Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Werkboek 1 t/m 5 Operator C (niveau 4) Cohort 2014 1 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 2 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Inhoud Introductie competentiegericht leren ........................................................................................5 Wat zijn competenties? ......................................................................................................5 Hoe is een werkboek opgebouwd? ......................................................................................6 Lesprogramma 1ste jaar ............................................................................................................7 Vaktechniek ..........................................................................................................................7 Procestechniek:.................................................................................................................8 Procesbeheersing .............................................................................................................9 Veiligheid ............................................................................................................................10 Praktijk Vaktechniek........................................................................................................11 Maintenance .......................................................................................................................12 Werktuigbouwkundig tekenen .........................................................................................12 Werktuigbouwkunde en onderhoud ................................................................................12 Praktijk Maintenance.......................................................................................................13 Organisatieleer ...................................................................................................................13 Milieuzorg........................................................................................................................13 Logistiek ..........................................................................................................................14 Kwaliteitzorg....................................................................................................................14 Exacte vorming ...................................................................................................................15 Natuurkunde....................................................................................................................15 Scheikunde .....................................................................................................................16 Projecten ................................................................................................................................18 Project 1: Neem tijd voor veiligheid! ...................................................................................18 Beoordelingsformulier project 1: Neem tijd voor veiligheid! ............................................20 Bijlage 1. Vuur door ijs ....................................................................................................22 Inleiding...........................................................................................................................22 Bijlage 2. Verkeerde tank, vinylchloride explosie ............................................................23 Inleiding...........................................................................................................................23 Bijlage 3: Verstikking door stikstof ..................................................................................24 Bijlage 4: Brand bij Formosa Plastics..............................................................................25 Bijlage 5: Ethyleen oxide explosie bij Sterigentics ..........................................................26 Bijlage 5: Het gevaar van het ophopen van brandbare gassen ......................................27 project 2: Milieu...................................................................................................................28 Beoordelingslijst project 3 Milieu ........................................................................................31 Project 3: het lezen van een recept........................................................................................33 Beoordelingslijst project 3 Het lezen van een recept..........................................................35 Project 4: Tekening lezen.......................................................................................................37 Beoordelingslijst project 4 Tekening lezen .........................................................................41 Project 5: BIODIESEL ............................................................................................................43 3 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 4 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 INTRODUCTIE COMPETENTIEGERICHT LEREN Je opleiding tot procesoperator gaat nu echt beginnen. Hoe je opleiding is vormgegeven en wat van je verwacht wordt leer je in dit eerste hoofdstuk van dit werkboek. In de volgende hoofdstukken lees je hoe de komende twee maanden zijn ingericht en wat je gaat leren. Wat zijn competenties? Het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (KBB) PMLF heeft beschreven wat de belangrijkste taken het beroep waarvoor jij wordt opgeleid. noemen deze: Kerntaken. In de zijn dat er 2 namelijk: • Beheersen productieproces • Begeleiden productiewerkzaamheden en zijn voor We opleiding De kerntaken kunnen we in kleinere taken verdelen, dan hebben we het over: Werkprocessen. Om de werkprocessen goed uit te kunnen voeren heb je een geheel aan kennis, vaardigheden en houding nodig. We zeggen dan dat je competent bent of over de juiste competenties beschikt. Een competentie is het vermogen om in een beroepssituatie te weten wat er gedaan moet worden en dat op een goede manier en met goed resultaat te doen. Competenties kun je alleen maar ontwikkelen als je voldoende kennis en vaardigheden hebt. Kennis en vaardigheden doe je op tijdens de theorielessen en de practica. Ook hier meten we je vorderingen door je toetsen en practicumverslagen te laten te maken. Aan het eind van de opleiding heb je geleerd alle taken van een procesoperator goed (competent) uit te voeren. De opleiding is verdeeld in een aantal werkboeken. 5 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Hoe is een werkboek opgebouwd? Een werkboek heeft tot doel je duidelijk te maken wat je de komende periode kan verwachten en welke resultaten je moet behalen. Een werkboek bestaat uit vier onderdelen waarin beschreven staat: 1. Welke competenties je gaat ontwikkelen. In elk werkboek staat aan welke competenties je gaat werken. Als je een werkboek hebt afgerond dan volgt er een beoordelingsopdracht. Deze opdracht wordt beoordeeld en dan kijken de docenten of je de competenties ook hebt behaald. 2. Welke kennis en vaardigheden je gaat leren In deze paragraaf lees je welke theorielessen en practica je krijgt gedurende de periode van het werkboek. Elk onderwerp dat behandeld wordt staat vermeld. Ook lees je welke toetsen je moet doen en welke practicumproeven en -verslagen je moet uitvoeren of maken. 3. Deelopdrachten Deelopdrachten zijn projecten die je alleen of met een groepje moet uitvoeren. In een deelopdracht combineer je alle kennis die je tijdens de lessen hebt opgedaan. Je gaat werken aan een project, presentatie of (praktijk)werkstuk. Bij een deelopdracht worden dan ook je competenties beoordeeld. 4. Beoordelingsopdracht De beoordelingsopdracht is een proef die je moet uitvoeren. In deze proef komt alles wat je hebt geleerd in het werkboek weer terug. Bij de beoordelingsopdracht meten we in hoeverre je de geleerde operatortaken competent kan uitvoeren. Gebruik je de juiste kennis, vaardigheden en heb je de juiste houding? 6 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 LESPROGRAMMA 1STE JAAR Het lesprogramma voor de bol opleiding bestaat uit vier leerlijnen: 1. Vaktechniek 2. Maintenance 3. Organisatieleer 4. Exacte vorming Daarnaast zijn er nog de vakken Nederlands, Engels en LB Vaktechniek Vaktechniek omvat de volgende vakken: 1. Procestechniek apparatenleer en berekeningen 2. Procesbeheersing/besturingstechniek 3. Veiligheid 4. Middenkader engineering 5. Milieutechniek 6. Praktijk PT 7. Praktijk PB 7 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Procestechniek: lesboek onderwerp toets niv Toets moment Pt-23-01 Inleiding in de procesindustrie Pt-23-02 Eenheidsbewerkingen Pt-23-04 Stofsoorten Pt-23-03 Schema en schema’s lezen Pt-23-05 Processchema’s Werkboek 2 Duur 16 weken PT1.1 PT1.1 PT1.1 PT1.2 PT1.2 3 3 3 3 3 6-10-14 Pt-23-06 Pt-23-07 Opslaan: algemeen en apparatuur Opslaan: opslagvoorwaarden en hoeveelheden Pt-23-08 Transport van vaste stoffen Pt-23-09 Leidingtransport Pt-23-10 Transport van vloeistoffen Pt-23-11 Transport van gassen Werkboek 3 Duur 16 weken PT2.1 PT2.1 3 3 3-11-14 PT2.2 PT2.2 PT2.2 PT2.2 3 3 3 3 24-11-14 Pt-3-21 Mengen:theorie Pt-3-22 Mengen: praktijk Pt-3-14 Inleiding mechanische scheidingstechnieken Pt-3-19 Zeven Pt-3-29 Filtratie:theorie Pt-3-30 Filtratie: praktijk Pt-3-27 Bezinken Pt-3-20 Centrifugeren Pt-3-28 Cycloneren Pt-3-25 Vormverkleinen Pt-3-32 Aglomeren Werkboek 4 Duur 20 weken PT3.1 PT3.1 PT3.1 PT3.1 PT3.2 PT3.2 PT3.2 PT3.2 PT3.2 PT3.3 PT3.3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Pt-3-16 Pt-3-17 Pt-3-23 PT3H5 PT3H6 PT3H7 PT3H8 PT4.1 PT4.1 PT4.1 PT4.2 PT4.2 PT4.2 PT4.3 ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ 4 Werkboek 1 Duur 8 weken Warmtewisselen Warmtewisselaars Verdampen en condenseren Warmte overdracht door straling Warmte overdracht door geleiding Warmte overdracht door stroming Warmtewisselaars 22-9-14 8-12-14 19-1-15 16-2-15 9-3-15 6-4-15 20-6-15 8 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Werkboek 5 Duur 20 weken Pt-3-15 Pt-3-31 Pt-3-34 Pt-3-35 Pt-3-26 PtD3H1 PtD3H2 PtD3H3 PtD3H4 Inleiding fysische scheidingstechnieken Drogen Destilleren en rectificeren Extraheren Sorptieprocessen Hoeveelheden Fysische massa balansen Massabalansen over meerdere units Chemische massa balansen Procesbeheersing lesboek onderwerp PT5.1 app PT5.1 app PT5.1 app PT5.2 app PT5.2 app PT5.1 ber PT5.1 ber PT5.2 ber PT5.2 ber 3 3 3 3 3 4 4 4 4 11-5-15 15-6-15 12-1-14 toets niv Toets moment Pb-23-01 Inleiding procesbeheersing Pb-23-03 Weergave van procesgegevens Pb-23-02 Instrumentatieschema’s Werkboek 2 Duur 16 weken PB1.1 PB1.1 PB1.2 3 3 3 Pb-3-08 Druk- en drukverschilmeting Pb-3-12 Niveaumetingen, berekeningen Pb-3-09 Volumestroommetingen Pb-3-10 Massastroommetingen Pb-3-07 Temperatuurmetingen Pb-23-04 Kwaliteitsmetingen Pb-23-05 Monstername Werkboek 3 Duur 16 weken PB2.1 PB2.1 PB2.2 PB2.2 PB2.3 PB2.3 PB2.3 3 3 3 3 3 3 3 24-11-14 Pb-3-11 Pb-3-13 Pb-3-14 Pb-3-15 Pb-3-16 PB3.1 PB3.1 PB3.1 PB3.2 PB3.2 3 3 3 3 3 19-1-15 Werkboek 1 Duur 8 weken Procesgegevens overbrengen Automatisch regelen Regelklep Regelaars Meervoudige regelingen 22-9-14 6-10-14 3-11-14 8-12-14 16-2-15 9 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Werkboek 4 Duur 20 weken Pb-3-17 Inleiding besturingen Pb-3-18 Uitvoerorgaan Pb-3-19 Signaalgevers Pb-3-20 Besturingen Pb-3-21 Schakelen in besturingen Pb-3-22 Volgorde processen Pb-3-23 Industriële robots Pb-3-24 Veiligheid in procesbesturingen Pb-3-25 Onderhoud en storingen Pb-3-26 Onderhoudssystemen Werkboek 5 Duur 20 weken PB4.1 PB4.1 PB4.1 PB4.1 PB4.1 PB4.2 PB4.2 PB4.2 PB4.2 PB4.2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Pb-3-27 Pb-3-28 Pb-3-30 Pb-3-31 Pb-3-32 Pb-3-33 Pb-3-34 Pb-3-35 Pb-3-36 Pb-3-101 Pb-3-36 PB5.1 PB5.1 PB5.1 PB5.1 PB5.1 PB5.1 PB5.2 PB5.2 PB5.2 PB5.2 PB5.2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Procesbeheersingsystemen Werken met procesbeheersingsystemen Dataopslag en analyse Storingen en analyse methode Statistical process Control Kwaliteitsbeheersing Projectmanagement Procesketens Optimalisatiemethodes Storingzoeken Oplossen van procesverstoringen 2-3-15 6-4-15 11-5-15 13-6 Veiligheid lesboek onderwerp toets niv Toets moment VD3.1 3 Volgt later Werkboek 3 Duur 16 weken Dictaat VCA Kwalificerende toets VOL-VCA 10 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Praktijk Vaktechniek lesboek onderwerp toets Niv Werkboek 1 De praktijkopdrachten hebben vooral betrekking op schemalezen en –tekenen Opdrachten voor flowschema en P&ID Werkboek 2 De praktijkopdrachten richten zich op: - Herkennen van diverse appendages. - Het herkennen van de diverse principes uit de meettechniek - Het verband tussen opvoerdruk en pompcapaciteit (centrifugaalpompen) - Het oplijnen van een rondpomp installatie, starten en stoppen. Werkboek 3 De praktijkopdrachten richten zich op: - De werking van de regelklep - Het instellen van transmitters - De werking van enkelvoudige regelkringen Werkboek 4 Het praktijkbesturingstechniek: - Diverse opdrachten voor het bouwen van schakelingen pneumatisch, hydraulisch en PLC. - Diverse opdrachten voor storing zoeken in pneumatische, hydraulische of PLC schakelingen Werkboek 5 De praktijkopdrachten richten zich op: - Meervoudige regelingen - Productspecificaties en procesvariabelen - Toepassen van statistiek in de regeltechniek - Op afstand bedienen van geautomatiseerde processen 11 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Maintenance Maintenance bestaat uit de ondersteunende technische vakken zoals daar zijn: - Werktuigbouwkundig tekenen - Werktuigbouwkunde en onderhoud - Praktijk Maintenance - Rotating equipment - Electrotechniek Werktuigbouwkundig tekenen lesboek onderwerp Werkboek 4 Workshop tijdens projecten Wtb-23-03 Aanzichten Wtb-23-04 Soorten lijnen Wtb-23-05 Doorsneden Wtb-23-06 Scheefhoekige projectie Wtb-23-07 Tekeningen herkennen Wtb-23-08 Pijptekeningen Wtb-23-09 Maattoleranties en passingen Wtb-3-31 Tekening lezen Werktuigbouwkunde en onderhoud lesboek onderwerp toets niv Project 3 3 3 3 3 3 3 3 toets niv WT4.1 WT4.1 WT4.1 WT4.1 WT4.1 WT4.1 WT4.1 WT4.2 WT4.2 WT4.2 WT4.2 WT4.2 WT4.2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Werkboek 4 Duur 20 weken - combinatie met praktijklessen Wtb-3-18 Wtb-3-19 Wtb-3-20 Wtb-3-21 Wtb-3-22 Wtb-3-23 Wtb-3-26 Wtb-3-27 Wtb-3-28 Wtb-3-29 Wtb-3-30 Wtb-3-100 Wtb-3-31 Materiaalbeproevingen Ferrometalen en non-ferrometalen Niet metalen Kunststoffen Afdichtingen Isolatiematerialen Inleiding hydrauliek en pneumatiek Pneumatiek Hydrauliek Corrosiebestrijding Veiligheidssystemen in installaties Onderhoud en reparaties Smering en smeermiddelen 10-11-14 26-1-15 12 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Werkboek 5 Duur 20 weken - combinatie met praktijklessen Wtb-2301 Wtb-3-02 Wtb-3-10 Wtb-3-11 Wtb-3-12 Wtb-3-13 Wtb-3-14 Wtb-3-15 Wtb-3-16 Wtb-3-17 Wtb-3-15 Gereedschappen WT5.1 3 Hef- en hijswerktuigen Aandrijvingen Riemen, kettingen en tandwielen Variatoren Askoppelingen Omzetmechanismen Lagers Remmen Schroefdraad en veren Verbindingen WT5.1 WT5.1 WT5.1 WT5.1 WT5.2 WT5.2 WT5.2 WT5.2 WT5.2 WT5.2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 23-3-15 8-6-15 Praktijk Maintenance - gereedschappen (vijlen, boren solderen lassen e.d.) uitlijnen stellen flensmonteur tekenen Organisatieleer Organisatieleer bestaat uit de volgende vakken 1. Milieuzorg 2. Logistiek 3. Kwaliteitzorg 4. Projectmanagement 5. Bedrijfskunde 6. Onderhoudsmanagement Milieuzorg lesboek onderwerp toets niv Project 3 3 3 3 3 3 Werkboek 2 Duur 16 weken – onderdeel van Project werkboek 2 Vmk-23-02 Vmk-23-12 Vmk-3-26 Vmk-3-29 Vmk-3-30 Vmk-3-31 Milieuzorg Afval en milieu Afvalstromen Duurzaam produceren Milieuzorgsystemen Milieuproblemen en -maatregelen 1-12-14 13 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Logistiek lesboek onderwerp toets niv LS4.1 LS4.1 LS4.1 LS4.1 LS4.2 LS4.2 LS4.2 LS4.2 3 3 3 3 3 3 3 3 toets niv Kwaliteitzorg KZ5.1 3 Gegevens verzamelen Gegevens weergeven Statistische begrippen Statistische regelkaart Normale verdeling KZ5.1 KZ5.1 KZ5.2 KZ5.2 KZ5.2 3 3 3 3 3 Werkboek 4 Duur 20 weken Log-23-01 Log-23-02 Log-23-03 Log-23-04 Log-3-05 Log-3-06 WLP B WLP B Inleiding logistiek Besturingen binnen de logistiek Productplanning en voorraad Opslag en beheer binnen de logistiek Productiviteit verbeteren Ombouwen en omstellen Planning en beheersing Planning bewaken = efficiënt werken Kwaliteitzorg lesboek onderwerp 20-11-14 11-1-15 Werkboek 5 Duur 20 weken Vmk-2322lm Wi-23-14 Wi-23-15 Wi-3-24 Wi-3-25 Wi-3-26 23-3-15 13-6-15 14 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Exacte vorming Exacte vorming bestaat uit 1. Wiskunde 2. Natuurkunde 3. Scheikunde 4. Praktijk exact Natuurkunde lesboek onderwerp toets niv NA1.1 NA1.1 NA1.1 NA1.1 3 3 3 3 NA2.1 NA2.1 NA2.1 NA2.2 NA2.2 NA2.2 3 3 3 3 3 3 NA3.1 NA3.1 NA3.1 NA3.2 NA3.2 NA3.2 3 3 3 3 3 3 NA4.1 NA4.1 NA4.1 NA4.1 NA4.2 NA4.2 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 Werkboek 1 Duur 8 weken Na-23-01 Na-23-02 Na-23-03 Na-23-04 Grootheden en eenheden Fysische eigenschappen Volume, massa en dichtheid Soorten mengsels 29-9-14 Werkboek 2 Duur 16 weken Na-23-05 Na-23-06 Na-23-07 Na-23-11 Na-23-12 Na-23-16 Krachten en gewicht Samenstellen en ontbinden van krachten Momenten Druk:algemeen en eenheden Luchtdruk en gasdruk Vloeistof drukken 27-10-14 1-12-14 Werkboek 3 Duur 16 weken Na-23-13 Na-3-19 Na-23-14 Na-23-15 Na-3-20 Na-23-17 Temperatuur en warmte Uitzetting De gaswetten Gassen en dampen Vochtigheid en verzadigingsdruk Vloeistofkrachten 12-1-15 9-2-15 Werkboek 4 Duur 20 weken Na-3-18 Na 3-21 Na 3-22 Na 3-31 Na-3-23 Na-3-30 Warmteconstante Vormen van Warmteoverdracht Warmteoverdracht berekenen Thermische energie en enthalpie Bewegingen Energie en omzetting 9-3-15 20-4-15 15 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Werkboek 5 Duur 20 weken Na-23-08 Na-23-09 Na-23-10 Na-3-25 Na-3-26 Na-3-27 Na-3-28 Na-3-36 Na-3-33 Na-3-34 Na-3-35 Atoom, spanning en stroom Weerstand en de wet van Ohm Spanningsbronnen Serieschakeling van weerstanden en spanningsmeting Parallelschakeling van weerstanden en stroommeting Weerstanden en schakelingen Brug van Wheatstone Elektrische energie en vermogen Magnetisme Inductie Transformatoren Scheikunde lesboek onderwerp NA5.1 NA5.1 NA5.1 NA5.1 3 3 3 3 NA5.1 3 NA5.1 NA5.2 NA5.2 NA5.2 NA5.2 NA5.2 3 3 3 3 3 3 18-5-15 20-6-15 toets niv SK1.1 SK1.1 SK1.1 SK1.1 3 3 3 3 Werkboek 1 Duur 8 weken Sch-23-01 Sch-23-02 Sch-23-03 Sch-23-04 Stofeigenschappen De atoomtheorie van Dalton Enkelvoudige en samengestelde stoffen Atoommodel en bindingen 29-9-14 Werkboek 2 Duur 16 weken Sch-3-06 Sch-3-05 Sch-3-13 Atoombinding Atoommassa en molecuulmassa Reactievergelijkingen Naamgeving van anorganische stoffen Zouten De samenstelling van mengsels SK2.1 SK2.1 SK2.1 SK2.2 SK2.2 SK2.2 3 3 3 3 3 3 Mol en molariteit Oplossingen en concentraties Rekenen aan reacties Redoxreacties Evenwichtsreacties Reactiesnelheid en katalysatoren Brandstoffen en verbrandingswarmte SK3.1 SK3.1 SK3.1 SK3.2 SK3.2 SK3.2 SK3.2 3 3 3 3 3 3 3 14-10-14 11-12-14 Werkboek 3 Duur 16 weken Sch-3-07 Sch-3-14 Sch-3-16 Sch-3-12 Sch-3-10 Sch-3-17 12-1-15 19-2-15 16 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Werkboek 4 Duur 20 weken Sch-3-15 Sch-3-08 Sch-3-09 Sch-3-11 Sch-3-20 Sch-3-08 Oxiden Zuren en basen Zure en basische oplossingen pH Inleiding organische chemie Organische chemie Alkanen Alkenen en alkynen Aromaten Reacties van koolwaterstoffen SK4.1 SK4.1 SK4.1 SK4.1 SK4.2 SK4.2 SK4.2 SK4.2 SK4.2 SK4.2 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 SK5.1 3/4 SK5.1 3/4 SK5.2 3/4 SK5.2 SK5.2 3/4 3/4 9-3-15 13-4-15 Werkboek 5 Duur 20 weken Sch-3-18/ OrgCh.N4H5 Sch-3-21/ OrgCh.N4H6 Sch-3-22/ OrgCh.N4H7 OrgCh.N4H8 OrgCh.N4H9 Alkanolen, alkanalen en alkanonen Organische zuren Ethers en esters Oliën, vetten en zeep Sachariden 18-5-15 20-6-15 17 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 PROJECTEN In dit jaar zal je individueel of in een grope een vijftal projecten uitvoeren. Project 1: Neem tijd voor veiligheid! In deze opdracht doe je een onderzoek naar oorzaken van ongevallen in de procesindustrie. Aan de hand van deze ongevallen leer je hoe belangrijk het is dat jij veilig werkt. DSM – Delft 1999 Een melasse tank Veilig werken is voor je eigen gezondheid belangrijk maar ook van die van je collega’s en de omgeving. Zoals je hierboven ziet is de hete melasse (suikerstroop) niet alleen over het bedrijfsterrein gestroomd maar ook in de omliggende tuinen. Bij deze opdracht maak je een verslag. Dit doe je individueel. De deelopdracht bestaat uit drie fase: - de oriëntatiefase - de uitvoeringsfase - de afronding De oriëntatiefase In deze fase stel je vast wat van je verwacht wordt. Je krijgt van je mentor één van de volgende 6 opdrachten uit te voeren: 1. Brand door ijs 2. Formosa plastics vinylchloride explosie 3. Het gevaar van stikstof, verstikking 4. Brand bij Formosa Plastics Texas 18 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 5. Ethyleen oxide explosie bij Sterigentics 6. Het gevaar van het ophopen van brandbare gassen Deze 6 opdrachten vind je in de bijlage van dit werkboek. Lees de opdracht goed door en beantwoordt de volgende vragen 1. Wat is het doel van de opdracht? 2. Wat is het eindproduct? 3. Hoe kom ik aan informatie? a. Film b. Rapport c. Chemiekaart d. Lesmateriaal e. Internet 4. Wanneer doe je wat? 5. Wat kan er fout gaan, organisatorisch en of planmatig en wat betekent dat voor je opdracht? 6. Wanneer moet ik de opdracht afgerond hebben? De uitvoeringsfase In de uitvoeringsfase ben je bezig met het verwerven en het verwerken van informatie in een je verslag De film die je moet bekijken is in het Engels. Dit betekent dat je ook je luistervaardigheid van Engels aan het verbeteren bent. Schrijf uit de film 10 Engelse vaktechnische termen op, vertaal deze en voeg ze toe aan je Engelse woordenlijst. De afronding Als afronding van deze opdracht lever je je verslag in.Het verslag bestaat uit minimaal 4 A4tjes en is opgemaakt in Word met het lettertype Arial grootte 11 en een regelafstand van 1. Het verslag wordt beoordeeld door een vakdocent en je Nederlands docente. Samen met je verslag lever je ook het bijhorende beoordelingsformulier in waarbij je jouw gedeelte hebt ingevuld. Je mentor zal met jou de resultaten bespreken. Je verslag en het beoordelingsformulier neem je op in je portfolio 19 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Beoordelingsformulier project 1: Neem tijd voor veiligheid! Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider Naam docent paraaf Beoordelingscriteria paraaf deelnemer O V G praktijkopleider O V G Samenwerken en overleggen Ik houd me aan de afspraken die ik heb gemaakt Ik vraag om hulp en informatie als ik er zelf niet uitkom Ik neem deel aan werkbesprekingen Plannen en organiseren Ik plan mijn eigen werkzaamheden Ik realiseer mijn doelen binnen mijn planning Ik organiseer mijn werkzaamheden en maak een planning en stel deze bij Formuleren en rapporteren Ik leg gegevens nauwkeurig vast Ik breng de boodschap kort en duidelijk schriftelijk over Ik heb de Engelse tekst goed begrepen Ik kan in correct Nederlands een helder verslag schrijven Vakdeskundigheid toepassen Ik gebruik mijn nieuw verworven kennis om mijn doel te bereiken Ik laat zien in mijn verslag over voldoende vakdeskundigheid te beschikken Ik kan op vragen het juiste vakdeskundige antwoord geven Instructies en procedures opvolgen Ik houd mij aan de procedures en afspraken van de school Ik houd mij aan de procedures en afspraken van het bezochte bedrijf 20 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Feedback en verbeterpunten door docent Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 21 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Bijlage 1. Vuur door ijs Inleiding Op 16 februari 2007 ontstond een brand van propaan op de raffinaderij van Valero in Sunray, Texas in Amerika. Drie werknemers raakte zwaar verbrand en de raffinaderij moest gestopt worden. De brand begon door een lek in de propaan deasfalerings unit en verspreidde zich snel. Het gevolg was dat al snel een pijpenbrug instortten waardoor nog meer ontvlambare koolwaterstoffen vrij kwamen. Een deel van de pijpenbrugconstructie was niet vuurbestendig. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: http://www.csb.gov/videoroom/detail.aspx?vid=4 en is genaamd fire from ice. Ook vindt je op deze website het schriftelijke rapport over dit ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding De propaan deasphalteringsunit (korte procesbeschrijving) Wat zijn de risico’s van propaan (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kan je als operator de risico’s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 22 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Bijlage 2. Verkeerde tank, vinylchloride explosie Inleiding Op 24 april 2004, zijn vijf medewerkers overleden en twee andere ernstig verwond door een explosie bij de productie van polyvinylchloride (PVC) bij Formosa Plastics in Illiopolis, Illinois in Noord-Amerika. Door de explosie kwam zeer brandbaar vinylchloride vrij, dat vervolgens een brand veroorzaakte. Als gevolg van de explosie is de wijde omgeving rond de fabriek geëvacueerd en kwamen tot een aantal dagen na de explosie steeds kleine brandjes op het terrein voor. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: http://www.csb.gov/videoroom/detail.aspx?vid=9 en deze is genaamd Explosion at Formosa Plastics (Illinois). Ook vind je op deze website het schriftelijke rapport over dit ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de situatie/werkzaamheden Wat zijn de risico’s van vinylchloride (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico’s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 23 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Bijlage 3: Verstikking door stikstof Inleiding Jaarlijks overlijden er mensen door het inademen van “lucht” die te weinig zuurstof bevat. Omdat 78% van de lucht die je inademt bestaat uit stikstof, denk je al snel dat stikstof onschuldig is, maar stikstof is alleen veilig als je deze inademt met de juiste hoeveelheid zuurstof. Deze twee gassen kun je niet herkennen aan hun geur, ze zijn reukloos. Een omgeving met verhoogde stikstofconcentratie, een afwezigheid van zuurstof, kan alleen maar gemeten worden met speciale apparatuur. Een te hoge concentratie stikstof (en te laag zuurstof) leidt tot verstikking. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: http://www.csb.gov/videoroom/detail.aspx?vid=11 en deze is genaamd Hazards of Nitrogen Asphyxiation. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de situatie/werkzaamheden Wat zijn de risico’s van stikstof (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico’s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 24 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Bijlage 4: Brand bij Formosa Plastics Inleiding Een heftruck die tegen een kar met gasflessen, gevuld met het zeer brandbare vloeibare gas propyleen, botst veroorzaakt een lek in de installatie van de Formosa Plastics fabriek in Texas. Het gevolg was dat er een gaswolk propyleen (propeen) vrijkwam. Dit leidde tot een explosie. Zestien werknemers raakte gewond, de procesinstallatie was ernstig beschadigd en een lagere school in de omgeving moest geëvacueerd worden. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: http://www.csb.gov/videoroom/detail.aspx?vid=10 en deze is genaamd Formosa Plastics Propylene Explosion. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de proces Wat zijn de risico’s van propyleen (propeen) (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico’s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 25 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Bijlage 5: Ethyleen oxide explosie bij Sterigentics Inleiding Op 19 augustus 2004 ontstond een explosie in een met lucht vervuilde sterilisatie unit bij Sterigenics International in Ontario, California Amerika. Bij de ontploffing van deze installatie voor het steriliseren van medische apparatuur raakten vier medewerkers gewond. Alle werkzaamheden in de omgeving van de fabriek werden enige uren stilgelegd en het duurde 9 maanden voor het bedrijf weer normaal kon produceren. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: http://www.csb.gov/videoroom/detail.aspx?vid=8 en deze is genaamd Ethylene Oxide Explosion at Sterigenics. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van het proces Wat zijn de risico’s van ethyleen oxide? (gevaareigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico’s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting (max 10 regels) 26 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Bijlage 5: Het gevaar van het ophopen van brandbare gassen Inleiding OP 25 januari 2005 kwamen bij een gasexplosie 3 medewerkers om van de Acetylene Service Company in Perth Amboy, New York Amerika. De ontploffing ontstond door dat acetyleen uit een reactor stroomde in de opslagtanks van recycled water. Dit kon omdat een terugslagklep faalde. De opdracht Bekijk op internet de film die dit ongeval beschrijft. Je vindt deze film op de volgende URL: http://www.csb.gov/videoroom/detail.aspx?vid=1 en deze is genaamd Dangers of Flammable Gas Accumulation. Ook vind je op deze website meer informatie over dit type ongeval. Maak een schriftelijk verslag van dit ongeval. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: Inleiding Korte beschrijving van de proces Wat zijn de risico’s van accetyleen? (gevaarseigenschappen) Het ongeval (wat is er precies gebeurd) Wat zijn de oorzaken van het ongeval? (hoe kon het gebeuren) Hoe kan in de toekomst een gelijksoortig ongeval worden voorkomen? Hoe kun je als operator de risico’s beheersen? Wat heb je geleerd van deze opdracht? Samenvatting 27 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 project 2: Milieu Milieu neemt in de procesindustrie een belangrijke plaats in. Alle procestechnische bedrijven moeten voldoen aan strenge eisen die door de overheid worden gesteld, maar dat niet alleen, bedrijven leggen zich zelf soms nog strengere eisen op. De bedrijven doen dit door milieuzorgsystemen op te zetten. In deze systemen stellen zij zich doelen om steeds minder milieubelastend te produceren. Wat milieuzorgsystemen zijn, welke milieuproblemen er zijn en hoe deze veroorzaakt worden ga je leren in deze opdracht. 4.1 Oriëntatie Om voldoende achtergrondkennis te hebben moet je, je lesboek Milieuzorg goed bestuderen. Opdracht 4.1 Bestudeer de zes hoofdstukken uit je boek milieuzorg en maak de vragen lever de antwoorden in bij je docent deze zal ze dan voor je nakijken en vult de onderstaande tabel in. hoofdstuk ingeleverd datum resultaat 1. natuur en milieu 2. ons handelen en milieu 3. grondstoffen, hulpbronnen en milieu 4. milieuproblemen 5. milieumaatregelen 6. milieuzorgsystemen in bedrijven 4.2 Uitvoering Opdracht 4.2 Hieronder is een kolencentrale schematisch weergegeven. 28 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Meer informatie over deze centrale vind je op www.eon-benelux.com. Van deze elektriciteitscentrale is een rookgasanalyse gemaakt Stikstof N2 Koolstofdioxide CO2 Zuurstof O2 Water H2O Stikstofoxide NOx Zwaveldioxide SO2 71,8% 13,6% 3,4% 11,2% 300 ppm 100 ppm Welke stoffen veroorzaken welke milieuproblemen? Leg uit wat het milieuprobleem inhoud? Welke maatregelen heeft een elektriciteitscentrale al genomen om deze problemen te verkleinen? Welke maatregelen kunnen volgens jou nog meer genomen worden om deze problemen verder te verkleinen? 29 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 4.3 Afronding Lever je antwoorden in bij je project? docent samen met jouw beoordelingsformulier. 30 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Beoordelingslijst project 3 Milieu Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider paraaf Naam docent paraaf Beoordelingscriteria deelnemer O V G praktijkopleider O V G Kwaliteit leveren Ik ben kritisch op mijn eigen werkuitvoering. Vakdeskundigheid toepassen Ik kan relevante informatie opzoeken, gebruiken en beoordelen. Ik kan zelfstandig nieuwe (vak)kennis vergaren en toepassen Formuleren en rapporteren Ik gebruik de juiste woorden en vaktermen Ik gebruik de juiste werkwoordspelling Ik kan een tekst goed indelen 31 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Feedback en verbeterpunten door docent Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 32 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 PROJECT 3: HET LEZEN VAN EEN RECEPT In deze deelopdracht ga je aan de slag met het werkproces voorbereiden productiewerkzaamheden. Bij batchprocessen wordt vaak gewerkt aan de hand van een recept. Zo’n recept moet je kunnen lezen en interpreteren. Soms moet je vooraf diverse rekenkundige bewerkingen uitvoeren voor je daadwerkelijk je recept kan maken. Dit betekent dat je in deze opdracht je kennis van natuurkunde, wiskunde en procestechniek moet kunnen toepassen. Deze opdracht is een individuele opdracht. Voordat je aan deze opdracht kan beginnen vraag je aan je projectbegeleider het recept, dat jij moet gaan voorbereiden. 2.1 De opdracht In een mengtank, met een inhoud van 5 m3, moet je een mengsel (een blend) bestaande uit vier stoffen mengen. De samenstelling van de blend krijg je op van je docent. In het tankenpark zijn verschillende stoffen opgeslagen. Deze vind je terug in de tankstandenlijst, zoals hieronder is afgebeeld. Produkt Caradol 420-1 Caradol 520-1 Caradol 42-2 Caradol 36-3 Tanknr 1555 1556 1557 1558 Dichtheid in kg/dm3 1,41 1,23 1,04 1,01 Tankstand In mm Opklimming In ltr/mm 2925 2903 3726 4883 4,55 4,35 4,85 4,65 Het niveau in de opslag tanken mag nooit onder de 50 cm komen. De mengtank heeft een opklimming volgens onderstaande tabel Tankhoogte in cm Opklimming in ltr/mm Volume in ltr 0-50 cm 511 50 - 150 1,77 150- 250 1,79 250 -300 1.80 33 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Opdrachten 1. Onderzoek of de opgeslagen hoeveelheden toereikend zijn om je blend te maken. 2. Onderzoek of de mengtank groot genoeg is om de blend in te maken. 3. Wat worden de tankstanden van de vier opslagtanks 4. In welke volgorde voeg je de diverse componenten aan de mengtank toe en wat is dan elke keer de tankstand van de mengtank. 5. Maak de onderstaande tabelcompleet. component 1ste 2de 3de 4de Stand in de opslagtank Stand in de mengtank Lever je berekeningen en de bovenstaande tabel samen met de beoordelingslijst bij je docent in. 34 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Beoordelingslijst project 3 Het lezen van een recept Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider paraaf Naam docent paraaf beoordelingscriteria deelnemer O V G praktijkopleider O V G Samenwerken en overleggen Ik houd me aan de afspraken die ik met mijn mede leerlingen en docent heb gemaakt Ik vraag om hulp en informatie wanneer ik er zelf niet uitkom Plannen en organiseren Ik plan mijn eigen werkzaamheden en overleg hierover met mijn medeleerlingen en docent Ik realiseer mijn doelen binnen mijn planning Ik organiseer mijn werkzaamheden en maak een planning en stel deze bij Formuleren en rapporteren Ik leg gegevens vast Ik breng de boodschap kort en duidelijk mondeling/schriftelijk over Vakdeskundigheid toepassen Ik gebruik mijn nieuw en eerder verworven kennis om mijn doel te bereiken Instructies en procedures opvolgen Ik houd mij aan de procedures en afspraken van de school Ik houd mij aan de procedures en afspraken van het bezochte bedrijf 35 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Feedback en verbeterpunten door docent/medeleerlingen Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 36 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 PROJECT 4: TEKENING LEZEN In deze opdracht ga je leren hoe je een technische tekening kan lezen. Dit doe je door twee eenvoudige tekeningen te maken. Deze tekeningen mag je maken in Visio, maar ook met potlood. Aan welke voorwaarde een technische tekening moet voldoen, leer je in een drietal zelfstudielessen. 3.1 Oriëntatie In deze fase leer je de drie lessen uit onderstaande tabel. Je maakt hiervan de zelftoets en deze bespreek je met je docent. lesboek Met opmaak: opsommingstekens en nummering onderwerp Open leren les Aanzichten Open leren les Soorten lijnen Open leren les Doorsnede 3.2 Uitvoering opdracht 2.1 In een bestaande leiding met een nominale diameter van 100 mm en lengte van 20 meter moet een schuifafsluiter (roestvaststaal) worden ingebouwd. De leiding is geschikt voor een NEN druk (ND) van 40 bar. De gebruikte schuifafsluiter heeft een ND van 16 bar. Om de afsluiter te kunnen in bouwen, maken we gebruik van zgn. voorlasflenzen. De gegevens van de diverse materialen zijn in de volgende tabellen vermeld. Ronde pijpleiding volgens NEN-norm (Naadloze roestvaststalen pijpleiding) Uitwendige diameter ND 40 ND 100 Nominale diameter wanddikte wanddikte NW d (mm) s (mm) s (mm) 40 48,3 2,6 4,0 50 50,3 2,9 4,5 65 76,1 2,9 4,5 80 88,9 3,2 5,0 100 114,3 3,6 5,6 125 139,7 4,0 7,1 Flens gegevens 37 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 De werkende lengte van de flens is 50 mm. 38 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Gegevens schuifafsluiter 1. Maak een handmatige schets waarin de afsluiter is ingebouwd in de leiding. Geef in de schets de diverse maten weer. 39 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 2. Teken het vooraanzicht en het rechterzij aanzicht van de gebruikte voorlasflens. Volgens de Amerikaanse projectie methode. Opdracht 2.2 Vraag aan je docent een voorwerp waarvan jij een tekening kan maken. Van dit voorwerp maak je zoveel aanzichten als nodig is om alle gegevens mee vast te leggen. Met een schuifmaat moet je alle maten bepalen. Geef in je tekening alle noodzakelijk maten aan. Gebruik de projectie methode uit het derde kwadrant. 3.3 Afronding Lever je drie tekeningen in bij je docent. Deze zal ze beoordelen. 40 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Beoordelingslijst project 4 Tekening lezen Naam deelnemer paraaf Geplande datum gerealiseerd Naam praktijkopleider paraaf Naam docent paraaf Beoordelingscriteria deelnemer O V G praktijkopleider O V G Vakdeskundigheid toepassen Ik pas de geleerde theoretische kennis toe Materialen en middelen inzetten Ik ga effectief en efficiënt om met gereedschappen en apparatuur Kwaliteit leveren Je bent kritisch op je eigen werkuitvoering Je werk voldoet aan de kwaliteitsnormen 41 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 Feedback en verbeterpunten door docent Wat heb ik geleerd? Actiepunten deelnemer 42 Werkboek 1 special HAVO-leerlingen Cohort 2014 versie 1.0 PROJECT 5: BIODIESEL Informatie volgt. 43
© Copyright 2024 ExpyDoc
