond uit twee ZZP’ers. Hun beroepen leenden
De combinatie van het vertelde verhaal en het zoeken
zich niet gemakkelijk voor een vast dienstverband. Zij
naar wie nog meer versterking kan gebruiken maakt
accepteerden dat, maar hadden niet de middelen om
dat deze actie voluit past bij wat ik van een kerk hoop
zich te verzekeren. Eén van hen heeft een chronische
en verwacht.
aandoening die af en toe de kop opsteekt. Een verzekering op jonge leeftijd is dan bijna onbetaalbaar.
Jarenlang heb ik in Nederlandse diaconieën gewaardeerd
Waar zij niet op hoopten gebeurde toch: een ziekenhuis-
dat hun helpen binnen de Nederlandse verzorgingsstaat
opname, gevolgd door uitzicht op een lange periode
altijd een ‘helpen onder protest’ was. Wij leefden in een
van traag herstel. Wat moet je dan, als je de huur wilt
samenleving die als geheel borg stond voor het welzijn
blijven betalen en voor je kindje wilt blijven zorgen?
voor allen. We beschouwden het als een groot goed
In eerste instantie was er de praktische hulp vanuit
dat diaconaat hiervoor nauwelijks meer nodig was.
de vriendenkring. Oppas en soepjes. Daarna kwamen
Nu de overheidsmiddelen onder druk staan, staan in
ook financiële vragen voor de herstelperiode in beeld.
de samenleving diaconale waarden als solidariteit en
Vrienden opperden een crowdfundingactie. Haarfijn
barmhartigheid onder druk.
voelde dit jonge stel aan hoe bevoorrecht zij waren
Dat bovengenoemde crowdfundingactie nodig was,
met een grote kring van vrienden en sympathisanten.
heeft eigenlijk iets triests. Maar wat een geweldige
Zij stelden een voorwaarde: ‘Jullie mogen ons helpen,
kracht dat mensen die zich door het evangelie bewogen
als een minstens even groot bedrag gereserveerd wordt
weten verhalen van nood durven delen. Dat zij tegelijker-
voor mensen die een minder sterk netwerk om zich
tijd blijven kijken naar anderen die behoefte hebben
heen hebben.’ Zo geschiedde. Met steun van een
aan ondersteuning.
grote diaconie werd de actie gestart. Binnen dertig
De kerk als ‘oefenplaats voor samenleven’. Iedere tijd
uur was er een bedrag van ruim 6000 euro binnen.
vraagt om eigen vormen. Steeds opnieuw blijkt de kracht
Een prachtige actie, zou je kunnen zeggen. Zich af-
van een gemeenschap die zich naar Gods politiek wil
spelend in een kring van mensen die zich door het
richten.
evangelie bewogen weten. Organisatorisch ondersteund door een grote diaconie. Een voorbeeld van
Karin van den Broeke
waar we het in de kerk vaak over hebben. Omzien
preses van de generale synode
naar elkaar. Helpen waar geen helper is. We belijden
dat God het hulpgeroep hoort en we sluiten ons
Kerkinformatie • juni 2014
Reageren? Mail naar [email protected]
|
• berichten
• Momentum in Amersfoort
In de zomermaanden tot oktober is de
Amersfoortse St. Joriskerk op zondagmiddag open. Dat is nieuw! Een doordeweekse openstelling is er al veel langer.
Nu elke zondag koopzondag is, en de
binnenstad in de zomer vol toeristen,
mag deze kerk in het stadscentrum niet
gesloten zijn, zo besloot de Raad van
Kerken Amersfoort.
Tussen de twee kerkdiensten, die de
wijkgemeente van de Protestantse
Gemeente Amersfoort er houdt, zet
de missionaire taakgroep van de Raad
de deuren van de St. Joriskerk van
14.30-17.00 uur open. Er heerst een
aangename rust. Om 15.00 en om
16.00 uur wordt die stilte doorbroken.
Dan gaat iemand met een bel de kerk
door om ‘Momentum’ aan te kondigen:
tien minuten muziek, Schriftlezing en
gebed. Plaats daarvoor is het prachtige
koor van de kerk, met de sfeer van een
kapel. Medewerking verlenen een vast
team van lectoren en gekwalificeerde
musici uit de kerken. Een Missionair
Gilde van vrijwilligers wordt ingezet als
gastheren/vrouwen en vraagbaak.
De Raad van Kerken lanceert binnenkort
de website geloven033.nl met daarop
het totale missionaire aanbod van de
Amersfoortse kerken. Deze site wordt
ook ingezet als verwijsmogelijkheid
voor bezoekers van ‘Momentum’. •
• Hoe gaat het nieuwe Roosevelthuis eruitzien?
In maart 2016 opent het nieuwe diaconale vakantiecentrum Roosevelthuis de
deuren. Inmiddels is het definitieve ontwerp klaar. In het najaar gaat de bouw
beginnen. Het huidige F.D. Roosevelthuis
is volledig verouderd en aan vernieuwing
toe. Daarom heeft de generale synode
besloten het F.D. Roosevelthuis en het
conferentiecentrum Hydepark op het
landgoed Hydepark te vervangen. Het
nieuwe gebouw wordt een ‘huis voor de
kerk’. Voor mensen die afhankelijk zijn
van zorgverlening en begeleiding. Daar-
naast wordt het een plek voor bezinning,
toerusting, ontmoeting en vakantie. De
Protestantse Kerk wil de inrichting van
het nieuwe diaconale vakantiehuis met
zoveel mogelijk diaconieën mogelijk
maken. Een projectteam, onder leiding
van oud-synodevoorzitter ds. Gerrit de
Fijter, is beschikbaar om diaconieën meer
over dit project te vertellen. Diaconieën
die de bouw willen steunen kunnen
mailen naar [email protected]. Meer informatie: www.pkn.nl/roosevelthuis. •
Drenthe, met 7 kerken en 7 kunstenaars. Elk jaar doen meer kerken mee.
Het is een bijzondere manier om het
Pinksterfeest vanuit de kerken aantrekkelijk te maken voor een breder
publiek dan alleen de eigen leden.
Met dit project laten kerken zien open
te staan voor nieuwe vormen van
spirituele overdracht. Door kunst in
een andere omgeving dan galerie of
atelier te presenteren, ontstaan gemakkelijker gesprekken tussen bezoekers en kunstenaars over de kunstwerken in relatie tot Pinksterfeest en
kerkgebouw.
Hemelvaartsdag 29 mei t/m zondag
1 juni 2014 en vrijdag 6 juni t/m
Pinkstermaandag 9 juni 2014. Meer
informatie: www.feestvandegeest.nl. •
Onder het motto ‘Vuur dat nooit meer
dooft’ wordt rond Hemelvaart en
Pinksteren het tweejaarlijkse kerk- en
kunstevenement Feest van de Geest
gehouden. Het concept streeft naar
verbinding tussen nieuwe kunst,
architectuur van kerkgebouwen en
het Pinksterfeest.
160 kunstenaars maakten een kunstwerk naar aanleiding van het het
thema ‘Vuur dat nooit meer dooft’.
Zij exposeren deze nieuwe kunst­
werken in 103 kerken in Groningen,
Drenthe, Overijssel, Utrecht en ZuidHolland. Het Feest van de Geest is in
2002 voor het eerst georganiseerd in
iPad
• Feest van de Geest
Kerkinformatie • juni 2014
7
8|
NBG viert jubileum
met Bijbelfestival
m
un
ee
Jm
einls
ub
Op 28 juni 2014 viert het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) zijn 200-jarig jubileum
met een bijzonder Bijbelfestival in DeFabrique in Utrecht. Onder het thema ‘Deel het
verhaal’ worden de bezoekers getrakteerd op een gevarieerd programma rondom de
Bijbel met bijdragen van Tijs van den Brink, Trinity, het Vocaal Theologen Ensemble,
zandkunstenaar Gert van der Vijver, Nienke Wijnants, Elly & Rikkert en vele anderen.
Rieuwerd Buitenwerf, directeur NBG:
‘Al twee eeuwen brengt het NBG de
Bijbel dichtbij. Het NBG werd opgericht
op 29 juni 1814 om te zorgen dat mensen
een bijbel konden krijgen in hun eigen
taal. Anno 2014 is dat nog altijd de kern
van het wereldwijde werk. Het Bijbel­
genootschap vertaalt en verspreidt de
Bijbel en bevordert het gebruik van de
Bijbel. Want de Bijbel is het waard om
ontdekt, ervaren en doorgegeven te
worden. Met het Bijbelfestival bieden
we alle generaties een uitgelezen kans
om de Bijbel te beleven en te delen.’
Deel het verhaal
Tijdens het Bijbelfestival staat dit verhaal
centraal. Naast optredens van artiesten
zijn er workshops en lezingen, onder
andere over geloofsopvoeding (door
Danielle van de Koot), over Qumran en
de Bijbel (door Jaap van Dorp) en over
de Bijbel in Gewone Taal (door Matthijs
de Jong). Tijs van den Brink presenteert
een talkshow over de Bijbel en ‘het Dertigersdilemma’, een veelgeprezen bestseller van Nienke Wijnants over de levensvragen van jonge hogeropgeleiden. Drie
In de KidsExpress werken het NBG en JOP samen. Foto: NBG/Sandra Haverman
dominees (onder wie Ruben van Zwieten)
gaan met elkaar in gesprek over de plek
van de bijbel in de zoektocht naar zingeving. Speciaal voor kinderen en jong­
eren is er een eigen programma.
Meld u aan
Het Bijbelfestival op 28 juni is gratis te
bezoeken. Kaarten zijn te bestellen via
www.deelhetverhaal.nl. Naast het Bijbelfestival organiseert het NBG de jubileumtentoonstelling Thuis in de Bijbel in
Museum Catharijneconvent te Utrecht.
In het najaar verschijnt de Bijbel in
Gewone Taal. Meer informatie:
www.nederlandsbijbelgenootschap.nl.
• berichten
• Verhalenproject ‘Winst uit de
crisis’
Op de Utrechtse Heuvelrug hebben de
kerken het initiatief genomen om in de
verschillende dorpen iemand te interviewen met de vraag hoe de betreffende
persoon door een crisis is gekomen.
Waar haalde hij of zij de G/geestkracht
vandaan en heeft de crisis naast alle
moeite ook verrijking opgeleverd? Zo
kwamen zes interviews met personen
van allerlei achtergronden tot stand,
waaruit de boeiende verhalenfilm ‘Winst
uit de crisis’ is voortgekomen. Verbonden
aan het kerk en kunstproject Feest van
de Geest wordt gedurende de openingsdagen rond Hemelvaart en Pinksteren
deze film doorgaand vertoond in de opengestelde kerkgebouwen in Amerongen,
Leersum, Maarsbergen, Maarn, Doorn
Kerkinformatie • juni 2014
en Driebergen. Zo krijgt het Pinksterfeest extra inhoud. Zie ook de website
www.feestvandegeest.nl. •
• Nederlandstalige kerkdiensten
Spanje
In de zomervakantie worden op de
camping El Delfin Verde
(www.eldelfinverde.com) aan de Costa
Brava voor het 42e jaar Nederlandstalige
kerkdiensten gehouden. De camping ligt
net buiten het pittoreske stadje Torroella
de Montgrí (Mas Pinell), ongeveer 60 km
voorbij de Frans-Spaanse grens. Voorgangers zijn op de volgende zondagen
(aanvang 11.00 uur): 20 en 27 juli: proponent M. Geluk uit Nieuwegein; 3 augustus: dhr. M. Hijkoop uit Gorinchem;
10 en 17 augustus: ds. G. Doorn uit
Hasselt. De diensten worden gehouden
in de open lucht rondom een klein liturgisch centrum met geluidsversterking.
Na de dienst is er ontmoeting bij koffie
of fris. Op topzondagen komen er
meer dan 500 mensen. Informatie: Aart
Batenburg, tel. 06-10 52 40 19, e-mail
[email protected]. •
|
9
‘Jouw verhaal doet er toe’
Mensen met een psychiatrische achtergrond leven vaak met schaamte en angst. In
hun medische dossier raakt dat gemakkelijk op de achtergrond, maar zij moeten hun
verhaal kwijt kunnen, vindt theoloog Pete Pronk. Samen met geestelijk verzorger
Margreet Roos organiseert hij in september een symposium over het thema.
Hoe ben jij erbij betrokken geraakt?
‘Een medewerkster binnen de GGZEmergis vroeg of ik mensen wilde
begeleiden van wie hun verhaal is ontnomen door een klinisch dossier. Het
doel is: stem geven aan hun eigenlijke
verhaal, dat vaak is omgeven met
schaamte en angst. Mij raakt dit tot
op het bot. Ik help mensen inzien dat
alleen zij over hun eigen verhaal gaan
en niemand anders! In kerkdiensten
vertel ik vaak het verhaal van ‘de gek
op het kerkhof’ (Marcus 5: 1-20). Samen
met Margreet Roos, ‘reisgenoot’ vanaf
het eerste uur en ervaren geestelijk verzorger in de psychiatrie, en het klooster
in Huissen heb ik vervolgens de themaweek georganiseerd.
• Zoeken naar Gods
aanwezigheid
God is ons meer nabij dan wij zelf weten. Toch kan het lijken alsof Hij ver bij
ons vandaan is.
Wie worstelt nooit met de vraag: waar
is God tegenwoordig? Waar kunnen
wij Hem ontmoeten en Zijn nabijheid
ervaren? Ds. P.J. den Admirant uit
Kootwijkerbroek onderzoekt in Hij is
niet ver, het nieuwste deel in de Artiosreeks van de Gereformeerde Bond, hoe
in de Bijbel over Gods aanwezigheid
wordt gesproken. Soms zijn er bijzondere tijden waarin God Zijn aanwezigheid krachtig laat merken. Mogen wij
ook vandaag zulke tijden verwachten?
In onze tijd waarin velen van Gods aanwezigheid niets lijken op te merken,
hebben we er dringend behoefte aan
Symposium
Voor wie is het symposium bedoeld?
‘Welkom zijn mensen met een psychiatrische of verslavingsachtergrond, hun
behandelaars en verder iedereen die
geïnteresseerd is in herstelverhalen.
We willen laten zien hoe heilzaam het
is als je de kwetsbare stukken van je
levensverhaal kunt uiten. Deelnemers
aan de themaweek ‘Vrij vertellen van je
eigen herstelverhaal’ zullen uitleggen
dat ze niet het etiket ‘schizofreen’,
‘depressief’ of ‘dwangstoornis’ zijn,
maar mensen met een kwetsbaar
verhaal die ertoe doen.’
Margreet Roos en Pete Pronk. Foto: Esther van der Lecq
Hoe kan ik gemeenteleden naar deze
dag verwijzen?
‘Iedereen kent wel iemand die in psychische problemen is geraakt. Attendeer
familie en verzorgers op deze dag.
Herstelverhalen zijn vaak heilzaam voor
mensen die na behandeling de draad
van het gewone leven proberen op te
pakken. Wijs hen op dit symposium en de
themaweken. Net als studenten kunnen
ze korting krijgen op de deelnemersprijs.
In sommige plaatsen wordt het bedrag
vergoed door instelling of diaconie.’
dat God Zijn aanwezigheid krachtig openbaart. In deze uitgave worden handvatten
aangereikt om Gods aanwezigheid te
zoeken. Gods Woord roept ons daar
zelf toe op: Zoek Mijn aangezicht. Gespreksvragen
maken deze
uitgave ook
geschikt voor
gebruik op
kringen.
Hij is niet ver.
Op zoek naar
Gods aanwezigheid. Uitg.
Groen Heerenveen, 144
p., € 12,50. •
• Donatus ziet winst dalen
Frans Rozemond
eindredacteur Kerkinformatie
Meer weten?
Informatie en aanmelding:
www.petepronk.nl/herstelverhalen.
Donatus Verzekeringen, de kerken- en
monumenten-verzekeraar van Nederland,
behaalde in 2013 een brutowinst van
€ 7,5 miljoen (2012 € 12,3 miljoen).
Donatus boekte in 2013 een goed
operationeel resultaat, dat echter sterk
negatief is beïnvloed door drie grote
schades van elk ruim € 1,5 miljoen.
Het nettoresultaat kwam uit op € 4,6
miljoen (2012 € 11,9 miljoen) vanwege
de vorming van een voorziening van
€ 3,5 miljoen, voortvloeiend uit een
rechtszaak. Dat blijkt uit het gepubliceerde jaarverslag over 2013 van deze
gespecialiseerde verzekeraar. Meer
weten? www.donatus.nl. •
Kerkinformatie • juni 2014
10 |
ctie
en
K er
nsA
mkein
De Toevlucht, project voor nachtopvang van ongedocumenteerde mannen te Utrecht. Foto: www.toevluchtutrecht.nl
Studiedag Diakenen
en mensenrechten
Wat kunnen diakenen betekenen voor de mensenrechten?
Over dit thema organiseert Kerk in Actie op 17 juni 2014
een studiemiddag in Utrecht. Want je kunt in je eigen
woonplaats wel degelijk iets doen voor armoedebestrijding,
zorg en rechten van kinderen en vreemdelingen.
Veel diakenen en andere vrijwilligers
helpen mensen in nood. Ze helpen daar
waar geen helper is. In de kerk noemen
we dit de dienst van de barmhartigheid.
Hoe nuttig en nodig ook: hierdoor kan
een situatie ontstaan waarbij de overheid haar verplichtingen overlaat aan
de samenleving. Het is van belang om
daar in je eigen woonplaats goed op te
letten. Zodra er nieuw lokaal beleid
wordt ingevoerd en je denkt als diaken/
vrijwilliger: dit is geen leefbare, menswaardige situatie meer!, dan heb je grote
kans dat de mensenrechten in het gedrang zijn gekomen.
Programma
Maar hoe weet je dit nu zeker, en wat
kun je doen? Op die vragen worden op
deze dag enkele antwoorden gegeven.
Inleiders zijn:
•ds. Ranfar Kouwijzer, pastor bij Stem in
de Stad Haarlem en voormalig studentenpastor in Amsterdam;
•prof. dr. Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar
Rechtsgeleerdheid van de Universiteit
van Amsterdam en de Universiteit in
Tilburg;
•mr. Addie Stehouwer, substituut van
de Nationale Ombudsman.
Samen zullen zij de verbanden leggen
tussen Bijbelse opdrachten, het begrip
menselijke waardigheid en mensenrechtenverdragen. Zij zullen ook situaties bespreken waarbij het plaatselijk
mis kan gaan met de mensenrechten
op terreinen als armoede, zorg, kinderrechten en vreemdelingen. Welke ondersteuning hebben diakenen en kerkelijke vrijwilligers nodig? En hoe kan
Kerk in Actie lokale kerken helpen bij
mensenrechtenwerk?
Voor wie?
Welkom zijn diakenen, diaconaal
consulenten, predikanten, kerkelijk
werkers en andere geïnteresseerden.
Plaats en tijd: Landelijk Dienstencentrum
Utrecht, 13.00 uur. Deelname is gratis,
graag aanmelden via: Geesje Werkman,
[email protected] of (030) 880
17 56.
Geesje Werkman
projectmanager Binnenlands Diaconaat
• berichten
• Vakantiebijbelgids
De nieuwe Vakantiebijbelgids van Ark
Mission is verschenen. Deze gratis bijbelleesgids bevat overdenkingen voor de
zomertijd en is geschikt om alleen of
samen met anderen te lezen. Onder de
titel ‘Woorden voor onderweg’ gaan de lezers mee
op reis met Jezus, Paulus
en de kleine profeten. De
Vakantiebijbelgids bevat
overdenkingen voor een
periode van drie weken,
onder andere geschreven
door ds. Johan Sparreboom uit Krimpen aan
de IJssel. Elke bijdrage
sluit af met een nadenker
en een kort gebed.
Van de gids worden
Kerkinformatie • juni 2014
100.000 exemplaren verspreid. Iedereen
kan een gratis exemplaar ophalen bij de
christelijke boekhandel. Voor kerken en
andere organisaties zijn grotere hoeveelheden beschikbaar om te verspreiden
bij eigen activiteiten. Meer informatie
en gebruikssuggesties staan op
www.arkmission.nl/vakantiebijbelgids. •
• Trainingen gemeenteopbouw
De interkerkelijke organisatie voor gemeenteopbouw Leven uit de Bron, partner
van de IZB, organiseert voor predikanten
en kerkelijk werkers in het seizoen 20142015 een aantal trainingen gemeenteopbouw. Het gaat om de basistraining
Samen bouwen aan de kern van de kerk
en de nieuwe missionaire training Verlangen naar een aantrekkelijke kerk. In zes
dagen tussen september en april wordt
de vruchtbare samenhang tussen geloofsopbouw en gemeenteopbouw beoefend. Tussen de trainingen door is het
wenselijk het programma met de eigen
kerkenraad te verwerken, maar er kan
ook als verkenner worden deelgenomen.
In het kader van de het open erkend
aanbod van de Permanente Educatie
voor kerkelijk werkers en predikanten
zijn er studiepunten te halen. Informatie:
www.levenuitdebron.nl en www.izb.nl. •
• Dvd-rom Gebaren voor bijbel,
kerk en geloof
Het Nederlands Gebarencentrum heeft
een dvd-rom uitgegeven met gebaren
voor algemene geloofsbegrippen:
´Gebaren voor bijbel, kerk en geloof:
|
11
Project doventhuisgemeente
Doofgeboren mensen voelen zich vaak meer te gast in de kerk dan thuis in de
gemeente. Maar ook mensen die op latere leeftijd doof of slechthorend worden,
kunnen minder goed meedoen. Aangezien gemiddeld één op de tien Nederlanders
gehoorproblemen heeft en dit aantal alleen maar groeit, is het tijd om daar als
kerkelijke gemeente op in te spelen.
Dovenpastoraat
Het Interkerkelijk Dovenpastoraat bereikt ongeveer drieduizend dove leden
van protestantse gemeenten. Onder
hen zijn mensen die plotseling doof
werden of slechthorend werden, maar
ook mensen die goed kunnen praten en
lezen, maar door ziekte of ongeluk hun
gehoor (grotendeels) moeten missen.
Door onder meer de vergrijzing komen
er steeds meer slechthorende en dove
mensen bij. Als de kerk niet goed op
hun aanwezigheid inspeelt, blijven ze
liever thuis.
Mijn ervaring is dat er veel pijn en onwennigheid bestaat. Er is weinig toe-
Standaard Lexicon Nederlandse Gebarentaal´. De dvd-rom is ontwikkeld door
het Nederlands Gebarencentrum, samen
met een werkgroep Kerk- en Geloofs­
gebaren, waarin actieve christenen
participeren uit verschillende kerkelijke
achtergronden, die doof zijn en/of gebarentaal vaardig zijn, en/of theologisch
geschoold.
Bestaande gebaren voor geloofsbegrippen en kerkelijke begrippen zijn geïnventariseerd. Voor begrippen waarvoor
geen gebaar bekend was, is een nieuw
gebaar ontwikkeld op basis van de betekenis/inhoud en taalregels van de Nederlandse Gebarentaal. Deze gebaren
rondom Geloof en Kerk zijn nu, samen
met de bijbelnaamgebaren 'Die Naam',
opgenomen in het Online Gebarenwoordenboek, en bovendien op dvd-rom
'Gebaren voor Bijbel, Kerk en Geloof'.
Pastoraat
Binnen de dienstenorganisatie van de
Protestantse Kerk werk ik samen met
het Interkerkelijk Dovenpastoraat aan
het project ‘doventhuisgemeente’.
De reden mag duidelijk zijn: doofheid
is een onzichtbare communicatie­
beperking tussen mensen. Technische
oplossingen als ringleidingen helpen
slechthorenden, maar niet doofgeboren
of vroegdove mensen. Voor deze laatste groep is de kerkelijke ‘taal’ nog
eens een extra drempel. Niet of niet
goed mee kunnen doen in de kerk is
het gevolg.
Gebarentaal voor ‘contact’. Foto: Bart Muhl/HH
rusting op dit gebied. In de kerk zijn we
gauw geneigd om naar de technische
kant te kijken, zoals ringleidingen of
preekvertalers. Dat is niet voldoende.
In het project ‘doventhuisgemeente’
gaat het om het leren van wat werkt en
wat niet. Welke ondersteuning is nodig
om te komen tot een kerk waarin dove
en slechthorende mensen zich thuis
voelen en meedoen?
De dvd-rom bevat in totaal 836 gebaren.
Meer informatie www.gebarencentrum.nl.
Bestellen: [email protected]. •
• Student uitnodigen?
Een groep buitenlandse studenten bezoekt ook dit jaar weer de theologische
faculteit van de Vrije Universiteit in
Amsterdam in het kader van het project
Breuken en Bruggen. Dit is een samenwerkingsproject van de afdeling Zending
van Kerk in Actie en de Vrije Universiteit.
De selectie bestaat uit dertien theologiestudenten afkomstig uit Brazilië, Chili,
China, Colombia, India, Indonesië,
Myanmar, Slowakije en Zuid-Afrika.
Drie maanden lang, van september tot
en met november, zullen deze studenten
onderzoek doen, lessen volgen en een
Doet u mee?
Heeft uw gemeente ervaring met
dovenpastoraat of heeft u vragen?
Neem contact op via tel. 06-46 34 69
65 (maandag en donderdag) of
[email protected].
Serrie Kamerling
medewerker in de Protestantse Kerk voor
‘doventhuisgemeente’
excursieprogramma volgen. Onderdeel
van het programma is een bezoek aan
plaatselijke gemeentes. Studenten maken
kennis met de gemeente in Nederland,
en kunnen een bijdrage geven op een
gemeenteavond of een ZWO-bijeenkomst.
Ook kunnen studenten meedoen in de
dienst. Voor zowel studenten als kerken
is dit een hoogtepunt van het verblijf
gebleken. Belangstellende gemeenten
kunnen reageren tot uiterlijk 18 juli 2014
door contact op te nemen met prof.
dr. J.H. de Wit, De Boelelaan 1105,
1081 HV, Amsterdam, (020) 598 66 19,
e-mail: [email protected]. •
Kerkinformatie • juni 2014
12 |
Predikantswisselingen
me n s e n
M
Beroepen
te Bleiswijk (hervormd, Het Anker), proponent P. Wijnberger
te Veenendaal; te Daarlerveen, ds. M.A. Bos te Nieuwe Pekela;
te Gouda (hervormd Sint Janskerk wijk B), ds. G.C. Vreugdenhil
te Woerden; te Krabbendijke (hervormd), ds. S.A. Doolaard te
Schoonhoven; te Oostburg, ds. A. van Houweling te Schoonebeek; te Ouderkerk aan den IJssel (hervormd), ds. P.M. van
't Hof te Oude Tonge; te IJsselmuiden-Grafhorst (hervormd),
ds. D. Breure te Waarder; te Rijnsburg (hervormd), proponent
L. Hoftijzer te Hardinxveld-Giessendam; te Vinkeveen (hervormd),
ds. M.M. van Campen te Rotterdam-Zuid.
Aangenomen
naar Almelo (wijkgemeente De Bleek), ds. M.M. Schwarz te
Voorthuizen; naar De Lier (gereformeerd, Vredekerk), proponent
S. Alblas te Utrecht; naar Emst (hervormd), proponent E. van
den Noort te Kampen; naar Katwijk aan den Rijn (hervormd),
ds. J. Jongejan te Vriezenveen; naar Katwijk aan Zee (hervormd,
De Noord), ds. D. Jongeneel te Arnemuiden; naar Kolderveen
en Dinxterveen (hervormd), ds. J. Stap te Zevenhuizen; naar
Loenen aan de Vecht (hervormd), ds. P. Nagel te Woerden;
naar Laar (Duitsland, schipperspredikant, beroepen door de
PKN-synode), ds. D. Meijvogel te Harderwijk (interimpredikant);
naar Meerkerk (gereformeerd), proponent J.T. Wolleswinkel
te Utrecht; naar Zweeloo (hervormd), proponent B.M.W. de
Groot te Heiloo.
Bedankt
voor Katwijk aan Zee (hervormd) en voor Nieuwerkerk aan
den IJssel (hervormd), ds. P.F. Bouter te Bodegraven; voor
Maarssen (hervormd wijk 2) en voor Waddinxveen (hervormd
wijk Noord), ds. M. van Dam te Hagestein; voor Moordrecht
(hervormd, Beth-El), ds. H.J. van der Veen te Sliedrecht; voor
Nieuw-Lekkerland (hervormd, wijk Dorp), ds. D. Jongeneel te
Arnemuiden; voor IJsselmuiden-Grafhorst (hervormd), ds. D.
Breure te Waarder; voor IJsselstein (hervormd), ds. J.K.M.
Gerling te Veenendaal.
Beroepbaar
proponent M.J. van der Wal te Baarn, tel. (035) 543 61 87,
mobiel 06-44 52 41 41, e-mail [email protected];
proponent H.J. Wolters te Zuid-Beijerland (beroepbaar als
predikant-geestelijk verzorger).
Overleden
6 april ds. H.J. van der Steen (geb. 10 maart 1941); 7 april prof.
dr. R. Boon (geb. 4 februari 1920); 7 april ds. R. van Gorkum
(geb. 17 april 1960); 12 april ds. J. Couvée (geb. 24 april 1921);
25 april ds. G.J. Dijkstra (geb. 13 november 1920).
Wilt u berichten over predikantswisselingen en beroepbaarstellingen doorgeven aan het Synodesecretariaat?
Postbus 8399, 3503 RJ Utrecht, e-mail: [email protected]
Daarnaast kunnen deze berichten doorgegeven worden
aan Persbureau Scheps, Slagvink 7, 3906 AE Veenenaal,
[email protected]
• berichten
• Studiedag over veranderingen
in gereformeerde bonds­
gemeenten
Op maandag 16 juni organiseert de
Academie Theologie van de Christelijke
Hogeschool Ede (CHE) in samenwerking
met het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond een studiedag over hoe
om te gaan met veranderingen die zich
voltrekken in gemeenten van gereformeerde bondssignatuur. Aanleiding van
de studiedag is de dissertatie van CHEdocent dr. Teus van de Lagemaat, getiteld
‘De stille evolutie. Individualisering binnen
de Gereformeerde Bond.’ Tijdens de studiedag met het thema ‘Omgaan met stille
evolutie’ gaan deelnemers op zoek naar
theologische antwoorden op de sociologische observaties die Van de Lagemaat
doet en hoe met de gevolgen daarvan in
gemeenten kan worden omgegaan.
Doelgroep van de studiedag zijn predikanten en kerkelijk werkers die te maken
hebben met deze veranderingen. Dagelijks
staan zij voor allerlei keuzen en dilemma’s.
Hoe gaan zij op een juiste manier om
met individualisering? Welkom zijn voorts:
professionele ondersteuners die actief
zijn in bondsgemeenten, stafleden van
Kerkinformatie • juni 2014
IZB en HGJB, gemeenteadviseurs,
studenten, en predikanten en kerkelijk
werkers uit andere kerkgenootschappen.
Plaats en tijd: Christelijke Hogeschool
Ede, gebouw Zuid, 14.00-20.00 uur.
Programma en aanmelding:
www.che.nl/stilleevolutie.
• Geruchtdag over de Heiligheid
van de Bijbel
Op vrijdag 13 juni wordt in Hydepark te
Doorn de dertigste dag van de theologenbeweging Op Goed Gerucht gehouden.
Het thema is: De Bijbel is ons heilig. Nou
en, zegt de cynicus. Hoezo? roept de
scepticus. Leg uit! zucht de hermeneut.
Tijdens de dag wordt het eerst exemplaar van het Doorns Evangelie (DE)
overhandigd aan schrijver Willem Jan
Otten. Doorns Evangelie bestaat uit
52 commentaren op Marcus, met per
fragment een creatieve hervertelling en
een spirituele toelichting. De uitnodiging
zegt erover: ‘Maakt het wat uit of je je
tanden in de catechismus of de bijbel
zet? Hoe leest Op Goed Gerucht het
evangelie van Marcus? Natuurlijk niet
als laatste en enige antwoord, maar
hoe dan wel? Psychologisch, literair,
liturgisch, symbolisch? Wat doet de
ironie in het zicht van de heilige Schrift?
Zijn we toe aan een tweede naïviteit?’
Het materiaal is geschikt voor een leerhuis of gespreksgroep. Hoofdlezing:
Geert van Oyen (nieuwtestamenticus),
verder bijdragen van Willem Jan Otten,
Tjeu van den Berk en Cocky Fortuin-van
der Spek.
Locatie: Hydepark, Doorn.
Aanmelden: uiterlijk 6 juni 2014 via:
[email protected]
Kosten (betalen bij entree): leden € 52,-,
studenten € 26,-, niet-leden € 62,-.
Meer informatie: www.opgoedgerucht.nl.
Willem Jan Otten. Foto: Bianca Sistermans/HH
|
13
Daar in Utrecht ...
Is er een kloof tussen gemeenten en dienstenorganisatie? Het is goed om daar alert op te zijn, want ‘Utrecht’ werkt voor en
namens alle gemeenten in de Protestantse Kerk. Veel medewerkers van de dienstenorganisatie zijn niet alleen actief voor de
landelijke kerk, maar ook voor hun plaatselijke kerkelijke gemeente. In deze rubriek vertellen ze daarover. Deze maand deel 24:
Paula van den Bosch (39).
‘De kerk hoort bij mijn leven’
motivatie
Paula van den Bosch is hoofd van de
afdeling HRM van de dienstenorganisatie
en lid van de directie. HRM staat voor
Human Resource Management, de afdeling die predikanten, kerkelijk werkers
en vrijwilligers ondersteunt om hun gaven
en talenten op een juiste manier tot hun
recht te laten komen. Ze woont in Zeist en
is lid van de Bethel-wijkgemeente. Daar
is ze op verschillende manieren actief
betrokken, onder andere bij de crèche
en bij de kring voor jonge gezinnen.
Paula is getrouwd en heeft vier kinderen
in de leeftijd van 8, 6, 4 en 1 jaar.
Hoe ben je bij deze gemeente
terechtgekomen?
Voor m’n studie kwam ik in Utrecht
terecht, waar ik me jarenlang erg thuis
gevoeld heb in de Jacobikerk. Eerst
alleen, later samen met m’n man, die
ik vlak na m’n studie leerde kennen.
Ook na onze verhuizing naar Zeist
bleven we daar betrokken.
Dat veranderde toen onze oudste niet
meer naar de kindernevendienst wilde.
Hij vond het maar niks dat hij er niemand
kende. De keuze voor hem was de crèche,
waar hij te groot voor werd, of de kerkbank, waar hij nog te klein voor was.
Omdat we het belangrijk vinden dat onze
kinderen met plezier naar de kerk gaan,
hebben we op zijn basisschool gevraagd
waar de kinderen zoal kerkten. En zo
kwamen we in de Bethelgemeente terecht, die kerkt in de Nieuwe Kerk in
Zeist. Een schot in de roos: daar waren
vriendjes van school! Zo werd de zondag
weer een leuke dag!
Voor m’n man en mij was het even wennen, voor ons hoefde een verandering
van gemeente niet zo omdat we ons
thuis voelden in Utrecht. Maar inmiddels
zijn we helemaal ingeburgerd!
Wat betekent de kerk voor je?
Kerk en geloof zijn voor mij altijd belangrijk geweest. Als kind dacht ik er al
veel over na en ik had al jong allerlei
vragen. En ik vond het heel gewoon om
naar de kerk te gaan. Dat hoorde bij mijn
leven en dat is nog steeds zo. Door
consequent elke week naar de kerk te
Foto: Gerrit Jan Randewijk
gaan, blijft geloof dicht bij me. Zonder
de kerk slokt de dagelijkse drukte je gemakkelijk op, is mijn ervaring. En geloven
in je eentje vind ik knap lastig. De kerk
blijft me bepalen bij waar het werkelijk
om gaat in het leven.
Wat wil je van de kerk aan je
kinderen doorgeven?
De kerk is in ons gezin heel vanzelfsprekend, zeker ook omdat ik er werk. Thuis
krijg ik krijg regelmatig de vraag: mama,
heb jij dat geregeld? Ons hele gezin is
betrokken. Als er een activiteitenmarkt
is, waarvan de opbrengst naar een goed
doel gaat, brengen we altijd spullen naar
de inzameldagen. De kinderen zoeken
dan tussen hun eigen speelgoed naar
dingen die ze wel weg willen geven
voor anderen. Zo leren ze nu al om aan
anderen te denken.
Dat willen mijn man en ik zelf ook graag
uitstralen. Een mooi voorbeeld daarvan
is misschien wel onze jongste, ons
pleegkind. In zo’n jong gezin waar beide
ouders werken ook nog een pleegkind?,
wordt ons weleens gevraagd. Maar het
past uitstekend. Ons hart is groot genoeg voor iemand erbij, ons huis is ruim,
daar kan altijd iemand bij. Het past bij
ons uitgangspunt dat we niet voor onszelf leven. Samen spelen, samen delen,
daar begint het mee. Dat is ook wat Jezus
ons voorleefde. Een tweeslag die de basis
vormt van onze geloofsopvoeding.
Irene Versnel
communicatiemedewerker Protestantse Kerk
Kerkinformatie • juni 2014
Pastoraat
14 |
Ko Sent tijdens de afscheidsceremonie voor de omgekomen Mark Weijdt. Foto: Dave de Vaal
Krijgsmachtpredikant Ko Sent:
‘Ik representeer het gewone leven’
Hij was tien jaar dominee in het dorp Kraggenburg in de Noordoostpolder toen
het tijd werd voor wat anders. ‘Voor mijn gezin wilde ik wel wat meer anonimiteit’,
vertelt Ko Sent. ‘Maar meer anonimiteit betekent ook dominee worden in een stad,
en ik realiseerde me dat ik graag dorpsdominee wilde blijven. Mensen, ook buiten
de gemeente, trekken je makkelijk aan je jasje dat ze wel eens een gesprek met je
willen. In de stad zou ik dat missen.’ Hij werd geestelijk verzorger bij de Koninklijke
Landmacht.
In augustus 2000 verruilde Ko Sent (52)
zijn toga voor een militair uniform en
stapte in de wereld van ‘ruwe bolsters,
blanke pit’. Hij werkt bij een infanteriebataljon. De mannen zijn vechtsoldaten,
zij lopen in het leger vooraan. ‘Maar
hoe stoerder iemand is, hoe minder behoefte hij heeft om stoer te doen’, vindt
Sent. ‘Laatst liet een jonge soldaat een
foto zien van de pup die hij en zijn
vriendin gekocht hadden. Hij liet daarmee zijn zachte kant zien. Vervolgens
reageerde hij heel alert en adequaat op
een bepaalde situatie die daarom vroeg,
om daarna weer vol liefde naar de foto
te staren. Deze mannen kunnen snel
schakelen.’
Intensieve ervaring
Op de kazerne in Ermelo zit Sent samen
Kerkinformatie • juni 2014
met collega’s op kantoor. Als er een oefening is, gaat hij vaak mee. ‘Die situatie
is een beetje vergelijkbaar met uitzending.’
En uitgezonden werd hij, twee keer. In
2004 zat hij ruim vier maanden in Irak,
in 2008/2009 in Uruzgan, Afghanistan.
‘Zo’n uitzending hoort er natuurlijk bij,
deze geldt voor de militairen ook. Vooral
de eerste keer was spannend. Kan ik
dit? Hoe ga ik reageren in situaties die
angstig zijn? Hoe zal het thuis gaan? Er
zijn best veel onzekerheden. De tweede
keer was al anders. Wel net zo intensief
trouwens. Je staat in zo’n situatie zo
dicht bij andere mensen. Natuurlijk waren
er ook eenzame momenten. Er waren
meer geestelijk verzorgers mee, maar
we zaten allemaal op een andere locatie.
Militair gezien heb je geen nut. Bij een
aanvalsdreiging op ons kamp kreeg ie-
Honderd jaar
Dit jaar bestaat de geestelijke verzorging bij de krijgsmacht honderd jaar.
Bij het begin van de eerste wereldoorlog, bij de Nederlandse mobilisatie,
werden de eerste geestelijk verzorgers
aangesteld bij Defensie. Koningin
Wilhelmina benoemde op 28 augustus
1914 vier aalmoezeniers en acht
veldpredikers bij het leger. Op 28
augustus 2014 wordt in de Westerkerk
in Amsterdam een oecumenische
viering gehouden.
dereen een verdedigende taak, behalve
ik. Dat voelde machteloos, maar stelde
me wel in staat om met alle jongens een
|
gesprek te hebben terwijl ze met hun
taak bezig waren. En daardoor werd
mijn aanwezigheid wel zinvol. Het was
twee keer een heel intensieve ervaring
die ik niet had willen missen.’
Dorpsdominee
De druk voor zijn gezin vindt hij de
grootste nadeel van het werk. Bij oefeningen is hij regelmatig van huis. ‘Verder
is de krijgsmacht echt mijn wereld geworden. Al die jaren vormen je, ik weet
niet of ik nog zin zou hebben in de vergadercultuur binnen de kerk.
Ik ben ook dorpsdominee gebleven. Eigenlijk ben ik een soort “mascotte” van
de eenheid. Geen geluksbrenger, maar
een man met een aparte positie. Een
baken van het gewone leven waar mensen
zich aan vast kunnen houden. Zo ervaren
mensen dat. Ik ben de presentie van het
gewone leven in een ongewone setting.
Onlangs was ik mee op een oefening met
mijn bataljon. Er zat een zondag bij. Ik
had van tevoren gevraagd of ik een bezinningsmoment mocht leiden. Ik dacht
in eerste instantie aan een kerkdienst,
maar omdat ik veel meer tijd ter beschikking kreeg, bedacht ik een andere
invulling. Een aantal jongens ging daar
niet mee akkoord, zij wilden een echte
kerkdienst. Die heb ik toen ook gehouden.’
Janet van Dijk
communicatieadviseur Protestantse Kerk
Kerk en krijgsmacht
De Protestantse Kerk heeft 33 predikanten ter beschikking gesteld van de geestelijke verzorging in de krijgsmacht, ook wel krijgsmachtpredikanten genoemd. Zij
maken deel uit van de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging (PGV) van Defensie.
Vanuit de Protestantse Kerk onderhoudt de werkgroep Kerk en Krijgsmacht de
contacten. Henk Stokking is secretaris van de werkgroep. Als oud-officier bij de
Landmacht kent hij deze wereld van binnenuit. Hij was al lokaal actief in de kerk
en vanuit de Landmacht vertegenwoordiger in Kerk en Krijgsmacht. Toen hij op
zijn 58ste stopte met werken, wilde hij graag wat blijven doen. De werkgroep onderhoudt contacten met de krijgsmachtpastores en met de beleidsorganen van
de kerk. Verder is zij betrokken bij de bezinning op vredesvraagstukken.
Stokking: ‘Krijgsmachtpredikanten gaan vaak mee het veld in, mee met een oefening, mee op vredesmissies, mee als een schip uitvaart, mee bij uitzendingen
zoals nu naar Mali. Maar ze varen bijvoorbeeld ook mee op schepen naar Somalië,
tegen piraterij. De krijgsmachtpredikant is meestal aan een eenheid verbonden.
Hij is aanspreekpunt, hij is er voor advies, hij is er bij problemen. Het gaat erom
dat de pastores dicht bij de mensen staan, present zijn, benaderbaar zijn voor een
gesprek, voor begeleiding, gevraagd en ongevraagd.’ Stokking en zijn collega’s
in de commissie onderhouden contacten met de krijgsmachtpredikanten. Naast
de jaarlijkse contactdag wordt zes keer per jaar op locatie in het land vergaderd
om in contact te komen met de predikanten in die regio.
De Werkgroep Kerk en Krijgsmacht is lid van CIO-M, de commissie Contact in
Overheidszaken – Militair. Deze commissie bespreekt en behandelt namens de
aangesloten protestantse kerken onderwerpen die te maken hebben met de
geestelijke verzorging in de krijgsmacht en is daarin gesprekspartner met het
ministerie van Defensie.
Defensie had in 2013 140 functies voor geestelijk verzorgers: 50 rooms-katholieke,
48 protestantse, 36 humanistische, 2 Joodse, 2 hindoeïstische en 2 islamitische.
Als gevolg van bezuinigingen bij Defensie en daardoor de afname van het aantal
militairen, zal het aantal geestelijk verzorgers waarschijnlijk ook afnemen.
Toespraak in Kamp Holland (Uruzgan). Foto: R. Colier
Kerkinformatie • juni 2014
15
16 |
Zeeuws-Vlaanderen trekt een
‘Spoor van geloof’
Samenwerken
De kerken in West Zeeuws-Vlaanderen hebben de afgelopen maanden hard gewerkt
aan een feestelijk programma in hun regio. Aanleiding is het feit dat Zeeuws-Vlaanderen 200 jaar bij Nederland hoort. Dankzij goede samenwerking kunnen bezoekers
vanaf Pinksteren langs kerken in tien dorpen een ‘spoor van geloof’ volgen.
De viering van het jubileum is georganiseerd door de Stichting Zeeuws-Vlaanderen 2014. Op 20 juli is het precies
200 jaar geleden dat koning Willem I
een besluit ondertekende ‘houdende de
vereeniging van Staats-Vlaanderen met
de provincie van Zeeland’. In de periode
14 februari tot 10 oktober worden er
festiviteiten georganiseerd rond het
thema ‘verbinden’. De stichting heeft
alle organisaties en kerken gevraagd
hier invulling aan te geven.
kerk’ en richt een tentoonstelling in met
liedbundels en instrumenten in de RoomsKatholieke. In de Protestantse Kerk is op
28 juni een koren- en cantorijenmiddag.
Protestanten en rooms-katholieken in
Oostburg werkten het thema ‘Geloofsoverdracht in verleden en heden’ uit, met
in beide kerken een tentoonstelling. Ook
hier is er een mini-kerkenpad door de stad,
met op 31 augustus zelfs een oecumenische dienst in een tent op de Markt.
Samenwerking van kerken
De protestantse gemeenten in West
Zeeuws-Vlaanderen hebben dat verzoek
direct opgepakt. Dat was niet voor het
eerst. Bij ander projecten hebben ze in
de afgelopen jaren ervaren dat er zaken
zijn die je als afzonderlijke gemeente
nooit voor elkaar krijgt, maar samen wel.
Voortbouwend op het thema ‘Verbinding’
besloten de kerken een verbinding te
leggen tussen kerk-zijn in het verleden
en in het heden. Daarnaast wilden zij
zichtbaar maken dat de geloofsgemeenschappen in de deelnemende dorpen met
elkaar verbonden zijn. Samen trekken
de dorpen een ‘Spoor van Geloof’ door
West Zeeuw-Vlaanderen.
Organisatie per dorpskern
Hoe presenteren de kerken zich? In elke
dorpskern is een projectteam gevormd,
waaraan zoveel mogelijk alle kerken van
het dorp meedoen. Daarna werden de
verschillende deelthema’s (aspecten
van geloof) verdeeld over de dorpen:
liturgie, geloofsoverdracht, diaconaat,
samenwerking met andere kerken enz.
Elk dorp stelde vervolgens een tentoonstelling samen, waarin verleden en heden
per deelthema worden belicht. Ook
bedacht elk dorp een activiteit die met
geloven anno-nu te maken heeft.
Het resultaat is een spoor langs tien
kerken, waar deze zomer iets te zien of
te beleven valt in het kader van 200 jaar
Zeeuws-Vlaanderen. In Aardenburg
doen drie kerken mee (protestanten,
rooms-katholieken en doopsgezinden)
over het thema ‘Van verscheidenheid
naar eenheid’. Op verschillende dagen
is een kerkenpad te lopen. Breskens
koos voor het thema ‘Muziek in de
Kerkinformatie • juni 2014
Lutheranen
Protestantse Gemeente ‘De Verbinding’
(Schoondijke, Groede en Waterlandkerkje) presenteert drie tentoonstellingen
over het thema ‘Kerk als baken voor
vluchtelingen’. In Groede is een dubbeltentoonstelling in de Lutherse Kerk over
de komst van de Lutheranen en de Hugenoten naar West Zeeuws-Vlaanderen,
met bijzondere stukken uit de rijke Lutherse traditie. Schoondijke laat iets zien
over opvang en zorg voor hedendaagse
vluchtelingen. In de route is ook de Hervormde Kerk van IJzendijke opgenomen.
Het is de oudste hervormde kerk van
Zeeland en bestaat dit jaar 400 jaar.
Joke Steeneveld
Gemeenteadviseur Protestantse Kerk
Meer weten?
Het startsein van de kerkelijke festiviteiten in West Zeeuws-Vlaanderen
wordt gegeven met Pinksteren
(8 juni). In zoveel mogelijk kerken
worden dan oecumenische vieringen
gehouden, waarin het ‘Spoor van
Geloof’ onder de aandacht wordt
gebracht. Vanaf dat moment is de
route als pelgrimage te volgen: rijdend, fietsend of wandelend aan de
hand van een routekaart. Op dinsdag- en donderdagmiddag zijn de
meeste tentoonstellingen open.
Op zaterdag 14 september (Open
Monumentendag) wordt het project
afgesloten.
Meer informatie: www.ZVL2014.nl.
Ds. Johannes Stuerbout in Waterlandkerkje
was de eerste protestantse predikant in
Zeeuws-Vlaanderen. Hij werd in 1668
door Spaanse onruststokers tijdens een
dienst van de preekstoel getrokken en
mishandeld tot de dood erop volgde. Beeld
gemaakt door pastoor-beeldhouwer Omer
Giellet. Foto: Joke Steeneveld.
|
17
Kerk in Stiens brengt jarige 75-plussers samen
Verjaardagsfeest in de kerk
Een verjaardagsviering in de kerk, samen met andere 75-plussers die het afgelopen
kwartaal jarig zijn geweest. Die mogelijkheid biedt de Protestantse Gemeente van
Stiens aan ouderen. Zowel de doelgroep als de pastores zijn enthousiast.
Uitnodiging
Overeem en zijn echtgenote, ook predikant in Stiens, kwamen in Berlijn op het
idee om het anders aan te pakken. ‘We
zagen daar affiches hangen voor mensen
die het veertig-, vijftig- of zestigjarig
jubileum van hun Konfirmation wilden
vieren; een soort belijdenis die je in
Duitsland ongeveer op je dertiende aflegt. Dat riep bij ons de vraag op: waarom niet mensen bij elkaar brengen op
grond van een mijlpaal in het leven?’
Ze dachten samen met de pastoraal
werkster van de gemeente verder door
op het idee en kwamen zo tot de opzet
van de verjaardagsvieringen die nu ruim
een jaar worden gehouden. Eens per
kwartaal krijgen alle gemeenteleden die
de afgelopen drie maanden 75 jaar of
ouder zijn geworden, een persoonlijke
uitnodiging voor een gezamenlijke verjaardagsviering. Overeem: ‘Krijg je ook
eens een brief van de kerk waar géén
rekening bij zit.’ Die viering vindt plaats
op een doordeweekse ochtend, van
10.00 tot 12.00 uur. Alle drie Stienser
pastores zijn daarbij aanwezig. Er is een
overdenking, er wordt uit de Bijbel gelezen en gezongen. Een van de jarigen
vertelt over een bijzondere gebeurtenis
uit zijn of haar leven – bijvoorbeeld een
bijzondere verjaardagsviering – en na
afloop is er een gezellig samenzijn. Er
komen zo’n 35 tot 50 mensen; ongeveer
de helft van de genodigden. Ruim de helft
van de aanwezigen is daadwerkelijk jarig
geweest; de anderen zijn veelal partners.
Pastoraat
De verjaardagsvieringen zijn, zegt Overeem, een uitdrukking van wat de kerk wil
zijn: een gemeenschap van mensen die
voor het aangezicht van God hun leven
overdenken. ‘Je merkt dat de inhoud van
Gemeente
Dat de dominee ook even langs komt
als een oudere jarig is, is al lang geen
vanzelfsprekendheid meer. Want er zijn
steeds meer ouderen en steeds minder
predikanten. Een verjaardagsbezoekje
‘is ook eigenlijk niet meer van deze tijd’,
vindt ds. Jaap Overeem uit het Friese
Stiens. ‘Zo’n bezoekje is maar moeilijk
boven het niveau van de koetjes en de
kalfjes uit te tillen. Je gaat een halfuurtje
of drie kwartier bij iemand langs en vaak
kom je niet tot een diepgaand gesprek.’
Foto: HH/Stijn Rademaker
de viering vaak het gespreksonderwerp
aan tafel is tijdens het tweede deel van
de bijeenkomst. De gesprekken die we
daar hebben, zijn vaak puur pastoraat.’
Jarig zijn ‘voorbij de 75’ is vaak een zaak
van dubbele gevoelens, zegt Overeem.
‘Je hebt mensen om je heen verloren,
soms je partner of een kind. Je krijgt
wellicht zelf te maken met gebreken of
ziekten. Tegelijk zijn velen dankbaar dat
ze er nog zijn en dankbaar voor al het
moois dat er is geweest. In de viering
kun je stilstaan bij die dubbele gevoelens.’
De belangstelling voor de vieringen
neemt toe. ‘Het werkt beter dan gedacht’,
zegt Overeem. ‘Het idee is uit noodzaak
bedacht, maar blijkt echt aan een behoefte te voldoen. Mensen vinden het
fijn dat er inhoudelijke aandacht voor
ouder worden is en velen vinden het
ook fijn om met een relatief kleine
groep samen te zijn.’
Berber Bijma
freelance journalist
Kerkinformatie • juni 2014
18 |
Hoezo Zending?
Zending is een woord dat bij velen vragen oproept. Is dat nog wel belangrijk? Waarom doet de Protestantse Kerk nog steeds
aan zending? In een korte serie gaat Kerkinformatie op zoek naar de huidige praktijk van zending en laat de mensen aan het
woord die namens onze kerk in het buitenland werken. In dit derde artikel vertellen Renate Gierus van de Braziliaanse partnerorganisatie Comin en Hester Oosterbroek, medewerker van het team Zending, over de inzet voor de inheemse bevolking.
Braziliaanse zoektocht naar erkenning
‘Zending betekent vooral
naast onderdrukten staan’
Formeel maakt Brazilië geen onderscheid tussen haar burgers. Toch is de ene Braziliaan
de andere niet. Een groep van veel, relatief kleine, inheemse volken zit in de hoek
waar de klappen vallen. De Braziliaanse organisatie Comin komt op voor de oorspronkelijke bewoners en reist de wereld af om aandacht te vragen voor het onrecht
dat hen wordt aangedaan. Kerk in Actie steunt het zendingswerk van Comin.
Eind maart was Renate Gierus (47) van
Comin te gast bij Kerk in Actie. Renate
coördineert het werk van Comin. Overal
waar zij komt, vraagt zij om steun voor
de inheemse volken. ‘Ik wil vooral het
verhaal van inheemsen vertellen en in-
formatie overdragen aan onze bestaande
partners. We bezoeken Nederlandse
kerken en organisaties waarmee we al
een paar jaar een relatie hebben, zoals
de kerken in Eindhoven en Eibergen.’
Er is amper aandacht voor de specifieke
Hester Oosterbroek en Renate Gierus. Foto: Gerrit Groeneveld
Kerkinformatie • juni 2014
leef- en bestaanswijze van de oorspronkelijke bewoners in Brazilië, laat staan
begrip. Nog steeds bestaan er veel hardnekkige vooroordelen over de inheemsen
en er zijn geregeld conflicten over grond,
waarbij indianen en niet-indianen tegenover elkaar staan. Renate: ‘Waar we
kunnen, laten we natuurlijk ons verhaal
horen, zodat zoveel mogelijk mensen
weten wat er aan de hand is. Je zult
zeggen: wat maakt het uit dat die paar
mensen aan de andere kant van de wereld op de hoogte zijn van onze situatie?
Dat maakt voor ons veel uit, want het
feit dat ze weten dat er meer en meer
mensen zijn die meeleven, geeft hun zelf
ook kracht om de strijd voort te zetten.
Het is een grote steun om te weten dat
er mensen solidair zijn met hen, ook al
kunnen ze zich nauwelijks voorstellen
waar Nederland ligt. Voor ons is dit een
concrete vorm van zending; daar moeten
wij het van hebben.’
Concepten van zending
Comin heeft in de 32 jaar van haar bestaan al verschillende concepten van het
fenomeen zending voorbij zien komen.
‘We kunnen nu als Comin niet aankomen
bij de inheemsen met de boodschap: we
komen hier het geloof brengen. Voor ons
betekent het uitdragen van het evangelie
juist tegen mensen zeggen: jullie mogen
gewoon zijn zoals jullie zijn en leven
volgens jullie tradities en gewoonten.’
Daarom vertaalt Comin het zendingswerk
heel praktisch. Met steun op het gebied
van onderwijs, landbouw en het behoud
|
Comin helpt bevolkingsgroepen bij het in ere houden van tradities, ook op het gebied van landbouw. Foto: Comin
van gebruiken en gewoonten. ‘We willen
nadrukkelijk aanwezig zijn onder de volken. Wij steunen hen in de strijd om land,
goede gezondheidszorg en onderwijs.
Maar we leren ook veel van hen. Over
respect voor elkaar en het omgaan met
groepen die er een andere levenswijze
op na houden. Wij zien het als een uitgesproken tweerichtingsverkeer. Het
moet een soort vanzelfsprekendheid zijn
dat je wilt leren van mensen die anders
zijn dan jij. Dat is een opvatting die we
herkennen in het werk van Kerk in Actie.
Dat is waarschijnlijk ook de basis van
onze goede relatie.’
Andere visie
Het behartigen van de belangen van de
inheemsen staat centraal in het leven
van Renate Gierus. ‘Het raakt me iedere
keer weer enorm en ik vind dat ik niet
stil kan blijven zitten en niets doen bij
zoveel leed en onrecht. Als theoloog en
predikant heb ik ook gemerkt dat het
mijn visie op leven en kerk veranderd
heeft.’ In Nederland herkent Renate
overigens wel iets van de situatie in
haar land. ‘Bij ons is diversiteit een heel
belangrijk thema. In Brazilië heb je zo
enorm veel volken en juist daarom is de
interculturele dialoog erg belangrijk.
Vragen als “hoe leef je samen met zoveel verschillende mensen?”. In Nederland is dat ook steeds belangrijker met
alle verschillende religies en culturen.’
Flinke stappen
Comin heeft de afgelopen jaren flinke
stappen gemaakt, maar het doel is nog
lang niet bereikt. Een belangrijk middel is
het geven van voorlichting en cursussen
aan onderwijzers. ‘Ook dat zijn mensen
die vaak met een groot vooroordeel kijken
naar inheemsen. Na afloop van een cursus
is dat beeld vaak compleet veranderd.
En dat heeft een groot effect. Want als
je meester of juf bent, dan geef je je inzichten en kennis weer door aan grote
groepen.’
Inmiddels zijn in de Braziliaanse wet
wel de rechten van de inheemse volken
vastgelegd. Maar het is een illusie om te
denken dat die ook worden nageleefd.
In de praktijk is er niet veel verschil met
de situatie van voor de wetgeving. Er zijn
weliswaar mogelijkheden om in beroep
te gaan, maar de beroepsprocedures
duren vaak lang en de uitkomst is erg
ongewis. ‘Vroeger werden grote groepen
inheemsen uitgemoord, maar in feite
gebeurt dat nog steeds. In de wet zijn
officieel de rechten van de inheemsen
wel erkend, maar grootgrondbezitters
lappen die rechten aan hun laars en er is
niemand die er tegen optreedt. Binnen
de overheid zijn er zelfs mensen die de
wet eigenlijk weer willen afzwakken. Er
is een verwevenheid tussen grootgrondbezitters en veel leden van de regering.
De dreiging is ook nu nog heel hevig.’
Kampioenschap voetbal
Het aanstaande WK-voetbal maakt het
onrecht voor de inheemsen in de ogen
van Renate alleen maar groter. Het
voetbal is voor de kleine groep rijken en
voor de toeristen. ‘Enorme sommen
geld gaan naar stadions, het opknappen
van wegen en vliegvelden en al het andere
wat erbij komt kijken. Dat geld wordt
niet gebruikt waar het hard nodig is:
onderwijs, gezondheidszorg en allerlei
andere voorzieningen voor het enorme
aantal mensen dat leeft in de Braziliaanse
marge. Ik denk niet dat er één inheemse
een stadion binnenkomt. Dan moet je
namelijk geld hebben.’
Verrijkend
Hester Oosterbroek, relatiebeheerder
bij Kerk in Actie over het belang van de
samenwerking met Comin: ‘Kerk in Actie
steunt het onderwijsprogramma van
Comin omdat we het belangrijk vinden
dat meer mensen zich bewust zijn van
de situatie van de inheemsen, en dat er
nagedacht wordt over de manier waarop
verschillende volken en culturen in een
land goed kunnen samenleven.’
Waarom is dit een uitgesproken vorm
van zending? ‘De werkvelden van het
zendingsprogramma van Kerk in Actie
zijn: het delen van het evangelie, het
opbouwen van levendige geloofsgemeenschappen en het bouwen van bruggen
tussen mensen van verschillende
(geloofs)gemeenschappen. Al deze
dingen doet Comin: zij delen het evangelie door naast de inheemse volken te
gaan staan, zij dagen kerken uit om op
te komen voor recht en gerechtigheid
en laten zien hoe verrijkend diversiteit
is. Ze bouwen aan bruggen tussen
verschillende groepen mensen.’
Gerrit Groeneveld
freelance journalist
Kerkinformatie • juni 2014
19
20 |
JOP is jeugdorganisatie van de
Protestantse Kerk in Nederland
Droomavonden in Friesland
Wat is jouw droom voor het jeugdwerk? Waar staan jullie nu en waar willen jullie naar
toe? Hoe wil je dat jongeren later terugkijken op het jeugdwerk in de kerk? Deze en
andere vragen stelt JOP-jeugdwerkadviseur Silvia Stavleu aan de orde tijdens inspiratieen droomavonden in Friesland. Een zoektocht naar de kern van het jeugdwerk.
De deelnemers zitten om een tafel en
schrijven aan de hand van enkele vragen
ieder hun droom voor het jeugdwerk op
een werkblad. Vervolgens schuiven ze
een plaats op, lezen wat de ander heeft
opgeschreven, vullen aan en schuiven
weer een plaats op. Na vier keer zijn de
deelnemers weer terug bij hun eigen
droom en kijken of er iets is veranderd
aan hun eerste antwoord. Daarna proberen ze met elkaar tot een gezamenlijk
geformuleerde droom te komen.
Tijdens een andere gemeente-avond
vraagt Silva iedereen om zijn of haar
positie ten opzichte van het vrijwilligers­
werk, de relatie tot kinderen en jongeren,
geloven, de kerk en God toe te lichten.
Zij gaan vervolgens met elkaar in gesprek
over de dingen waarvan hun hart sneller
gaat kloppen in hun vrijwilligerswerk
voor de jeugd.
Eerst missie, dan praktijk
Welke werkwijze zij ook kiest, Silvia streeft
ernaar om de eerste avond te eindigen
met het formuleren van een missie voor
het plaatselijke jeugdwerk. In een van de
gemeenten werd dat bijvoorbeeld: ‘In
ontmoeting en met aandacht voor elkaar
willen wij in een veilige omgeving ontdekken wie God voor ons is.’ In een andere gemeente werd het: ‘Met aandacht,
respect en enthousiasme mag je bij ons
jezelf zijn en ervaar je Gods liefde!’
Na de eerste avond volgt altijd een tweede
waarop kort wordt teruggekeken op wat
er tijdens de eerste bijeenkomst is geformuleerd over de missie. Dan is het
tijd om een aantal speerpunten te benoemen voor het jeugdwerk en deze
om te zetten in concrete activiteiten.
Dat is voor de groep van 6- tot 12-jarigen
natuurlijk weer anders dan voor die van
de 16-plussers. De diversiteit is groot:
van een jaarlijks terugkerende knallende
activiteit tot het opzetten van een gezinsdienst of een goede-doelenactie. Van
Kerkinformatie • juni 2014
het inrichten van een hangplek voor
jongeren tot het maken van een communicatieplan voor de kerkenraad, gemeente en jongeren.
Betrokkenheid kerkenraad is essentieel
Voor de avonden nodigt Silvia Stavleu zo
breed mogelijk uit. Uiteraard iedereen in
de gemeente die enthousiast betrokken
is bij het jeugdwerk, maar ook leden van
de kerkenraad of het moderamen. Ze
hoopt hiermee te bereiken dat niet alleen
de vrijwilligers in het jeugdwerk zich verantwoordelijk voelen voor de activiteiten
en impulsen die uit deze avonden voortvloeien. ‘Kerkenraads- en moderamenleden met jeugdwerkvrijwilligers laten
praten over de drijfveren voor het jeugdwerk levert hele leuke gesprekken op’,
vertelt Silvia. ‘Dit bevordert het gevoel
van een gedeelde verantwoordelijkheid.’
‘Natuurlijk zijn er grote verschillen tussen
de gemeenten, maar de opzet van de
avonden is overal toepasbaar’, zegt zij.
‘Ik laat de deelnemers zelf bedenken
wat werkt voor hun jeugdwerk en wat
aansluit bij hun gemeente. De opdracht
die ze hierbij meekrijgen is om "out of
the box" te denken.'
De reacties van de deelnemers zijn erg
enthousiast.’ Silvia hoort regelmatig:
‘We wisten niet dat we dit allemaal
konden’, of ‘Je hebt dingen in ons losgemaakt, waarvan we niet wisten dat
we ze in ons hadden.’
Gerichte vraag
Meestal heeft het jeugdwerk van een
gemeente een hele specifieke vraag.
Bijvoorbeeld of het mogelijk is om één
lijn aan te brengen in het kinderwerk.
Of hoe je het jeugdwerk uit enkele kleine
gemeenten kunt samenbundelen. Silvia
heeft in het afgelopen jaar al zeker tien
verschillende gemeente-avonden ondersteund. Soms organiseert zij een soortgelijk traject met jongeren zelf. Ook dan
Silvia Stavleu. Foto: Laurens Oosterbroek
staat de vraag centraal: wat is er nu écht
belangrijk voor jullie in de kerk en in het
jeugdwerk?
Het uiteindelijke doel is dat er aan het
einde van ieder traject plannen liggen
waar de gemeente de komende jaren
mee verder kan en die de vrijwilligers
motiveren en enthousiast maken om
weer met hun jeugd en het jeugdwerk
bezig te zijn.
Evert Oudenes
communicatiemedewerker van JOP
Geïnteresseerd in een thema-avond
of training in uw gemeente? Neem
contact op met de JOP Jeugdwerkadviseur in uw regio: www.jop.nl/
jeugdwerkadviseur.
|
Nieuw voor
kerkenraden en
kerkrentmeesters
Thema-avond kerk en jongeren: ‘Kerk van de toekomst’
Voor veel jongeren staat de kerk als instituut, dat beheerd
moet worden en waarvoor geld nodig is, ver van hen af. Voor
hen is kerk bijvoorbeeld de vriendengroep, de catechesegroep en af en toe een kerkdienst. Veel van wat er in de kerk
gebeurt, sluit niet aan bij hun leef- en belevingswereld. Zij
zien er dan ook vaak niet de noodzaak van in om tijd en geld
in het beheer van de kerk te steken. Dit is duidelijk merkbaar
in de vertegenwoordiging van jongeren in kerkenraden en
colleges van kerkrentmeesters en in de bijdrage aan Kerkbalans.
Kerkenraden en kerkrentmeesters vragen zich af hoe het verder moet met de kerk en proberen op allerlei manieren jongeren bij het instituut kerk te betrekken, meestal met weinig
succes. De kloof tussen de wereld van de jongeren en (de
cultuur van) de kerk lijkt te groot.
JOP ontwikkelde een thema-avond over dit onderwerp. Doel:
de kloof verkleinen en kerkenraden/kerkrentmeesters en jongeren bij elkaar brengen en laten zien wat de meerwaarde is
van een goed onderling contact.
Programma
Kerkrentmeesters, kerkenraadsleden, jeugdwerkkader (zoals
jeugdouderlingen en -begeleiders) en jongeren (16-24 jaar)
gaan met elkaar in gesprek over wat geloven voor hen betekent, wat voor hen ‘kerk’ is en hoe zij de toekomst van de
kerk zien. Vervolgens maken ze gezamenlijk een voorstel
voor een project/vorm van kerk-zijn die zij vinden passen bij
de toekomst van de kerk en waarin iedere deelnemersgroep
aangeeft welke rol hij daarin voor zichzelf ziet.
Aan het einde van de bijeenkomst:
•hebben jongeren en kerkenraadsleden ervaren wat je aan
elkaar kunt hebben bij de organisatie van het kerkenwerk,
van jeugdwerkactiviteiten tot visieontwikkeling;
•heeft de kerkenraad een stap gezet in de toenadering tot
jeugd en andersom;
•heeft de kerkenraad meer zicht op de leefwereld van jongeren en weet hij van de toekomstige generatie hoe zij
denkt over geloof en kerk;
•hebben jongeren meer zicht op wat de kerkenraad drijft en
hoe deze tegenover geloof en kerk staat;
•beseffen jongeren dat de kerk geld kost en dat er zorgen
zijn over de toekomst;
•zijn beide doelgroepen door de ander uitgedaagd ‘out of
the box’ te denken;
•zijn jongeren enthousiast geraakt om mee te denken over
een activiteit of project dat vernieuwend is en volgens hen
een stap is richting ‘de kerk van de toekomst’;
•beseffen jongeren dat zij onderdeel zijn van de gemeente
en dat hun mening en inzicht heel waardevol is voor de
kerk.
Aantal deelnemers
8-30, waaronder afgevaardigden van kerkenraad, kerkrentmeesters en jeugdwerkkader. Let er op dat minimaal de helft
van de aanwezigen die avond uit jongeren bestaat.
Duur
Een bijeenkomst van twee uur.
Investering
Deze thema-avond is onder begeleiding van een medewerker
van JOP. De investering voor deze avond bedraagt € 240,-.
Kerkinformatie • juni 2014
21
22 |
Handreiking bij Israëlzondag
Zoeken naar erkenning
Kerk en Israël
Hij woont en werkt nu twee jaar in Nes Ammim. Ds. Pieter Dronkers (34), coördinator
van het dialoogprogramma van dit dorp in Israël, ziet dat zijn werk daar ook belangrijk
is voor Nederland. ‘We doen inzichten op die we in Nederland willen delen. Toen ons
de vraag werd gesteld of wij de handreiking voor de Israëlzondag wilden schrijven,
zagen we dat gelijk als een mooie kans. Wat hebben Joden en christenen verbonden
aan Nes Ammim te zeggen over de bijbeltekst van die zondag?’
Het is volgens Dronkers een ingewikkelde
tekst op het leesrooster van de Israëlzondag, 5 oktober: Matteüs 21:33-43,
de gelijkenis van de onrechtvaardige
wijnbouwers. Het is een verhaal over
pachters die weigeren om hun landheer
en zijn boodschappers te erkennen. Uiteindelijk vermoorden ze de zoon van de
eigenaar in een poging het land in bezit te
krijgen. ‘Het is een tekst die suggereert
dat het Joodse volk zijn verkiezing op
het spel heeft gezet, en dat zijn plaats
wordt ingenomen door een volk dat wel
vrucht draagt. Geen gemakkelijke kost
voor een Israëlzondag.’
Over Nes Ammim
Met steun van de Protestantse Kerk
ondersteunt Nes Ammim dialoogprogramma’s voor Joden, christenen en
moslims. Tegenwoordig is een hotel de
belangrijkste bron van inkomsten. Drie
groepen zijn daar in het bijzonder welkom: dialoogorganisaties die de verschillende bevolkingsgroepen in Israël
met elkaar in gesprek brengen, Palestijnse christenen die hun gemeenteweekenden en toerustingswerk in het
dorp doen, en kerkelijke groepen uit
Europa die hier een rondleiding of studieprogramma volgen.
Na vijftig jaar krijgt Nes Ammim een
nieuw gezicht: er wordt een wijk gebouwd waar Joodse en Arabische
gezinnen naast elkaar zullen wonen
in een sfeer van openheid, respect en
tolerantie. De christelijke vrijwilligersgemeenschap zal zich meer dan ooit
midden in de Israëlische samenleving
bevinden. Zie ook www.nesammim.nl.
Leeservaring
Vier mensen die met Nes Ammim zijn
verbonden, twee Joodse Israëli’s en twee
Palestijnse christenen, zijn gevraagd hun
visie op deze gelijkenis uit Matteüs op
papier te zetten. Hun ‘leeservaringen’
staan in de handreiking. ‘Zij hebben
echt met de tekst geworsteld’, vertelt
Dronkers. ‘Hun leeservaringen geven
Kerkinformatie • juni 2014
dan ook de complexiteit weer van hoe
mensen hier in het leven staan. Voor
christenen is de verbondenheid met het
Joodse volk essentieel, maar daarnaast
verzetten ze zich tegen de bezetting van
de Palestijnse gebieden. Die verbondenheid tegenover de politieke werkelijkheid
van vandaag de dag zorgt voor een
worsteling die voor heel veel mensen
geldt. Voor Joden is de tekst van Matteüs
verbonden met christelijk superioriteitsgevoel en een lange geschiedenis van
uitsluiting en vervolging. Zij hebben het
gevoel dat mensen na tweeduizend jaar
nog steeds tegen het Joodse volk zijn.
Er is aan zowel Joodse als Palestijnse
kant veel behoefte aan erkenning. Van
Joden en Palestijnen hoor ik dat het
veel voor ze betekent dat mensen door
projecten als Nes Ammim vorm proberen
te geven aan hun verbondenheid met
alle inwoners van dit land.’
Janet van Dijk
communicatieadviseur in de Protestantse Kerk
Ds. Pieter Dronkers (Nes Ammim): ‘De
tekst over de onrechtvaardige wijnbouwers
is geen gemakkelijke kost voor de Israëlzondag’. Foto: Sjoerd Vos
Over de handreiking
Naast de vier leeservaringen staan in de
handreiking bij de Israëlzondag twee
artikelen over de dagelijkse zoektocht
naar erkenning: in de dialoogprojecten
die Nes Ammim ondersteunt en in Beit
Lohamei HaGhetatot, museum en monument ter herdenking van de Shoah.
Verder in de handreiking suggesties
voor de preek, liturgisch materiaal en
kindermateriaal.
De handreiking is te bestellen voor
€ 2,50 via www.pkn.nl/webwinkel,
[email protected], (030) 880 13 37,
en ook als download beschikbaar op
www.pkn.nl/kerkenisrael.
|
Kerk en theoloog
Aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Amsterdam en Groningen worden predikanten opgeleid. Wie geven
daar les? Wat is hun specialisme? En hoe staan ze in de kerk? Een serie interviews, deze maand: prof. dr. J. Muis.
‘Dogmatiek moet kritisch zijn’
‘Dogmatiek is in mijn ogen niet een set van overtuigingen, maar zet je aan tot denken
over het geloof. Dogmatiek moet niet dogmatistisch zijn, maar kritisch. Nadenken
over wat je gelooft, kan stimulerend zijn. Een goede kennis van de dogmatiek kan je
helpen in allerlei discussies. De inzet van mijn onderwijs is de aanstaande predikanten
te helpen zodat ze in staat zijn zelf te reflecteren over geloofsvragen waar ze later
mee geconfronteerd worden en ook hoe ze daarmee om kunnen gaan.’
Aan het woord is dr. J. Muis, hoogleraar
dogmatiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). ‘Theologie
probeert “goed van God te denken”,
zoals Gunning het noemde. Goed van
God denken en spreken verduistert Gods
goedheid niet, maar verheldert deze. Het
is een vorm van aanbidding. Het prijst
God aan als de beste die er is, en het
prijst geloof, hoop en liefde aan als het
beste dat een mens kan overkomen. Het
doet je goed wanneer je je in liefde en
hoop toevertrouwt aan de goede God.’
Versplintering
‘Mijn onderzoeksproject is het spreken
over God. De achtergrond daarvan is dat
geloof in God niet meer vanzelfsprekend
is. Dat hangt samen met gangbare opvattingen over wat werkelijkheid is en wat
kennis is. Heel snel wordt geconcludeerd
dat God er niet is, dat God een fictie is.
Als het in de samenleving over God gaat,
dan worden vaak traditionele of zelfs
karikaturale beelden van God gebruikt.
Het komt ook voor dat men over God
zwijgt, dat God geen thema meer is. Of
dat het woord ‘God’ voor van alles en
nog wat wordt gebruikt. Iedereen mag
er zijn eigen invulling aan geven. Er is
een vervaging en versplintering in het
spreken over God.’
Menselijk
Deze vervaging en versplintering dringen
ook door in de kerk. Als in de kerk over
God wordt gesproken, dan wordt God
vaak voorgesteld als een soort mens in
het groot. Wij hebben verdriet, God ook.
Wij voelen ons machteloos, God ook.
Dat is een reactie op een traditioneel
beeld van een almachtige God die nooit
machteloos was. Maar het goddelijke of
heilige van God wordt nu vaak niet meer
gearticuleerd. Als je puur menselijk over
Foto: Niek Stam
God spreekt, gaat het dan nog wel over
God? Vaak wordt gezegd: God werkt
door mensen. “God heeft geen andere
handen dan de onze”, zoals de Duitse
theologe Dorothee Sölle zei. Inderdaad
werkt God door mensen, maar werkt
hij alleen door mensen? Heeft Hij geen
eigen handen?’
Christelijk en bijbels spreken
‘In de christelijke traditie is er een gemeenschappelijk kernverstaan van God.
Dat vind je allereerst in geloofspraktijken.
Het bidden van het Onze Vader is één
daarvan. Het Onze Vader gaat uit van
een bepaalde voorstelling van God. Als
Jezus ons leert om tot God te bidden,
dan heeft Hij als jood een bepaald beeld
van God. Dat komt voort uit zijn joodse
traditie. Wij moeten daarom terugvragen
naar het Oude Testament. De bijbelse
bronnen zijn heel belangrijk. De vraag
is: hoe is het christelijk spreken over
God geworteld in het bijbelse spreken?
En hoe kunnen we dit bijbelse spreken
verstaanbaar maken in onze tijd?
Ik hoop dat mijn onderzoek er toe bijdraagt dat we in en buiten de kerk uit
de verlegenheid geraken en de vrijmoedigheid vinden om weer onbevangen
“goed van God te spreken”.’
Dirk Visser
freelance journalist
Kerkinformatie • juni 2014
23
24 |
Servicepagina
De website van de Protestantse Kerk wil onder meer ambts- en taakdragers ondersteunen. Maar de kerk is breed en de
ene plaatselijke gemeente is de andere niet. Daardoor lijkt de website soms ingewikkeld. Hoe vind je wat je zoekt? In de
komende maanden geeft Kerkinformatie bij elke taak in de gemeente een overzicht van wat de website biedt. Handig om
bij de hand te houden.
Zorg op de website
Armoedebestrijding
Ondersteuning armoedebestrijding
Kerk in Actie ondersteunt plaatselijke
kerken op het gebied van armoede­
bestrijding. Meer informatie via
www.kerkinactie.nl > Onze thema’s >
Armoede in Nederland
Cursus: Armoedebestrijding
Door de cursus vormen deelnemers
zich een beeld van wat armoede in
Nederland voor betrokkenen inhoudt.
Daarnaast ontwikkelen cursisten een
visie op de oorzaken en bestrijding van
armoede. Ze leren wat de rol en taak
van een diaconie bij de bestrijding van
armoede kan zijn. Meer over deze cursus via www.pkn.nl/pcte > Diaconaat >
Armoede
Eenzaamheid
Cursus: Omgaan met Eenzaamheid
Sociaal isolement en eenzaamheid
vormen een bedreiging voor het welzijn
van ouderen en vergroten het risico op
het ontstaan of verergeren van allerlei
psychische en lichamelijke ongemakken.
Het is van belang dat eenzaamheid zo
goed mogelijk wordt gesignaleerd en
dat er zo goed mogelijk mee om wordt
gegaan. Meer over deze cursus via
www.pkn.nl/pcte > Diaconaat > Eenzaamheid
Vakanties voor ouderen
Het vakantiebureau organiseert vakanties
voor groepen mensen die anders niet
op vakantie kunnen gaan, bijvoorbeeld
voor ouderen die niet makkelijk meer
hun huis uit komen en zich eenzaam
voelen. In ontspannen sfeer kunnen ze
andere mensen ontmoeten en aan leuke
activiteiten deelnemen. Meer over deze
en andere vakanties via www.vakantiebureau.nl.
Pastorale doelgroepen
Pastorale handreikingen zijn te vinden
op www.pkn.nl > Werkvelden > Pastoraat > Handreikingen. Iedere handreiking
heeft een eigen thema. Bijvoorbeeld:
Kerkinformatie • juni 2014
Foto: Marten Idema
randkerkelijken, ouderen, slachtoffers
van geweld, rouwenden etc.
Vluchtelingen
Materiaal vluchtelingenwerk
Op de site van Kerk in Actie is veel materiaal over dit onderwerp te vinden. Zie
www.kerkinactie.nl > Onze thema’s >
Vluchtelingen
Cursus: Vluchtelingen
Deelnemers krijgen onder andere handvatten aangereikt om regionaal of lokaal
betrokken te zijn bij asielzoekers die nog
in de procedure zitten, statushouders
die willen integreren of vluchtelingen
die moeten terugkeren. De cursus biedt
theorie, inbreng van eigen ervaringen,
visievorming, ontmoetingen met vluchtelingen en deskundige organisaties.
Zie www.pkn.nl/pcte > Diaconaat >
Vluchtelingen
Project ‘Zorgzame kerk’
Momenteel vindt een omslag plaats van
‘zorgen voor’ vanuit de overheid naar
een samenleving waarin de ‘eigen kracht’
van burgers en hun sociale netwerk
centraal staan. Omdat deze verandering
gepaard gaat met bezuinigingen, dreigen
mensen in nood te komen. Niet alleen
financieel, maar ook door sociaal isolement, gebrek aan zorg of overbelasting
van mantelzorgers.
Het project ‘Zorgzame kerk’ ondersteunt
gemeenten die willen werken aan een
samenleving waarin mensen meer op
elkaar betrokken zijn. Dat betekent voor
kerken een herbezinning op hun rol in de
samenleving en hun pastorale en diaconale activiteiten. Het project zorgzame
kerk voedt, ondersteunt en begeleidt die
herbezinning en de vertaling daarvan in
concrete activiteiten van pastoraat en
diaconaat.
Zie www.kerkinactie.nl > Onze thema’s
> Zorgzame kerk
Cursus: Kerk en WMO
Tijdens de cursus verwerven cursisten
kennis van de Wet Maatschappelijke
Ondersteuning (WMO) en ontwikkelen
ze een diaconaal stappenplan voor de
eigen lokale situatie.
Zie www.pkn.nl/pcte > Diaconaat >
Kerk en WMO
Marloes Nouwens-Keller
voorlichter Protestantse Kerk
|
25
Geldwerven is weer leuk in Almelo
Twee van de drie kerkelijke gemeenten in de Protestantse Kerk hebben te maken met
een exploitatietekort. Ze kunnen als een bezetene gaan bezuinigen, maar dat bedreigt
de vitaliteit van de gemeente. In Almelo koos men voor een integrale aanpak, waarbij de
wijkgemeenten, alle ambtsdragers en het kerkelijk bureau intensief werden betrokken.
Wijkgemeenten erbij betrekken
Er volgde een intakegesprek met één van
de OPG adviseurs, Hendrik Jan Graber.
Hij presenteerde een plan van aanpak.
Louise Hemstede: ‘En wij Almeloërs
volgden speciale workshops. Aanvankelijk moesten we veel tijd steken in de
bewustwording dat geldwerving niet
alleen iets is van de kerkrentmeesters,
maar de verantwoordelijkheid van alle
wijkgemeenten. Vanuit het kerkelijk bureau zijn we er trots op dat alle disciplines
aan deze workshops hebben meegedaan.’
De workshops gingen onder meer over
het opstellen van beleid, cirkels van betrokkenheid in de gemeente, segmenteren
van de gemeente, het schrijven van een
pakkende brief en het maken van een
aansprekende folder. In een tweede fase
volgden er workshops over: geld nalaten
na overlijden, meerjarig schenken en
het benaderen van randkerkelijken. ‘De
begeleiding en de workshops waren
meer dan inspirerend’, aldus Louise
Hemstede-Eggink.
Hogere opbrengst
‘Vier van de vijf wijkgemeenten hebben
naar aanleiding van de workshop hun
Actie Kerkbalans flink aangepast. De
folders gaan nu over mensen en over
Kerkbalans
Bezuinigen is nooit een doel. Eigenlijk
moet er juist meer geld binnenkomen.
Maar hoe doe je dat als de gemeente
vergrijst, het kerkbezoek terugloopt en
de financiële crisis zich laat gelden? Om
de plaatselijke gemeenten te helpen,
startte de Protestantse Kerk in 2013 het
project ‘Ondersteuning Plaatselijke
Geldwerving’ (OPG). Een eerste oproep
leverde hulpaanvragen uit 109 gemeenten
op, waaronder die van de Protestantse
Gemeente Almelo. Louise HemstedeEggink, medewerkster van het kerkelijk
bureau Almelo, trok hier de kar. Zij vertelt:
‘We zaten hier behoorlijk vast. Onze
geldwerfcommissie had zich jarenlang
vooral beziggehouden met de technische
kant van geldwerving, zoals het innen
van de acceptgiro’s en de verwerking
van giften. Nieuwe kennis en initiatieven
werden niet benut. Eerlijk gezegd was
de ‘schwung’ er een beetje uit. Tegelijk
wilden we vanuit het kerkelijk bureau
de wijkgemeenten stimuleren om zelf
aan de slag te gaan met de geldwerving.
Het project OPG kwam voor ons precies
op het juiste moment.’
Louise Hemstede-Eggink en Coby Vos bij hun nieuwe materialen voor geldwerving: ‘De
inkomsten zijn aanzienlijk gestegen!’.
de activiteiten in en voor de verschillende
wijken. Twee wijkgemeenten hebben
vervolgens ook gesegmenteerd, waarvan
één op meer dan alleen leeftijd. Ook met
de gifthoogte van het vorige jaar werd
rekening gehouden. Beide wijken hadden
een duidelijk hogere opbrengst van respectievelijk 4,3 en 8,6%. Een bijzonder
mooi resultaat! In de Actie Kerkbalans
2015 gaan we de leerpunten verwerken
en vol goede moed aan de slag om meer
gemeenteleden bij het werk van de kerk
te betrekken.’
Diaconie
In de slipstream deed ook de diaconie
in Almelo goede zaken. De voorzitter
van het college van diakenen was op
uitnodiging van het College van
Kerkrentmeesters als toehoorder aanwezig tijdens de workshops, paste de
opgedane kennis direct toe in de eerste
wervingsactie en mocht een rendementsverbetering van maar liefst 20%
noteren!
Hendrik Jan Graber
adviseur Project Ondersteuning Plaatselijke
Geldwerving
Meer weten?
Wilt u ook zoiets als Almelo? Wilt u uw
geldwerving onder de loep nemen en
verbeteren? Informatie over het project
Ondersteuning Plaatselijke Geldwerving
(OPG) staat op www.pkn.nl. > Actief in
de kerk > Kerkrentmeester > Geldwerver.
Of neem contact op met een adviseur
van OPG: [email protected]
Kerkinformatie • juni 2014
26 |
• D i e n s t g e h e i m e n
• berichten
• Nieuwe rector Protestantse Theologische Universiteit (PThU)
Stilte voor de dienst of niet?
Vraag: In onze kerkenraad is het wel of
niet stil zijn voor de kerkdienst terugkerend
onderwerp van gesprek. Een aantal gemeenteleden stoort zich aan het gepraat
voor de dienst, de organist komt er soms
nauwelijks bovenuit. Andere willen niet
terug naar de ‘beklemmende stilte’ die
er vroeger voor de dienst kon hangen
en waarderen juist het gesprek. Wat
moeten we doen?
Antwoord: In uw vraag komen twee
aspecten van kerk-zijn naar voren. De
kerk als huis van God en de kerk als huis
van de gemeente. Nu hoeven die twee
niet tegen elkaar uitgespeeld te worden.
Misschien heeft uw kerkgebouw een
ruim voorportaal, waar men elkaar in
een ongedwongen sfeer kan ontmoeten.
In de kerkzaal zelf kan dan de stilte bewaard worden. In sommige gemeenten
drinkt men juist koffie voor de dienst
– in een bijzaal is dan alle ruimte voor
ontmoeting en gesprek. Mocht het gebouw zich hier niet voor lenen, dan kunt
u kiezen voor een stiltemoment in de
dienst zelf, bijvoorbeeld na het inleidend
orgelspel of in een stil gebed.
Stilte valt niet af te dwingen en niet altijd
te organiseren, maar een gemeente kan
zich wel oefenen in stilte. Wie op tijd in
de kerk komt, heeft voldoende tijd voor
een gesprekje. Daarna kan men rustig
in de banken gaan zitten en stil worden.
Ouders met kinderen voelen zich soms
opgelaten tijdens de stilte voor de dienst.
Probeer hier ontspannen mee om te
gaan. Kinderen voelen het vaak aan. Als
de volwassenen stil zijn, zijn zij het vaak
ook. Probeer in ieder geval te voorkomen
dat (orgel)muziek ‘behang’ wordt voor
het gesprek van de gemeente. Dan kan
de organist beter wat korter spelen, zodat er wel aandacht is voor de muziek.
Maarten Diepenbroek
lid van de werkgroep eredienst
Heeft u een vraag over de eredienst?
Stel deze via [email protected]
Kerkinformatie • juni 2014
Prof. dr. Mechteld Jansen is benoemd
tot rector en voorzitter college van bestuur van de Protestantse Theologische
Universiteit (PThU) te Amsterdam en
Groningen. Dat heeft de generale synode
op 24 april in Lunteren besloten. Prof.
Jansen zal de functie op 8 december
officieel aanvaarden. Zij volgt in deze
functie prof. dr. Gerrit Immink op, die
sinds 2007 rector is.
Mechteld Jansen (1960) studeerde
theologie aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam. Zij was predikant in Wageningen en in Kameroen en promoveerde
in 2002 op een studie ‘Talen naar God.
Wegwijzers bij Paul Ricoeur’. Zij is gespecialiseerd in vraagstukken van missionaire bewegingen, migrantenkerken
en interculturele ontmoeting, en sinds
2008 hoogleraar Missiologie van de PThU.
De PThU hecht aan een ‘stevige verankering van theologie in de samenleving’,
zo laat zij in het benoemingsbericht we-
ten. Zij kiest voor geëngageerde wetenschappelijke, toekomstgerichte theologiebeoefening. ‘Daarbij wordt het kader
gevormd door actuele kerkelijke en maatschappelijke relevantie, grondige kennis
en verwerking van de bronnen en respect
voor de traditie. De PThU richt zich op
studenten die een stevige academische
vorming en een goede beroepsopleiding
willen combineren. Met de benoeming
van Mechteld Jansen is deze verankering
en keuze geborgd naar de toekomst toe.
Mechteld Jansen staat bekend om haar
daadkracht en haar vermogen van het
leggen van verbindingen.’
Jansen zelf stelt: ‘Verbinding is mijn
kracht, maar ik houd niet van slappe
compromissen. Om echte verbinding tot
stand te brengen moet je doorvragen tot
op het bot. Dat geldt de verbinding tussen
groeperingen in de kerk en in de samenleving, tussen culturen en religies.’ •
• Cursussen en studiedagen
PCTE
Hieronder staat het overzicht van de
cursussen en activiteiten van het
Protestants Centrum voor Toerusting
en Educatie (PCTE) in de komende
maanden. Aanmelding en nadere
informatie over cursusinhoud, ook
over het aanvragen van een cursus
op maat voor de eigen gemeente:
www.pkn.nl/pcte.
Als predikanten en kerkelijk werkers
punten kunnen halen in het kader
van de Permanente Educatie (PE)
staat dat erbij vermeld. Vragen?
PCTE, Postbus 8504, 8503 RM
Utrecht, tel (030) 880 15 58,
e-mail: [email protected].
U kunt zich inschrijven voor de
volgende cursussen en activiteiten
(alleen de startdatum is vermeld):
Cursus Pastoraat
3 juni, Dalfsen
Training Conflicthantering I
(punten PE 0,75)
Cursus Armoede in Nederland
2 juni, Noord-Brabant
Training Conflicthantering II
(punten PE 0,5)
7 november, Utrecht
Training Zinvol visiteren I
(punten PE 0,5)
26 september, Utrecht
Cursus Jaargesprekken
12 juni Tilburg
22 september, Ingen
Training Zinvol visiteren II
(punten PE 0,5)
20 juni, Doorn
Cursus Introductie meditatie
(punten PE: 1,5)
12 september, Maarssen
|
• Va n a f d e w e r k v l o e r
De dorpskerk in de
participatiesamenleving
Op een avond begin dit jaar druppelen
diakenen de kerk van de Protestantse
Gemeente Nagele binnen. Volgens de
opgave van Geertje van het dorpskerkenoverleg in de Noordoostpolder komen
er maar zes. Maar de teller stopt pas bij
23. In de Noordoostpolder zijn ze niet
zo van het opgeven. Ook een predikant
en kerkelijk werker zijn aanwezig. Bijna
alle dorpskerken zijn vertegenwoordigd.
Allemaal diakenen die afkomen op het
thema ‘WMO en wat de dorpskerken
hierin kunnen betekenen’. Een actueel
thema op weg naar de ‘participatiesamenleving’. We doen een rondje om te ontdekken uit welke dorpen de deelnemers
komen en wat hun vragen zijn. Veel
vragen gaan over mantelzorg en over
korting op ouderenzorg. Daarna licht
een wethouder het thema toe. Opvallend
is dat ook twee mensen van het plaatselijk Dorpsbelang aanwezig zijn.
Prof. dr. Mechteld Jansen. Foto: PThU
Cursus Leidinggeven aan de gemeente
Cursus over het verbeteren van de kwaliteit van leidinggeven aan de gemeente
door de kerkenraad
18 juni, Alblasserdam
Cursus Introductie geestelijke begeleiding (punten PE 2)
1 oktober, Maarssen
Training “Maar ik kan de draad niet
krijgen’ (punten PE 0,75)
Training voor pastores en andere beroepskrachten om vertrouwd te raken
met het vorm en inhoud geven aan gespreksgroepen met kwetsbare en
zorgafhankelijke ouderen.
2 oktober, Beekbergen
26 januari 2015, Doorn
17 maart 2015, Zwolle
Training Omgaan met de media
(punten PE 0,25)
3 oktober, Houten
Training Presentatie voor voorgangers
(punten PE 0,5)
7 oktober, Drachten
Training Uitgebreid Pastoraat voor
vrijwilligers
26 september, Amersfoort
Training Begeleiden van rouwgroepen
(punten PE: 0,75)
25 september, Utrecht
Werkweek voor liturgie en kerkmuziek
(punten PE 1)
15 juli, Hoeven
Jaartraining Zorg voor de ziel
(punten PE: 2,5)
Jaargang van zes keer een tweedaagse
groepsretraite
2 maart 2015, Maarssen
Terugkomdag Begeleiden van rouwgroepen (punten PE: 0,25)
1 oktober, Houten
Terugkomdag Presentatievaadigheden
(Studiepunten PE 0,25)
11 juni, Drachten
Werkdag Waarderende intervisie
(punten PE 0,25)
Werkdag voor predikanten en kerkelijk
werkers om kennis en ervaring op te
doen met waarderend werken, in het
bijzonder collegiale consultatie door
middel van waarderende intervisie.
16 juni, Amersfoort
Goede ogen
De wethouder vertelt vervolgens over de
sociale teams die dit jaar zullen worden
‘uitgerold’. Zij bestaan uit een buurtwerker, een wijk- en jeugdverpleeg­
kundige, een maatschappelijk werker en
consulenten van de burgerlijke gemeente.
Zij komen in de dorpen en zijn rechtstreeks aanspreekbaar, willen dicht bij
mensen zijn en hun signalen opvangen.
Maar steeds vaker zullen inwoners eerst
zelf met oplossingen moeten komen in
de personen van familieleden, buren,
vrienden, mantelzorgers en vrijwilligers.
Daarna ontstaat het gesprek. Eerst nog
wat aarzelend, maar al snel heel betrokken.
Diakenen hebben goede ogen, signaleren
wat zich in het dorp afspeelt. De wethouder geeft aan dat de sociale teams
die ogen goed kunnen gebruiken. Zij wil
actief contact zoeken met de diaconieën
bij de uitrol van de sociale teams. En
kunnen wij van het landelijk dienstencentrum een gesprekstraining organiseren? Dat kunnen we. Zo ontstaan mooie
contacten die om een vervolg vragen.
Peet Valstar
gemeenteadviseur vin de classis Flevoland
Bijeenkomst 17 juni: ‘Diakenen staan
er niet alleen voor’ (punten PE 0,25)
Bijeenkomst waarin de betekenis van
mensenrechten voor de diaconale opdracht van de kerk centraal staat. De
dag is bestemd voor diakenen, diaconaal consulenten en predikanten en
kerkelijk werkers met bijzondere aandacht voor diaconaat. Zie ook pagina
10 in dit nummer van Kerkinformatie.
Kerkinformatie • juni 2014
27
28 |
SYNODE
Foto’s: Jan van de Lagemaat
Verslagen generale synode
24-25 april
De generale synode behandelde op 24 en 25 april onder meer rapporten over de
toekomst van het ambt, de relatie tussen Kerk in Actie en ICCO en sacraments­
bevoegdheid van pioniersplekken.
•
Synode daagt uit tot
meedenken over ambtsvisie
Gemeenteleden, predikanten, ouderlingen,
diakenen, kerkenraden, classicale vergaderingen en kerkelijke pioniers kunnen
de komende anderhalf jaar reageren op
aan hen gerichte brieven over het ambt.
De synode besloot op 24 april dat de
zeven brieven die de scriba heeft geformuleerd voor zeven doelgroepen, gezien
mogen worden als een vervolgstap in een
brede bezinning de betekenis en functie
van het ambt in de Protestantse Kerk.
Tijdens de bespreking spraken de synodeleden unaniem hun waardering uit voor
de gekozen briefvorm. ‘Een brief biedt
kans voor een meer intieme persoonlijke
toonzetting’, stelde ds. M.G. Pettinga
(classis Edam-Zaandam). Er waren ook
vragen. Worden in deze brieven de
knelpunten wel voldoende behandeld?
Is het niet verstandig om naast de bisschoppenconferentie ook andere kerkgenootschappen een brief te sturen?
Synodescriba dr. Arjan Plaisier verklaarde
blij te zijn met alle kritische reacties: ‘Het
moet inderdaad misschien wat scherper
hier en daar. Uw opmerkingen helpen
mij om nog een keer intensief door deze
brieven heen te gaan.’ Wel gaf hij duidelijk aan dat een brief zijn kracht verliest
‘als je er alles in wilt zeggen’. Er moet
voldoende ruimte blijven voor reactie. De
meeste suggesties van synodeleden werden in de besluitvorming overgenomen.
Iedereen kan reageren. De zeven brieven
zullen in de loop van 2014 worden toegezonden aan de verschillende geadresseerden en aan gesprekspartners in de
binnenlandse oecumene. Daarbij zal ook
een reactietermijn worden vermeld. Het
moderamen van de synode verzamelt de
reacties en verwerkt deze eind 2015 in
een overzicht. In april 2016 zullen nadere
voorstellen worden besproken over de
visie op het ambt.
• E valuatie samenwerking met
ICCO
‘Tel uw zegeningen, tel ze één voor
één…’ Met deze opmerking eindigde
directeur Haaije Feenstra van de dienstenorganisatie het gesprek over de samenwerking tussen Kerk in Actie buitenland
en ICCO. Het verslag riep ook vragen
op. Zo wilde diaken P. Goudkamp (classis
Breukelen) weten wat de toekomst van
ICCO is als de overheidssubsidie voor
ontwikkelingshulp grotendeels wegvalt.
‘Gaat ICCO dan net als Kerk in Actie geld
Kerkinformatie • juni 2014
werven onder particulieren?’ Marinus
Verweij, voorzitter van de Raad van Bestuur van ICCO, gaf aan dat concurrentie
niet aan de orde is: ‘Onze geldwerving
richt zich op bedrijven, omdat het niet
verstandig is om ons alleen op de overheid te richten.’
Ouderling C. de Heer (classis Utrecht)
sprak de vrees uit dat Kerk in Actie ondergesneeuwd wordt door ICCO, omdat deze
organisatie meer medewerkers heeft.
‘Dreigt de invloed van Kerk in Actie niet
marginaal te worden?’ Evert-Jan Hazeleger, programmamanager Kerk in Actie
weerlegde dit. Hij benadrukte dat dankzij het netwerk van ICCO meer mensen
worden bereikt dan voorheen.
Kan het beter?
Diaken R. van den Bout (classis Den
Haag) uitte zijn zorgen over de schaalvergroting. ‘Leiden die grote projecten
niet tot minder betrokkenheid van gemeenten? Directeur Feenstra gaf aan
dat het niet gaat om de projectgrootte.
‘De impact willen we groter maken.
Dat is het belangrijkste’. Hij wees op de
risico’s van kleinere particuliere projecten.
‘Beginnen is vaak heel eenvoudig, maar
hoe rond je een initiatief goed af? Daarom
heeft Kerk in Actie een helpdesk waar
gemeenten met een particulier project
een beroep op kunnen doen. Soms
financiert Kerk in Actie zelfs mee.’
Feenstra erkende dat sommigen kritisch
zijn over Kerk in Actie. ‘Maar we houden
wel van elkaar: meer dan 1100 gemeenten deden mee aan het Veertigdagentijdproject, 32.000 apps ‘Zoek de stilte’
werden gedownload en de landelijke
|
diaconale dagen worden zeer goed bezocht. Kan het beter? Ja! Moet het beter?
Daar gaan we ons best voor doen.’ De
synode besloot unaniem het rapport te
goed te keuren.
• P ioniers mogen sacramenten
bedienen
Gemeenten in de Protestantse Kerk
waaraan een pioniersplek is verbonden
kunnen in speciale gevallen worden
aangemerkt als een ‘gemeente in bij-
Nieuw moderamenlid
De synode benoemde ouderlingkerkrentmeester mr. Max van der
Klooster (classis Dordrecht) tot lid van
haar moderamen (dagelijks bestuur).
Hij volgt ouderling-kerkrentmeester Bert
van Bokhoven op, van wie afscheid
werd genomen. Van der Klooster (1965)
studeerde af aan de Erasmusuniversiteit
te Rotterdam in privaatrecht, staats- en
bestuursrecht. Momenteel is hoofd van
de stafafdeling Juridische Advisering
van de Rijksgebouwendienst. In Dordrecht is hij voorzitter van het college
van kerkrentmeesters. Hij was eerder
synodelid en heeft ruime bestuurlijke
ervaring in vele kerkelijke functies. Als
moderamenlid is hij benoemd voor
twee jaar, met de mogelijkheid om
herkozen te worden.
zondere missionaire, diaconale en pastorale omstandigheden’. Niet-theologen
die aan een dergelijke pioniersplek leiding
geven, mogen onder omstandigheden in
die gemeenten de sacramenten bedienen.
Dat heeft de generale synode op 24 april
besloten.
Gemeenten waaraan een pioniersplek
is verbonden kunnen de status van ‘bijzondere omstandigheden’ krijgen als ze
aan bepaalde voorwaarden voldoen. De
pionier moet lid zijn van de (wijk)kerkenraad en een predikant moet supervisor
van de pionier zijn. Het moet gaan om
een pioniersplek van de Protestantse
Kerk of de IZB. Ook worden er aan de
pioniers opleidingseisen gesteld.
Kerkorde
De vraag naar de ambtsbevoegdheid
komt uit de praktijk van de bestaande
pioniersplekken. In missionaire groei­
situaties blijkt het soms gewenst dat
een pionier de bevoegdheid krijgt om
kinderen te dopen, huwelijken te bevestigen en het avondmaal te bedienen.
Kerkrechtadviseur mr. G. de Jong gaf
aan dat er geen kerkordewijziging nodig
is, want de bestaande kerkorde wordt
toegepast. Ordinantie 2.18 biedt ruimte
aan niet-predikanten om in bijzondere
omstandigheden het werk van een predikant te doen. Door de goedkeuring
door de synode kan het artikel toegepast
worden voor alle pioniersplekken, zowel
in grootstedelijke gebieden als buiten de
Randstad. De beslissing om ord. 2-18 toe
te passen in een individueel geval wordt
genomen door het breed moderamen
van de classicale vergadering, waarbij
het regionaal college voor de visitatie
elke aanvraag van een advies voorziet.
Screening
Namens het generale college voor de
visitatie drong ds. W. Sonnenberg erop
aan om de pioniers goed te screenen,
29
liefst door een ambtelijke vergadering.
‘We kennen teveel bevlogen mensen,
die in de praktijk ruïnerend hebben gewerkt’, aldus Sonnenberg.
Verschillende sprekers benadrukten het
belang van een intensieve wisselwerking
tussen de bestaande (wijk)gemeente en
de nabijgelegen pioniersplek. De synode
besloot het moderamen op te dragen
een nadere bezinning te geven op deze
relatie. Hoe ziet hij de verbondenheid
en de spanning tussen bestaande vormen
en tradities en het zoeken naar nieuwe
wegen? Waar hebben ze elkaar nodig,
waar moet het anders-zijn verdragen
worden, welke uitdaging zijn ze voor
elkaar? En welke (minimale) organisatorische inkadering hebben pioniersplekken
nodig om deel van de kerk te zijn en te
blijven? Deze bezinning zal onderwerp
van gesprek zijn tijdens een vergadering
van de generale synode in de komende
twee jaar.
De synode besloot aan de afdeling
Missionair Werk en Kerkgroei van de
dienstenorganisatie te vragen om
vormen ontwikkelen voor opleiding en
geschiktheidsbeoordeling van pioniers.
De Protestantse Kerk wil tussen 2012
en 2016 honderd pioniersplekken vormen
en ondersteunen. Het gaat om nieuwe
en vaak experimentele vormen van gemeentestichting. Dit jaar worden er
25 plekken geïnitieerd.
Frans Rozemond
eindredacteur Kerkinformatie
Zie voor alle andere benoemingen en
verslagen van deze synodezittingen:
www.pkn.nl > Besturen > Synode >
Verslagen en besluiten. De agenda
met de vergaderstukken staan onder:
synodeagenda
• collecten
• JOP collecte (6 juli 2014): Geloofsopvoeding, elke dag!
Op zondag 6 juli is de landelijke collecte
bestemd voor JOP, Jeugdorganisatie
van de Protestantse Kerk. ‘Elk kind en
iedere jongere weet zich geliefd door
God!’ Dat is een verlangen van veel
ouders voor hun kinderen. JOP deelt
dat verlangen. Daarom helpt JOP bij
de geloofsopvoeding en ontwikkelt
verschillende materialen voor ouders
om ook thuis als gezin hiermee aan
de slag te gaan. Zoals bijvoorbeeld de
basiscursus geloofsopvoeding en het
magazine ‘Moments (voor ouders met
kinderen tussen de 8 en 18 jaar). Ook
werkt JOP samen met het Nederlands
Bijbel Genootschap aan de ontwikkeling
van de ‘Samenleesbijbel’. Deze verschijnt
in 2015 en is bedoeld voor gezinnen
met kinderen in de basisschoolleeftijd.
Bij ieder bijbelgedeelte staan gespreksvragen, opdrachten en interessante
weetjes. Met de opbrengst van de
collecte kan JOP materialen blijven
ontwikkelen ter ondersteuning van de
geloofsopvoeding. Helpt u ook mee?
Materiaal: Voor deze collecte kunt u
een poster (bijvoorbeeld te gebruiken
als advertentie in het kerkblad) downloaden via www.pkn.nl/steunons.
Daar vindt u een korte toelichting en
een collecteafkondiging. •
Kerkinformatie • juni 2014
30 |
Bijbelteksten juni 2014
Deze teksten zijn gekozen uit de lezingen die in het gezamenlijk gebed in Taizé
worden gebruikt. Taizé is een oecumenisch klooster in Frankrijk. De teksten zijn
kort genoeg om verschillende keren per dag herlezen te worden, voor een tijd van
persoonlijk of gemeenschappelijk gebed. Zo is men door dit rooster te gebruiken
verbonden met de wereldoecumene.
zo 1
Jezus bad: Vader, nu is de tijd
gekomen, toon nu de grootheid
van uw Zoon, dan zal de Zoon uw
grootheid tonen en iedereen die
u hem gegeven hebt het eeuwige
leven schenken.
(Johannes 17: 1-11)
ma 2 Om aan armen het goede nieuws
te brengen heeft de Heer mij
gezonden en om aan gevangenen
hun vrijlating bekend te maken.
(Lucas 4: 14-30)
di 3
Johannes schreef: Hierin is Gods
liefde ons geopenbaard: God
heeft zijn enige Zoon in de wereld
gezonden, opdat we door hem
zouden leven. (1 Johannes 4: 7-12)
wo 4 U was dood door uw zonden,
maar God heeft u samen met
Christus levend gemaakt toen hij
ons al onze zonden kwijtschold.
(Kolossenzen 2: 6-15)
do 5 Jezus zei tegen de Samaritaanse
vrouw: Als u wist wat God wil geven, en wie het is die u om water
vraagt, zou u hém erom vragen en
dan zou hij u levend water geven.
(Johannes 4: 1-14)
vr 6
De Heer gaf mij een vaardige tong,
waarmee ik de moedeloze kan
opbeuren. (Jesaja 50: 4-10)
za 7
Paulus schreef: Bewaar door de
heilige Geest, die in ons woont,
het goede dat je is toevertrouwd.
(2 Timoteüs 1: 6-14)
zo 8
De opgestane Jezus blies over zijn
leerlingen heen en zei: Ontvang de
heilige Geest. Als jullie iemands
zonden vergeven, dan zijn ze vergeven. (Johannes 20: 19-31)
ma 9 Wie kan uw bedoelingen kennen
als u niet zelf wijsheid geeft en uw
heilige geest naar beneden zendt?
Zo werden de mensen op aarde op
het rechte spoor geleid. (Wijsheid
van Jezus Sirach 9: 13-18)
di 10 Er verschenen aan hen een soort
vlammen, die zich als vuurtongen
verspreidden en zich op ieder van
hen neerzetten, en allen werden
vervuld van de heilige Geest en
begonnen te spreken in vreemde
talen, zoals hun door de Geest werd
ingegeven. (Handelingen 2: 1-21)
Kerkinformatie • juni 2014
wo 11Paulus schreef: Wij verkondigen
niet onszelf, wij verkondigen dat
Jezus Christus de Heer is en dat
wij omwille van hem uw dienaren
zijn. (2 Korintiërs 4: 5-7)
za 21 Paulus schreef: Laat in uw hart de
vrede van Christus heersen, want
daartoe bent u geroepen als de
leden van één lichaam.
(Kolossenzen 3: 12-17)
do 12 Zoek rust, mijn ziel, bij God alleen,
van hem blijf ik alles verwachten.
(Psalm 62)
zo 22 Jezus zegt: Ik ben het levende brood
dat uit de hemel is neergedaald;
wanneer iemand dit brood eet zal hij
eeuwig leven. (Johannes 6: 47-51)
vr 13 Paulus schreef aan de Tessalonicenzen: Onze verkondiging aan u
overtuigde niet alleen door onze
woorden, maar ook door de overweldigende kracht van de heilige
Geest. (1 Tessalonicenzen 1: 1-5)
za 14 De Heer zei tot zijn volk: Ik heb je
misdaden als een wolk doen ver­dampen, je zonden als de ochtendnevel. Keer terug naar mij: ik zal je
vrijkopen. Jesaja 44:21-23
zo 15 God heeft zijn Zoon niet naar de
wereld gestuurd om een oordeel
over haar te vellen, maar om de
wereld door hem te redden. Over
wie in hem gelooft wordt geen
oordeel uitgesproken.
Johannes 3: 14-21
16 maMijn plan met jullie staat vast –
spreekt de Heer. Ik heb jullie geluk
voor ogen, niet jullie ongeluk: ik
zal je een hoopvolle toekomst
geven. Jeremia 29: 11-14
di 17 Stel uzelf in dienst van God. De
zonde mag niet langer over u heersen, want u staat niet onder de
wet, maar leeft onder de genade.
(Romeinen 6: 12-14)
wo 18Paulus schreef: Wees standvastig
en onwankelbaar en zet u altijd
volledig in voor het werk van de
Heer, in het besef dat door de Heer
uw inspanningen nooit tevergeefs
zijn. (1 Korintiërs 15: 54-58)
do 19 Maakt het brood dat wij breken
ons niet één met het lichaam van
Christus? Omdat het één brood
is zijn wij, hoewel met velen, één
lichaam. (1 Korintiërs 10: 16-17)
vr 20 Petrus schreef: Hoe meer u deel
hebt aan Christus’ lijden, des te
meer moet u zich verheugen, en
des te uitbundiger zal uw vreugde
zijn wanneer zijn luister geopenbaard wordt. (1 Petrus 4: 12-16)
ma 23Wanneer je de beschuldigende
vinger uitbant, wanneer je de
hongerige schenkt wat je zelf
nodig hebt, dan zal je licht in het
donker schijnen, je duisternis wordt
als het licht van het middaguur.
(Jesaja 58: 7-10)
di 24 Voor de komst van Jezus had
Johannes het hele volk opgeroepen
om zich te laten dopen en een
nieuw leven te beginnen.
(Handelingen 13: 22-26)
wo 25Johannes zei: ‘Ik doop met water,
maar in uw midden is iemand die
u niet kent, hij die na mij komt – ik
ben het niet eens waard om de
riemen van zijn sandalen los te
maken.’ (Johannes 1: 19-27)
do 26 Jezus zei tot zijn leerlingen: Laten
we naar de dorpen in de omtrek
gaan, zodat ik ook daar het goede
nieuws kan brengen.
(Marcus 1: 35-39)
vr 27 Paulus schreef: Probeer ik mensen
te overtuigen of God? Probeer ik
soms mensen te behagen? Als
ik dat nog altijd zou doen, zou ik
geen dienaar van Christus zijn.
(Galaten 1: 6-11)
za 28 Jezus zegt: Blijf in mij, dan blijf ik
in jullie. Een rank die niet aan de
wijnstok blijft, kan uit zichzelf geen
vrucht dragen. Zo kunnen jullie
geen vrucht dragen als jullie niet in
mij blijven. (Johannes 15: 1-5)
zo 29 Toen vroeg hij hun: ‘En wie ben
ik volgens jullie?’ ‘U bent de messias, de Zoon van de levende God’,
antwoordde Petrus.
(Matteüs 16: 13-20)
ma 30Jezus zegt: Zoals ik jullie heb
liefgehad, zo moeten jullie elkaar
liefhebben. Daaraan zal iedereen
zien dat jullie mijn leerlingen zijn.
(Johannes 13: 31-35)
|
• a d v e r t e n t i e s
Advertenties
Kerkinformatie kent twee soorten advertenties:
vacatureadvertenties van kerkelijke gemeenten en
andere advertenties.
Vacatureadvertenties van gemeenten kunnen in
vier verschillende formaten geplaatst worden:
Klein (tot 65 woorden), Normaal (tot 130 woorden),
Groot (tot 260 woorden) en Zeer groot (tot 520
woorden/hele pagina). Voor deze formaten gelden
respectievelijk de volgende tarieven: € 174, € 348,
€ 698 en € 1.394. Het aantal woorden wordt
berekend met de functie ‘Woorden tellen’ onder
Extra in tekstverwerkingsprogramma Word.
Andere advertenties kunnen worden aangeboden
aan Marijanne Dubbink, tel. 06-30 57 47 68,
e-mail: [email protected].
Aanlevering advertenties
Per e-mail aan: [email protected]
(de kale tekst in een Word-bestand en logo’s
uitsluitend apart in een jpg-bestand) of in papieren
vorm per post aan: Kerkinformatie Advertenties
(F. Rozemond), Postbus 8504, 3503 RM Utrecht.
Uiterste aanleverdata
(zie ook www.pkn.nl/kerkinformatie)
Naam en logo’s
De afkorting PKN wordt zoveel mogelijk vermeden.
Wanneer het logo van de Protestantse Kerk wordt
gebruikt dient dat volledig (met vaste naamtekst) te
worden afgedrukt. Dit in verband met de optimale
en eenduidige werking ervan. Eigen varianten op
dit logo kunnen in Kerkinformatie worden geweigerd.
Andere eigen logo’s, beeldmerken, vignetten of
foto’s zijn uiteraard hartelijk welkom.
De advertentiepagina’s in Kerkinformatie worden
vanaf de dag van verschijnen tevens geplaatst
op www.pkn.nl > klik rechtsboven op: Vacatures.
De redactie van Kerkinformatie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van advertenties. Bij
de opmaak zal zoveel mogelijk rekening worden
gehouden met de wensen van de adverteerder.
Protestantse Gemeente
Zeewolde
De Protestantse Gemeente Zeewolde is een jonge,
veelkleurige gemeente, die op zoek is naar een
predikant (m/v, 1 fte)
die onder andere:
•vanuit een persoonlijke relatie met God mensen met
uiteenlopende geloofsbelevingen raakt en inspireert;
•richting en uitvoering geeft aan het beleid voor jeugd,
jongeren en jonge gezinnen en daarvoor voor 25% wordt
vrijgesteld;
•de identiteit van onze gemeente versterkt en naar buiten
toe uitdraagt;
•proactief gebruik maakt van moderne communicatiemiddelen;
• de kracht van muziek weet te gebruiken in de diensten.
Een uitgebreide profielschets van de predikant en de
gemeente treft u op onze website: www.pgzeewolde.nl.
Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met
mevrouw Tienke Drost, voorzitter beroepingscommissie,
telefoonnummer: (036) 523 45 30 of via onderstaand
e-mailadres.
septembernummer: 24 juli
oktobernummer: 21 augustus
Novembernummer: 25 september
Protestantse Gemeente
Zeewolde
de Protestantse Gemeente Vlissingen
zoekt:
Jongerenwerker/Missionair werker
(predikant of kerkelijk werker)
voor 24 uur per week
Onze gedachten gaan uit naar een man of vrouw
met enkele jaren ervaring in het jeugdwerk,
een enthousiaste missionaire instelling,
een teamspeler voor met name 1ste lijns werk
en lid van de PKN
De Protestantse Gemeente Vlissingen
wil actief beleid voeren gericht op jongeren
en met haar ontmoetingscentrum “De Herberg”
op een uitnodigende wijze present zijn
in het midden van de samenleving
De profielschets voor deze functie
en informatie over de gemeente
vindt u op de website
www.pkn-vlissingen.nl
bent u geïnteresseerd ?
Uw reactie met CV kunt u tot 15 juni 2014 versturen naar
e-mailadres: [email protected]
neem dan contact op met [email protected]
sluitingsdatum: 15/06/2014
Kerkinformatie • juni 2014
31
32 |
• advertenties
De Gereformeerde kerk van Asperen is op zoek naar een
predikant(e) voor 0,4 tot 0,5 fte
Wij zijn een geloofsgemeenschap van ca. 330 leden in een
mooi stadje aan de Linge.
U bent iemand die:
•inspireert in de erediensten en in de vorming en
toerusting van de gemeente
• een groot pastoraal hart heeft
• gericht is op samenwerken en verbinden.
Samen willen we ons inzetten om een open, actieve en
lerende gemeente van Christus te zijn.
Meer informatie kunt u opvragen bij
Dhr. Rinus Broekhoff,
voorzitter van de beroepingscommissie.
Telefoon (0345) 61 99 11
of kijk op www.gkasperen.nl/vacature voor de uitgebreide
profielschets.
Sollicitaties kunt u tot 21 juni 2014 richten aan:
Dhr. Rinus Broekhoff
Drostlaan 54a
4147 GD Asperen
[email protected]
Panel Protestantse Kerk
De dienstenorganisatie is benieuwd naar de
mening van predikanten en andere ambtsdragers,
maar ook gemeenteleden die een cursus volgen,
producten afnemen of als donateur Kerk in Actie
steunen. Met deze informatie kan zij voortdurend
werken aan verbetering van de dienstverlening.
Wat vindt u?
U kunt het laten weten via het Panel Protestantse
Kerk. Wie zich laat inschrijven ontvangt een paar
keer per jaar een verzoek om een vragenlijst in te
vullen. Deelname is anoniem.
Informatie en aanmelden: www.pkn.nl/panel
Kerkinformatie • juni 2014
|
De Protestantse wijkgemeenten De Brug en Ontmoeting EW (Erven
en West) te Emmeloord zoeken als aanvulling op het bestaande team
van predikanten en kerkelijk werkers, voor de combinatie van deze
wijkgemeenten een
predikant (m/v)
0,8 fte
Wij zijn twee open, gastvrije wijkgemeenten en willen een gemeenschap
zijn, waar iedereen zich thuis voelt en geïnspireerd kan worden.
Wij zoeken een bruggenbouwer die:
oog en hart heeft voor pastoraat;
open en makkelijk kan communiceren en verbindend kan optreden;
open staat voor verschillen in traditie en beleving;
geloofsgesprekken kan stimuleren;
de hedendaagse tijd laat doorklinken in de kerkdiensten en andere
werkzaamheden.
Een teamspeler die:
kan en wil werken in een team van predikanten en kerkelijk werkers;
gevoel en interesse heeft voor beleid en organisatie;
zich samen met collega-predikanten en kerkelijk werkers, in onderlinge
afstemming, inzet voor onder meer vorming en toerusting en andere
bovenwijkse taken;
gevoel en interesse heeft voor kerk in de samenleving en kan en wil
netwerken buiten de kerkmuren.
Iemand die:
bij voorkeur enige jaren ervaring heeft als predikant;
(in elk geval in één gemeente heeft gestaan)
het goed lijkt om in Emmeloord te wonen.
Informatie:
Meer informatie over onze gemeente en de vacature kunt u vinden op
onze website: www.pgemmeloord.nl
Voor nadere informatie kunt u ook contact opnemen met onze voorzitter of
scriba van de beroepingscommissie:
Dhr. H.J. Jurjens (voorzitter)
Mevr. D. Maissan (scriba)
T (0527) 61 42 23
T (0527) 61 75 35
Stellingwerf 11
Nieuwlandenlaan 14
8302 LG Emmeloord
8302 LM Emmeloord
Of via email: [email protected]
Er is een informatie pakket aanwezig.
Is uw belangstelling gewekt?
Uw reacties, sollicitaties en cv's zien wij graag voor eind juli 2014
tegemoet. Wij hopen dat u begrip heeft, dat wij gezien de vakantie periode,
in september pas adequaat kunnen reageren op uw sollicitatie.
U kunt de correspondentie sturen naar de heer H.J. Jurjens (zie boven).
Geloof Hoop Liefde
De Protestantse Gemeente te Vries is op zoek naar een
predikant (m/v, 0,7 fte)
Wie bent u?
•U bent een inspirerende en communicatief sterke persoonlijkheid waardoor u mensen aan elkaar weet te binden;
•U weet zowel oud als jong enthousiast te maken voor
geloof en kerk;
•De eredienst geeft u op een eigentijdse en toegankelijke
wijze vorm, zonder daarbij een stijlvolle liturgie uit het
oog te verliezen;
•Pastoraat beschouwt u als een kerntaak;
•U bent zodanig zichtbaar dat u ook mensen buiten de
kerkelijke gemeente weet te bereiken.
U werkt samen met 1 pastoraal kerkelijk werker en
1 jeugdwerker.
Wie zijn wij?
Vries is een dorp in Noord-Drenthe. De Protestantse Gemeente
is de enige en veelkleurige kerkgemeenschap in het dorp
nadat de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk
in 2005 zijn gefuseerd. De gemeente beschikt over één
kerkgebouw met een goed uitgerust zalencentrum.
Belangrijk accent van onze gemeente is dat we als pluriforme
gemeente graag ‘kerk in het dorp’ willen zijn: laagdrempelig,
open en gastvrij voor ieder mens. Dit missionaire aspect wil
de gemeente van Vries de komende tijd graag versterken.
Reageren
Een volledig informatiepakket kunt u opvragen bij de
secretaris van de beroepingscommissie mevrouw Bartha
Kuiper, e-mail [email protected]
Voor nadere inlichtingen kunt u contact opnemen met
mevrouw Bartha Kuiper, tel. (0592) 54 36 61 of de heer
Jacob Maat, tel. 06-29 49 57 34.
Uw gemotiveerde sollicitatie voorzien van een uitgebreid
cv ontvangen wij graag vóór 15 juli 2014 op onderstaand
adres: Mevrouw B. Kuiper, Soltstede 10, 9481 HK Vries.
U kunt uw reactie ook per e-mail aan ons doen toekomen.
Kerkinformatie • juni 2014
33
34 |
• advertenties
De Protestantse Gemeente te Kamperland heeft plaats voor een
enthousiaste dominee (m/v) voor 0,8 fte
Wij zijn een gemeente die:
•Het verlangen heeft om te groeien;
•Missionair wil zijn;
•Open staat voor vernieuwing.
Daarom zijn wij op zoek naar een dominee die:
•De Bijbelse boodschap voor jong en oud verbindt met de belevingswereld van vandaag;
•Met passie en creativiteit samen met ons op weg wil gaan;
•Met gevoel voor liturgie en muziek vorm geeft aan de Eredienst.
De Protestantse Gemeente Kamperland is een kleine, veelzijdige gemeente, met betrokken leden, in een gezellig dorp. Het is
gelegen aan het Veerse Meer vlak bij zee en strand en heeft een agrarisch en toeristisch karakter.
Bent u de dominee, die deze uitdaging met ons aandurft?
Kijk voor meer informatie op www.dearkkamperland.nl.
Uw sollicitatie en C.V. kunt u voor 5 juli 2014 versturen naar de voorzitter van de beroepingscommissie drs. Cor Zuiddam,
Veerweg 33, 4493 AM Kamperland, tel. (0113) 37 63 78, e-mail: [email protected]
De Protestantse Gemeenten Angeren, Bemmel, GendtDoornenburg, Lent, Oosterhout en Ressen hebben
samenwerking gezocht op het gebied van jongerenwerk.
Hiervoor zoeken zij een
kerkelijk jeugdwerker (m/v)
Aanstelling: 18 uur per week, voor de duur van 1 jaar,
mogelijk met verlenging. De jeugdwerker maakt deel uit
van een stuurgroep incluis predikant(en).
Voor informatie zie de websites:
www.kerkgendtdoornenburg.nl,
www.protestantsegemeentebemmel.nl,
www.psglor.nl
Reactietermijn tot 10 juni 2014 richten aan:
[email protected]
Kerkinformatie • juni 2014
Kerkelijk werker,
gemeentepredikant
of interim-predikant
nodig?
Het Mobiliteitsbureau kan bemiddelen!
www.pkn.nl/mobiliteitsbureau
tel. (030) 880 15 05 (ma, di, vr)
|
De Protestantse Gemeente ‘De Stroom’ te Moordrecht - Gouderak, gelegen in het Groene Hart in
Zuid-Holland, is per 1 januari 2011 ontstaan uit de samenvoeging van de Hervormde Gemeente te
Moordrecht en de Gereformeerde Kerk te Moordrecht – Gouderak. In onze gemeente zijn twee
predikanten werkzaam. Wegens het vertrek van een van hen, komen wij graag in contact met een
predikant (m/v 0,8 fte)
Wij zoeken iemand die:
•jong en oud op een eigentijdse manier weet aan te spreken in hun geloofsbeleving, met de Bijbel als inspiratiebron voor het
dagelijks leven;
•in goede samenwerking met de andere predikant stimulerend en vernieuwend werkzaam zal zijn in de gemeenteopbouw en
beleid hiervoor ontwikkelt;
•aandachtspunten voor dit beleid zijn:
- het verdere proces van eenwording van de in 2011 samengevoegde gemeenten;
- beleid ontwikkelen waarin ook de middengroep (30- tot 55-jarigen) nadrukkelijk een plaats krijgt;
•oog heeft voor de veelkleurigheid van de gemeente (ongeveer 550 belijdende leden en 660 doopleden) en evenwicht kan
vinden tussen nieuwe ontwikkelingen en het reeds bestaande;
• ervaring en affiniteit heeft met sociale media;
• ervaring heeft opgedaan in tenminste één andere gemeente.
Heeft u belangstelling?
Uw reactie kunt u, bij voorkeur per e-mail, voor 22 juni a.s. sturen aan mevrouw Tette Overes, Klutendreef 37, 2841 PH Moor­
drecht ([email protected]), secretaris van de beroepingscommissie. Bij haar kunt u een informatiepakket opvragen.
Ook kunt u onze website raadplegen: www.pgdestroom.nl. Mondelinge informatie over de vacature kunt u inwinnen bij de heer
Gert Will (06-24 78 12 08), voorzitter van de beroepingscommissie.
Kerkinformatie • juni 2014
35
WWW.KERKINACTIE.NL/WERELDDIACONAAT
JAARGANG 26, NR 9 | FOTO: KERK IN ACTIE
Rechten voor
iedereen!
COLLE
CTE
WEREL
DIACO DNAAT
15 JUN
I 2014
Kerkinformatie • juni 2014

Brief PKN

Aanbiedingsbrief-Bijzondere-betrekkingen

2015 - Protestantse Gemeente Alkmaar

Hiv- en aidsbestrijding in Zimbabwe

6270 KIA - A5-folder ANBI.indd

Bijeenkomsten in de Week van Gebed - PKN

Klik hier voor de vacature

voorstel bijzondere betrekingen met CGK, NGK en VGK

zondag 21 december 2014 - Protestantse Gemeente Leiderdorp

Nieuwsbrief FRYSLÂN - Protestantsekerk.net