Download hier de lesbrief (PDF

Lesbrief
Luisteren naar Vrijheid
PO bovenbouw
VO onderbouw
Een community-art project van beeldend kunstenaar Maria Koijck
ter gelegenheid van de landelijke 5 mei viering 2014 in Assen
Lesbrief “Luisteren naar vrijheid”.
Waarom een lesbrief?
Assen is in 2014 de stad waar de landelijke start plaats vindt van de 5 mei viering en de
bevrijdingsfestivals. In aanloop naar 5 mei worden in Drenthe allerlei activiteiten
georganiseerd die te maken hebben met bevrijding, vrijheid en onvrijheid.
De provincie Drenthe heeft Maria Koijck benaderd om een groot beeld te maken aan de Vaart
in Assen en daaraan een community-art project te koppelen.
Op de kopse kant van de Vaart wordt op 17 april 2014 een 6 meter hoog kunstwerk van een
doorgesneden nautilusschelp onthuld. Het beeld is gemaakt door kunstenares Maria Koijck uit
Groningen.
Aan het kunstwerk worden op 5 mei molentjes bevestigd met teksten die verzameld zijn onder
de bevolking. Hiervoor wordt de hulp van leerlingen ingeroepen.
Deze lesbrief is gemaakt om:
- Het kunstwerk en het thema te laten leven
- De betrokkenheid van leerlingen bij het kunstwerk te vergroten
- Leerlingen te laten nadenken over het 5 mei-thema “Luisteren naar Vrijheid”
- Op eenvoudige wijze kennis te nemen van de spiraal volgens Fibonacci. Wat is het en
waar zie je het?
- Suggesties aan te reiken voor een beeldende verwerking voor scholen n.a.v. de spiraal
volgens Fibonacci.
De lesbrief bestaat uit 4 delen:
1. Het kunstwerk: de ultieme harmonie volgens kunstenares Maria Koijck
2. Lever je bijdrage aan het kunstwerk!
3. De wonderlijke spiraal volgens Fibonacci
4. Suggesties voor beeldende verwerkingslessen n.a.v. de spiraal volgens Fibonacci
Het Kunstwerk
De Nautilusschelp – symbool voor perfecte harmonie
Uitgangspunt voor het project ‘Luisteren naar Vrijheid’ is de nautilusschelp. De schelp is een
natuurlijke behuizing met perfecte verhoudingen.
Als je de nautilusschelp doormidden snijdt zie je een spiraal.
Hoe ontstaat een Nautilusschelp?
De bewoner van de Nautilusschelp (een heel klein inktvisje) begint heel klein met het vormen
van een schelpje van kalk om zich heen. Na precies 28 dagen, hij volgt daarmee de
maanstand, kruipt hij eruit en begint aan een nieuw kamertje. Het aantal kamers neemt toe
naarmate de inktvis in omvang toeneemt. Elke kamer heeft dezelfde vorm als de vorige, maar
is steeds 6.3% groter.
De spiraal in de nautilusschelp is een schitterend voorbeeld van de Fibonaccireeks. Wat zo
bijzonder is aan deze reeks is dat de groei van binnenuit komt en niet van buitenaf. De
Fibonaccireeks is tevens de rekenkundige basis voor de gulden snede.
Hierover later meer.
Bekijk hoe de inktvis met zijn schelp in de zee beweegt:
http://www.youtube.com/watch?v=hcyzr3zJol4
Hoe gaat het kunstwerk eruit zien?
Op de kopse kant van de Vaart in Assen komt een 6 meter hoge nautilusschelp te staan, met
de opening naar boven toe gericht.
Eigenlijk is de schelp doormidden gesneden.
Volgens beeldend kunstenaar Maria Koijck heeft vrijheid, net als de nautilusschelp, te
maken met perfecte harmonieen komt deze ook van binnenuit.
En omdat iedereen wel eens een schelp aan zijn oor heeft gehouden om het ruisen van de zee
te horen, vind ze deze schelp een prachtig symbool voor het project dat ze “Luisteren naar
vrijheid!” noemt.
Ontwerpschets:
Materiaal
De voorkant van de schelp is plat en laat de spiraal met de huisjes zien, gemaakt van metalen
strip van 60 mm breed en 10 mm dik.
De achterkant laat de bolle kant van de schelp zien die wordt opgebouwd uit kleine
spiraalvormen, formaat A5. Deze worden gesneden uit 3mm dik cortenstaal.
Dit metaal vormt ter bescherming een oppervlak van roest en is daardoor onderhoudsvrij.
De vorm van de spiraal is ontstaan vanuit de spiraal van Fibonacci (zie verderop)
Veel aan elkaar gelaste spiralen vormen samen een soort huid die vergelijkbaar is met de
onderstaande foto.
Lever je bijdrage aan het kunstwerk !
In heel Drenthe worden, o.a. op scholen, grote aantallen vierkante kaarten verspreid. Aan de
voorzijde staat de Nautilusschelp en aan de achterzijde de vraag:
“Wat betekent vrijheid voor jou?”
Alle Drenten, en vooral leerlingen, worden uitgenodigd om andere mensen deze vraag te
stellen en de reactie op de achterkant van de kaart te schrijven en deze portvrij op te sturen
naar het Provinciehuis, adres staat al voorgedrukt op de kaart zelf .
Het is de bedoeling dat jullie de vraag ‘Wat betekent vrijheid voor jou’ op de kaart
beantwoorden. Maar niet zelf. Deze kaart biedt een mogelijkheid om op elkaar af te stappen
én te luisteren naar elkaar.
Schrijf op wat je gehoord hebt en van wie, het meest originele antwoord maakt kans op een
kunstwerk gemaakt van het materiaal van de grote schelp.
Probeer elkaar te prikkelen om een persoonlijk antwoord te geven, dit maakt het project des te
interessanter. Elk antwoord is goed en hoeft niet gerelateerd te zijn aan 5 mei.
Het gaat om persoonlijke antwoorden. Antwoorden zoals: aan het strand zitten, een goed boek
lezen of met lego spelen is allemaal goed. Dat zijn juist de antwoorden waar we naar op zoek
zijn. Vrijheid heeft voor iedereen een andere betekenis.
Je kunt ook met je een klas naar een bejaardentehuis gaan of naar een asielzoekerscentrum.
Stel de vraag aan het personeel van een supermarkt of aan mannen van de plantsoenendienst,
een politieagent enzovoort. Maar de vraag kan ook gewoon aan vader of moeder gesteld
worden.
Ook is het jullie waarschijnlijk wel opgevallen dat er gaatjes en scheurlijnen in de kaart zitten.
Dat is om er windmolentjes van te vouwen, deze windmolentjes worden uiteindelijk op de
grote Nautilusschelp bevestigt, die vanaf 17 april aan de kopse kant van de Vaart in Assen
staat. Zo komen al deze mooie gedachten over vrijheid in de vrije ruimte te draaien!
Wil je als school of klas kaarten bestellen en zo helpen het kunstwerk vol te hangen met
windmolentjes, bestel de kaarten dan bij Bamboe producties, telefoon 06-14912566 of
[email protected]
Er is een mogelijkheid om geluid in de schelp te verwerken. Als dat technisch lukt dan
worden de reacties op de kaart voorgelezen en verwerkt in een geluidsband.
Facebook
Op Facebook ( https://nl-nl.facebook.com/luisterennaarvrijheid.nl) worden de acties en
reacties getoond. Dus het project is voor iedereen goed te volgen. Naast reacties op de kaarten
is ook het maakproces van het kunstwerk te volgen.
Like het!
De spiraal volgens Fibonacci
De fibonaccireeks is een wiskundige berekening genoemd naar Leonardo van Pisa,
bijgenaamd Fibonacci.
De reeks begint met twee getallen, 0 en 1. Het volgende getal is de som van de twee
voorafgaande getallen: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144 enz.
Iets wat op deze wijze opgebouwd is staat voor een natuurlijke balans en harmonie.
Wat zo bijzonder is aan deze reeks is dat de groei van binnenuit komt en niet van
buitenaf.
Slak
Koraal
Kool
Oor
Veel levende mechanismen in de natuur groeien van binnenuit volgens de reeks van
Fibonacci. Hierboven zijn een paar voorbeelden te zien. Op Youtube is een heel mooi filmpje
te zien. Met name het begin is heel geschikt om een beeld te krijgen van de natuur en de
Fibonaccireeks. Naarmate de film vordert wordt het ingewikkelder, dan is het mogelijk voor
uw leerlingen te moeilijk. Dan is het filmpje uiteraard eenvoudig stop te zetten.
Link Number by Nature: http://www.youtube.com/watch?v=kkGeOWYOFoA
Beeldende verwerkingslessen n.a.v. de spiraal volgens Fibonacci
Hier volgen een aantal inspiratiemogelijkheden om met de spiraal aan de slag te gaan.
De resultaten worden tentoongesteld worden in de Bibliotheek in De Nieuwe Kolk in Assen.
Let op: hiervoor mag de onderkant van het werkstuk niet groter zijn dan A3 (42 cm.)
Voor een expositie in de Bibliotheek kunnen de werkstukken tot uiterlijk 11 april 2014
ingeleverd worden: Bibliotheek Assen, Weiersstraat 1c.
Op het werkstuk naam (namen), klas + naam van de school vermelden!
Vanaf donderdag 8 mei 2014 kunt u de werkstukken daar weer ophalen.
Uitgangspunt: de spiraal volgens Fibonacci.
EEN SPIRAAL OP BASIS VAN RECHTHOEKEN
Bovenstaande afbeeldingen tonen hoe op basis van een klein vierkant nieuwe vierkanten
kunnen toegevoegd worden op basis van de Fibonaccireeks. Uiteindelijk kan op basis van het
verkregen patroon een perfecte spiraal getekend worden. Ieder vierkant is voorzien van een
kwart cirkel die van hoek tot hoek getrokken is.
Verderop is een printbare spiraal getekend die als uitgangspunt genomen kan worden. zo
Deze kan uitgeprint worden en gebruikt als patroon of mal. De verhouding is goed, maar de
maten van het vierkant zijn iets anders.
Vervolgens is er een printbare spiraal op schaal 1:2.
Voor de exacte maten volgens de Fibonaccireeks dient dit nog tot 2x vergroot te worden.
Zelf meten en tekenen (Voortgezet Onderwijs)
Teken 1 kwart cirkel op vierkanten in de maten:
1x1 cm( 2x)
2x2 cm
3x3 cm
5x5 cm
8x8 cm
13x13 cm
21x21 cm
34x34 cm
Gedeeltelijk zal dit met een passer kunnen, als de maat te groot wordt gebruik je de volgende
truc:
Bevestig een potloodje aan een touwtje. Bevestig (prik of houd vast) het andere uiteinde van
het touwtje op 1 hoek van het vierkant. Zet de punt van het potlood recht op de hoekpunt en
teken een lijn naar de andere hoekpunt zonder het andere uiteinde los te laten.
Of maak er gelijk 4:
Dit kan direct op stevig karton, hout of ander te gebruiken ondergrond getekend worden.
Deel een vierkant papier van bijv. 26x26 cm in vieren door te vouwen of een gelijk kruis te
trekken. Trek een zo groot mogelijke cirkel (die de randen net raakt) vanuit het middelpunt
uitgelijnd. Prik het touwtje hier vast. Knip of snijdt vervolgens het papier door op de
lijnen/vouwranden.
Alle vierkanten in de verschillende maten kunnen door de leerlingen apart bewerkt worden
(zie onderstaande suggesties) en tot slot samengevoegd worden als een puzzel tot een spiraal
van Fibonacci.
Op A4: De spiraal kan dubbel of gespiegeld verwerkt worden, samen (over de lengte
verbonden) vormt het A3.
Op A3: De maximale breedte van het werkstuk mag A3 (42 cm)zijn.
Dit lukt met de spiraal met vierkanten van 1x1, 2x1, 3x3, 5x5, 8x8, 13x13 en 21x21 cm.
Wanneer het in de breedte verwerkt wordt. Omhoog gezet kan de maat 34x34 cm er ook nog
bij, dan wordt de totale maat 55x34 cm.
Het kan een enkele spiraal zijn of meerdere samengevoegd. Bijvoorbeeld door te spiegelen.
Zorg dat bij het decoreren van de spiraalvorm de gebogen lijn goed zichtbaar blijft, door een
afstekende kleur, een andere textuur te gebruiken en/of de lijn stevig te accentueren.
Op de volgende pagina’s zijn 2 printbare spiralen getekend die als uitgangspunt genomen
kunnen worden. De eerste is zo groot mogelijk op A4. Deze kan uitgeprint worden en
gebruikt als patroon of mal. De verhouding is goed, maar de maten van het vierkant zijn iets
anders.
De tweede printbare spiraal is op schaal 1:2. Voor de exacte maten volgens de Fibonaccireeks
dient dit nog tot 2x vergroot te worden.
Schaal 1:2
Lessuggesties voor beeldende bewerking
Platte vlak en reliëf
Platte vlak (PO en VO)
Materiaal / techniek
Oliepastel en ecoline
- Voorgrond: witte
Op stevig papier, karton of
oliepastel, grof
hout.
inkleuren, met verdunde
ecoline overschilderen.
- Achtergrond: zwarte of
gekleurde oliepastel,
Groepswerk en/of
individueel
Groepswerk:
Met aparte onderdelen die
later samengevoegd worden
op een groot vel.
- Maak afspraken over
kleuren, zodat er een
harmonieus geheel
met onverdunde ecoline
overschilderen.
ontstaat.
Individueel:
De totale spiraal verwerken.
Platte vlak (PO en VO)
Lijmbatik
- Schilder of druppel
Op stevig papier, karton of
sterke lijm op de
hout.
voorgrond en de
gebogen grenslijn.
- Na droging: inwassen
met verdunde verf of
ecoline.
- Achtergrond:
inschilderen in
contrastkleur.
Groepswerk:
Met aparte onderdelen die
later samengevoegd worden
op een groot vel.
- Spreek vooraf in het
groepje een patroon
af.
- Maak afspraken over
kleuren zodat er een
harmonieus geheel
ontstaat.
Individueel:
De totale spiraal verwerken
Platte vlak (PO en VO)
Groepswerk:
Met aparte onderdelen die
later samengevoegd worden
op een groot vel.
- Spreek vooraf in het
groepje een patroon
af.
- Maak afspraken over
kleuren zodat er een
harmonieus geheel
ontstaat.
Individueel:
De totale spiraal verwerken.
Collage
- Zoek in allerlei
Op stevig papier, karton of
tijdschriften dezelfde
hout.
soort kleuren. Sorteer de
kleuren in bakken. Knip
en/of scheur
gelijksoortige kleuren en
plak ze bij elkaar
zodanig dat de vorm (de
spiraal) mooi afsteekt bij
de achtergrond.
Lak eventueel af voor
een strak geheel.
Reliëf (VO)
Voor een opbouwend
reliëf zijn meerdere lagen
nodig.
Per spiraal (55 x 34 cm)
Kwartcirkels uit
vierkanten:
a. 34x34 cm– 1x
b. 21x21 cm– 2x
c. 13x13 cm– 3x
d. 8 x 8 cm– 4x
e. 5 x 5 cm– 5x
f. 3 x 3 cm– 6x
g. 2 x 2 cm– 7x
De twee maal 1x1 cm zijn
erg klein, dus dat kan ook
alleen getekend worden.
Karton/ hout/ stof
(voorbewerkt)
Teken op het materiaal
kwartcirkels of maak er meteen
4 zoals eerder beschreven en
deel de ondergrond door vieren.
Printvel 1 kan hiervoor ook
uitgeprint worden, de
kwartcirkels uitgeknipt en
gebruikt als mal.
De kwartcirkel van de eigen
maat + de kwartcirkels van de
voorgaande maten worden
vanuit de hoekpunten op elkaar
gelijmd.
Op a komt b, dan c, daarop d,
dan e,f,g.
Op b komt c,d,e,f,g.
Zo wordt de spiraal naarmate
hij groter wordt ook dikker.
Als er kleinere cirkels
opgeplakt worden is alleen de
buitenrand zichtbaar. Die
hoeft alleen bewerkt te
worden. Leg daarom vooraf
de kleinere kwartcirkel op de
grotere en teken de rand die
oversteekt van tevoren af.
Na bewerking worden de delen
samengevoegd en verlijmd op
een plaat van 55x34 cm.
Basis
Textiel
Materiaal / techniek
Voorbewerking stof: strijk
witte plakvlieseline op de
achterkant. Hierdoor rafelt het
niet en is het makkelijk te
bewerken.( tekenen, knippen,
lijmen enz.)
Of verwerk bijvoorbeeld vilt.
Groepswerk:
Het tekenen en
knippen/snijden/zagen van de
verschillende kwartcirkels is
arbeidsintensief. Daarom
wordt geadviseerd dit als een
groepje aan te pakken.
Meten, precies werken en
samenwerking door
tussentijds te controleren “of
het past” zijn leerdoelen.
Met aparte onderdelen die
later samengevoegd worden
op een groot vel of plaat
- Spreek vooraf in het
groepje een patroon
af.
- Maak afspraken over
kleuren zodat er een
harmonieus geheel
ontstaat.
Individueel:
Maak groepsgewijs steeds 4
kwartcirkels door een cirkel
2x door te knippen. Wissel
de delen onderling uit totdat
iedereen de juiste
hoeveelheid kwartcirkels in
de juiste maten heeft.
Bewerking
Individueel:
De kleur en/of de textuur van
de stof en het patroon is
uitgangspunt voor de
bewerking. Kies voor iedere
maat kwartcirkel een andere
tint/patroon. Verlijm de delen
op elkaar met textiellijm.
Decoreer eventueel nog met
bijv. draden en/of
textielverf/stiften/markers.
- Zoek een harmonieus
kleurengamma.
Bijvoorbeeld:
- Kleurverloop binnen
Karton/ hout
-
-
Dun karton kan geknipt
worden
Dikker karton moet
gesneden worden, geeft
meer reliëf
Hout moet gezaagd
worden met bijv. een
figuurzaag.
-
1 kleur
Allerlei tinten wit
Aardetinten
Plak of bewerk het
karton met 1 van de
“platte vlak”technieken (zie
boven)
-
Bij dik karton of hout
kan de nadruk ook
liggen op de kopse
kant, de dikte van het
karton. Door deze te
kleuren (bijv. met
markers) worden de
ronde lijnen
geaccentueerd.
-
Hout is heel mooi te
kleuren met meer of
minder verdunde
ecoline (of beits).
Afwerken met
verschillende lak met
glans voor de
verschillende
cirkelmaten,
mat/zijde/hoogglans
-
Voor de tentoonstelling in de bibliotheek is de maatvoering voor de werkstukken beperkt
(onderkant = maximaal 42 cm.)
Na de tentoonstelling is het mogelijk heel mooi de verschillende werkstukken aan elkaar te
bevestigen (op een grote plaat of aan elkaar gezet met Duck tape) als een grote wanddecoratie
voor in school.
Voor een expositie in de Bibliotheek kunnen de werkstukken uiterlijk 11 april 2014
ingeleverd worden bij de Bibliotheek in Assen aan de Weiersstraat 1c
Op het werkstuk naam (namen), klas + naam van de school vermelden!
Vanaf donderdag 8 mei kunt u de kunstwerken weer ophalen. Voor vragen over deze lesbrief
kunt u terecht bij Bamboe producties, telefoonnummer 06-14912566 of [email protected]
Inspiratiefoto’s
De spiraal volgens Fibonacci is veelvuldig een inspiratiebron voor kunstenaars en designers.
Enkele voorbeelden ( even Googelen en er zijn er veel meer)

Download Report