Vrijdag van Vredenburg - Radio Filharmonisch Orkest, Groot

serie:
richard strauss
tros klassiek
avro klassiek
vier jubilarissen 28 februari 2014, 20.15 uur
muzikale meesterwerken inleiding Kees Wisse 19.30 uur
ton koopman & peter eötvös
tros vocaal Radio Filharmonisch
Groot Omroepkoor
In dit concert is geen pauze
Orkest
Jérémie Rhorer dirigent
Michael Gläser dirigent Groot Omroepkoor
Ruth Ziesak sopraan
Gerhild Romberger alt
Maximilian Schmitt tenor
Johannes Weisser bas
Ludwig van Beethoven Missa solemnis in D, voor vier solisten,
1770-1827 koor en orkest, opus 123 (1819-22)
Kyrie: Assai sostenuto
Gloria: Allegro vivace
Credo: Allegro ma non troppo
Sanctus: Adagio
Agnus Dei: Adagio-Presto
de concertseries van
2
Jong Talent
Op 21 maart a.s. om
19.00 uur speelt in de
bovenfoyer van Vredenburg Leidsche Rijn violiste
Mayte Levenbach. Zij
won op 25 januari j.l. de
eerste prijs bij het
Iordens Vioolconcours.
Mayte zal muziek spelen
van Tsjaikovski, Gershwin
en haar eigen compositie
A Lionise A Hidhon, die
zij ook tijdens de finale
speelde. Ze wordt
begeleid door pianist
Dusan Holy.
Nieuw seizoen 2014-2015
Goed nieuws voor de liefhebbers van klassieke muziek
in Utrecht en omgeving: de nieuwe seizoensbrochure
van De Vrijdag van Vredenburg is uit.
➜ WWW.RADIO4.NL/DEVRIJDAGVANVREDENBURG
Nieuw seizoen
ZaterdagMatinee
2014-2015
Voor het nieuwe seizoen
van de ZaterdagMatinee
bestelt u brochures via:
➜ WWW.RADIO4.NL/
ZATERDAGMATINEE
Meet & Greet
Na afloop is er een
Meet & Greet met de
dirigent Jérémy
Rhorer.
Nieuw seizoen
Zondagochtend Concert 2014-2015
Voor brochures van het nieuwe seizoen van het
Zondagochtend Concert zie
➜ WWW.RADIO4.NL/ZONDAGOCHTENDCONCERT
Drankje na afloop
Na het concert is er
gelegenheid om een
drankje te nuttigen.
Live-uitzending
De AVROTROS zendt
dit concert vanuit
Vredenburg Leidsche
Rijn live uit op Radio 4.
Denkt u eraan dat uw
mobiele telefoon
uitstaat en dat uw
horloge geen geluid kan
maken? Dan kan
iedereen in de zaal en
bij de radio volop
genieten van het
concert.
Presentatie voor Radio
4 vanuit de zaal door
Maartje Stokkers.
➜ WWW.RADIO4.NL
vrijdag 28 februari 2014, 20.15 uur
Avondvullend meesterwerk
Wanneer Beethoven in 1822 zijn Missa
solemnis voltooit, is Oostenrijk een politiestaat geworden. Mogelijkheden tot zelfontplooiing zijn schaars. Het idealisme
van de Napoleontische jaren heeft plaats
gemaakt voor gezapigheid en een benepen moraal. Kunsten en wetenschappen
ontvangen geen stimulans van overheidswege meer, intellectuele arbeid
wordt zelfs gewantrouwd. Dat straalt af
op de concertpraktijk. Was een openbaar
concert twee decennia voorheen nog
verheffend en educatief, nu wordt van
muziek vooral verwacht dat deze verstrooit en het oor streelt. De passieve
concertganger rekent niet langer op een
ethische boodschap maar op klatergoud
van virtuoos vertoon. Daarom zijn
Rossini, Paganini en Spontini populair –
miljonairs die weten hoe je een zaal
gevuld krijgt.
De mensheid verheffen
Aan classicist Beethoven is dat niet besteed. Voor hem moet muziek nog altijd
“de mensheid op een hoger plan brengen”, hij wil de luisteraar een spiegel
voorhouden – idealen die hem al sinds
zijn jeugd vergezellen. Hij wil de luisteraar omarmen en hem deelgenoot
Ludwig van Beethoven
maken van het belang van reflectie,
bezinning, relativering en loutering.
Hem leren dat aan ware menselijke
grootheid noodzakelijkerwijs lijden
voorafgaat. “Jezus en Socrates zijn mijn
voornaamste leidsmannen”, krabbelt
hij in een notitieboekje – twee mannen
die als geen ander voor de mensheid
hadden geleden. In de Missa solemnis
geeft Beethoven aan het lijden van Jezus
verhoudingsgewijs veel aandacht –
meer dan in andere missen gewoonlijk
gebeurt. Maar ook het lijden van de
mensheid als geheel geeft hij een
plaats. Vandaar de merkwaardige oor-
3
4
De kerk had voor Beethoven allang afgedaan. Het is misschien
veelzeggend dat in de Missa solemnis het zinnetje ‘et unam,
sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam’ – (Ik geloof in)
één heilige, katholieke en apostolische kerk – er doorheen
wordt gejaagd.
logsklanken in het Agnus dei, klanken
die ‘overwonnen’ moeten worden.
Deze filosofische missie vervangt voor
Beethoven de christelijke. Zijn eigen
godsgeloof sloot niet aan bij een traditionele godsdienst, in weerwil van zijn
katholieke opvoeding. Daarvan distantieerde hij zich. Niemand in Wenen zag
hem ooit een kerk binnengaan. Aanvankelijk stond hij sceptisch tegenover
het gehele christendom. Later omhelsde
hij wel het idee van een ‘hemelse vader’,
maar meer in antiek-stoïcijnse zin: een
goddelijke levensadem waarvan het
hele universum is doortrokken. Als
eclecticus vormde Beethoven zijn
denkbeelden op basis van wat hij las en
hoorde over verschillende culturen uit
verschillende tijden. Op zijn sterfbed
kreeg hij weliswaar de laatste sacramenten toegediend, maar het heeft er alle
schijn van dat hem die werden opgedrongen. De kerk had allang voor hem
afgedaan. Het is misschien veelzeggend
dat in de Missa solemnis het zinnetje ‘et
unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam’ – (Ik geloof in) één
heilige, katholieke en apostolische kerk
– er doorheen wordt gejaagd.
Alsof Beethoven het liever niet gezegd
wil hebben.
Tekstillustratie
Op 24 april 1819 werd in Wenen bekend
dat aartshertog Rudolf van Habsburg,
Beethovens broodheer en compositieleerling, tot aartsbisschop van Olmütz
in Moravië zou worden benoemd. Een
aartsbisschop had een eigen hofhouding
en muziekkapel, en Beethoven rook
daarom een goedbetaald kapelmeestersbaantje. Met dat in het vooruitzicht
gingen zijn gedachten uit naar een
plechtige mis voor Rudolfs kroning,
waarvoor de eerste ideeën al snel op het
papier kwamen. Maandenlang componeerde hij koortsachtig, totdat duidelijk
werd dat hij de kroningsdatum niet zou
halen – die kwam te snel. Beethoven liet
de teugels vieren en componeerde nog
maar met tussenpozen aan de mis, die
daardoor wel steeds ambitieuzer werd.
Beethoven stelde steeds hogere eisen aan
zichzelf. Hij bestudeerde talloze andere
missen (zoals Bachs Mis in b-klein), raadpleegde theorieboeken over oude kerktoonsoorten, pluisde het Latijn woord
voor woord uit. De slotstreep van de
Missa volgde pas na drie en een half jaar
componeren. Beethoven schijnt zich
vooraf een paar dingen te hebben
voorgenomen. Ten eerste: solozang
indammen. De vocale solisten treden
dan ook bijna steeds gezamenlijk op,
zodat individuele zangprestaties niet
op de voorgrond treden – en dat in een
tijd dat het virtuozendom hoogtij vierde. Ten tweede: gebruik maken van
echo-effecten. Die vormen een structureel element in de Missa, met de curieuze slotmaat van het Gloria als meest
opvallend moment: de echo daar
klinkt zo vreemd dat het lijkt alsof het
koor het orkest niet kan bijbenen.
Maar vooral: de tekst muzikaal illustreren. Er is nauwelijks een zelfstandig
naamwoord (hemel, zonde, licht, dood,
aarde, vrede) en evenmin een werkwoord (nedergedaald, weggenomen,
geboren, verrezen, verwekt) dat niet
plastisch wordt verbeeld. Het is een
soms wat kinderlijke aanpak die de Missa nogal heterogeen maakt, vooral de
middendelen. Beethovens had in het
algemeen niet veel op met poëzie, symboliek of metaforen – ongetwijfeld het
gevolg van zijn gebrekkige schoolopleiding. Hij was meer prozaïsch ingesteld,
nam woorden en uitdrukkingen zoveel
mogelijk letterlijk. In de Missa leidt dat
ertoe dat het menselijke en goddelijke
scherp tegenover elkaar komen te staan.
Overal waar sprake is van aarde, Jezus
als mens, menselijke daden, beweegt de
muziek zich in lage registers. Is er sprake van de hemel, het goddelijke, het
oneindige, dan gaat alles steevast de
hoogte in. In Beethovens schetsboeken
staat herhaaldelijk: ‘hier menschlich’,
‘hier göttlich’. Het heeft iets naïefs.
Maar Beethoven was nu eenmaal een
man van de straat, hij was weinig ‘gevormd’.
Adorno vergiste zich
Het leidt tot bloksgewijs componeren:
blokjes aarde en blokjes God, vooral in
het Gloria en het Credo. Zelfs wanneer
aarde en hemel kort na elkaar worden
genoemd, in één zin, schiet de muziek
heen en weer. Bij ‘descendit de coelis’
gaat alles eerst omlaag, dan steil omhoog. Misschien amusant voor de alerte
luisteraar, maar wie de muziek passief
geniet, ervaart een zekere onrust. De
filosoof Theodor Adorno vond de Missa
daarom maar een allegaartje. Een inhoudsloos en conventioneel stuk waarmee Beethoven zijn doel helemaal voorbij schoot. Waar was de geniale componist van bijvoorbeeld de late strijkkwartetten? En dan dat rare opschrift, ‘Von
Herzen – Möge es wieder zu Herzen
gehn!’ boven het Kyrie. Een zelfverzekerd
componist viel zijn publiek toch niet
lastig met zo’n kleinburgerlijke overweging? Volgens Adorno twijfelde Beethoven zelf ook aan de kwaliteit van zijn
Missa. Juist daarom overschreeuwde hij
zichzelf. “De grootste compositie uit
mijn loopbaan”, schreef hij een paar keer.
Jaja.
En dan dat rare opschrift,
‘Von Herzen – Möge es
wieder zu Herzen gehn!’
boven het Kyrie.
Een zelfverzekerd componist
viel zijn publiek toch niet lastig
met zo’n kleinburgerlijke
overweging?
5
6
Maar Adorno vergiste zich. Een mis is
nu eenmaal niet een genre om de barricaden mee op te gaan, om revolutionaire vernieuwingen te introduceren.
Het verwijt van conventionaliteit snijdt
geen hout. Beethovens verbeeldingskracht demonstreert zich in de Missa
overal, tot in de kleinste details. Bijvoorbeeld in het gebruik van oude kerktoonsoorten, modi, die in het mineur-majeursysteem heerlijk exotisch klinken. Onconventioneel zijn ook de smachtende
kreten hier en daar (‘Christe’, ‘passus’),
die dwars door de muzikale structuur
heen breken. Dan is daar het curieuze
oorlogsrumoer dat als een waarschuwing
het plechtige Agnus dei doorsnijdt en
waarbij de alt ‘timidamente’ ofwel
‘ängstlich’ moet zingen – een wel heel
curieus voorschrift. Fascinerend is de
symbolische aanwezigheid van Christus
in het Benedictus (viool-solo), de fluisterend-geheimzinnige dorische (modale)
harmonie bij de menswording van
Christus in het Credo (Et incarnatus) en
in het Sanctus de menselijke huivering
ten overstaan van de goddelijke almacht.
Dan zijn daar nog de machtige koorfuga’s in Gloria en Credo, uiterst complexe passages waarin diverse technieken
uit de leerboeken contrapunt gelijktijdig
worden toegepast (omzkering, kreeftgang, vergroting, verkleining). Maar
zelfs in deze abstracte episoden is er
een plastische invulling: het fugathema
op ‘Et vitam venturi’ (het eeuwige leven)
begint met hoge, bewegingsloze, lange
noten... Alweer die Beethoven van de
straat. De notitie ‘Vom Herzen’ op het
autograaf van de Missa – en dat wist
Adorno niet – was helemaal niet voor
het grote publiek bedoeld. Het was een
privé-boodschap: Beethoven bestemde
zijn eigen handschrift namelijk als geschenk voor Rudolf, de man die hem
zoals gezegd een kapelmeesterschap
kon bezorgen. Het was simpelweg
onderdeel van het stroopsmeren. Beethoven had ook kunnen zeggen: “Kijk,
hier is mijn mis, ik heb er heel hard aan
gewerkt. Nu verwacht ik wat terug van
jou”. Van de baan kwam niets.
Jos van der Zanden
De notitie ‘Vom Herzen’ op het autograaf van de Missa – en
dat wist Adorno niet – was helemaal niet voor het grote
publiek bedoeld. Het was een privé-boodschap: Beethoven
bestemde zijn eigen handschrift namelijk als geschenk voor
Rudolf, de man die hem zoals gezegd een kapelmeesterschap kon bezorgen. Het was simpelweg onderdeel van het
stroopsmeren.
gezongen teksten
7
Beethoven Missa solemnis
Kyrie
Kyrie eleison
Christe eleison
Kyrie eleison.
Kyrie eleison
Christe eleison
Kyrie eleison.
Gloria
Gloria in excelsis Deo
et in terra pax hominibus bonae
voluntatis.
Laudamus Te. Benedicimus Te.
Adoramus Te. Glorificamus Te.
Gratias agimus Tibi propter magnam
gloriam tuam.
Domine Deus Rex caelestis, Deus Pater
omnipotens.
Domine Fili unigenite, Iesu Christe.
Domine Deus Agnus Dei, Filius Patris.
Qui tollis peccata mundi, miserere
nobis.
Qui tollis peccata mundi, suscipe
deprecationem nostram.
Ere zij God in de hoge
en vrede op aarde voor mensen van
goede wil.
Wij loven U, wij prijzen en aanbidden
U,
wij verheerlijken U en zeggen U
dank voor uw grote heerlijkheid.
Heer, God, hemelse Koning, God
almachtige Vader,
Heer, eniggeboren Zoon, Jezus
Christus.
Heer God, Lam Gods, Zoon van de
Vader.
Gij die wegneemt de zonden der
wereld, ontferm U over ons.
Gij die wegneemt de zonden der
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere wereld, aanvaard ons gebed.
nobis.
Gij die zit aan de rechterhand van de
Vader, ontferm U over ons.
Quoniam Tu solus Sanctus. Tu solus
Want Gij alleen zijt de Heilige, Gij
Dominus.
alleen de Heer,
Tu solus altissimus, Iesu Christe.
Gij alleen de Allerhoogste: Jezus
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei
Christus.
Patris.
Met de Heilige Geest in de heerlijkheid
van God de Vader,
Amen.
Amen.
8
Credo
Credo in unum Deum, Patrem
omnipotentem, factorem caeli et
terrae, visibilium omnium et
invisibilium.
Et in unum Dominum Iesum
Christum, Filium Dei unigenitum, et
ex Patre natum ante omnia saecula.
Deum de Deo, Lumen de Lumine,
Deum verum de Deo vero, genitum
non factum, consubstantialem Patri;
per quem omnia facta sunt.
Qui propter nos homines et propter
nostram salutem descendit de caelis.
Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex
Maria Virgine, et homo factus est.
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio
Pilato, passus et sepultus est,
et resurrexit tertia die, secundum
Scripturas,
et ascendit in caelum, sedet ad
dexteram Patris.
Et iterum venturus est cum gloria,
iudicare vivos et mortuos, cuius regni
non erit finis.
Et in Spiritum Sanctum, Dominum et
vivificantem, qui ex Patre Filioque
procedit.
Qui cum Patre et Filio simul adoratur
et conglorificatur: qui locutus est per
prophetas.
Et unam, sanctam, catholicam et
apostolicam Ecclesiam.
Confiteor unum baptisma in
remissionem peccatorum.
Et expecto resurrectionem
mortuorum,
et vitam venturi saeculi.
Amen.
Ik geloof in één God, de almachtige
Vader,
Schepper van hemel en aarde,
van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.
En in één Heer, Jezus Christus,
eniggeboren Zoon van God,
voor alle tijden geboren uit de Vader.
God uit God, Licht uit Licht,
ware God uit de ware God. Geboren,
niet geschapen, één in wezen met de
Vader, en door Wie alles geschapen is.
Hij is voor ons, mensen, en omwille
van ons heil uit de hemel neergedaald.
Hij is vlees geworden door de heilige
Geest uit de Maagd Maria, en is mens
geworden.
Hij werd voor ons gekruisigd, heeft
geleden onder Pontius Pilatus en is
begraven.
Hij is verrezen op de derde dag,
volgens de Schriften. Hij is opgevaren
ten hemel: zit aan de rechterhand van
de Vader. Hij zal wederkomen in
heerlijkheid om te oordelen levenden
en doden. En aan zijn rijk komt geen
einde.
Ik geloof in de heilige Geest, die Heer
is en het leven geeft; die voortkomt uit
de Vader en de Zoon; die met de Vader
en de Zoon
te samen wordt aanbeden en
verheerlijkt;
die gesproken heeft door de profeten.
Ik geloof in de éne, heilige, katholieke
en apostolische Kerk.
Ik belijd één doopsel tot vergeving van
de zonden.
Ik verwacht de opstanding van de
doden en het leven van het komend
rijk.
Amen.
Sanctus
Sanctus, Sanctus, Sanctus,
Dominus Deus Sabaoth;
Pleni sunt coeli et terra gloria tua.
9
Hosanna in excelsis.
Heilig, heilig, heilig,
De Heer, de God der hemelse machten!
Vol zijn hemel en aarde van uw
heerlijkheid.
Hosanna in den hoge.
Benedictus, qui venit in nomine
Domini.
Hosanna in excelsis.
Gezegend hij die komt in de naam des
Heren.
Hosanna in den hoge.
Agnus Dei
Agnus Dei
qui tollis peccata mundi
miserere nobis.
Agnus Dei
qui tollis peccata mundi
miserere nobis.
Agnus Dei
qui tollis peccata mundi
dona nobis pacem.
Lam Gods
dat wegneemt de zonden der wereld
ontferm u over ons.
Lam Gods
dat wegneemt de zonden der wereld
ontferm u over ons.
Lam Gods
dat wegneemt de zonden der wereld
geef ons de vrede.
10
uitvoerenden
Jérémie Rhorer, dirigent
Jérémie Rhorer
YANNICK CAOUPANNEC
Jérémie Rhorer studeerde klavecimbel,
muziektheorie en compositie aan het
Conservatoire National Supérieur in
Parijs, waar hij functioneerde als assistent van Marc Minkowski en William
Christie en eigentijdse muziek uitvoerde
met een ensemble voor hedendaagse
muziek. Hij dirigeerde opera’s van
Mozart in het Théatre des ChampsÉlysées, tijdens festivals in Aix-enProvence en Beaune en in de Parijse
Opéra Comique met zijn ensemble Le
Cercle de l’Harmonie, dat hij in 2005
samen met violist Julien Chauvin oprichtte. Zij traden op in Londen, en jaarlijks in Bremen en Brussel, en voerden
in het Théatre des Champs-Élysées,
waar Rhorer artistiek leider is van het
Mozart Festival, onder meer Idomeneo,
Così fan tutte en Don Giovanni uit. Opnamen van het ensemble met werk van
Liszt en Beethoven verschenen op cd. In
2011 maakte Rhorer zijn debuut bij de
Wiener Staatsoper en in 2010 bij de
Salzburger Festspiele als dirigent van
het Mozarteum Orchester. In 2011 trad
hij voor het eerst op bij het Mostly Mozart
Festival in New York. Afgelopen seizoenen dirigeerde Jérémie Rhorer onder
meer in Rotterdam, Frankfurt en
Utrecht. Als gastdirigent werkt hij geregeld samen met de Deutsche Kammer-
philharmonie en het Basler Kammerorchester, met orkesten in Stuttgart en
München en met het Ensemble
Modern. Als componist won Jérémie
Rhorer de ‘Pierre Cardin Compositieprijs’ van de Académie des Beaux-Arts
en schreef hij diverse werken voor de
Franse Radio. In november 2012 was hij
in De Vrijdag van Vredenburg te gast
met een programma met muziek van
Tristan Keuris, Stravinsky en Brahms.
WAGNER FOTOGRAFIE, MURNAU
Michael Gläser
Michael Gläser, koordirigent
Ruth Ziesak, sopraan
De Duitse sopraan Ruth Ziesak studeerde
bij Elsa Cavelti aan de Hochschule für
Musik und Darstellende Kunst in Frankfurt am Main. In 1987 won ze de Internationale Walther Grunner Prijs, waarna
ze werd geëngageerd bij het Opera
Theater in Heidelberg en debuteerde in
Die lustige Witwe. Spoedig zong ze op
Europese podia in Milaan, München,
Stuttgart, Florence, Wenen, Londen en
in New York. Ze zong in onder meer
Le nozze di Figaro, Der Wildschütz van
Lortzing, Der Freischütz van Weber en
Ruth Ziesak
ROSA FRANK
Michael Gläser, geboren in Chemnitz,
was lid van het koor van de Thomasschule in Leipzig van 1967 tot 1978. Zijn
muzikale loopbaan stond al vroeg in het
teken van zang en koordirectie. Hij studeerde vervolgens zang en directie in
Leipzig en Berlijn. Hij was actief als
koorleider, onder meer bij het koor van
de Leipziger Hochschule, het Gewandhauschor in Leipzig, de Berliner Singakademie en het Rundfunkchor Leipzig.
In 1986 werd Michael Gläser directieassistent bij het Rundfunkchor Berlin.
Vervolgens was hij van 1990 tot 2005
artistiek leider van het koor van de Beierse Omroep. Zijn belangrijkste taak was
om het koor voor te bereiden op gezamenlijke optredens met beide orkesten van
de Beierse omroep. Daarnaast presenteert
hij het koor sinds 1998 in een eigen
abonnementserie in het Prinzregententheater. Michael Gläser oogstte succes
met uitvoeringen van werken van onder
anderen Bach, Reger en Rachmaninov.
Sinds 1994 is hij professor koordirectie
van de Musikhochschule in München.
Ook leidt hij hier de afdeling Evangelische Kirchenmusik. Daarnaast is hij
geregeld te gast bij gerenommeerde
koren in Duitsland en andere Europese
landen. Sinds 2005 treedt Michael Gläser regelmatig op als gastdirigent bij
het Groot Omroepkoor; sinds seizoen
2010-2011 is hij vaste gastdirigent.
11
Gerhild Romberger, alt
12
CHRIDSTINE SCHNEIDER
Gerhild Romberger
Maximilian Schmitt
CHRISTIAN KARGI
Strauss’ Der Rosenkavalier. Als concertsoliste was Ruth Ziesak te gast op festivals
in Salzburg, Luzern, Berlijn, Frankfurt,
het muziekfestival van Schleswig-Holstein en bij de BBC Proms. Ze zong onder meer met orkesten als het Symfonieorkest van de Bayerische Rundfunk,
de Wiener Philharmoniker, het
Leipzigse Gewandhaus Orchester, het
Cleveland Orchestra, het WDR Sinfonieorchester in Keulen en het Mozarteumorchester in Salzburg. Afgelopen
seizoen was ze te horen in Schumanns
Paradies und die Peri met Emanuel
Krivine, in Ein Deutsches Requiem van
Brahms met Christoph Eschenbach, in
Schumanns Faust-Szenen in Frankfurt en
in Beethovens Missa solemnis in Luzern.
Liedrecitals geeft ze geregeld met
pianist Gerold Huber, met het MerelQuartett, het Wiener Klaviertrio en het
Trio Wanderer.
De carrière van de Duitse alt-mezzosopraan Gerhild Romberger speelt zich
voornamelijk af in de concertzaal. Zij
geeft veel recitals, vertolkt veel eigentijds reperoire, maar ook de grote altmezzo-sopraanpartijen in oratoria uit
de barok, de klassieke en romantische
periode, en de twintigste eeuw. Zij zong
in Mahler-symfonieën, Beethovens Missa solemnis en de Grosse Messe van Braunfels, maar ook in Rihms Drei späte Gedichte von Heiner Müller, Bachs Passionen
en Verdi’s Messa da Requiem. Ze trad op
met het Leipziger Gewandhausorchester onder Riccardo Chailly, het orkest
van de Bayerische Rundfunk (Das Buch
mit sieben Siegeln van Schmidt en Elias
van Mendelssohn onder Thomas
Hengelbrock) en het Orchestre des
Champs-Élysées onder Philippe Herreweghe. Gerhild Romberger doceert aan
de Hochschule für Musik in Detmold.
Maximilian Schmitt, tenor
Johannes Weisser, bas-bariton
De in Noorwegen geboren bas-bariton
Johannes Weisser studeerde aan het
conservatorium en aan de Koninklijke
Opera Academie in Kopenhagen, waar
hij in 2005 afstudeerde. Hij is een veelgevraagd zanger in grote en inter-
13
Johannes Weisser
CHRIDSTINE SCHNEIDER
De Duitse tenor Maximilian Schmitt
startte zijn zangcarrière als koorknaap
bij de Regensburger Domspatzen. Vanaf
1999 studeerde hij zang bij Anke Eggers
aan de Universität der Künste in Berlijn. Vanaf 2005 maakte hij deel uit van
het ensemble van de Bayerische Staatsoper München. Met datzelfde ensemble
debuteerde hij bij het Salzburger Landestheater als Tamino in Die Zauberflöte.
In 2008 werd hij lid van het ensemble
aan het Nationaltheater Mannheim,
waar hij Mozart-rollen als Tamino, Don
Ottavio, Belmonte en Ferrando vertolkte.
Ook in 2012 zong hij daar nog de titelrol
in La clemenza di Tito. Dat jaar debuteerde
hij bij de Nederlandse Opera als Tamino
onder leiding van Marc Albrecht.
Schmitts repertoire varieert van Monteverdi, Mozart tot Mendelssohn. Hij zong
onder dirigenten als Andrew Manze,
Daniel Harding, Philippe Herreweghe,
Marcus Creed, René Jacobs en met orkesten als de Akademie für alte Musik
Berlin, Concerto Köln en het Zweeds
Radio Orkest. Schmitt geeft regelmatig
liedrecitals met pianist Gerold Huber.
Recentelijk gaven Schmitt en Huber
liedrecitals in het Concertgebouw in
Amsterdam, in de Kölner Philharmonie
en op het Heidelberger Frühling Festival.
nationale concertproducties. Hij was
meermaals te horen in passies, cantates
en het Weihnachtsoratorium van Bach,
missen en het Requiem van Mozart,
Händels Messiah, Rossini’s Petite messe
solennelle en Haydns Die Schöpfung.
Johannes Weisser werkte samen met
dirigenten als René Jacobs, Philippe
Herreweghe, Adam Fischer, Kirill Petrenko, Daniel Reuss, Francesco Corti, Iona
Brown, Helmut Müller-Brühl, Frederik
Malmberg en Lars Mortensen. Ook met
het operarepertoire is Johannes Weisser
vertrouwd. Hij was te horen in een productie van Don Giovanni o.l.v. René Jacobs
in Innsbruck, Parijs, Brussel en Keulen.
Ook was hij te horen in producties van
onder meer La bohème, Die Zauberflöte, A
Midsummer Night’s Dream en Così fan tutte.
Afgelopen seizoen zong hij als Malatesta
in Don Pasquale bij de Noorse Nationale
Opera, als Minos in Händels Arianna in
Creta, in Mozarts Requiem in Japan, en
in Faurés Requiem in Stockholm met het
Zweeds Kamerorkest.
14
Radio Filharmonisch Orkest
concerten en concertante operaHet Radio Filharmonisch Orkest (RFO) uitvoeringen, waarbij het regelmatig
eerste uitvoeringen in Nederland en
bezet een prominente plaats in het
wereldpremières betreft. Naast de conNederlandse muziekleven. Door een
onuitputtelijk streven naar de hoogste certen in de omroepseries was het RFO
artistieke kwaliteit en een uitgebalan- onder andere te horen op het Festival
Musica 2008 en tijdens de BBC Proms
ceerde programmering groeide het
2011 in de Royal Albert Hall.
momenteel honderd musici sterke orHet Radio Filharmonisch Orkest heeft
kest uit tot een van de beste orkesten
een indrukwekkende plaat- en cdvan Nederland. Het orkest werd in
1945 opgericht door Albert van Raalte catalogus opgebouwd. Op verschillende
en werd nadien geleid door achtereen- labels verschenen vanaf de jaren ’70
legendarische grammofoonplaten met
volgens Paul van Kempen, Bernard
Haitink, Jean Fournet, Willem van Ot- dirigenten als Leopold Stokowski en
terloo, Hans Vonk, Sergiu Comissiona, Antal Doráti. Onder leiding van Jean
Fournet werd een serie cd’s gerealiseerd
Edo de Waart en Jaap van Zweden. In
2012 werd Markus Stenz aangesteld als met Frans repertoire. Opnamen van de
chef-dirigent. De Amerikaanse dirigent complete symfonieën van Mahler onder
leiding van Edo de Waart verschenen
James Gaffigan is vaste gastdirigent
op cd, alsook een unieke Wagner-box
sinds het seizoen 2011-2012. Met inen de complete orkestwerken van
gang van augustus 2013 maakt het
RFO deel uit van de Stichting Omroep Rachmaninov. Cd’s met werken van
Muziek, samen met het Groot Omroep- hedendaagse componisten als Jonathan
Harvey, Klas Torstensson en Jan van
koor en de productie-afdeling van de
Vlijmen werden onderscheiden met
concertseries van Radio 4 (NTR en
prijzen en eervolle vermeldingen. Met
AVROTROS).
dirigent Mark Wigglesworth werden
Het RFO werkte samen met befaamde
de symfonieën van Sjostakovitsj op cd
gastdirigenten als Leopold Stokowski,
vastgelegd, en onder leiding van Jaap
Kirill Kondrashin, Antal Doráti,
van Zweden verscheen een BrucknerRiccardo Muti, Kurt Masur, Charles
Dutoit, Mariss Jansons, Michael Tilson cyclus. De live-registratie van Wagners
Parsifal, in de NTR ZaterdagMatinee
Thomas, Gennady Rozhdestvensky,
onder leiding van Van Zweden, werd
Peter Eötvös, Vladimir Jurowsky en
onderscheiden met de Edison Klassiek
Valery Gergiev. Het RFO levert belang2012 in de categorie Opera.
rijke bijdragen aan de NTR ZaterdagMatinee en Het Zondagochtend Concert
in het Amsterdamse Concertgebouw,
➜ WWW.RADIOFILHARMONISCHORKEST.NL
en aan De Vrijdag van Vredenburg te
➜ Volg het Radio Filharmonisch
Utrecht. Het RFO excelleert in bijzonder
Orkest op twitter (@radiofilhorkest)
geprogrammeerde symfonische
en facebook
Radio Filharmonisch Orkest
15
BESCHERMHEER
Bernard Haitink
CHEF-DIRIGENT
Markus Stenz
HONORARY CHIEF CONDUCTOR
Jaap van Zweden
ERE-DIRIGENT
Edo de Waart
VASTE GASTDIRIGENT
James Gaffigan
EERSTE VIOOL
Nadia Wijzenbeek
Semjon Meerson
Alexander Baev
Roswitha Devrient
Maria Escarabajal
Alberto Facanha Johnson
Mariska Godwaldt
Josje ter Haar
Julija Hartig
Kerstin Kendler
Pamela Kubik
Pedja Milosavljevic
Pieter Vel
Ruud Wagemakers
TWEEDE VIOOL
Casper Bleumers
Sarah Loerkens
Zofia Balcar
Michiel Eekhof
Wouter Groesz
Annemarie van Helderen
Alexander van den Tol
Frits Wagenvoorde
Jill Bernstein
Paul Hendriks
Marina Meerson
Heather Kurzbauer
ALTVIOOL
Frank Brakkee
Annemarie Konijnenburg
Annemijn den Herder
Erik Krosenbrink
Robert Meulendijk
Lotte de Vries
Ewa Wagner
Frank Goossens
Ruben Sanderse
Laura Hendriks
CELLO
Michael Müller
Anton Istomin
Harm Bakker
Winnyfred Beldman
Sebastiaan van Eck
Anneke Janssen
Rebecca Smit
Arjen Uittenbogaard
CONTRABAS
Wilmar de Visser
Walter van Egeraat
Annika Hope
Edward Mebius
Jim Schultz
Ioannis Bampaloukas
FLUIT
Barbara Deleu
Ellen Alberts
HOBO
Hans Wolters
Marjolein Koning
KLARINET
Arjan Woudenberg
Esther Misbeek
FAGOT
Hajime Konoe
Freek Sluijs
Desirée van Vliet
HOORN
Petra Botma-Zijlstra
Toine Martens
Fréderick Franssen
Rebecca Grannetia
TROMPET
Hessel Buma
Jacco Groenendijk
TROMBONE
Herman Nass
Victor Belmonte Albert
Brandt Attema
PAUKEN
Bas Voorter
ORGEL
Niek van der Meij
16
Groot Omroepkoor
Het Groot Omroepkoor is met zestig
vocalisten het grootste professionele
koor van Nederland. Sinds de oprichting in 1945 brengt het koor een breed
repertoire, uiteenlopend van barok tot
en met eigentijdse muziek. Voor de
uitvoering van dit repertoire werkt het
koor in wisselende bezettingen, afhankelijk van het werk en de wens van de
dirigent. Het Groot Omroepkoor werkte samen met gastdirigenten als Marcus Creed, Peter Dijkstra, Stefan Parkman en Kaspars Putninˇs, met oudemuziekspecialisten als Frans Brüggen,
Philippe Herreweghe, Nikolaus
Harnoncourt en Ton Koopman. In het
grote koor-symfonische repertoire en
concertante operaproducties werd opgetreden onder leiding van dirigenten
als Jaap van Zweden, Riccardo Chailly,
Peter Eötvös, Sir Simon Rattle en
Mariss Jansons.
Het Groot Omroepkoor treedt veelal
op met het Radio Filharmonisch
Orkest in de concertseries van de
publieke omroep, en wordt daarnaast
met enige regelmaat uitgenodigd door
het Koninklijk Concertgebouworkest,
het Rotterdams Philharmonisch
Orkest en de Berliner Philharmoniker.
In de NTR ZaterdagMatinee voerde het
koor vele wereldpremières uit, en
werken van hedendaagse componisten
als Ligeti, Boulez, Birtwistle, Kagel,
Reich, Wagemans, Adès en Adams. Op
cd’s schittert het Groot Omroepkoor
in een breed repertoire, met opnamen
van onder meer Keuris, MacMillan,
Mahler, Poulenc, Rossini en Wagner.
De eerste officiële chef-dirigent van
het Groot Omroepkoor was Kenneth
Montgomery. Na hem waren respectievelijk Robin Gritton, Martin Wright,
Simon Halsey en Celso Antunes
chef-dirigent van het koor. Sinds het
seizoen 2012-2013 is Gijs Leenaars
chef-dirigent. Michael Gläser is vaste
gastdirigent van het koor sinds september 2010. Vanaf augustus 2013
maakt het Groot Omroepkoor deel uit
van de Stichting Omroep Muziek,
samen met het Radio Filharmonisch
Orkest en de productie-afdeling van de
concertseries van Radio 4 (NTR en
AVROTROS).
➜ WWW.GROOTOMROEPKOOR.NL
➜ Volg het Groot Omroepkoor op
twitter (@grootomroepkoor) en
facebook
Groot Omroepkoor
CHEF-DIRIGENT
Gijs Leenaars
VASTE GASTDIRIGENT
Michael Gläser
17
SOPRANEN
Esther Adelaar
Annelie Brinkhof
Kathelijn van Dongen
Elma van den Dool
Loes Groot Antink
Anitra Jellema
Marielle Kirkels
Simone Manders
Tanja Obalski
Judith Petra
Margo Post
Maja Roodveldt
Annette de Rozario
Jolanda Sengers
Henda Strydom
Yuko Yagishita
Dorien Verheijden
Esther de Vos
Claudia Wijers
TENOREN
Alan Belk
Sebastian Brouwer
Kevin Doss
Boguslaw Fiksinski
Guido Groenland
Peter-Paul Houtmortels
Marius Kwaks
Leon van Liere
Aart Mateboer
Ioan Micu
Matthew Minter
Uroˇs Petrac
Benedict Quirke
Matthew Smith
Henk Vels
Deniz Yilmaz
Richard Zook
ALTEN
Yvonne Benschop
Femke de Boer
Nicoline Bovens
Christl Briels
Ans van Dam
Eline Harbers
Jose Kamminga
Anneke Leenman
Els Liebregt
Liesbeth van der Loop
Suzanne Meessen
Anjolet Rotteveel
Janneke Schaareman
Janneke Vis
Lisinka de Vries
Harda van Wageningen
Anke Zuithoff
BASSEN
Gert-Jan Alders
Mathias Dirks
Peter Duyster
Geert van Hecke
Henk van Heijnsbergen
Pieter Hendriks
Palle Fuhr Jørgensen
Itamar Lapid
Ludovic Provost
Menno van Slooten
Lars Terray
Luuk Tuinder
Hans de Vries
Tiemo Wang
Bastiaan Witsenburg
Jan van Zelm
KOMENDE CONCERTEN IN
18
SERIE TROS KLASSIEK
SERIE MUZIKALE MEESTERWERKEN /
7 maart 2014, 20.15 uur
inleiding Kees Arntzen 19.30 uur
RICHARD STRAUSS
14 maart 2014, 20.15 uur
inleiding Peter-Jan Wagemans 19.30 uur
Christian Zacharias
speelt en dirigeert
Droefenis en blijmoedigheid
Residentie Orkest
Amsterdam Sinfonietta
o.l.v. Candida Thompson viool
Christian Zacharias dirigent & pianist
Alexander Melnikov piano
Prokofjev Symfonie nr. 1 ‘Klassieke’
Mozart Pianoconcert nr. 23 KV488
Haydn Symfonie nr. 104 ‘Londense’
Peter-Jan Wagemans Drie Vlinderdansen voor strijkorkest en piano
Mozart Pianoconcert nr. 9 KV271
‘Jeunehomme’
Strauss Metamorphosen
Christian Zacharias
Candida Thompson
KOMENDE CONCERTEN IN
19
SERIE AVRO KLASSIEK
SERIE MUZIKALE MEESTERWERKEN
21 maart 2014, 20.15 uur
inleiding Huib Ramaer 19.30 uur
28 maart 2014, 20.15 uur
inleiding Philip Ruitenberg 19.30 uur
Schat en de Fransen
LUDWIG speelt Beethoven
philharmonie zuidnederland
LUDWIG
Kees Bakels dirigent
Roger Muraro piano
Debussy La Mer
Franck Variations symphoniques
Schat Etudes voor piano en orkest
Ravel Suite Daphnis et Chloé nr. 2
o.l.v. Thomas Zehetmair viool
Beethoven
Yorkscher Marsch
Septet in Es, op. 20
Wellington’s Sieg
Strijkkwartet op. 131 (versie voor strijkorkest)
Kees Bakels
MARC SAVAGE
Thomas Zehetmair
CONCERTEN IN DE
20
SIII 4
1 maart 2014, 14.15 uur
Concertgebouw Amsterdam
Van heuvels en bergen
Rotterdams Philharmonisch
Orkest
Yannick Nézet-Séguin dirigent
Barbara Hannigan sopraan
Abrahamsen Let me tell you
NEDERLANDSE PREMIÈRE
Strauss Eine Alpensinfonie
De Deen Hans Abrahamsen vertelt
verhalen die zijn innerlijk gehoor heeft
opgevangen. “Wat je hoort, zijn
beelden”, zei hij ooit, en zijn muziek
heeft een sterk visuele en poëtische
component. Abrahamsen tovert ons
arcadische landschappen voor, vol
zinnelijke klanken die organisch in
elkaar overvloeien. Voor Barbara
Hannigan schreef hij de cyclus Let me
tell you, op een tekst van Paul Griffiths.
En die greep terug op de woorden die
Shakespeare dichtte voor zijn heldin
Ophelia. De ‘Rotterdamse’ ster
Yannick Nézet-Séguin dirigeert na de
pauze Richard Strauss’ enerverende
Alpensinfonie. Opnieuw sterke landschapsbeelden, zij het dat de ruige
toppen van diens Alpen minder
idyllisch zijn dan het glooiende Deense
land van Abrahamsen. Met groot bezet
orkest en Fernorchester evoceert hij
geraffineerd ijle ochtendnevel, watervallen, storm en onweer.
colofon
PROGRAMMERING
RANDPROGRAMMERING AVROTROS RADIO4
REDACTIE PROGRAMMABOEK
Astrid in ’t Veld
Thea Derks en Victor Striker
Clemens Romijn
PRODUCTIE
EINDREDACTIE RADIO4 AVROTROS
EINDREDACTIE
René Meulenberg, Anneke
Peerik, Manon Tuynman
Tim Moen
Onno Schoonderwoerd
CASTING DIRECTOR
VORMGEVING
Mauricio Fernández
Dorine Verharen
ADMINISTRATIE EN FINANCIËN
ARTISTIEK LEIDER
DRUK
Anneke de Vries
Kees Vlaardingerbroek
Van der Weij BV Hilversum
PRESENTATIE RADIO 4
PROGRAMMATOELICHTING
OMSLAGILLUSTRATIE
Mark Brouwers, Ab Nieuwdorp
en Maartje Stokkers
Jos van der Zanden
Gustav Klimt, schets voor een
fries in Palais Stoclet, Brussel,
1908-10.
PUBLICITEIT & PRODUCTIE JONG TALENT
Anne Marie van Doorn

Download Report