enkele-opmerkingen-met-betrekking-tot-de-aanleg-van-een

IdSSCLiVU
W E R K D O C U M E N T
ENKELE
AANLEG
DUITSE
BEZOEK
OPMERKINGEN MET BETREKKING TOT DE
VAN EEN NIEUWE ZEEDIJK IN HET DEENSWADDENGEBIED NAAR AANLEIDING VAN EEN
OP 4 DECEMBER 1981
door
R. Nouta
1982-62 Abl
r
maart
14740
•2
Vi6o
,_:..-
M I N I S T E R
I
E
RIJKSDIENST
A F D E L I N G
3560
VAN
VERKEER
EN
WATERSTAAT
VOOR
DE
IJSSELMEERPOLDERS
LAUWERSZEE-LEEUWARDEN
BEDIJKING BIJ H0JER
Beveiliging door bedijking
Al.eeuwen lang strijden kustbewoners tegen de zee. Door stormvloeden
werden in het verleden grote stukken land verwoest en gingen veel
mensenlevens verloren.
De traditie van de bevolking, zich door de aanleg van dijken te
beschermen, gaat ongeveer duizend jaar in de geschiedenis terug.
Sedert lang is bekend dat de in 1861 gelegde Htfjerdijk onvoldoende
bescherming biedt aan de ruim 10.000 bewoners van het Tender kustgebied (zie bijlage 1). Op 3 januari 1976 kwam aan de Deense Waddenzeekust een zeer hoge stormvloed voor. De gemiddelde waterstand bij
de Htfjer sluis steeg tot 4.92 m boven DNN (Deens Normaal Nul) met
daarboven een twee meter hoge golfslag (NAP = DNN + 0,14 m).
Het gevolg hiervan was dat de bevolking werd geevacueerd. De dijken
langs de Deense Waddenkust werden zwaar beschadigd, inclusief de
daarachter liggende gebieden. De totale schade binnen het district
Sjinderj ylland bedroeg meer dan vijftig miljoen Deense Kronen.
Daarom aanvaarde een eensgezinde volksvertegenwoordiging in 1977
de wet op de nieuwe bedijking.
Ontwatering binnenland
Ook het kustgebied ondervindt vooral in de winterperioden veel last
van overtollig binnenwater. Wanneer de deuren van de Htfjersluis gesloten
moeten blijven vanwege hoge waterstanden van de Waddenzee kan geen
afstroming (spuien) van binnenwater plaatsvinden. Het gevolg hiervan
is dat het binnenwater opgestuwd wordt tussen de rivierdijken (binnendijken) van het riviertje Vidaa. Deze bergboezem is echter te klein.
Om de druk op de rivierdijken te verminderen en ter voorkoming van
overstroming is bij de inpoldering van een gedeelte landaanwinningsgebied in de Waddenzee een boezemmeer gedacht van ca 350 ha voor het
opvangen van het overtollige binnenwater. De juiste vorm van het
boezemmeer is ontworpen door een speciale commissie (zie bijlage 4 ) .
Van het circa 140.000 ha grote stroomgebied van de Vidaa is ongeveer
30.000 ha Duits gebied. Bij het spuien van grote hoeveelheden binnenwater is ongeveer 28% Duits binnenwater en 72% Deens binnenwater.
Situering nieuwe dijk
Sedert 1955 werden buitendijks landaanwinningswerken uitgevoerd
(Sleeswijk-Holsteinsysteem). De nieuwe dijk is gelegd buiten de
landaanwinningswerken ca 1400 m ten westen van en evenwijdig aan de
Htfjerdijk, op de zgn. kale wadbodem.
Bestemming nieuwe polder
Het ingepolderde gebied (koog) is aan de Deense kust en 1000 ha groot.
Daarvan wordt 350 ha gereserveerd als boezemmeer en de overige 650 ha
voor agrarisch gebruik. Tweederde van dit gebied is eigendom van de Staat
- 2 -
en mag alleen worden gebruikt voor beweiding. In verband met wettelijke maatregelen mag er in de nieuwe polder niet gebouwd worden.
In Denemarken is nl. een wet van kracht waarin is opgenomen dat in
gebieden die lager liggen dan DNN + 4.50 m niet gebouwd mag worden.
Ingrepen in
de natuur
Het gevolg van de inpoldering is, dat het kwelderland aan de invloeden
van het zeewater onttrokken is en daardoor van karakter zal veranderen;
een zout gebied wordt zoet gebied. Deze verandering heeft in het algemeen
een zekere weerstand opgeroepen tegen dit project. In dit verband moet
beklemtoond worden, dat de nieuwe dijk gelegd is om veiligheidsredenen
en dat daarnaast met de natuurbelangen zoveel mogelijk rekening is
gehouden. Bij de aanleg van de nieuwe dijk is buitendijks, gerekend
vanaf de onderhoudsweg, een strook van 150 m opgehoogd met spuitzand
(Vorspuling) onder een technische helling van 1:70 met een hoogte van
DNN tot 2.45 boven DNN.
Het doel van deze strook voorland is tweeerlei:
1. verdedigende werking;
2. een mogelijke nieuwe aanzet tot kweldervorming ; om deze reden en
tevens ten behoeve van het vastleggen van zand is de eerste 50 m
ingezaaid met gras.
De nieuwe dijk
De lengte van de dijk bedraagt op Deens gebied 8,6 km en op Duits
gebied 3,65 km. Het Deense deel van de dijk wordt gebouw volgens
het afgebeelde profiel met een maximale dijkhoogte van 7,45 m boven
DNN. In deze uitvoering is berekend dat de dijk op een middellange
termijn van 200 jaar de te verwachten stormvloeden zal kunnen weerstaan.
Samen met de bestaande dijken wordt de veiligheid in het kustgebied
aanmerkelijk vergroot.
De kern van de dijk is gevormd uit zand dat opgezogen wordt vanuit
een zuigput in de Waddenzee ongeveer 1,5 km ten westen van de
dijklijn. Het dijklichaam is afgedekt met kleigrond, op het buitentalud (met een helling van 1:10)1 m en op het binnentalud (met een helling
van 1:3)0,50 m dikte. De klei op het buitentalud is in 2 lagen
van elk 0,50 m aangebracht. De reden hiervan is de volgende: De
gebruikte klei is niet homogeen van samenstelling; er wordt tamelijk
lichte en tamelijk zware klei gebruikt. Het aanbrengen in twee lagen
geeft een veel kleinere kans op het feit dat de gehele laagdikte zou
bestaan uit klei met een laag slibgehalte. Deze methode geeft dus
een grotere veiligheid. De vastgestelde keuringseisen voor de klei
waren: een slibpercentage van 25-45% (deeltjes van 0~16 Mu).
T.b.v. een te verwachten inklink in een kleibedekking aangebracht
varierend van 1.10 - 1.20 m (10-20% extra).
De klei werd afgegraven in het gebied ten zuiden van het Htfjerkanaal
dat als boezemmeer gaat fungeren. Voor de aanleg zijn in totaal
4.000.000 m3 zand en 700.000 m3 klei verwerkt.
Zowel binnen als buitendijks worden asfalt-onderhoudswegen aangelegd.
- 3 -
De uitwateringssluis van het H^jerkanaal
Op het punt waar het dijkprofiel het Htfjerkanaal kruist, is in een
drooggelegde bouwput een nieuwe uitwateringssluis gebouwd, bestaande
uit 3 doorstroomkokers met een totale doorstroombreedte van 20 m.
Langs de noordzijde van het Hjrijerkanaal is een dam aangelegd op een
hoogte van 3 m boven DNN met daarop een ontsluitingsweg vanaf het
zgn. oude land naar de nieuwe uitwateringssluis.
Grens Denemarken/Duitsland
Op de grens tussen Denemarken en Duitsland wordt een dam gelegd
eveneens op een hoogte van 3 m boven DNN. Op deze dam wordt een
dijksonderhoudsweg aangelegd.
Project Denemarken
Voorbereiding en
toezicht
:
dijk
Kystinspektoratet
sluis
Cowiconsult A/S
waterhuishouding binnenland
Det Danske
Hedeselskab
Aannemer
Bos en Kalis - Papendrecht
Onderaannemer
voor kleiverwerking
: J.D. Janse - Middelburg
voor de sluis
: A. Wejse - Esbjerg
Project Duitsland
Aannemer
Fa. Philips Holzman (Duitsland)
Bouwkosten
Aan Deense zijde zijn de bouwkosten van de dijk inclusief sluis volgens
prijsniveau januari 1977 begroot op circa 106 miljoen Deense Kronen
inclusief BTW (ca. 36 miljoen Nederlandse guldens). Hiervan betaalt
de Duitse Bondsrepubliek 6,9 miljoen Deense Kronen; is 28% van de
bouwkosten van de sluis en de helft van de kosten van de aan te leggen
grensdam.
.
Totale lengte Deens dijkgedeelte inclusief uitwateringssluis 8600 m.
Totale lengte ontwateringssluis, in het dijkprofiel
40 m.
Totale lengte Deens dijkgedeelte exclusief ontwateringssluis 8560 m
Totale kosten dijkbouw sec (8560 m ) 70 miljoen Deense Kronen. Kosten
per m dijk 8177 Deense Kronen; omgerekend tegen een valutakoers
/ 0,337 (17 december 1981) / 2.756,—. Deze kosten van dijkaanleg zijn
overigens sterk afhankelijk van de winplaats van de benodigde klei.
- 4-
Internationale overeenkomst tussen Duitsland en Denemarken
De dijk wordt volgens overeenkomst tussen beide landen gebouwd als
een gemeenschappelijk project. De dijk loopt vanaf Emmerlev Kiev
in het noorden tot aan de Hindenburgdam in het zuiden. Elk land bouwt
afzonderlijk zijn eigen dijkgedeelte. Denemarken zorgt voor de aanleg
van de grensdam.
Werkschema
Het werkschema tussen beide landen is zodanig afgestemd dat de gehele
dijk in het jaar 1981 moet zijn opgeleverd.
Noordelijke kanaaldam
Zandspuiten
Grensdam
Sluis
Kleibekleding
Ontwatering binnenland
mei
September
november
oktober
September
1979 September
1979 juni
1979 September
1979 juni
1979 juli
1981
1979
1980
1980
1981
1981
1982
Oplevering
Het Deense dijkgedeelte is, behoudens de inzaai van het laatst
geprofileerde dijkgedeelte, op 1 oktober 1981 opgeleverd. Het Duitse
dijkgedeelte is nog niet opgeleverd.
Grasgroei
De grasopkomst/grasontwikkeling van de eerste inzaai is vermoedelijk
als gevolg van een te hoog zoutgehalte (zoute kleigrond) en/of
structuurbederf plaatselijk onvoldoende, maar is over het geheel
toch nog een redelijk succes (boven verwachting).
Stormschade 24 november 1981
Hoogst gemeten gemiddelde waterstand bij H^jer: 4,96 boven DNN, tijdstip 12.30 uur. De hoogte van de golfslag daarboven is niet gemeten
maar wordt geschat op 1.50 m a 2.00 m.
Schade binnentalud nieuwe dijk: geen.
Schade buitentalud; plaatselijke uitholling van klei tot maximaal 0,47 m,
vertikaal gemeten vanaf taludhelling (zie bijlage 3).
Oorzaken schade - een combinatie van factoren
a. Golfwerking.
b. Plaatselijke kleipercentages van een telaag slibgehalte; de zee heeft
als het ware door uitholling/afkaiving een natuurlijke selectie toegepast.
- 5-
Machinale inzaai met behulp van een graszaadzaaimachine (Brillion)
geeft een enigszins ribbelig talud; dit vergroot de mogelijkheid
tot golfaantasting/afkalving, met name in een nog jonge dijk.
Door breedwerpige inzaai in handkracht, vervolgens lichtjes ineggen
en aandrukken met een gladde rol ontstaat een gladder geprofileerd
talud en verkleint hiermee de mogelijkheid tot golfaantasting.
Herstelwerkzaamheden (Deens dijkgedeelte):
1
Benodigde klei voor herprofilering 20.000 m3,.is 2,3 m3 per m dijk.
Kosten herstel / 250.000,—, is / 3 0 , — per m dijk.
Conclusie
1. Deze kleidijk (groene dijk) met helling buitentalud 1:10, heeft in zijn
prille bestaan (kleizetting en grasbegroeiing nog onvoldoende) bewezen
een zware storm met daarbij de hoogst gemeten waterstand van deze
eeuw goed te kunnen weerstaan (relatief geringe schade).
2. Tevens is geconstateerd dat in een vergelijking tussen begroeide
(wortelstelsel echter nog onvoldoende) en onbegroeide dijkgedeelten
de schade op de begroeide gedeelten geringer is als op de nog totaal
onbegroeide delen. Het meest kwetsbare stadium van een groene dijk
is de termijn die er ligt vanaf de aanleg (profileren/inzaai) tot het
moment van een volgroeide/bewortelde/verdedigende grassoorten. Deze
termijn kan varieren en staat in relatie met tijdstip grasinzaai - zoute
klei en/of zoete klei.
3. De verwachting lijkt gerechtvaardigd dat bij de aanwezigheid van
een volgroeide grasmat de schade aanzienlijk geringer geweest
zou zijn (nauwelijks schade).
4. Bij de aanleg van een kleidijk een reserve kleidepot reserveren voor
eventueel paraat herstel.
Eindconclusie
Deze groene dijk heeft na herstel een goede verdedigende toekomst.
BIJLAGE 1
NOORDZEE
Denemarken
Duitse
bocht
Duitsland
50
Nederland
tx
BIJLAGE 2
Bed^ijking
bij
Hojex
HJERPSTED
EMMERLEV KLEV
WADDENZEE
nieuwe
sluis
island
Sylt
-. nieuw land
0
'
2
Km
|-7«,./X J
?
BIJLAGE
PROFIEL
NIEUWE
3
DIJK
DIJKHOOGTE
Ocm
ONDERHOUDSWEG
( 7.45 m
BOVEN D N N )
KLEI
ONDERHOUDSWEG
DNN ( DEEiJS_NOR_MAAL NULJ
ca.
85
m
"150 m
IVOCRLAND
VOOR LAND
NIEUWE DIJK
-IDELDE
W'HOOGWATERLIJN
' iuvimiij.nkijii
2<i5mBOVEN DNN
Immi D
BOVEN
a / v L i i DJMN
IXJW
QJHN.
I—<-
k
50m
INGEZAAID
150m
STORM SCHADE
NIEUWE DIJK
WEGGESLAGEN
.'A',;.
<J8ii6i
81 JLAGE i.
SITUATIE
BOEZEMMEER
WADDl \
AGRARISCH
GESlED
BOEZEMMEER
LOOPT PAS
ONDER BIJ i 00m BOVEN DNN
KLEIWINGEBIED DMV
2 KANALEN IN VERBINDING
MET HOJERKANAAL
KADE OM BOEZEMMEER
nAuhu

Download Report