Vreedzame mini-invasie van Russische vlinder

Achtergrond
HOOGEVEENSCHE COURANT
VRIJDAG 25 JULI 2014 - PAGINA 11
De pagina Groen & Doen biedt de lezer elke week een mooi inhoudelijk
verhaal van Hero Moorlag en daarnaast een variatie van artikelen met
als raakvlak natuur, milieu, natuurhistorie, toerisme en natuurbeleving.
In deze opzet werken Staatsbosbeheer (Hans Kruk), Natuurmonumenten
(Rutger de Vries) en Stichting Het Drentse Landschap (Sonja van der Meer)
samen met Hero Moorlag. Elke natuurorganisatie komt per toerbeurt aan
bod. Maar eens in de vier weken is er ook ruimte voor onder meer IVN Hoogeveen en de Natuurvereniging Zuidwolde. Vandaag zijn er, naast het artikel
van Hero, bijdragen van Joop Verburg van Natuurvereniging Zuidwolde en
Grietje Loof van IVN Hoogeveen.
ur
u
t
a
N
a
d
n
e
g
a
Behangerswesp
* Reeënavondwandeling
Woensdag 30 juli
Van 19.30 tot 22.00 uur.
De avond valt over Nationaal Park
Dwingelderveld. De schemer geeft
veel dieren dekking bij het zoeken
naar voedsel. Ook de reeën durven
zich nu te laten zien. Ga mee op zoek
naar deze prachtig sierlijke dieren.
De gids neemt belangstellenden mee
naar plekken waar vaak reeën worden
gezien. Maar de natuur heeft nog veel
meer moois te bieden als het begint
te schemeren. Minimumleeftijd voor
deze excursie is 8 jaar. Pak de verrekijker, trek laarzen of stevige schoenen aan en doe regenkleding in de
rugzak. Reeën kunnen erg goed horen
dus krakende jassen en broeken kan
men beter thuislaten. Informatie en
aanmelden bij het Bezoekerscentrum
Dwingelderveld, tel: 0522-472951 of
via www.nm.nl/bcdwingelderveld
* Eekhoorns in Nederland
Zaterdag 26 juli
Aanvang 13.30 uur
De eekhoorn is dier van het jaar
2014. Daarom staat op zaterdagmiddag 26 juli bij het Buitencentrum van
het Drents-Friese Wold de eekhoorn
in de schijnwerper. Eerst vertelt de
boswachter van Staatsbosbeheer over
eekhoorns in Nederland en geeft hij
antwoord op vragen. Daarna wordt
naar buiten gegaan en op zoek gegaan
naar dit speelse dier. De eekhoornmiddag start om 13.30 uur en duurt
ongeveer 2,5 uur. Vooraf aanmelden is
noodzakelijk (0516-464020).
* Stiltewandeling
Zondag 27 juli
Op zondagochtend in stilte en met
aandacht wandelen in het DrentsFriese Wold bij Diever. Op 27 juli kan
men samen met de boswachter van
Staatsbosbeheer genieten van wat
zich onderweg aandient: de kleuren
in de lucht, de sporen die dieren achterlaten, het ruisen van de wind in de
bomen. De wandeling start vanaf de
parkeerplaats Hoekenbrink aan de
weg tussen Diever en Wateren. Vooraf aanmelden is noodzakelijk (0516464020). Meer informatie, ook over andere activiteiten, is te vinden op www.
staatsbosbeheer.nl/drentsfriesewold.
* Reeënexcursie
Dinsdag 29 juli
Aanvang 19.30 uur
Staatsbosbeheer houdt op dinsdagavond 29 juli een fietstocht in de
omgeving van het Buitencentrum
in Appelscha. Dat is een gebied met
veel boswallen, kleine bosjes, waterpartijen en veel grasland. De ree voelt
zich hier thuis, het kan er veel voedsel vinden en er zijn veel plekken om
te schuilen. Om 19.30 uur start vanaf
het Buitencentrum in Appelscha de
excursie waar de natuurgids op zoek
gaat naar de ree, maar ook oog heeft
voor de andere natuur. Vooraf aanmelden is noodzakelijk (0516-464020).
* Naar buiten in
Drents-Friese Wold
Woensdag 30 juli
Aanvang 14.00 uur
Het is zomer, dus tijd om allemaal
naar buiten te gaan. Met het hele
gezin op pad door het Drents-Friese Wold. Er is hier veel te zien en te
ontdekken. Samen met de gids van
Staatsbosbeheer worden allerlei natuuropdrachten gedaan. Een actieve
manier om het Drents-Friese Wold te
ontdekken. Woensdag 30 juli vindt de
volgende Allemaal Naar Buiten- activiteit plaats. De boswachter staat om
14.00 uur klaar om met de groep het
bos in te gaan. Vooraf aanmelden is
noodzakelijk (0516-464020).
* Kindertheater
Donderdag 31 juli
De vogelaar is geïnteresseerd in alles wat vliegt. Als hij weet dat er ergens een bijzondere vogel is, dan gaat
hij er achteraan met zijn verrekijker
en fototoestel. Maar hij komt er al
snel achter dat vogels kijken lang niet
zo makkelijk is als het lijkt en hij beleeft allerlei avonturen. Leuk voor de
allerkleinsten én hun ouders. De buitenvoorstelling van Theater Quatsch
is op donderdagmiddag 31 juli bij het
Buitencentrum in Appelscha. Het is
een bijna zwijgende slapstickvoorstelling met een rustige opbouw en een
‘knallend’ en passend einde. Reserveren is nodig (0516-464020).
Vreedzame mini-invasie
van Russische vlinder
Buiten alle politieke
en militaire ellende in
Oekraïne en Rusland
is er op natuurgebied
iets positiefs uit het
oosten te melden.
Was er vorig jaar
een invasie van de
oranje luzernevlinder
uit Zuid-Frankrijk, nu
vliegt in ons land de
oostelijke vos. Het
gaat om beperkte
aantallen, maar toch.
De Vlinderstichting
spreekt van een miniinvasie. In Hoogeveen,
Pesse en Zuidwolde
zijn de afgelopen weken enkele exemplaren van de oostelijke
vos waargenomen.
Van Bunnik (Utrecht)
tot op Terschelling en
van Groningen (Briltil) tot Noord-Holland
(Zwanenwater) zijn
op meerdere plekken
één tot vijf exemplaren waargenomen. In
de meeste gevallen
zijn de vlinders iets
beschadigd, vermoedelijk door de lange
tocht vanuit Rusland,
Oekraïne en Slowakije.
Onze vlinderstruiken (Buddleia) doen
goede diensten. Naast
de inheemse atalanta,
dagpauwoog en kleine
vos peurt de oostelijke vos nectar uit de
bloemtrossen.
Door Hero Moorlag
De natuur schenkt je op allerlei onverwachte momenten unieke
belevenissen. Het insectenhotel in Zuidwolde bij de Vlindertuin
is vooral bedoeld om passerende wandelaars en fietsers te informeren over metselbijen en de wonderlijke manier waarop zij voor
hun nageslacht zorgen.
Vooral in een tijd waarin steeds
duidelijker wordt dat bepaalde insecticiden die in de landbouw gebruikt
worden, op langere termijn een groot
gevaar voor de hele natuur opleveren,
is het belangrijk om wat over het bijenleven te laten zien. Nu en dan zijn er
groepen toeristen die een rondleiding
willen en aan een van die groepen gaf
ik uitleg over het insectenhotel en vertelde ze ook over allerlei bijzondere insecten, die geen stuifmeel verzamelen
om de larven van voedsel te voorzien,
maar levende prooien; vliegendoders,
wantsendoders, rupsendoders et cetera. Terwijl ik daarover uitleg gaf,
kwam er ineens een insect aanvliegen met iets wat even op een groen
blaadje leek, maar al snel zagen we
dat het om een groene rups ging. Het
beest trok de rups achteruit een holle
bamboestengel in. Gelukkig had ik
het fototoestel bij de hand en kreeg ik
de tijd om een paar plaatjes te maken.
Het blijkt een zeldzame wespensoort
te zijn, namelijk de Behangerswesp
(Discoelius zonalis). Hij maakt broedcellen in gaten in hout net als metselbijen. De Behangerswesp verlamt zijn
prooi door precies te steken in de zenuwknopen van de rups. Op de nog levende rups wordt een eitje gelegd. De
larf die uit het eitje komt, eet de rups
op. Voor de tussenschotten tussen de
verschillende cellen gebruikt hij samengeperste reepjes blad. Naar wat
ik erover lees, vangt hij kleine rupsen
als prooi, maar dit was een forse rups
en die werd dan ook nog omhoog gevlogen naar de nestingang.
De waarnemingen in Nederland
van deze zeldzame Behangerswesp
zijn heel spaarzaam en komen vrijwel
allemaal uit het zuiden van het land.
In heel Noord-Nederland is deze soort
alleen vóór 1980 eenmaal gemeld. Een
unieke belevenis dus, die ik graag met
de lezers van de Hoogeveensche Courant deel.
Joop Verburg
Natuurvereniging Zuidwolde
Oostelijke vos op een muur
in de Rubensstraat. Foto
Edwin de Weerd
Vorig jaar betrof het een algehele
invasie van de oranje luzernevlinder.
Deze prachtige oranjegele dagvlinder was via Frankrijk uit het Middellandsezeegebied naar ons land
gekomen. Ik vond ze zelfs in Nationaal Park Lauwersmeer. Invasies van
oranje luzernevlinders komen eens in
de zoveel jaar voor. De Vlinderstichting in Wageningen meldt echter nu
dat de oostelijke vos nieuw is voor
Nederland. Ieder jaar komen er wel
nieuwe soorten nachtvlinders naar
ons land, maar geen dagvlinders. De
oostelijke vos is een hoge uitzondering. Aanvankelijk werd deze soort
voor de zeldzame grote vos aangezien
of de zeer algemene kleine vos. De
grote vos is een zuidelijke soort die af
en toe in Limburg wordt gezien. Hij
staat op de Rode Lijst van bedreigde
vlindersoorten. De kleine vos is een
van onze meest algemene brandnetelvlinders. We zien hem ieder jaar op
de vlinderstruik en andere planten in
de tuin. De Vlinderstichting bekeek
de foto’s op Waarneming.nl en constateerde dat de waargenomen vos een
buitenlander was, de oostelijke vos.
Drie jaar geleden werd deze vlinder
voor het eerst in Finland gezien, daarna in Zweden en begin 2014 bereikte
in de meeste gevallen slechts één
exemplaar gezien. Later vond Edwin
nog een oostelijke vos in Pesse. Joop
Verburg zag in Zuidwolde een oostelijke vos op een vlinderstruik. Op
Waarneming.nl staan alle landelijke
waarnemingen.
Geen brandnetelvlinder
Ieder jaar haalde ik een paar rupsen in de klas op de Juliana van
Stolbergschool. De kinderen van
de vijfde klas namen steeds verse
brandneteltoppen mee. Het leuke van
de kleine vos is dat de rupsen zich
snel verpoppen en dat de poppen na
zeventien dagen al uitkomen. Tussen
de vijftiende en de zeventiende dag
worden de poppen goudkleurig, een
teken dat de vlinder op het punt staat
Hartje zomer en nieuwe
plannen in de maak
De lijsterbes kleurt al rood. En in de winkel zie ik de eerste bolchrysant. Voor mij het teken dat het wel kan zomeren, maar dat
de herfst al op de loer ligt. Dan is de lente echt voorbij, klimmen
de temperaturen, is er ineens sprake van een hittegolf en kleuren
de bessen.
Ondervleugel van de oostelijke vos. De vlinder zit op Buddleia. Foto Joop Verburg
hij Noorwegen. Vermoedelijk was hij
in juni al in ons land, maar werd niet
opgemerkt. Enkele weken geleden
ontdekte Edwin de Weerd de eerste
oostelijke vossen in Hoogeveen.
Er vlogen drie in de Rubensstraat.
Uitzonderlijk, want landelijk wordt
Ieder jaar zien we ze in de tuin, zes
soorten vlinders die hun eitjes op
brandnetels leggen. Het zijn distelvlinder, twee generaties landkaartje,
gehakkelde aurelia, dagpauwoog,
atalanta en kleine vos. De kleine
vos is heel gemakkelijk te kweken.
geboren te worden. We stonden rond
de glazen bak om dat te zien. Hadden
de vlinders eenmaal hun vleugels
‘opgepompt’, dan lieten we ze in de
schooltuin los. De oostelijke vos volgt
de trend van zijn soortgenoot niet.
Als waardplant gebruikt hij niet de
brandnetel, maar legt de eitjes op
wilg, populier en iep. Het is dan ook
een laaglandvlinder die leeft in vochtige bossen en met wilgen beboste
rivier- en beekoevers. De rupsen hangen in een gemeenschappelijk spinsel aan een tak boven het water. Er
is slechts één generatie die overwintert in holle bomen en houtstapels.
De vlinder heeft sterker gekartelde
vleugelranden dan onze kleine vos,
een bredere bruine vleugelband, een
duidelijke witte vlek aan de vleugelpunt en is groter dan de kleine vos.
De poten zijn geel tot lichtbruin. Die
van de kleine vos zijn zwart.
Warme luchtstroom
De verwarring met de grote vos werd
begin juli door de Vlinderstichting
opgelost. Op foto’s van aangeleverde
waarnemingen zagen deskundigen
lichtbruine voorpoten. De grote vos
heeft donkerbruine voorpoten, dus
betrof het de oostelijke vos. Bingo!
Nieuwe soort voor Nederland. Toch
zal het niet meevallen in de tuin de
oostelijke vos te herkennen. Het
beste is om foto’s te maken, liefst
zowel van de bovenvleugels, de
ondervleugel als van de voorkant met
duidelijk zichtbare poten. Opvallend is de beharing van het lichaam.
De lange bruine haren bevinden
zich vooral op de binnenrand van de
vleugels. Bekijk eens een oostelijke
vos op Google om alle kenmerken
goed te zien. Dat je voorzichtig moet
zijn met het doorgeven van de waarneming, blijkt uit het feit dat in het
land enkele lieden een oostelijke vos
probeerden te vangen met een vlindernet. Waarschijnlijk wilden ze deze
soort aan hun verzameling opgeprikte vlinders toevoegen. De Vlinderstichting vermoedt dat de oostelijke
vos met warme luchtstromen uit het
noordoosten onze kant is opgekomen.
Toch nog iets goeds uit Oost-Europa.
De mini-invasie van de oostelijke vos
kan tot eind september duren.
Nu klinkt het alsof het erg is. Ja,
een bolchrysant is wel erg, maar bessen die kleuren en rijpen dat is alleen
maar fijn want daar kun je weer hele
lekkere dingen van maken. Zo rollen
we van het ene in het andere seizoen
en passen niet alleen onze kleding
aan maar ook ons tempo. Vakantietijd,
zon, zomer, regenbuitje. Niet teveel
muggen en andere ongein die wel ergens voor dient, maar niet zorgt voor
het ultieme vakantiegevoel.
Mijn vakantie zit erop, mijn vakantiegevoel wil ik vasthouden. Maar
als ik thuis kom dan heeft de regen
zijn werk gedaan in de tuin en is het
eerst hard werken om de tuin weer
toonbaar te maken. De natuur heeft
geen vakantie, die gaat maar door. De
blaadjes van de leilinde leggen het af
tegen de vraatzucht van bastaardrups
en ander ongedierte. Die is niet meer
te redden, pas volgend voorjaar zullen
er weer mooie groene blaadjes aan de
boom komen. De poging om Oost-Indische kers rijkelijk te laten bloeien in
mijn tuintje is tot nu toe vruchteloos
gebleven. Door de overvloedige nattigheid hebben de slakken vrij spel en
laten die nu dol zijn op alles van deze
plant. Dat is mijn kleine tuintje, daar
speelt zich heel wat af. Dan heb ik nog
geen kijkje genomen bij het pand van
IVN in het Steenbergerpark. Ook daar
groeit het onkruid tot aan het dak ongeveer. Maar het grappige van deze
ontwikkeling is dat er ook van alles
omhoog komt wat anders allang plat
geschoffeld was.
Werk aan de winkel bij IVN. Na de
prachtige afsluiter van het seizoen
met de slootjesdagen is het nu even
erg rustig bij ons pand. Plannen zijn
er genoeg, nu de mensen nog die mee
gaan helpen de plannen uit te voeren. Zo zijn we bezig met speelnatuur
rondom het pand, maken we plannen
voor het nieuwe seizoen van jeugdactiviteiten. Kids uit groep 4 die straks
naar groep 5 gaan, kunnen zich nu
Kleine vos op akkerdistel in de Oude Kene.
Foto Hero Moorlag
Foto Dette Boiten
aanmelden voor de Boskids. De eerste
leuke lessen in de natuur krijg je daar.
Kids die nu naar groep 6 gaan kunnen aansluiten bij de Natuurkenners
en zo gaat het door naar de volgende
groep. Dat waren de jeugdleden, maar
we zijn inmiddels op zoek naar een
nieuwe naam voor deze groep en ook
zijn we bezig om kids die nog geen
afscheid willen nemen, langer vast te
houden met afwisselende activiteiten
zodat we ze langzaam warm kunnen
maken voor de volgende stap, starten
bij de Junior Rangers. De groep jeugd
van 12 tot 18 jaar willen we zo ook heel
graag betrokken houden bij alles wat
de natuur te bieden heeft.
Op 30 augustus kan iedereen in
Hoogeveen en omgeving kennis komen maken met IVN Hoogeveen. Hier
gaan de werkgroepen zich presenteren en kunnen we ook kennismaken
met Natuurvereniging Zuidwolde, de
Imkervereniging de Heidebloem en
nog veel meer. Dus zet het maar vast
in de agenda: 30 augustus vanaf 14.00
uur rondom ons pand in het Steenbergerpark.
Maar wat betekent IVN ook alweer.
Instituut voor natuur en milieueducatie en duurzaamheid. Een mond vol
en de afkorting is ook heel gemakkelijk IVN. Wij zouden het maar wat
fijn vinden als iedereen de weg naar
ons kan vinden als het om die zaken
gaat. IVN is een landelijke organisatie
die in heel veel gemeentes een actieve
rol speelt als het om de natuur in jouw
omgeving gaat. En zo werkt het ook in
Hoogeveen. Dus, nieuwsgierig geworden? Dan zien we je graag op 30 augustus voor een echte kennismaking.
Meer weten? Inschrijven voor de
nieuwsbrief is één en regelmatig op
de website kijken is twee: www.ivn.nl/
afdeling/hoogeveen.
Grietje Loof,
IVN Hoogeveen

Download Report