Becoming
Becoming
Rapportage
RapportageVincent
Vincentvan
vanGogh
GoghWest-Brabant
West-Brabant
NHTV
NHTVBreda
Breda
april
april2014
2014
Becoming
Rapportage Vincent van Gogh West-Brabant
NHTV Breda
april 2014
1
2
Inleiding
Bibliografie
•
•
Analyse
•
•
•
3
colofon
inhoud
4
5
•
Licia Calvi PhD, Senior Lecturer & Researcher Interactivity
& Media Theory, Academy for Digital Entertainment, NHTV
Breda (project lead)
7
8
•
Storytelling
•
•
Uitwerking
•
•
Albert van Schendel MEd., Senior Lecturer Multifunctional
Leisure Locations, Academy for Leisure, NHTV Breda
Juriaan van Waalwijk BBA, Concept Development & Storytelling Projects, Academy for Leisure, NHTV Breda
9
17
18
19
19
20
6
Verbinding met Europese digitale ontsluiting
23
7
Economische impact
25
Moniek Hover PhD, Professor Storytelling & Experience,
Academy for Leisure, NHTV Breda
Frank Ouwens Msc., Senior Lecturer Imagineering & Event
Management, Academy for Leisure, NHTV Breda
4
4
5
5
Concept
•
Project team NHTV:
3
•
•
Dit rapport had niet tot stand kunnen komen zonder de respondenten van het onderzoek: Lex Besselink, Lisette Dankert, Ron Dirven, Frank van den
Eijnden, Petra van der Elst, Charles de Mooij, Nico
Sommen, Willem van der Vis en Francis Witmer.
De leden van de klankbordgroep en de deelnemers
van de ‘Netwerkdag LandStad de Baronie’. Ook de
gepassioneerde vrijwilligers op de diverse locaties
uit het leven van Vincent van Gogh, nu al zo veel
mogelijk maken, willen wij bedanken voor hun
aanstekelijke enthousiasme.
Aristoteles. (335 v. Chr.). Poetica.
Bouma, M. (2010). Storytelling in 12 stappen, op reis met
de held. Antwerpen: Augustus.
Cultuurtoerist
Bouwknegt, H., Engberg, M., & Bolter, J. (2013). Digital
Vincent
van Gogh
van
Gogh Project.
Reportals
formens
van Gogh Europe.
Campbell,
(1945/1990).
held met de duizend gezichVincentJ.van
Gogh inDeBrabant
ten.
Amsterdam:
Olympus-Contact.
Golden
Nuggets
Culture24. (2013). Moving Targets, Engaging cultural
tourists with collections and listings content online.
Europeana Awareness Project.
Europeana. (sd). edm documentation. Opgehaald van Europeana.eu: http://pro.europeana.eu/edm-documentation
Concept
rationale
Heijman,
p. d.
( 2009). Regionale I/O tabellen van . Wageningen Universiteit & Research (WUR).
Hover, M. (2013). De Efteling als ‘Verteller’ van Sprookjes. Kaatsheuvel: Efteling.
NBTC-NIPO. (2012-2013). Continue VrijeTijds Onderzoek (CVTO).
Ouwens, F. (2014). Concept Examples, hoorcollege IP
Imagineering. Breda: NHTV Academy for Leisure.
Propp, V. (1968). Morphology og the Folktale. Austin TX:
University of Texas Press.
Breda: The Story of Vincent
Van Gogh Europe. (sd). Opgeroepen op 02 28, 2014, van
Breda: Vincent’shttp://vangogheurope.eu/about-us/
Legacy
vangogheurope.eu:
Zundert:
Vincent’s
Childhood
Vogler,
C. (2007).
The Writer’s
Journey, Mythic Structure
for
Writers.
Studio
City,
CA,
Michael
Etten: Vincent’s Adolescence Wiese Productions.
Vrijetijdshuis Brabant. (2012-2013 ). Verkenning Shortbreakmarkt.
1
Investeringen
Bestedingen
25
26
8
Verdere aanbevelingen
27
9
Colofon
29
Bibliografie
30
Opmaak en ontwerp: Studio Luidspreker
www.studioluidspreker.nl
31
32
1
Een derde aanbeveling betreft de branding en
marketing. Een centrale website is een eerste voorwaarde maar het vernieuwde aanbod rondom Van
Gogh Brabant zal pro-actief en op transmediale
wijze vermarkt moeten worden. Een belangrijke
rol kan hierbij zijn weggelegd voor events die - met
name tijdens het Van Gogh jaar - plaats kunnen
vinden. Co-creatieve events als het Bloemencorso
in Zundert en de Roodharigen Dag in Breda
bieden grote kansen voor een koppeling naar
Being Vincent.
verdere aanbevelingen
inleiding
1
29
Hoewel de opdracht primair gericht was op de
Deze verslaglegging in het kader van het project
locaties in West-Brabant, hebben wij toch een idee
Van Gogh West-Brabant is een opdracht van
gevormd over hoe ook de andere Brabantse locaties
Regio West-Brabant, Landstad de Baronie en
in het narratief concept zouden passen. Voor Den
maakt deel uit van de bredere samenwerking van
Bosch zou net als voor Amsterdam en Otterlo
Van Gogh Brabant en Van Gogh Europe. Deze
een verwijzing kunnen komen bij de twaalfde
initiatieven omvatten alle locaties en instellingen
stap (het elixer). Voor Tilburg zien wij als thema
die met Vincent van Gogh te maken hebben met
Learning first skills. Dit sluit aan op het Tekenlokaal
als doel verbinding te creëren en gezamenlijk Van
maar ook bij de positionering van Tilburg op het
Gogh als artiest, mens en icoon te promoten. Van
gebied van talentontwikkeling in de kunsten. Het
Gogh Brabant heeft als wens Vincent van Gogh als
thema voor Nuenen zou onzes inziens Coming of
brand image een centrale rol te geven zodat vanaf
age kunnen zijn. Hier wordt Vincent volwassen.
2015 een substantiële groei in het aantal toerisHij gaat verantwoordelijkheid dragen binnen de
ten te realiseren is, onder andere voor de regio
familie Van Gogh en hij legt zich volledig toe op
West-Brabant. Daarbij richten zij zich vooral op het
het schilderen. Tezamen vertellen de locaties en de
cultuurtoerisme en daarbinnen met name op de
thema’s zo het verhaal van Vincents kindertijd tot
short-break markt alsmede internationale toeristen
zijn jongvolwassenheid.
uit Europa, Japan, VS en de BRIC-landen1.
De tweede aanbeveling betreft het creëren van
Aan NHTV is gevraagd om een ontwikkelingsplan
draagvlak. Het is van cruciaal belang dat de talrijke,
op te stellen waarmee een beeld geschetst wordt
toegewijde betrokkenen bij de Brabantse locaties
van de maatregelen en investeringen die de regio
en initiatieven enthousiast gemaakt worden voor
moet nemen om de gewenste groei te realiseren.
het narratieve concept. Het is de uitdaging een stip
Dit rapport geeft aan hoe de toeristische beleving
aan de horizon te schetsen waar men zich op kan
van Vincent van Gogh in West-Brabant eruit kan
richten en waar men echt voor wil gaan. Een gezazien aan de hand van een narratief concept. Ook
menlijke leading star die ruimte laat voor eigenheid
wordt er een eerste aanzet gegeven voor mogelijen eigen initiatief zonder dat daarbij de kracht van
ke investeringsrichtingen en wordt een indicatie
het narratief concept door compromissen verwagegeven van de mogelijke economische impact.
tert. Het is verder van belang dat de presentatie van
Op basis van dit rapport kunnen samenwerkende
de locaties qua stijl en uitstraling op elkaar aansluit.
gemeenten en regionale partners een volgende
Er moet bij aankomst op een locatie onmiddellijke
stap zetten in de uitwerking van concrete investeherkenning plaatsvinden bij de bezoeker dat dit
ringsrichtingen. Hiervoor kunnen de Van Gogh
ook een Vincent-locatie is, binnen het overkoepepartners, de samenwerkende overheden en het
lende concept van Becoming Vincent.
onderwijs gezamenlijk de piketpalen bepalen.
1
Brazilië, Rusland, India, China
Een vierde aanbeveling ligt in de creatie van de
spectaculaire (audiovisuele/interactieve) experience rondom Van Gogh die - gekoppeld aan de
presentatie Vincents verhaal in twaalf stappen - in
Breda plaats zou vinden. Op dit moment bestaan
er al (internationale) initiatieven/ tentoonstellingen
Autumn
landscape
with four trees — Nuenen November 1885, Kröller Müller Museum, Otterlo.
die hiervoor een krachtige basis
zouden
kunnen
bieden. Echter, gezien de positionering van Breda
als stad van beeldcultuur, de aanwezigheid van de
Kunstacademie St. Joost als ook die van de NHTV
Academy for Digital Entertainment, is de potentie
aanwezig om lokaal met overheden, onderwijsinstellingen, (beeld)kunstenaars en Van Gogh organisaties een dergelijke experience zelf te ontwikkelen. Wij pleiten voor het lokaal (mee)ontwikkelen
hiervan om zodoende ook de bewustwording en
het draagvlak van Becoming Vincent regionaal te
versterken.
30
2
I/O-tabel West Brabant 2009
Cultuur toerist
Op basis van het consumentengedrag en bijbehorend bestedingsgedrag (en de aanname dat
de culture vulture tourist 11% van de bezoeken
voor zijn/haar rekening neemt), komen we tot de
volgende conclusie:
Elke 100.000 extra bezoeken heeft een economische betekenis voor de regio van jaarlijks
€ 6,5 miljoen aan directe en indirecte bestedingen in diverse sectoren. Deze bestedingen
zijn inclusief belastingen, inkoop, exploitatiekosten enzovoort en leiden tot een werkgelegenheid van minimaal 50 fte’s, die vooral
gecreëerd worden in handel en horeca voor
VMBO en MBO niveau 3 en 4.
analyse
Onderstaande in- en outputtabel (heijman, 2009)
laat zien wat deze impuls toevoegt aan de regionale
economie van West-Brabant.
Daarbij is vooral belangrijk dat de effecten van
bestedingen van bezoekers (als gevolg van het
overkoepelende concept en de samenwerkingen
van Van Gogh Brabant) voor de regionale economie zichtbaar gemaakt worden. Bestedingen in de
genoemde vier sectoren leiden tot economische
productie in de andere sectoren: het zogenaamde
multiplier-effect.
Voorafgaand aan de uitwerking van het ontwikkelingsplan, is tijdens de analyse fase onderzoek
gedaan naar een aantal onderwerpen. Allereerst
is er inzicht verkregen in de profielen van diverse
cultuurtoeristen. Tevens is er onderzoek gedaan
naar de achtergronden van Van Gogh als kunstenaar en als mens, met name waar het de periode
in West-Brabant betreft. Verder zijn er – in overleg
met de opdrachtgever - negen interviews gevoerd
met stakeholders die in relatie staan tot Van Gogh
West-Brabant. Daarnaast hebben er observaties
plaatsgevonden van het huidige Van Gogh-aanbod
op de diverse locaties in Brabant.
327
In Zundert valt op dat er een gedegen inhoudelijke
uitwerking heeft plaatsgevonden op het thema
Van Gogh als inspirator. In Etten-Leur is een klein
informatiecentrum ingericht. Thans zijn de eerste
stappen gezet om de NH-kerk (waar de vader
van Vincent dominee is geweest) in te richten als
“experience’.. Op basis van deze reeds uitgewerkte
voorzieningen ligt de uitdaging in het aanboren
van een nieuwe laag dat het huidige aanbod kan
gaan versterken.
Figuur 4 — In- en output tabel Van Gogh Brabant
Jaarlijkse bestedingen van bezoekers Van Gogh Brabant
Vincent van Gogh als mens
1
In de literatuur worden verschillende soorten
Het korte leven van
Vincent
van Gogh Output
kenmerkt
Input
toeristen geclassificeerd op basis van motieven
zich door een groot aantal verhuizingen naar
per bedrijfstak
per bedrijfstak
en het niveau van experience dat ze zoeken. Voor
diverse plaatsen in Europa. Hoewel zijn periode
het ontwikkelingsplan rondom Van Gogh zijn de
in Frankrijk het bekendst is, heeft hij toch het
drie typen
toeristen
interessant:
grootste deel van€zijn leven in Brabant
€gewoond.
Landbouw,
bosbouw
en visserij
1 volgende
36.439
• De culture vultures: de echte liefhebbers, diegeUit analyse van de vele brieven van Vincent blijkt
€
€
Delfstoffenwinning
2
10.847
nen die naar een bepaalde plek trekken om een
een grote liefde voor het Brabantse landschap. Dit
Industrie,
energie- een
en waterleidingebedrijven
3
75.250
specifiek museum,
kerk of een specifieke
landschap is nog €steeds op veel -plekken€ in Brabant
erfgoedlocatie te bezoeken. Hierbij ligt de mote bewonderen en€ vormde een belangrijk
in
€ thema
Bouwnijverheid
4
14.665
tivatie in het vergaren van kennis en alles wat
zijn werk en in de talloze brieven die hij aan zijn
€
€
Handel en reparatie
5
1.365.880
aangeboden wordt uitgebreid te ervaren.
familie en vrienden geschreven heeft.
€ in 3.335.072
€
1.218.710
Horeca
6•
De cultural sightseers: de mensen die de must
Veel tastbare locaties
uit
Vincents leven
deze
see -attracties
willen
bezoeken. Ze zoeken een
regio zijn helaas €verdwenen
en locaties€die soms
2.925.060
Vervoer,
opslag
en communicatie
7
523.871
culturele ervaring maar hun interesse gaat
een grote invloed op zijn leven hebben gehad,
€
€
Financiële instellingen
8
21.517
minder diep dan die van de culture vultures.
zijn nu nog nauwelijks herkenbaar of worden
€
€
672.860aangeboden
Verhuur,
zakelijke(of
dienstverlening
9•
729.828
De serendipitous
incidental of casual) tousoms niet aantrekkelijk
genoeg
voor
rists: zij zoeken niets specifieks in termen van
toeristen.
€
Overheidsbestuur, defensie, sociale dienstverlening en sub onderw €
10
40.436
cultuur en komen minder gericht het aanbod
Het levensverhaal van Vincent kent vele pieken,
€
€
Gezondheidsen welzijnszorg
11
43.061
beleven.
dalen, liefdes, ruzies
en leermomenten
die middels
(Culture 24, 2013)
zijn brieven prachtig
zijn geconserveerd.
€ Bij mis€
Milieudienstverlening,
cultuur, dienstverlening
12
16.303
Alle drie de typen staan anders tegenover een cullukkingen en tegenslagen probeerde hij keer op
€
€
Importregel
13
tureel-toeristische ervaring. De een zal vanuit zijn
keer de draad weer op te pakken. In zijn bewogen
wandeling door de natuur langs een Van Goghleven zitten veel elementen
waar mensen
€ zich
€
5.316.230
6.213.168
locatie komen en de ander is gericht bezig om juist
mee kunnen identificeren en dat maakt Vincents
1
input
bestaat
uit:
al die
verschillende
locaties langs te gaan.
verhaal een dankbaar verhaal om te vertellen.
- bestedingen bezoekers
Zijn opvattingen, gevoelens en herinneringen zijn
- bestedingen organisatie evenement (via info begroting)
zichtbaar via de brieven aan zijn broer Theo. Delen
uit Vincents verhaal worden momenteel op diverse
locaties gebracht waarbij presentatie en uitwerkingsgraad sterk uiteen lopen.
Total COROP gebied
€
6.213.168
Totaal rest van Nederland
€
299.609
(economisch effect in mln euro’s)
Vincent van Gogh in Brabant
Wat opvalt in het onderzoek is de gigantische,
universele populariteit van Van Gogh. Het is dan
ook opmerkelijk dat de iconische waarde van
Van Gogh in Brabant tot op heden onderbelicht
is gebleven. Tevens is ons de grote betrokkenheid
van de stakeholders opgevallen: vrijwel iedereen
spreekt liefdevol over “Vincent” en niet over “Van
Gogh”. Deze grote betrokkenheid van de stakeholders en van andere mensen (zoals de vrijwilligers)
rondom de diverse locaties biedt kansen voor de
toekomst.
Uit het onderzoek kwam vooral naar voren dat er
meer samenhang en verbinding nodig is tussen de
verschillende locaties initiatieven en betrokkenen.
Er liggen kansen om per (authentieke) erfgoedlocatie een deel van Vincents levensverhaal echt
te beleven. Dit zou een complementair aanbod
zijn ten opzichte van de musea in Amsterdam en
Otterlo waar de nadruk ligt op zijn werken.
Golden Nuggets
In de analysefase is gezocht naar unieke elementen die input leveren tot een krachtig concept,
gebaseerd op het Imagineeringsproces dat als basis
diende voor deze rapportage. Samenvattend zijn
de volgende zogenaamde Golden Nuggets
(Ouwens, 2014) geïdentificeerd:
• de potentie van de authentieke erfgoedlocaties
in West-Brabant voor cultuurtoerisme
• de groot-menselijke en cultuur overstijgende
thema’s die in het leven van Vincent van Gogh
een rol gespeeld hebben, zoals liefde, vriendschap, ruzies, familie, eenzaamheid en religie
• het uitgesproken karakter van Van Gogh (dat
inzichtelijk is geworden via zijn brieven)
• de kansen voor het verbinden van de verschillende locaties in een totaalbeleving
• de verschillende klein-menselijke verhalen
die zich afspeelden tijdens zijn verblijf in
West-Brabant
• de diversiteit aan (cultuur)toeristen die
allemaal iets anders zoeken in een ‘Van Gogh
beleving’ maar die tevens geraakt kunnen
Eersteworden
investeringen
die gedaanverhalen
moetenen
worden
in
door universele
thema’s
de• uitwerking
van paralellen
het concepttussen
zijn vooral
gericht
de zichtbare
het onstuiop de mige
eersteleven
laag van
het
verhaal
en
het
zichtbaar
van Van Gogh en een universele
makenverhaallijn
van Van Gogh in de regio. Voor dit laatste
denken
aan ‘schilderijlijsten’
die een door• dewij
potentie
van Breda als logistiek,
facilitair
kijk bieden
naar deknooppunt,
fysieke locatie
of het
fysieke
en cultureel
en als
schakelpunt
object.naar
Deze
zijn
een uitvergrote
versie van
delijsten
andere
locaties
in West-Brabant
de doorkijkjes die in Breda van alle (Brabantse)
locaties getoond worden. Voor de eerste laag zal in
Zundert een investering gedaan moeten worden
om de drie locaties (geboortehuis, tuin en kerkje) met elkaar te verbinden en op die locaties het
leven van Van Gogh in zijn kindertijd zichtbaar
te maken. In Etten is het van belang om naast de
huidige investeringen in de Kerk ook op zoek te
gaan naar een locatie voor het tweede verhaal. Ook
economische impact
De economische impact van de uitwerking van
het concept is tweeledig: enerzijds (eenmalige)
investeringen in het concept en de omgeving en
anderzijds jaarlijkse bestedingen van bezoekers.
Investeringen
Bij investeringen in de omgeving kan gedacht
worden aan aanpassingen van wegen, straten,
gebouwen en fysieke objecten. Bij investeringen
ten behoeve van de uitwerking van het concept kan
gedacht worden aan de verbinding die tussen de
locaties gemaakt moet worden, zowel fysiek als digitaal en locatie-specifieke investeringen gericht op het
belevingsgericht vertellen van de verhalen op locatie.
25
5
Breda heeft een locatie nodig om het totale verhaal
van Becoming Vincent en Being Vincent te vertellen
met daaraan gekoppeld de experience (bij Vincent’s
Legacy).
De concrete investering is op dit moment niet vast
te stellen. Deze is niet alleen afhankelijk van de
uitwerking van het concept in producten, maar
ook van de (staat van) bestaande wegen, straten,
gebouwen en fysieke objecten in de verschillende
participerende plaatsen. Ook zijn deze investeringen geheel afhankelijk van het ambitieniveau
van de regio; als men 100.000 bezoeken extra wil
realiseren is een veel grotere inspanning en een
veel groter aanbod nodig dan wanneer de regio
zich zou richten op 10.000 extra bezoeken.
Bestedingen
De jaarlijkse bestedingen van bezoekers zijn onder
te verdelen naar bestedingen als gevolg van overnachten, eten en drinken, reizen en de aanschaf
van merchandising (passend bij Vincent van Gogh
en het concept). Hierbij is gebruik gemaakt van de
gegevens van het bestedingspatroon van toeristen
met een kort verblijf (short-break) (Vrijetijdshuis
Brabant, 2012-2013) en dat van dagtoeristen
(nbtc-nipo, 2012-2013). Bij de short-break toeristen is uitgegaan van de eerder genoemde culture
vulture tourists; de cultural sightseers en de casual
tourists zijn hoofdzakelijk dagtoeristen. Uit onderzoek blijkt dat verblijfstoeristen beduidend meer
besteden dan dagtoeristen. Dat past in de stelling
dat mensen die van ver komen meer besteden en
dat mensen die langer blijven ook meer besteden.
Wij adviseren dan ook om het concept krachtig
vorm te geven met beleving op meerdere plekken
die gedurende meerdere dagen bezocht kunnen
worden zodat het verblijfstoerisme gestimuleerd
wordt. In relatie tot Van Gogh zien wij met name
potentie in de cultural sightseers die in plaats van
dagtoeristen short-break toeristen kunnen worden.
Bezoekers moeten eerder naar de regio komen,
zij moeten langer in de regio blijven of nog een
keer naar de regio terugkeren. De bezoeker moet
getriggerd worden om te blijven slapen. Er moet
(een divers en passend) aanbod zijn aan verblijfsaccommodaties.
Pollard Willows — Arles April 1889, Tate Gallery, Londen.
short break
per verblijf
dagtoerist
Bestedingen aan accommodaties pp
€
125,00
€
-
Bestedingen aan eten en drinken pp
€
88,00
€
6,54
Bestedingen aan excursies en toegang pp
€
26,00
€
2,05
Bestedingen aan vervoer binnen NL pp
€
26,00
€
2,40
Bestedingen aan winkelen en souvenirs pppdag
€
51,00
€
7,39
Overige bestedingen pppdag
€
13,00
€
0,69
€
329,00
€
19,07
Path Through A Field With Willows — Arles
Road with Pollard Willows and Man with Broom — Etten Oktober 1881, The MeApril 1888, Privé
collectie.
tropolitan
Museum of Art, New York.
Figuur
3 — Vergelijking bestedingen short-break toerist
en dagtoerist
6
26
3
verbinding
concept
met Europese digitale ontsluiting
De
in West-Brabant
bieden
Op erfgoedlocaties
basis van de Golden
Nuggets hebben
wij een
gelaagde
experience
aan,
die
bezoekers
met
verdiverse brainstormsessies gehouden. De doelstelschillende
kanverbindende
raken. De basis
van dezete
ling hierbijinteresses
was om een
concepttitel
beleving
is
verbonden
met
de
fysieke
locaties,
zoals
ontwikkelen die als overkoepelend narratief voor
het
ervaren
van dekan
ruzie
rond de
in de
de regio
gebruikt
worden.
Dekerstdagen
randvoorwaarkerk
in
Etten.
Een
verdieping
van
deze
verhaallijn
den die hieraan gesteld zijn is dat het concept:
kan zich vervolgens op een andere locatie afspelen,
bijvoorbeeld
in aan
een de
huis
in de stijlinitiatieven
van die tijd,
• recht doet
bestaande
maar
waarin
de
familieverhoudingen
verder
uitgelicht
tevens een heldere cohesie creëert tussen de
worden.
De verdieping
kan ook opindezelfde
verschillende
erfgoedlocaties
Brabantlocatie
gezocht
Hiervooren
is een
digitaal
netwerk
• een worden.
onderscheidende
tevens
complementaivan Van
Gogh-informatie
essentieel.
re beleving biedt ten opzichte van Otterlo en
Het voordeel
van een digitale verdieping is dat deze
Amsterdam
zich
kan
aanpassen
aan de wens duidelijk
van de gebruiker.
• de locaties in West-Brabant
positio23
7
neert binnen het totale Europese aanbod
Een
zelf kan
bepalen
bij welke
elementen
• bezoeker
Van Goghkan
Europe
inspireren
bij de
inrichhij ofting
zij een
verdieping
zoekt
en
kan
eventueel
van de digitale ontsluiting
thuis
nog
andere
elementen
uit de
belevenis
terug
• de
diverse
andere
Europese
locaties
kan inspizoeken.
Het
digitaal
ontsluiten
van
de
verhalen
reren bij hun ontwikkeling
rondom
Van Gogh biedt
niet alleen
de deler
mogelijk• de cultuurtoerist
als grote
gemene
aanheid spreekt
tot verdieping maar het verbindt tevens de
verschillende
erfgoedlocaties
elkaar.
een
• gelaagdheid
en verdiepingmet
biedt
voorStel
de diverbezoeker
in
Nuenen
is
geroerd
door
het
verhaal
se doelgroep segmenten binnen het cultuurover toerisme
het schilderij van de gereformeerde kerk.
Digitaal
zoekt
hij om
waar
schilderij
hangt locatie
en komt
• ruimte
biedt
opdit
elke
afzonderlijke
er zoeen
achter
dat hetverhaal
sinds 2002
spoorloos
is. Hij
‘afgerond’
te beleven
dat echter
ziet echter
ook
dat
er
vroeger
in
Breda
nog
meer
tevens uitnodigt de andere locaties te bezoeken
werken verdwenen zijn toen Vincents moeder deze
stad verliet.
Op deze manier kan een bezoek aan Nuenen leiden
tot het
de verloren kisten
en dus tot
De
titelverhaal
die wij van
als totaalbeleving
van Vincent
van
een bezoek
aan Breda. Op
eenzelfde
manier
Gogh
in West-Brabant
hieraan
koppelen
is: zijn
zo verhalen van diverse locaties Europa-breed met
elkaar te verbinden. Het model en de uitwerking
van de twaalf stappen kan de narratieve leidraad
worden waarbij elke erfgoedlocatie een ander deel
voor haar rekening neemt. Elke locatie kan zo een
authentiek verhaal vertellen en daarmee het totale
verhaal helpen vormgeven, verbonden in the Story
of Vincent en in de digitale wereld.
Via de centrale website Van Gogh Europe kan men
op een algemene kaart van Europa op alle locaties inzoomen. Van Goghs werken en de locaties
zijn met elkaar verbonden. Vanuit de site kan een
community van Van Gogh-liefhebbers hun belevenissen delen via foto’s, getuigenissen en reviews
via diverse social media en platformen (tablet,
smartphone, PC). Door het delen van user-generated content wordt de bezoeker zelf participant en
collaborator en hij zal in staat zijn om de belevenis
aan zijn eigen wensen aan te passen.
Zo vindt het concept Becoming Vincent aansluiting bij de doelstelling van Van Gogh Europe om
de locaties met elkaar te verbinden, maar is deze
verbinding op praktisch niveau ook afhankelijk
van de plannen rondom de digitale ontsluiting van
het project Van Gogh Digital Route (Bouwknegt,
Engberg, & Bolter, 2013)
Er zijn verschillende manieren om deze digitale
ontsluiting te realiseren. De meest gebruikte manier tegenwoordig is een AR (Augmented Reality)
app waarmee extra informatie over de historische,
artistieke en andere locatie gebonden elementen uit
het centraal digitaal archief gehaald worden. Ook
kunnen tangible interactions of projecties en perforBecoming
Vincentworden.
biedt daarbij
ook
een dubbele
mances gebruikt
In deze
laatste
voorbeelgelaagdheid.
Het
vertelt
niet
alleen
het
verhaal
den wordt de experience door een combinatie van
over
de (vanuit
eerste levensfase
Vincent,en
maar
tijdens
fysieke
de huidigevan
omgeving)
digitale
de
belevenis
kunnen
de
bezoekers
zich
daarnaast
elementen meer playful en daardoor uiteindelijk
volledig
met Vincent
identificeren: zij worden als
een engaging
experience.
het ware voor even zelf Vincent. Becoming Vincent
is daarnaast een betekenisvolle context, een
positionering van West- Brabant in het totale leven
van Vincent van Gogh die ruimte biedt voor het
onderbrengen van een grote variëteit aan initiatieven en locaties. Daarbij creëert het een betekenisvolle aanvulling op het huidige, internationaal populaire aanbod van het Van Gogh Museum en het
Kröller-Müller Museum. Tevens vormt Becoming
Vincent de opmaat naar zijn leven in Frankrijk dat
getypeerd kan worden als Being Vincent.
Becoming
Concept rationale
Becoming Vincent vertelt het verhaal van Vincent
De geplande
digitale
ontsluiting omvat
uitvan
Gogh vanuit
het perspectief
van zijnhet
kinbouwen
van
een
digitaal
archief
om
de
werken
dertijd, jeugd en afkomst. De jonge Vincent, zijn
overal zijn
toegankelijk
maken.
Hierbij
het
roots,
dromen, te
passies,
liefdes
en gaat
ervaringen.
over
800
werken
die
Vincent
geschilderd
heeft
en
(West-) Brabant is de bakermat van Vincent. Wie
die zijn
de natuur
de buitenwereld
was
dezebeeld
jongevan
Vincent?
Hoeenhebben
zijn kinderlaten
zien.
Dit
archief
zal
de
volgende
tijd en zijn jeugd hem gevormd? Waarelementen
woonde hij,
moeten
inhouden:
(i)
een
beeld
van
het
schilderij
hoe waren zijn relaties met vrienden en familie,
met
de
standaard
gegevens
(datum,
collectie,
waar ging hij naar school en wat bracht hem maat,
techniek);
(ii) de
eencruciale
korte beschrijving
vanleven?
wat er
tot
enkele van
keuzes uit zijn
te
zien
is;
(iii)
waar
de
kunstenaar
stond
om
dit te
Becoming Vincent vertelt dit verhaal, sterker nog:
schilderen
(met kaart,
coördinaten
het
IS een verhaal
overgps
de wording
van en
de zichtoschilder
riëntatie);
(iv)
met
beelden
of
teksten
aangeven
én de mens Vincent van Gogh. Op verschillendeof
deze plek nog
herkenbaar
is; (v)
een
van
historische
locaties
in Brabant
leef
je voorbeeld
met de jonge
de
huidige
locatie
van
het
schilderij
door
middel
Vincent mee en ontdek je welke invloed zijn tijd in
van bijvoorbeeld
Google
historische
WestBrabant heeft
gehadmaps,
op hem
als menskaarten,
en als
oude
foto’s
en
dergelijke
(Van
Gogh
Europe).
kunstenaar. Een universeel verhaal dat
zowel vanuit
De databank zal volgens
hetuniverseel
Europeanamenselijk
Data
cultuurhistorisch
als vanuit
Model
(Europeana)
voor
metadata
opgebouwd
perspectief intrigeert en dat een grote diversiteit
worden
om compatibility
tussen
materialen
aan
historische
feiten, locaties
enalle
thema’s
verbindt
te
bevorderen
en
hun
verschillende
exploitaties
te
tot één inspirerend geheel.
ondersteunen.
Vincent-app geeft biografie op locatie — Nuenen Foto:
Jurriaan Balke, 27 mei 2011, Eindhovens Dagblad.
24
Thema: Making choices
Vincent was in veel opzichten een laatbloeier.
In Etten maakte hij ingrijpende gebeurtenissen
voor het eerst mee. Etten is de plek waar Vincent
steeds naar terugkeerde als er ingrijpende keuzes
gemaakt werden. Aanvankelijk werd hij heel sterk
gestuurd in zijn keuzes door wat anderen van hem
verlangden, tot het moment waarop hij zelf echt
de keuze maakte om zijn droom na te jagen. Dit
hoofdstuk in zijn levensverhaal is een mogelijke
positionering voor Etten-Leur in het totaalverhaal
van Becoming Vincent. De grootste uitdaging is de
kleine hoeveelheid authentieke ‘Vincent-locaties’
in de gemeente. Een aantal locaties biedt echter
mogelijkheden:
In Etten ervaart de toerist de ‘eerste keer’-gebeurtenissen in het leven van Vincent en de dilemma’s
en keuzes die hiermee samenhingen. De verhalen
over zijn liefde voor Kee Vos en de ruzie met zijn
vader vormen de eerste laag. Deze verhalen zijn
letterlijk terug te vinden in Vincents brieven. De
tweede laag heeft betrekking op andere familieleden, bijvoorbeeld de broederliefde tussen Vincent
en Theo, die de financiële steun aan Vincent van
zijn vader overnam. Ook de verhouding met zijn
minder bekende kleine broertje Cor met wie hij
door de omgeving van Etten wandelde, kan hierin
een rol spelen. De derde laag is een backstory
over familieverhoudingen in die tijd: hoe lagen de
plichten en verantwoordelijkheden? Aan welke
normen moest je als zoon voldoen? Wie besliste wat over wie en hoeveel keuzevrijheid had je
eigenlijk om te doen wat je wilde?
storytelling
•
Buiten gebied: In de zomer werd hij verliefd
op Kee Vos die hem geregeld vergezelde als
hij erop uit trok om te tekenen. Vincent koos
voor Kee en vroeg haar ten huwelijk. Tot zijn
grote verdriet werd hij resoluut afgewezen.
• Kerk/ de kansel: De plek waar de vader
In de vertaalslag van het concept Becoming Vincent
(dominee) van Gogh na zijn aanstellingen in
hebben wij storytelling als instrument ingezet.
Zundert en Helvoirt zijn preken hield. De plek
Verhalen zijn van alle tijden. In de loop van de
waar Vincent de keuze maakte niet meer naar
geschiedenis hebben talloze mensen zich bezig
de kerk te gaan. De plek waar Vincent ervoor
gehouden met het ontleden en duiden van krachkoos niet langer te doen wat zijn ouders van
tige verhalen (Aristoteles, 335 v. Chr.; Propp, 1968;
hem verlangden maar zijn eigen weg te gaan.
Vogler, 2007). In principe voldoet elk (fictief)
Vincent koos van hieruit zijn mentoren, hij
verhaal aan dezelfde universele verhaallijn (Hover,
vroeg Theo om financiële ondersteuning en
2013). Een model dat voortbouwt op dit gedachtehij zocht Mauve op in Den Haag om het schilgoed is dat van de twaalf stappen (Bouma, 2010).
deren van hem te leren.
Ieder mensenleven kan beschouwd worden als
een verhaal, als een ‘Reis van de Held’ (Campbell, 1945/1990). De reflectie van een universeel
verhaalmodel op een waargebeurd levensverhaal
9
21
“
plek geeft de bezoeker een ervaring waardoor de
bezoeker Vincent beter leert begrijpen en waarderen. En al deze plekken tezamen vertellen het
verhaal van Becoming Vincent.
sterfdag van zijn broertje dat ook Vincent heette.
De protestantse familie woont in Zundert temidden van een overwegend katholieke gemeenschap .
Vincents vader is dominee. Al gauw wordt Vincent
door zijn ouders van de katholieke dorpsschool
De twaalf stappen zijn te zien als fases in het
gehaald
hij krijgt
voortaan
thuisnaar
Het kwam eigentlijk aan door dat ik niet naar de
kerkenging
en ook
zeidezelfstandig
dat als het
(levens)verhaal, momenten waarop de ‘held’ zich
les.
In
de
tuin
achter
het
huis
en
in
de
natuurrijke
de kerk gaan iets gedwongens was & ik naar de kerk moest, ik er zeer zeker zelfs nooit
moet ontwikkelen om verder te kunnen komen in
omgeving
brengt tijd
Vincent
groot
deelwas
van vrij
zijn
meer uit beleefdheid zou heengaan zooals ik dezen
heelen
dat een
ik te
Etten
zijn (symbolische) reis. Sommige fases lopen daarkindertijd
door.
geregeld deed. Maar ach, eigentlijk zit er veel meer achter, o.a. de heele geschiedenis
door
soms langer
doorzomer
of komen
nog eens
terug in mij en K.V.
van ’tgeen
dezen
voorviel
tusschen
een later stadium van het verhaal.
Ik was zoo driftig als ik me niet herinner ooit in mijn leven geweest te zijn, en ik heb
ronduit tegen Pa gezegd dat ik het heele systeemDe
van
die godsdienst afschuwelijk vond
ontmoeting
Weerstand en
en juist omdat gedurende een
miserabelen
tijd
van
mijn
leven ik mij te veel in die dinmet
de
mentor
weigering
gen verdiept heb er niets meer mee wil te maken hebben en mij er voor wachten moet
als voor iets fataals.–
4
3
De selectiedrempel
De oproep
Ben ik te driftig,
te heftig geweest – het zij zoo, maar al ware dat
eens het geval dan is ’t
tot avontuur
nu meteen voor goed uit ook.
5
2
leidt tot herkenning van universele menselijke
dilemma’s en waarden. Achter klein-menselijke
gebeurtenissen liggen vaak groot-menselijke waarheden. De kracht van een verhaal is dat het ons kan
ontroeren, fascineren en inspireren. De kracht van
een verhaal is dat het beleving betekenisvol maakt.
Het levensverhaal van Vincent van Gogh sluit
naadloos aan op het patroon en de motieven van
de twaalf stappen van de held. Opmerkelijk is dat
bij het grote publiek vooral de laatste zes stappen
uit Vincents leven bekend zijn. Zijn tijd in Frankrijk, het “afsnijden van het oor”, het gesticht en
uiteindelijk zijn zelfmoord. Voor Brabant ligt er de
“
Etten:
Vincent’s Adolescence
Op kerstmis had ik nog al een heftige scène
kans de eerste
uit zijn leven
te vertelmet
Pazes stappen
en het
liep
zoo 1.
hoog
dat Pa zei
De proloog
len, het verhaal dat nog niet veel mensen kennen:
hoe leidde
Becoming
Vincent tot
Vincent? maarDezou
’t
beter
was
ikBeing
t’huis
held wordtverlaten.
geïntroduceerd. Er is sprake van
De plekken in Brabant vertegenwoordigen diverse
schijnbare orde maar je voelt een zekere ‘imbalevensfases.
Elke locatie
draagt een
eigen thema
Nu,
het
werd
zoo
gedecideerd
gezegd
dat
lance’ in het leven
van de held.
waarmee de bezoeker ervaart hoe Vincent was,
door nog
een deel van
zijn verhaal zelf te beleven.dag
Elke
ik
denzelfden
werkelijk
vertrok.
Vincent
wordt in Zundert
geboren op de eerste
Ik ging naar M. terug en zei, hoor eens M., te Etten kan ’t niet gaan en ik moet ergens
anders, liefst
hier gaan wonen.
De proloog
De nieuwe
6 wereld
1
Nu, M. zei, dan maar hier. En dus ik heb hier een atelier gehuurd, n.l. een kamer en al-
koof die er voor geschikt te maken zijn. goedkoop genoeg, even buiten de stad op den
Schenkweg, een minuut of 10 achter M.
Pa zei me,
ik geld noodig had wilde hij desnoods ’t mij voorschieten
7 maar dat kan
Hetals
elixer
De inwijding
nu niet meer, ik moet12
geheel & al onafhankelijk blijven van Pa. Hoe? ik weet
het nog
niet maar M. wil me wat helpen desnoods en ik hoop & vertrouw gij, en natuurlijk ik zal
werken & mij moeite geven zooveel ik kan om wat te verdienen.
8
11
Dood en
wederopstanding
10
De crisis
9
Brief van Vincent aan Theo. Den Haag, 29 december
1881— K.V. is Kee De
Vos, dolk
M is Anton Mauve
De terugkeer
Figuur 1 — De twaalf stappen van de reis van de held (Bouma, 2010)
10
2.
De oproep
Breda:
Vincent’s Legacy
De held wordt uit zijn vertrouwde omgeving
gehaald. Door iets of iemand wordt bij de held
Thema: Inspiring the world
een zaadje geplant voor het nieuwe idee. Er is
Een verhaal dat - naast het overkoepelende verhaal
een trigger waardoor de held in beweging komt.
- in Breda wel verteld kan worden, heeft te maken
met Vincents nalatenschap. Vincent liet bij zijn
Vincent wordt op jonge leeftijd door zijn ouders
vertrek uit Nuenen in zijn ouderlijk huis een kist
naar een internaat in Zevenbergen gestuurd. Na
met werken achter die door hemzelf en zijn familie
twee jaar gaat hij op kost in Tilburg om daar aan
van geringe waarde werden beschouwd. De kist
de Rijks-HBS naar school te gaan. Hier krijgt hij
kwam na een verhuizing in Breda terecht en de werzijn eerste tekenlessen van kunstenaar Constanken gingen in ruil voor vriendendiensten van hand
tijn Huysmans. Hij maakt er zijn eerste tekening
tot hand en van locatie naar locatie in de Bredase
van twee boeren leunend op een schep. Na zijn
binnenstad. Van veel werken is niet bekend waar zij
plotselinge vertrek van school kan hij dankzij zijn
gebleven zijn. Pas toen het werk van Vincent na zijn
oom in de leer als kunsthandelaar bij Goupil & Cie
dood in Europa furore maakte, kwamen de Brein Den Haag.
danaren tot de ontdekking dat zij goud in handen
hadden gehad. De tweede laag bij dit verhaal heeft
betrekking op hoe de waardering van het werk van
Vincent zich na zijn dood ontwikkeld heeft. Er zijn
De held
werktwaarin
weliswaar
maar
periodes
geweest
hij tekeihard
arm was
om diep
verf te
in en
zijnschilderijen
hart aarzeltmoest
hij nog
over de oproepbijengekopen
overschilderen
zijn missie.
Ook zijn omgeving
is nog niet
brekover
aan doeken.
Tegenwoordig
is zijn duurste
werk
en ‘weigert’
meerovertuigd
dan 100 miljoen
eurohem.
waard en enkele andere
werken zijn voor meer dan 50 miljoen geveild. De
In
de familiezijn
vanzelfs
Gogh
de mannen
schilderijen
zowerden
gewild dat
éénzelfdekunstschilhandelaar
predikant.
jonge
Vincent probeert
derij twee of
keer
gestolen De
is. De
toegevoegde
waarde
eerst
carrièrevanuit
te maken
als kunsthandelaar
maar is
van Vincent
kunst(historisch)
perspectief
dit
op uit
niets
Hij begint
zich steeds
meer
nietloopt
in geld
te uit.
drukken.
Daarmee
is het Kistente
verdiepen
in deeen
Bijbel
en wilvoor
toelatingsexamen
verhaal
eigenlijk
metafoor
het verhaal van
doen
voorontwikkeling
een theologiealsstudie
in Amsterdam.
Hij
Vincents
kunstenaar:
tijdens zijn
zet
echter
niet door
en gaatnaar
in plaats
daarvan
naar
leven
rusteloos
van locatie
locatie
verhuizend
de
“Borinage”
waar
hij zich met hartwerd
en ziel
zijn
waarbij
hij steeds
ondergewaardeerd
omopuitwerk
als lekenprediker
stort.
is echter tewaarde
heftig
eindelijk
pas na zijn dood
vanHij
onschatbare
in
aanpak
en wordt
weggestuurd.
te zijn
worden.
Vincent
en zijn
werken vormen universeel een inspiratiebron voor velen.
Tweede lijn in deze laag is de koppeling met het
cultuurhistorisch erfgoed van Breda waarbij een
bijzondere rol voor de Grote Kerk is weggelegd. Het
gegeven dat Vincents grootvader in de Grote Kerk
predikte is een mooie kapstok voor de religieuze
context van de familie Van Gogh.
De derde laag bij dit verhaal kan betrekking hebben
op beeldcultuur, waarde en waardering van kunstenaars en kunst in het algemeen. Dit sluit aan bij de
positionering van Breda als stad van beeldcultuur
waarin de samenwerking met MOTI, Breda Photo,
Graphic Design Festival en met opleidingen als St.
Joost en de NHTV Academy for Digital Entertainment centraal staan.
Vincent op 13 jarige leeftijd — 1. De proloog
3. De weigering
19
11
4. De mentor
merken dat Vincent ‘anders’ was. Vincent werd als
de tweede Vincent van Gogh geboren, de eerste
overleed
exactvindt
één jaar
voordie
zijn
geboorte.
Hij
De held
iemand
hem
verder helpt.
stak afHij
met
zijn
andere,
rode
haar.
Als
protestants
krijgt adviezen en steun in de opmaat naar
kind een
was nieuwe
hij anders
in een Hij
overwegend
katholieke
identiteit.
wordt geholpen
en
gemeenschap.
Hij
ging
niet
naar
school
maar kreeg
leert nieuwe vaardigheden ter voorbereiding
anders
dan
thuis onderwijs. Vandaar dat
van
deanderen
reis.
het thema voor Zundert Being different is.
In
kun Vincent
je bij de te
fysieke
culturele
erfgoedIn Zundert
Etten begint
tekenen.
Hij neemt
een
locaties
ervaren
hoe
dit
voor
het
kind
Vincent
voorbeeld aan andere schilders zoals Millet en
geweest
De locaties
in Zundert
van
krijgt af moet
en toezijn.
les van
Mauve. die
Vincent
is na een
belang
zijn,
hebben
allemaal
een
authentieke
waarruzie met zijn ouders niet meer welkom en hij
de
doorin
wat
Vincent
in die
tijd ervaren
heeft.
besluit
Den
Haag daar
te gaan
wonen
waar Mauve
Zijn
ervaringen
van
toen
vormen
een
bron
voor
hem introduceert in het kunstenaarswereldje. Ook
zijn
karakterontwikkeling.
vindt
hij veel steun bij zijn broer Theo met wie hij
correspondeert en die zelf carrière maakt in de
•kunsthandel.
De plaatsTheo
van zijn
geboortehuis
gelooft
in Vincent is
enletterlijk
zal voor
de
bakermat
van
Vincent
waar
de
de rest van zijn leven voor hem zorgen.toerist een
uniek beeld kan krijgen van zijn kindertijd.
Het huidige Van Goghhuis zou meer ruimte
kunnen benutten voor de herbeleving van dit
kostbare immateriële erfgoed. De originele
De held ondergaat
eerste
waterput
kan hierindeook
eenbeproevingen
nadrukkelijkedierol
zijn
nieuwe
identiteit
met
zich
meebrengt.
Hij
krijgen (zeker gezien de symbolische
betekenis
komt
het eerst
in actie,met
hij zet
van
hetvoor
reinigen
vanecht
de handen
ditcruciale
water
stappen.
De
held
zegt
nu
echt
ja
tegen
het avonvoor de Japanse toerist).
tuur:
er was
is geen
terug. die hem
• De
tuin
eenweg
plekmeer
die Vincent
troost bracht, een favoriete plek waar hij saIn Etten
Vincent
bepaalde,
gemen maakt
met zijn
broertje
Theo in ingrijpende
het zand speelbeurtenissen
voor
het
eerst
mee:
hij
wordt
voor
het
de en waar zijn liefde voor de natuur ontstond.
echtkleine
verliefd,
en ervaartkerkje
liefdesverdriet.
Hij
•eerstHet
protestantse
met het grafje
gaatwaar
zich steeds
serieuzer
toeleggen
op
tekenen,
zijn broertje begraven ligt is een aan- hij
zet zich
sterkerlocatie
af tegen
geloof en
tegen van
zijn vagrijpende
ophet
steenworp
afstand
der wat
leidt
tot
een
breuk.
Maar
Vincent
maakt
zijn
zijn huis. Bedenk eens hoe het voor de kleine
eigenVincent
keuzes zelf
en gaat
verder
op de ingeslagen
weg.op
moet
zijn geweest,
om elk jaar
je verjaardag met je familie naar een grafsteen
te gaan waar je eigen naam op staat.
5. De selectiedrempel
Interieur van Goupil & Cie in Den Haag — 2. De oproep
Portrait of Doctor Gachet — Auvers-sur-Oise Juni 1890,
Privé collectie. – Vincent’s legacy
Zundert:
Vincent’s Childhood
Thema: Being different
Zundert is niet alleen de plek waar een van de
grootste iconen van Nederland geboren is. Het
is ook de plek waar dit icoon voor een belangrijk
deel gevormd is. Al vroeg in zijn kindertijd was te
Stil Life with Bible — Nuenen Oktober 1885, Van Gogh
Museum, Amsterdam. 3. De weigering
6. De nieuwe Wereld
De dubbele gelaagdheid in Becoming Vincent is
hier voelbaar in de beleving. De toerist kan op deze
locaties
geweest
moet
om
Dezelf
heldervaren
stapt inhoe
een het
nieuwe
wereld.
Hijzijn
geniet
Vincent
te
zijn
in
Zundert.
Being
different
door
van zijn eerste overwinningen, maar wordt de
ogen eraan
van een
kind. Hier
je ervaren
hoe
Vinherinnerd
datkun
hij “er”
nog lang
niet
is. Hij
centskweekt
wereldzelfvertrouwen.
eruitzag en wat hem zo anders maakte. De eerste laag vertelt dit universeel herkenbare
verhaal
zichgaat
kanVincent
identificeren.
Na zijn waarmee
vertrek uitiedereen
Den Haag
via
Voor
de
uitwerking
van
dit
onderdeel
is
een
fysieke
Drenthe naar Nuenen. Hij woont weer bij zijn
en
duidelijk
zichtbare
routing
vanuit
het
huis
en de
ouders en legt zich volledig toe op het schilderen.
tuin
naar het
gemeentehuis,
graf en het kerkje
De natuur
is een
belangrijkehet
inspiratiebron
maar
onontbeerlijk.
De
tweede
laag
biedt
verdieping.
ook de eenvoudige mensen zijn populaire
schilderDeze
kan betrekking
op deBegemann
latere herinneobjecten.
Zijn relatie hebben
met Margot
loopt
ringen
aan
Zundert:
hoe
keek
Vincent
volwasseop de klippen door toedoen van beiderals
ouders.
ne
op zijn vader
tijd inoverlijdt.
Zundert terug?
De derde
laag kan
Vincents’
Maar Vincent
blijft
betrekking
hebben
op
verschillende
backstories
schilderen en werkt gepassioneerd aan zijn eerste
naast
de al uitgewerkte
relatie met. en inspiratie
meesterwerk,
‘De aardappeleters’
voor de hedendaagse kunstenaars : hoe lagen
verhoudingen tussen de katholieke en protestantse
Congregation
The
Reformed
Church
Nuenen
gemeenschap
in Leaving
die tijd?
Wat
betekent
hetinvoor
een—
Nuenen Oktober 1885, Van Gogh Museum, Amsterdam.
kind om een replacement child te zijn?
6. De nieuwe wereld
Lettre 078 — From: Vincent van Gogh To: Theo van
Gogh, Ramsgate, Friday, 21 April 1876
“dezen morgen hielp ik daar de jongens om eene vesting (van zand) te bouwen zooals wij wel te Zundert
in den tuin maakten”
20
12
Mons / Londen
7. De inwijding
9. De dolk
De held moet nu echt verantwoordelijkheid
gaan nemen. Met het oog op naderende beproevingen gaat het er nu om dat hij ten diepste
gecommitteerd is.
Vincent verhuist naar Arles en hij neemt zijn
intrek in ‘het Gele Huis’. Hij droomt van een
schilderscommune en Gauguin trekt bij hem in. De
vriendschap
en samenwerking
verlopen
niet zoals
Bij
de uitwerking
van het concept
in verhaallijnen
gehoopt wij
en de
droom eindigt
in in
ruzie.
Vincent
houden
er rekening
mee dat
de eerste
plaats
krijgt
het
steeds
zwaarder
met
zichzelf
en
zijn
alle segmenten binnen de brede doelgroep van
omgeving.
de
cultuurtoerist aangesproken moeten worden,
ongeacht hun voorkennis en ongeacht of zij uit
Brabant, Frankrijk, Japan, China of Brazilië komen.
Dit betekent dat het overkoepelende verhaal maar
ook de deelverhalen op de locaties in de eerste
laag universeel aansprekende thema’s en motieven
moeten bevatten. Daarnaast stellen wij voor om
per locatie een tweede laag te presenteren voor de
bezoeker die meer diepgang zoekt over Vincent.
Verder kan per locatie een derde laag worden aangeboden in de vorm van een backstory die ingaat
op bijvoorbeeld de historisch-culturele context.
Het is de uitdaging de gelaagde verhalen zodanig te
13
17
Etten
5
2
Brabant
Frankrijk
1
Vincent
Being Vincent
Breda
&
Na een ruzie
met Gauguin
snijdt Vincent een stuk
de
Wereld
van zijn linker oorlel af. Hij belandt in het ziekenhuis van Arles. Theo komt over uit Parijs om de
zorg over Vincent op zich te nemen.
12
uitwerking
Moeilijke tijden breken aan. De held wordt
geconfronteerd met tegenslagen, verlating,
teleurstelling en angst. Hij verliest het initiatief.
4
3
Tilburg
De held beleeft een moment van absolute ontluistering. Hij zit diep in de ellende. Er is sprake
Zundert
van schuld, schaamte en spijt. Het komt nu aan
op scherp inzicht. Waar ging het ook alweer
Becoming
om?
Na een korte periode in Antwerpen vertrekt Vincent naar Parijs waar hij bij Theo intrekt en zijn
schilders- droom voortzet. Hij komt steeds meer
in aanraking met andere schilders en schildertechnieken en dompelt zich onder in het
kunstenaarswereldje.
8. De crisis
Den Haag
View of Paris from Vincent’s Room in the Rue Lepics
— Parijs 1887, Van Gogh Museum, Amsterdam. 7. De
inwijding
presenteren dat er sprake kan zijn van leveling-up:
de casual tourist wordt hierbij een cultural sightseer,
en de cultural sightseer wordt een culture vulture.
House in Arles
(The Yellowzijn
House)
— Arles SepIn hetVincent’s
Van Goghhuis
in Zundert
de tweede
en
tember 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam. 8. De crisis
derde laag al behoorlijk ontwikkeld. De uitdaging
ligt hier op het versterken van die eerste laag.
Het doel is de verblijfsduur te verlengen om
zodoende de bestedingen te laten toenemen. Dit
kan via langer verblijf bij een Van Gogh-locatie of
via herhalingsbezoek aan dezelfde locatie. Dit kan
ook door het bezoek aan een van de andere Van
Gogh-locaties - en daarmee de verblijfsduur in de
regio - te stimuleren.
Paul Gauguin: Van Gogh Painting Sunflowers — 1888,
Van Gogh Museum, Amsterdam
10. De terugkeer
Auvers-sur-Oise
8
11
10
De held keert terug naar het licht. Hij gaat
Saint-Remy
opnieuw zoeken naar de zin en betekenis.
Figuur
2 — gaat
“Becoming
Vincent” en “Being
Van nu
af aan
het wisselend
goed Vincent”
en slecht
met Vincent. Hij verblijft lange periodes in het psychiatrische ziekenhuis van Saint-Rémy maar blijft,
Hoewel Becoming Vincent een verhaal is dat zich
als het van zijn dokter mag, schilderijen maken.
over heel Brabant uitstrekt, hebben wij ons in de
Zijn schilderijen beginnen erkenning te krijgen in
context van de opdracht geconcentreerd op Etde kunstwereld. Twee van zijn werken worden voor
ten-Leur, Zundert en Breda. Deze drie locaties zijn
het eerst tentoongesteld. Zijn schilderwerk maakt
dan ook uitgewerkt in verhaallijnen. Elke locatie
vooruitgang maar hijzelf is instabiel.
heeft daarnaast een eigen thema.
Breda:
The Story of Vincent
Voor een succesvolle implementatie van het concept
in West-Brabant zien wij voor Breda een centrale
rol weggelegd als facilitair en logistiek knooppunt.
Breda biedt faciliteiten voor een aantrekkelijke
short-break in de vorm hotels, restaurants en winkels. Er ligt nu ook een unieke kans om de in 2016
op te leveren nieuwe terminal en treinknooppunt
te dopen tot Vincent van Gogh Station waarmee de
internationale logistieke rol van Breda kan worden
6
7
Nuenen
Parijs
Arles
9
Arles
onderstreept. Daarnaast is er voor cultuurtoeristen
een gevarieerd
aanbod in de vorm van de Nassaus,
Vincent’s room at St. Paul Hospital — 10. De terugkeer
de militaire historie en de beeldcultuur.
Breda is de plek bij uitstek om de Story of Vincent dat wil zeggen de twaalf stappen uit zijn leven - te
presenteren: Becoming Vincent in Brabant leidde
tot Being Vincent in Frankrijk. Aan de verschillende
stappen worden visueel doorkijkjes (in de vorm
van frames of schilderijlijsten) gekoppeld naar de
diverse erfgoedlocaties. Samen laten die locaties
in Brabant de ontwikkelingen van het kind tot de
jongvolwassene zien in de eerste zes stappen van
het verhaal. Zo wordt Breda de plek van waaruit
bezoekers worden getriggerd de andere locaties te
gaan bezoeken. Aan de presentatie in Breda kan als illustratie van de twaalfde stap of het elixer - een
Van Gogh experience worden gekoppeld worden
waarbij zijn nalatenschap of legacy op spectaculaire
wijze te beleven is.
14
18
11. Dood en
wederopstanding
De held gaat staan voor wie hij is. Dit is de
finale test. De held moet een offer brengen, ook
al is dat zijn eigen leven. Sommige helden verkiezen te sterven voor hun idealen: ‘only what is
worth dying for is worth living for’.
Na een hevige inzinking wordt besloten dat
Vincent dichter bij Theo moet gaan wonen in
Auvers-sur-Oise. Vincent lijkt weer redelijk op de
rails, hij wordt zelfs volledig hersteld verklaard en
hij schildert weer met enorme energie. Met Theo
gaat het echter slecht. Vincent wordt geplaagd door
schuldgevoelens. Hij krijgt een zware inzinking en
schiet zichzelf in de borst. Hij blijft nog een paar
dagen in kritieke toestand leven maar op 29 juli
1890 overlijdt Vincent van Gogh, met Theo aan
zijn zijde.
Paul Gachet: Van Gogh on his deathbed — Auvers-sur-Oise 1890, Musee D’Orsay, Parijs. 11. Dood en wederopstanding
12. Het elixer
Het inzicht is verworven, de schat is veroverd,
er is vergeving. De held laat zijn schat na aan
de gemeenschap en heeft daarmee betekenis
voor de wereld.
Na zijn dood raken Vincents schilderijen steeds
meer in trek. Inmiddels behoort Vincent van Gogh
tot de beroemdste schilders ter wereld. Zijn schat
aan werken wordt in de meest prestigieuze musea
van de wereld tentoongesteld waar zij jaarlijks een
internationaal miljoenenpubliek trekken. Vincents
leven en werk spreken universeel tot de verbeelding.
Diverse werken van Van Gogh — Zijn schilderijen hebben pas na zijn dood wereldwijd roem verworven.
New discovery at Van Gogh Museum — 12. Het Elixer
15
Mons / Londen
7. De inwijding
9. De dolk
De held moet nu echt verantwoordelijkheid
gaan nemen. Met het oog op naderende beproevingen gaat het er nu om dat hij ten diepste
gecommitteerd is.
Vincent verhuist naar Arles en hij neemt zijn
intrek in ‘het Gele Huis’. Hij droomt van een
schilderscommune en Gauguin trekt bij hem in. De
vriendschap
en samenwerking
verlopen
niet zoals
Bij de uitwerking
van het concept
in verhaallijnen
gehoopt
en de
droom eindigt
in in
ruzie.
Vincent
houden wij
er rekening
mee dat
de eerste
plaats
krijgt
het
steeds
zwaarder
met
zichzelf
en
zijn
alle segmenten binnen de brede doelgroep van
omgeving.
de cultuurtoerist aangesproken moeten worden,
ongeacht hun voorkennis en ongeacht of zij uit
Brabant, Frankrijk, Japan, China of Brazilië komen.
Dit betekent dat het overkoepelende verhaal maar
ook de deelverhalen op de locaties in de eerste
laag universeel aansprekende thema’s en motieven
moeten bevatten. Daarnaast stellen wij voor om
per locatie een tweede laag te presenteren voor de
bezoeker die meer diepgang zoekt over Vincent.
Verder kan per locatie een derde laag worden aangeboden in de vorm van een backstory die ingaat
op bijvoorbeeld de historisch-culturele context.
Het is de uitdaging de gelaagde verhalen zodanig te
13
17
Etten
5
2
Brabant
Frankrijk
1
Vincent
Being Vincent
Breda
&
Na een ruzie
met Gauguin
snijdt Vincent een stuk
de
Wereld
van zijn linker oorlel af. Hij belandt in het ziekenhuis van Arles. Theo komt over uit Parijs om de
zorg over Vincent op zich te nemen.
12
uitwerking
Moeilijke tijden breken aan. De held wordt
geconfronteerd met tegenslagen, verlating,
teleurstelling en angst. Hij verliest het initiatief.
4
3
Tilburg
De held beleeft een moment van absolute ontluistering. Hij zit diep in de ellende. Er is sprake
Zundert
van schuld, schaamte en spijt. Het komt nu aan
op scherp inzicht. Waar ging het ook alweer
Becoming
om?
Na een korte periode in Antwerpen vertrekt Vincent naar Parijs waar hij bij Theo intrekt en zijn
schilders- droom voortzet. Hij komt steeds meer
in aanraking met andere schilders en schildertechnieken en dompelt zich onder in het
kunstenaarswereldje.
8. De crisis
Den Haag
View of Paris from Vincent’s Room in the Rue Lepics
— Parijs 1887, Van Gogh Museum, Amsterdam. 7. De
inwijding
presenteren dat er sprake kan zijn van leveling-up:
de casual tourist wordt hierbij een cultural sightseer,
en de cultural sightseer wordt een culture vulture.
House in Arles
(The Yellowzijn
House)
— Arles SepIn hetVincent’s
Van Goghhuis
in Zundert
de tweede
en
tember 1888, Van Gogh Museum, Amsterdam. 8. De crisis
derde laag al behoorlijk ontwikkeld. De uitdaging
ligt hier op het versterken van die eerste laag.
Het doel is de verblijfsduur te verlengen om
zodoende de bestedingen te laten toenemen. Dit
kan via langer verblijf bij een Van Gogh-locatie of
via herhalingsbezoek aan dezelfde locatie. Dit kan
ook door het bezoek aan een van de andere Van
Gogh-locaties - en daarmee de verblijfsduur in de
regio - te stimuleren.
Paul Gauguin: Van Gogh Painting Sunflowers — 1888,
Van Gogh Museum, Amsterdam
10. De terugkeer
Auvers-sur-Oise
8
11
10
De held keert terug naar het licht. Hij gaat
Saint-Remy
opnieuw zoeken naar de zin en betekenis.
Figuur
2 — gaat
“Becoming
Vincent” en “Being
Van nu
af aan
het wisselend
goed Vincent”
en slecht
met Vincent. Hij verblijft lange periodes in het psychiatrische ziekenhuis van Saint-Rémy maar blijft,
Hoewel Becoming Vincent een verhaal is dat zich
als het van zijn dokter mag, schilderijen maken.
over heel Brabant uitstrekt, hebben wij ons in de
Zijn schilderijen beginnen erkenning te krijgen in
context van de opdracht geconcentreerd op Etde kunstwereld. Twee van zijn werken worden voor
ten-Leur, Zundert en Breda. Deze drie locaties zijn
het eerst tentoongesteld. Zijn schilderwerk maakt
dan ook uitgewerkt in verhaallijnen. Elke locatie
vooruitgang maar hijzelf is instabiel.
heeft daarnaast een eigen thema.
Breda:
The Story of Vincent
Voor een succesvolle implementatie van het concept
in West-Brabant zien wij voor Breda een centrale
rol weggelegd als facilitair en logistiek knooppunt.
Breda biedt faciliteiten voor een aantrekkelijke
short-break in de vorm hotels, restaurants en winkels. Er ligt nu ook een unieke kans om de in 2016
op te leveren nieuwe terminal en treinknooppunt
te dopen tot Vincent van Gogh Station waarmee de
internationale logistieke rol van Breda kan worden
6
7
Nuenen
Parijs
Arles
9
Arles
onderstreept. Daarnaast is er voor cultuurtoeristen
een gevarieerd
aanbod in de vorm van de Nassaus,
Vincent’s room at St. Paul Hospital — 10. De terugkeer
de militaire historie en de beeldcultuur.
Breda is de plek bij uitstek om de Story of Vincent dat wil zeggen de twaalf stappen uit zijn leven - te
presenteren: Becoming Vincent in Brabant leidde
tot Being Vincent in Frankrijk. Aan de verschillende
stappen worden visueel doorkijkjes (in de vorm
van frames of schilderijlijsten) gekoppeld naar de
diverse erfgoedlocaties. Samen laten die locaties
in Brabant de ontwikkelingen van het kind tot de
jongvolwassene zien in de eerste zes stappen van
het verhaal. Zo wordt Breda de plek van waaruit
bezoekers worden getriggerd de andere locaties te
gaan bezoeken. Aan de presentatie in Breda kan als illustratie van de twaalfde stap of het elixer - een
Van Gogh experience worden gekoppeld worden
waarbij zijn nalatenschap of legacy op spectaculaire
wijze te beleven is.
14
18
Breda:
2.
De oproep
Vincent’s Legacy
De held wordt uit zijn vertrouwde omgeving
gehaald. Door iets of iemand wordt bij de held
Thema: Inspiring the world
een zaadje geplant voor het nieuwe idee. Er is
Een verhaal dat - naast het overkoepelende verhaal
een trigger waardoor de held in beweging komt.
- in Breda wel verteld kan worden, heeft te maken
met Vincents nalatenschap. Vincent liet bij zijn
Vincent wordt op jonge leeftijd door zijn ouders
vertrek uit Nuenen in zijn ouderlijk huis een kist
naar een internaat in Zevenbergen gestuurd. Na
met werken achter die door hemzelf en zijn familie
twee jaar gaat hij op kost in Tilburg om daar aan
van geringe waarde werden beschouwd. De kist
de Rijks-HBS naar school te gaan. Hier krijgt hij
kwam na een verhuizing in Breda terecht en de werzijn eerste tekenlessen van kunstenaar Constanken gingen in ruil voor vriendendiensten van hand
tijn Huysmans. Hij maakt er zijn eerste tekening
tot hand en van locatie naar locatie in de Bredase
van twee boeren leunend op een schep. Na zijn
binnenstad. Van veel werken is niet bekend waar zij
plotselinge vertrek van school kan hij dankzij zijn
gebleven zijn. Pas toen het werk van Vincent na zijn
oom in de leer als kunsthandelaar bij Goupil & Cie
dood in Europa furore maakte, kwamen de Brein Den Haag.
danaren tot de ontdekking dat zij goud in handen
hadden gehad. De tweede laag bij dit verhaal heeft
betrekking op hoe de waardering van het werk van
Vincent zich na zijn dood ontwikkeld heeft. Er zijn
periodes
geweest
hij tekeihard
arm was
om verf
De held
werktwaarin
weliswaar
maar
diepte
kopen
overschilderen
bijen
geinen
zijnschilderijen
hart aarzeltmoest
hij nog
over de oproep
brek over
aan doeken.
Tegenwoordig
is zijn duurste
werk
zijn missie.
Ook zijn omgeving
is nog niet
meerovertuigd
dan 100 miljoen
eurohem.
waard en enkele andere
en ‘weigert’
werken zijn voor meer dan 50 miljoen geveild. De
schilderijen
zowerden
gewild dat
éénzelfdekunstschilIn
de familiezijn
vanzelfs
Gogh
de mannen
derij twee keer
gestolen is.
toegevoegde
waarde
handelaar
of predikant.
DeDe
jonge
Vincent probeert
van Vincent
kunst(historisch)
perspectief
eerst
carrièrevanuit
te maken
als kunsthandelaar
maar is
nietloopt
in geld
te drukken.
Daarmee
het Kistendit
opuit
niets
uit. Hij begint
zich is
steeds
meer
verhaal
eigenlijk
metafoor
het verhaal van
te
verdiepen
in deeen
Bijbel
en wilvoor
toelatingsexamen
Vincents
alsstudie
kunstenaar:
tijdens zijn
doen
voorontwikkeling
een theologie
in Amsterdam.
Hij
leven
rusteloos
van locatie
locatie
verhuizend
zet
echter
niet door
en gaatnaar
in plaats
daarvan
naar
waarbij
hij steeds
ondergewaardeerd
omopuitde
“Borinage”
waar
hij zich met hartwerd
en ziel
zijn
eindelijk
pas na zijn dood
vanHij
onschatbare
werk
als lekenprediker
stort.
is echter tewaarde
heftig
te worden.
Vincent
en zijn
werken vormen univerin
zijn aanpak
en wordt
weggestuurd.
seel een inspiratiebron voor velen.
Tweede lijn in deze laag is de koppeling met het
cultuurhistorisch erfgoed van Breda waarbij een
bijzondere rol voor de Grote Kerk is weggelegd. Het
gegeven dat Vincents grootvader in de Grote Kerk
predikte is een mooie kapstok voor de religieuze
context van de familie Van Gogh.
De derde laag bij dit verhaal kan betrekking hebben
op beeldcultuur, waarde en waardering van kunstenaars en kunst in het algemeen. Dit sluit aan bij de
positionering van Breda als stad van beeldcultuur
waarin de samenwerking met MOTI, Breda Photo,
Graphic Design Festival en met opleidingen als St.
Joost en de NHTV Academy for Digital Entertainment centraal staan.
Vincent op 13 jarige leeftijd — 1. De proloog
3. De weigering
11
19
4. De mentor
merken dat Vincent ‘anders’ was. Vincent werd als
de tweede Vincent van Gogh geboren, de eerste
overleed
exact
één iemand
jaar voor
geboorte.
Hij
De held
vindt
diezijn
hem
verder helpt.
stak af
met
zijn
andere,
rode
haar.
Als
protestants
Hij krijgt adviezen en steun in de opmaat naar
kind een
wasnieuwe
hij anders
in eenHij
overwegend
katholieke
identiteit.
wordt geholpen
en
gemeenschap.
Hij
ging
niet
naar
school
maar kreeg
leert nieuwe vaardigheden ter voorbereiding
anders
thuis onderwijs. Vandaar dat
vandan
de anderen
reis.
het thema voor Zundert Being different is.
In
kunVincent
je bij de te
fysieke
culturele
erfgoedIn Zundert
Etten begint
tekenen.
Hij neemt
een
locaties
ervaren
hoe
dit
voor
het
kind
Vincent
voorbeeld aan andere schilders zoals Millet en
geweest
De locaties
die in Zundert
van
krijgt af moet
en toezijn.
les van
Mauve. Vincent
is na een
belang
zijn,
hebben
allemaal
een
authentieke
waarruzie met zijn ouders niet meer welkom en hij
de
doorinwat
Vincent
daar
in wonen
die tijd waar
ervaren
heeft.
besluit
Den
Haag te
gaan
Mauve
Zijn
ervaringen
van
toen
vormen
een
bron
voor
hem introduceert in het kunstenaarswereldje. Ook
zijn
vindtkarakterontwikkeling.
hij veel steun bij zijn broer Theo met wie hij
correspondeert en die zelf carrière maakt in de
•kunsthandel.
De plaatsTheo
van gelooft
zijn geboortehuis
is letterlijk
in Vincent en
zal voor
de
bakermat
van
Vincent
waar
de
de rest van zijn leven voor hem zorgen.toerist een
uniek beeld kan krijgen van zijn kindertijd.
Het huidige Van Goghhuis zou meer ruimte
kunnen benutten voor de herbeleving van dit
kostbare immateriële erfgoed. De originele
De held ondergaat
eerste
dierol
waterput
kan hierindeook
eenbeproevingen
nadrukkelijke
zijn
nieuwe
identiteit
met
zich
meebrengt.
Hij
krijgen (zeker gezien de symbolische betekenis
komthet
voor
het eerst
actie, met
hij zet
van
reinigen
vanecht
de in
handen
ditcruciale
water
stappen.
De
held
zegt
nu
echt
ja
tegen
het avonvoor de Japanse toerist).
tuur:
er iswas
geen
meer
• De
tuin
eenweg
plek
die terug.
Vincent die hem
troost bracht, een favoriete plek waar hij saIn Etten
Vincent
bepaalde,
gemenmaakt
met zijn
broertje
Theo iningrijpende
het zand speelbeurtenissen
voor
het
eerst
mee:
hij
wordt
voor
het
de en waar zijn liefde voor de natuur ontstond.
echtkleine
verliefd,
en ervaart kerkje
liefdesverdriet.
Hij
•eerstHet
protestantse
met het grafje
gaat waar
zich steeds
serieuzer
toeleggen
op
tekenen,
zijn broertje begraven ligt is een aan- hij
zet zich
sterkerlocatie
af tegen
geloof enafstand
tegen zijn
grijpende
ophet
steenworp
van vader wat
leidt
tot
een
breuk.
Maar
Vincent
maakt
zijn
zijn huis. Bedenk eens hoe het voor de kleine
eigenVincent
keuzes en
verder
de ingeslagen
weg.op
zelfgaat
moet
zijn op
geweest,
om elk jaar
je verjaardag met je familie naar een grafsteen
te gaan waar je eigen naam op staat.
5. De selectiedrempel
Interieur van Goupil & Cie in Den Haag — 2. De oproep
Portrait of Doctor Gachet — Auvers-sur-Oise Juni 1890,
Privé collectie. – Vincent’s legacy
Zundert:
Vincent’s Childhood
Thema: Being different
Zundert is niet alleen de plek waar een van de
grootste iconen van Nederland geboren is. Het
is ook de plek waar dit icoon voor een belangrijk
deel gevormd is. Al vroeg in zijn kindertijd was te
Stil Life with Bible — Nuenen Oktober 1885, Van Gogh
Museum, Amsterdam. 3. De weigering
6. De nieuwe Wereld
De dubbele gelaagdheid in Becoming Vincent is
hier voelbaar in de beleving. De toerist kan op deze
locaties
het geweest
moet
om
De zelf
heldervaren
stapt in hoe
een nieuwe
wereld.
Hijzijn
geniet
Vincent
te
zijn
in
Zundert.
Being
different
door
van zijn eerste overwinningen, maar wordt de
ogeneraan
van een
kind. Hier
je ervaren
herinnerd
dat kun
hij “er”
nog langhoe
nietVinis. Hij
centskweekt
wereldzelfvertrouwen.
eruitzag en wat hem zo anders maakte. De eerste laag vertelt dit universeel herkenbare
verhaal
waarmee
zich
kanVincent
identificeren.
Na zijn vertrek
uitiedereen
Den Haag
gaat
via
Voor
de
uitwerking
van
dit
onderdeel
is
een
fysieke
Drenthe naar Nuenen. Hij woont weer bij zijn
en
duidelijk
zichtbare
routing
vanuit
het
huis
en de
ouders en legt zich volledig toe op het schilderen.
tuin
naar het
gemeentehuis,
graf en het kerkje
De natuur
is een
belangrijke het
inspiratiebron
maar
onontbeerlijk.
De
tweede
laag
biedt
verdieping.
ook de eenvoudige mensen zijn populaire
schilderDeze
kan Zijn
betrekking
hebben
op deBegemann
latere herinneobjecten.
relatie met
Margot
loopt
ringen
aan
Zundert:
hoe
keek
Vincent
volwasseop de klippen door toedoen van beiderals
ouders.
ne
op zijnvader
tijd inoverlijdt.
Zundert Maar
terug?Vincent
De derde
laag kan
Vincents’
blijft
betrekking
hebben
op
verschillende
backstories
schilderen en werkt gepassioneerd aan zijn eerste
naast
de al uitgewerkte
relatie met
meesterwerk,
‘De aardappeleters’
. en inspiratie
voor de hedendaagse kunstenaars : hoe lagen
verhoudingen tussen de katholieke en protestantse
Congregation
TheWat
Reformed
Church
Nuenen
—
gemeenschap
inLeaving
die tijd?
betekent
hetinvoor
een
Nuenen Oktober 1885, Van Gogh Museum, Amsterdam.
kind om een replacement child te zijn?
6. De nieuwe wereld
Lettre 078 — From: Vincent van Gogh To: Theo van
Gogh, Ramsgate, Friday, 21 April 1876
“dezen morgen hielp ik daar de jongens om eene vesting (van zand) te bouwen zooals wij wel te Zundert
in den tuin maakten”
20
12
Thema: Making choices
Vincent was in veel opzichten een laatbloeier.
In Etten maakte hij ingrijpende gebeurtenissen
voor het eerst mee. Etten is de plek waar Vincent
steeds naar terugkeerde als er ingrijpende keuzes
gemaakt werden. Aanvankelijk werd hij heel sterk
gestuurd in zijn keuzes door wat anderen van hem
verlangden, tot het moment waarop hij zelf echt
de keuze maakte om zijn droom na te jagen. Dit
hoofdstuk in zijn levensverhaal is een mogelijke
positionering voor Etten-Leur in het totaalverhaal
van Becoming Vincent. De grootste uitdaging is de
kleine hoeveelheid authentieke ‘Vincent-locaties’
in de gemeente. Een aantal locaties biedt echter
mogelijkheden:
In Etten ervaart de toerist de ‘eerste keer’-gebeurtenissen in het leven van Vincent en de dilemma’s
en keuzes die hiermee samenhingen. De verhalen
over zijn liefde voor Kee Vos en de ruzie met zijn
vader vormen de eerste laag. Deze verhalen zijn
letterlijk terug te vinden in Vincents brieven. De
tweede laag heeft betrekking op andere familieleden, bijvoorbeeld de broederliefde tussen Vincent
en Theo, die de financiële steun aan Vincent van
zijn vader overnam. Ook de verhouding met zijn
minder bekende kleine broertje Cor met wie hij
door de omgeving van Etten wandelde, kan hierin
een rol spelen. De derde laag is een backstory
over familieverhoudingen in die tijd: hoe lagen de
plichten en verantwoordelijkheden? Aan welke
normen moest je als zoon voldoen? Wie besliste wat over wie en hoeveel keuzevrijheid had je
eigenlijk om te doen wat je wilde?
storytelling
•
Buiten gebied: In de zomer werd hij verliefd
op Kee Vos die hem geregeld vergezelde als
hij erop uit trok om te tekenen. Vincent koos
voor Kee en vroeg haar ten huwelijk. Tot zijn
grote verdriet werd hij resoluut afgewezen.
• Kerk/ de kansel: De plek waar de vader
In de vertaalslag van het concept Becoming Vincent
(dominee) van Gogh na zijn aanstellingen in
hebben wij storytelling als instrument ingezet.
Zundert en Helvoirt zijn preken hield. De plek
Verhalen zijn van alle tijden. In de loop van de
waar Vincent de keuze maakte niet meer naar
geschiedenis hebben talloze mensen zich bezig
de kerk te gaan. De plek waar Vincent ervoor
gehouden met het ontleden en duiden van krachkoos niet langer te doen wat zijn ouders van
tige verhalen (Aristoteles, 335 v. Chr.; Propp, 1968;
hem verlangden maar zijn eigen weg te gaan.
Vogler, 2007). In principe voldoet elk (fictief)
Vincent koos van hieruit zijn mentoren, hij
verhaal aan dezelfde universele verhaallijn (Hover,
vroeg Theo om financiële ondersteuning en
2013). Een model dat voortbouwt op dit gedachtehij zocht Mauve op in Den Haag om het schilgoed is dat van de twaalf stappen (Bouma, 2010).
deren van hem te leren.
Ieder mensenleven kan beschouwd worden als
een verhaal, als een ‘Reis van de Held’ (Campbell, 1945/1990). De reflectie van een universeel
verhaalmodel op een waargebeurd levensverhaal
921
“
plek geeft de bezoeker een ervaring waardoor de
bezoeker Vincent beter leert begrijpen en waarderen. En al deze plekken tezamen vertellen het
verhaal van Becoming Vincent.
sterfdag van zijn broertje dat ook Vincent heette.
De protestantse familie woont in Zundert temidden van een overwegend katholieke gemeenschap .
Vincents vader is dominee. Al gauw wordt Vincent
door zijn ouders van de katholieke dorpsschool
De twaalf stappen zijn te zien als fases in het
gehaald
hij krijgt
voortaan
thuisnaar
Het kwam eigentlijk aan door dat ik niet naar de
kerkenging
en ook
zeidezelfstandig
dat als het
(levens)verhaal, momenten waarop de ‘held’ zich
les.
In
de
tuin
achter
het
huis
en
in
de
natuurrijke
de kerk gaan iets gedwongens was & ik naar de kerk moest, ik er zeer zeker zelfs nooit
moet ontwikkelen om verder te kunnen komen in
omgeving
brengttijd
Vincent
groot
deelwas
van vrij
zijn
meer uit beleefdheid zou heengaan zooals ik dezen
heelen
dat een
ik te
Etten
zijn (symbolische) reis. Sommige fases lopen daarkindertijd
door.
geregeld deed. Maar ach, eigentlijk zit er veel meer achter, o.a. de heele geschiedenis
door ’tgeen
soms langer
doorzomer
of komen
nog eens
terug in mij en K.V.
van
dezen
voorviel
tusschen
een later stadium van het verhaal.
Ik was zoo driftig als ik me niet herinner ooit in mijn leven geweest te zijn, en ik heb
ronduit tegen Pa gezegd dat ik het heele systeemDe
van
die godsdienst afschuwelijk vond
ontmoeting
Weerstand en
en juist omdat gedurende een
miserabelen
tijd
van
mijn
leven ik mij te veel in die dinmet
de
mentor
weigering
gen verdiept heb er niets meer mee wil te maken hebben en mij er voor wachten moet
als voor iets fataals.–
4
3
De selectiedrempel
De oproep
Ben ik te driftig,
te heftig geweest – het zij zoo, maar al ware dat
eens het geval dan is ’t
tot avontuur
nu meteen voor goed uit ook.
5
2
leidt tot herkenning van universele menselijke
dilemma’s en waarden. Achter klein-menselijke
gebeurtenissen liggen vaak groot-menselijke waarheden. De kracht van een verhaal is dat het ons kan
ontroeren, fascineren en inspireren. De kracht van
een verhaal is dat het beleving betekenisvol maakt.
Het levensverhaal van Vincent van Gogh sluit
naadloos aan op het patroon en de motieven van
de twaalf stappen van de held. Opmerkelijk is dat
bij het grote publiek vooral de laatste zes stappen
uit Vincents leven bekend zijn. Zijn tijd in Frankrijk, het “afsnijden van het oor”, het gesticht en
uiteindelijk zijn zelfmoord. Voor Brabant ligt er de
“
Etten:
Vincent’s Adolescence
Op kerstmis had ik nog al een heftige scène
kans de eerste
uit zijn leven
te vertelmet
Pazes stappen
en het
liep
zoo 1.
hoog
dat Pa zei
De proloog
len, het verhaal dat nog niet veel mensen kennen:
hoe leidde
Becoming
Vincent tot
Vincent? maarDezou
’t
beter
was
ikBeing
t’huis
held wordtverlaten.
geïntroduceerd. Er is sprake van
De plekken in Brabant vertegenwoordigen diverse
schijnbare orde maar je voelt een zekere ‘imbalevensfases.
Elke locatie
draagt een
eigen thema
Nu,
het
werd
zoo
gedecideerd
gezegd
dat
lance’ in het leven
van de held.
waarmee de bezoeker ervaart hoe Vincent was,
door nog
een deel van
zijn verhaal zelf te beleven.dag
Elke
ik
denzelfden
werkelijk
vertrok.
Vincent
wordt in Zundert
geboren op de eerste
Ik ging naar M. terug en zei, hoor eens M., te Etten kan ’t niet gaan en ik moet ergens
anders, liefst
hier gaan wonen.
De proloog
De nieuwe
6 wereld
1
Nu, M. zei, dan maar hier. En dus ik heb hier een atelier gehuurd, n.l. een kamer en al-
koof die er voor geschikt te maken zijn. goedkoop genoeg, even buiten de stad op den
Schenkweg, een minuut of 10 achter M.
Pa zei me,
ik geld noodig had wilde hij desnoods ’t mij voorschieten
7 maar dat kan
Hetals
elixer
De inwijding
nu niet meer, ik moet12
geheel & al onafhankelijk blijven van Pa. Hoe? ik weet
het nog
niet maar M. wil me wat helpen desnoods en ik hoop & vertrouw gij, en natuurlijk ik zal
werken & mij moeite geven zooveel ik kan om wat te verdienen.
8
11
Dood en
wederopstanding
10
De crisis
9
Brief van Vincent aan Theo. Den Haag, 29 december
1881— K.V. is Kee De
Vos, dolk
M is Anton Mauve
De terugkeer
Figuur 1 — De twaalf stappen van de reis van de held (Bouma, 2010)
10
3
verbinding
concept
met Europese digitale ontsluiting
De erfgoedlocaties
in West-Brabant
bieden
Op
basis van de Golden
Nuggets hebben
wij een
gelaagde
experience
aan,
die
bezoekers
met
verdiverse brainstormsessies gehouden. De doelstelschillende
kanverbindende
raken. De basis
van dezete
ling
hierbijinteresses
was om een
concepttitel
beleving
is
verbonden
met
de
fysieke
locaties,
zoals
ontwikkelen die als overkoepelend narratief voor
hetregio
ervaren
van dekan
ruzie
rond de
in de
de
gebruikt
worden.
Dekerstdagen
randvoorwaarkerk
in
Etten.
Een
verdieping
van
deze
verhaallijn
den die hieraan gesteld zijn is dat het concept:
kan zich vervolgens op een andere locatie afspelen,
inaan
een de
huis
in de stijlinitiatieven
van die tijd,
•bijvoorbeeld
recht doet
bestaande
maar
waarin
de
familieverhoudingen
verder
uitgelicht
tevens een heldere cohesie creëert tussen de
worden.
De verdieping
kan ook opindezelfde
verschillende
erfgoedlocaties
Brabantlocatie
Hiervooren
is een
digitaal
netwerk
•gezocht
een worden.
onderscheidende
tevens
complementaivan Van
Gogh-informatie
essentieel.
re beleving biedt ten opzichte van Otterlo en
Het voordeel
van een digitale verdieping is dat deze
Amsterdam
zich
kan
aanpassen
aan de wens duidelijk
van de gebruiker.
• de locaties in West-Brabant
positio723
neert binnen het totale Europese aanbod
zelf kan
bepalen
bij welke
elementen
•Een bezoeker
Van Goghkan
Europe
inspireren
bij de
inrichhij ofting
zij een
verdieping
zoekt
en
kan
eventueel
van de digitale ontsluiting
nog
andere
elementen
uit de
belevenis
terug
•thuisde
diverse
andere
Europese
locaties
kan inspizoeken.
Het
digitaal
ontsluiten
van
de
verhalen
reren bij hun ontwikkeling
rondom
Van Gogh biedt
niet alleen
de deler
mogelijk• de cultuurtoerist
als grote
gemene
aanheid spreekt
tot verdieping maar het verbindt tevens de
erfgoedlocaties
elkaar.
een
•verschillende
gelaagdheid
en verdiepingmet
biedt
voorStel
de diverbezoeker
in
Nuenen
is
geroerd
door
het
verhaal
se doelgroep segmenten binnen het cultuurover toerisme
het schilderij van de gereformeerde kerk.
Digitaal
zoekt
hij om
waar
schilderij
hangt locatie
en komt
• ruimte
biedt
opdit
elke
afzonderlijke
er zoeen
achter
dat hetverhaal
sinds 2002
spoorloos
is. Hij
‘afgerond’
te beleven
dat echter
ziet echter
ook
dat
er
vroeger
in
Breda
nog
meer
tevens uitnodigt de andere locaties te bezoeken
werken verdwenen zijn toen Vincents moeder deze
stad verliet.
Op deze manier kan een bezoek aan Nuenen leiden
tot
de verloren kisten
en dus tot
De het
titelverhaal
die wij van
als totaalbeleving
van Vincent
van
een
bezoek
aan Breda. Op
eenzelfde
manier
Gogh
in West-Brabant
hieraan
koppelen
is: zijn
zo verhalen van diverse locaties Europa-breed met
elkaar te verbinden. Het model en de uitwerking
van de twaalf stappen kan de narratieve leidraad
worden waarbij elke erfgoedlocatie een ander deel
voor haar rekening neemt. Elke locatie kan zo een
authentiek verhaal vertellen en daarmee het totale
verhaal helpen vormgeven, verbonden in the Story
of Vincent en in de digitale wereld.
Via de centrale website Van Gogh Europe kan men
op een algemene kaart van Europa op alle locaties inzoomen. Van Goghs werken en de locaties
zijn met elkaar verbonden. Vanuit de site kan een
community van Van Gogh-liefhebbers hun belevenissen delen via foto’s, getuigenissen en reviews
via diverse social media en platformen (tablet,
smartphone, PC). Door het delen van user-generated content wordt de bezoeker zelf participant en
collaborator en hij zal in staat zijn om de belevenis
aan zijn eigen wensen aan te passen.
Zo vindt het concept Becoming Vincent aansluiting bij de doelstelling van Van Gogh Europe om
de locaties met elkaar te verbinden, maar is deze
verbinding op praktisch niveau ook afhankelijk
van de plannen rondom de digitale ontsluiting van
het project Van Gogh Digital Route (Bouwknegt,
Engberg, & Bolter, 2013)
Er zijn verschillende manieren om deze digitale
ontsluiting te realiseren. De meest gebruikte manier tegenwoordig is een AR (Augmented Reality)
app waarmee extra informatie over de historische,
artistieke en andere locatie gebonden elementen uit
het centraal digitaal archief gehaald worden. Ook
kunnen tangible interactions of projecties en perforBecoming
Vincentworden.
biedt daarbij
ook
een dubbele
mances
gebruikt
In deze
laatste
voorbeelgelaagdheid.
Het
vertelt
niet
alleen
het
verhaal
den wordt de experience door een combinatie van
over de(vanuit
eerste levensfase
Vincent,en
maar
tijdens
fysieke
de huidigevan
omgeving)
digitale
de
belevenis
kunnen
de
bezoekers
zich
daarnaast
elementen meer playful en daardoor uiteindelijk
volledig
met Vincent
identificeren: zij worden als
een
engaging
experience.
het ware voor even zelf Vincent. Becoming Vincent
is daarnaast een betekenisvolle context, een
positionering van West- Brabant in het totale leven
van Vincent van Gogh die ruimte biedt voor het
onderbrengen van een grote variëteit aan initiatieven en locaties. Daarbij creëert het een betekenisvolle aanvulling op het huidige, internationaal populaire aanbod van het Van Gogh Museum en het
Kröller-Müller Museum. Tevens vormt Becoming
Vincent de opmaat naar zijn leven in Frankrijk dat
getypeerd kan worden als Being Vincent.
Becoming
Concept rationale
Becoming Vincent vertelt het verhaal van Vincent
De
digitale
ontsluiting omvat
uitvangeplande
Gogh vanuit
het perspectief
van zijnhet
kinbouwen
van
een
digitaal
archief
om
de
werken
dertijd, jeugd en afkomst. De jonge Vincent, zijn
overal
toegankelijk
maken.
Hierbij
het
roots, zijn
dromen, te
passies,
liefdes
en gaat
ervaringen.
over
800
werken
die
Vincent
geschilderd
heeft
en
(West-) Brabant is de bakermat van Vincent. Wie
die
de natuur
de buitenwereld
waszijn
dezebeeld
jongevan
Vincent?
Hoeenhebben
zijn kinderlaten
zien.
Dit
archief
zal
de
volgende
tijd en zijn jeugd hem gevormd? Waarelementen
woonde hij,
moeten
inhouden:
(i)
een
beeld
van
het
schilderij
hoe waren zijn relaties met vrienden en familie,
met
de
standaard
gegevens
(datum,
collectie,
waar ging hij naar school en wat bracht hem maat,
techniek);
(ii) de
eencruciale
korte beschrijving
vanleven?
wat er
tot enkele van
keuzes uit zijn
te
zien
is;
(iii)
waar
de
kunstenaar
stond
om
dit te
Becoming Vincent vertelt dit verhaal, sterker nog:
schilderen
(met kaart,
coördinaten
het IS een verhaal
overgps
de wording
van en
de zichtoschilder
riëntatie);
(iv)
met
beelden
of
teksten
aangeven
én de mens Vincent van Gogh. Op verschillendeof
deze
plek nog
herkenbaar
is; (v)
een
van
historische
locaties
in Brabant
leef
je voorbeeld
met de jonge
de
huidige
locatie
van
het
schilderij
door
middel
Vincent mee en ontdek je welke invloed zijn tijd in
van
bijvoorbeeld
Google
historische
WestBrabant heeft
gehadmaps,
op hem
als menskaarten,
en als
oude
foto’s
en
dergelijke
(Van
Gogh
Europe).
kunstenaar. Een universeel verhaal dat
zowel vanuit
De
databank zal volgens
hetuniverseel
Europeanamenselijk
Data
cultuurhistorisch
als vanuit
Model
(Europeana)
voor
metadata
opgebouwd
perspectief intrigeert en dat een grote diversiteit
worden
om compatibility
tussen
materialen
aan historische
feiten, locaties
enalle
thema’s
verbindt
te
bevorderen
en
hun
verschillende
exploitaties
te
tot één inspirerend geheel.
ondersteunen.
Vincent-app geeft biografie op locatie — Nuenen Foto:
Jurriaan Balke, 27 mei 2011, Eindhovens Dagblad.
24
Vincent van Gogh in Brabant
Golden Nuggets
Wat opvalt in het onderzoek is de gigantische,
universele populariteit van Van Gogh. Het is dan
ook opmerkelijk dat de iconische waarde van
Van Gogh in Brabant tot op heden onderbelicht
is gebleven. Tevens is ons de grote betrokkenheid
van de stakeholders opgevallen: vrijwel iedereen
spreekt liefdevol over “Vincent” en niet over “Van
Gogh”. Deze grote betrokkenheid van de stakeholders en van andere mensen (zoals de vrijwilligers)
rondom de diverse locaties biedt kansen voor de
toekomst.
Uit het onderzoek kwam vooral naar voren dat er
meer samenhang en verbinding nodig is tussen de
verschillende locaties initiatieven en betrokkenen.
Er liggen kansen om per (authentieke) erfgoedlocatie een deel van Vincents levensverhaal echt
te beleven. Dit zou een complementair aanbod
zijn ten opzichte van de musea in Amsterdam en
Otterlo waar de nadruk ligt op zijn werken.
In de analysefase is gezocht naar unieke elementen die input leveren tot een krachtig concept,
gebaseerd op het Imagineeringsproces dat als basis
diende voor deze rapportage. Samenvattend zijn
de volgende zogenaamde Golden Nuggets
(Ouwens, 2014) geïdentificeerd:
• de potentie van de authentieke erfgoedlocaties
in West-Brabant voor cultuurtoerisme
• de groot-menselijke en cultuur overstijgende
thema’s die in het leven van Vincent van Gogh
een rol gespeeld hebben, zoals liefde, vriendschap, ruzies, familie, eenzaamheid en religie
• het uitgesproken karakter van Van Gogh (dat
inzichtelijk is geworden via zijn brieven)
• de kansen voor het verbinden van de verschillende locaties in een totaalbeleving
• de verschillende klein-menselijke verhalen
die zich afspeelden tijdens zijn verblijf in
West-Brabant
• de diversiteit aan (cultuur)toeristen die
allemaal iets anders zoeken in een ‘Van Gogh
beleving’ maar die tevens geraakt kunnen
worden
door universele
verhalen
thema’sin
Eerste
investeringen
die gedaan
moetenenworden
•de uitwerking
de zichtbare
paralellen
tussen
het
onstuivan het concept zijn vooral gericht
mige
leven
op de eerste laagvan
vanVan
het Gogh
verhaaleneneen
hetuniversele
zichtbaar
verhaallijn
maken van Van Gogh in de regio. Voor dit laatste
•denken
de potentie
van Breda als logistiek,
facilitair
wij aan ‘schilderijlijsten’
die een dooren
cultureel
knooppunt,
en
als
schakelpunt
kijk bieden naar de fysieke locatie of het fysieke
naar
de andere
locaties
in West-Brabant
object.
Deze
lijsten zijn
een uitvergrote
versie van
economische impact
De economische impact van de uitwerking van
het concept is tweeledig: enerzijds (eenmalige)
investeringen in het concept en de omgeving en
anderzijds jaarlijkse bestedingen van bezoekers.
Investeringen
Bij investeringen in de omgeving kan gedacht
worden aan aanpassingen van wegen, straten,
gebouwen en fysieke objecten. Bij investeringen
ten behoeve van de uitwerking van het concept kan
gedacht worden aan de verbinding die tussen de
locaties gemaakt moet worden, zowel fysiek als digitaal en locatie-specifieke investeringen gericht op het
belevingsgericht vertellen van de verhalen op locatie.
525
de doorkijkjes die in Breda van alle (Brabantse)
locaties getoond worden. Voor de eerste laag zal in
Zundert een investering gedaan moeten worden
om de drie locaties (geboortehuis, tuin en kerkje) met elkaar te verbinden en op die locaties het
leven van Van Gogh in zijn kindertijd zichtbaar
te maken. In Etten is het van belang om naast de
huidige investeringen in de Kerk ook op zoek te
gaan naar een locatie voor het tweede verhaal. Ook
Breda heeft een locatie nodig om het totale verhaal
van Becoming Vincent en Being Vincent te vertellen
met daaraan gekoppeld de experience (bij Vincent’s
Legacy).
De concrete investering is op dit moment niet vast
te stellen. Deze is niet alleen afhankelijk van de
uitwerking van het concept in producten, maar
ook van de (staat van) bestaande wegen, straten,
gebouwen en fysieke objecten in de verschillende
participerende plaatsen. Ook zijn deze investeringen geheel afhankelijk van het ambitieniveau
van de regio; als men 100.000 bezoeken extra wil
realiseren is een veel grotere inspanning en een
veel groter aanbod nodig dan wanneer de regio
zich zou richten op 10.000 extra bezoeken.
Bestedingen
De jaarlijkse bestedingen van bezoekers zijn onder
te verdelen naar bestedingen als gevolg van overnachten, eten en drinken, reizen en de aanschaf
van merchandising (passend bij Vincent van Gogh
en het concept). Hierbij is gebruik gemaakt van de
gegevens van het bestedingspatroon van toeristen
met een kort verblijf (short-break) (Vrijetijdshuis
Brabant, 2012-2013) en dat van dagtoeristen
(nbtc-nipo, 2012-2013). Bij de short-break toeristen is uitgegaan van de eerder genoemde culture
vulture tourists; de cultural sightseers en de casual
tourists zijn hoofdzakelijk dagtoeristen. Uit onderzoek blijkt dat verblijfstoeristen beduidend meer
besteden dan dagtoeristen. Dat past in de stelling
dat mensen die van ver komen meer besteden en
dat mensen die langer blijven ook meer besteden.
Wij adviseren dan ook om het concept krachtig
vorm te geven met beleving op meerdere plekken
die gedurende meerdere dagen bezocht kunnen
worden zodat het verblijfstoerisme gestimuleerd
wordt. In relatie tot Van Gogh zien wij met name
potentie in de cultural sightseers die in plaats van
dagtoeristen short-break toeristen kunnen worden.
Bezoekers moeten eerder naar de regio komen,
zij moeten langer in de regio blijven of nog een
keer naar de regio terugkeren. De bezoeker moet
getriggerd worden om te blijven slapen. Er moet
(een divers en passend) aanbod zijn aan verblijfsaccommodaties.
Pollard Willows — Arles April 1889, Tate Gallery, Londen.
short break
per verblijf
dagtoerist
Bestedingen aan accommodaties pp
€
125,00
€
-
Bestedingen aan eten en drinken pp
€
88,00
€
6,54
Bestedingen aan excursies en toegang pp
€
26,00
€
2,05
Bestedingen aan vervoer binnen NL pp
€
26,00
€
2,40
Bestedingen aan winkelen en souvenirs pppdag
€
51,00
€
7,39
Overige bestedingen pppdag
€
13,00
€
0,69
€
329,00
€
19,07
Path Through A Field With Willows — Arles
Road with Pollard Willows and Man with Broom — Etten Oktober 1881, The MeFiguur
3 — Vergelijking bestedingen short-break toerist
en dagtoerist
April 1888, Privé
collectie.
tropolitan
Museum of Art, New York.
6
26
2
I/O-tabel West Brabant 2009
Cultuur toerist
Op basis van het consumentengedrag en bijbehorend bestedingsgedrag (en de aanname dat
de culture vulture tourist 11% van de bezoeken
voor zijn/haar rekening neemt), komen we tot de
volgende conclusie:
Elke 100.000 extra bezoeken heeft een economische betekenis voor de regio van jaarlijks
€ 6,5 miljoen aan directe en indirecte bestedingen in diverse sectoren. Deze bestedingen
zijn inclusief belastingen, inkoop, exploitatiekosten enzovoort en leiden tot een werkgelegenheid van minimaal 50 fte’s, die vooral
gecreëerd worden in handel en horeca voor
VMBO en MBO niveau 3 en 4.
analyse
Onderstaande in- en outputtabel (heijman, 2009)
laat zien wat deze impuls toevoegt aan de regionale
economie van West-Brabant.
Daarbij is vooral belangrijk dat de effecten van
bestedingen van bezoekers (als gevolg van het
overkoepelende concept en de samenwerkingen
van Van Gogh Brabant) voor de regionale economie zichtbaar gemaakt worden. Bestedingen in de
genoemde vier sectoren leiden tot economische
productie in de andere sectoren: het zogenaamde
multiplier-effect.
Voorafgaand aan de uitwerking van het ontwikkelingsplan, is tijdens de analyse fase onderzoek
gedaan naar een aantal onderwerpen. Allereerst
is er inzicht verkregen in de profielen van diverse
cultuurtoeristen. Tevens is er onderzoek gedaan
naar de achtergronden van Van Gogh als kunstenaar en als mens, met name waar het de periode
in West-Brabant betreft. Verder zijn er – in overleg
met de opdrachtgever - negen interviews gevoerd
met stakeholders die in relatie staan tot Van Gogh
West-Brabant. Daarnaast hebben er observaties
plaatsgevonden van het huidige Van Gogh-aanbod
op de diverse locaties in Brabant.
327
In Zundert valt op dat er een gedegen inhoudelijke
uitwerking heeft plaatsgevonden op het thema
Van Gogh als inspirator. In Etten-Leur is een klein
informatiecentrum ingericht. Thans zijn de eerste
stappen gezet om de NH-kerk (waar de vader
van Vincent dominee is geweest) in te richten als
“experience’.. Op basis van deze reeds uitgewerkte
voorzieningen ligt de uitdaging in het aanboren
van een nieuwe laag dat het huidige aanbod kan
gaan versterken.
Figuur 4 — In- en output tabel Van Gogh Brabant
Jaarlijkse bestedingen van bezoekers Van Gogh Brabant
Vincent van Gogh als mens
1
In de literatuur worden verschillende soorten
Het korte leven van
Vincent
van Gogh kenmerkt
Input
Output
toeristen geclassificeerd op basis van motieven
zich door een groot aantal verhuizingen naar
per bedrijfstak
per bedrijfstak
en het niveau van experience dat ze zoeken. Voor
diverse plaatsen in Europa. Hoewel zijn periode
het ontwikkelingsplan rondom Van Gogh zijn de
in Frankrijk het bekendst is, heeft hij toch het
drie typen
toeristen
interessant:
grootste deel van €zijn leven in Brabant
gewoond.
€
Landbouw,
bosbouw
en visserij
1 volgende
36.439
• De culture vultures: de echte liefhebbers, diegeUit analyse van de vele brieven van Vincent blijkt
€
€
Delfstoffenwinning
2
10.847
nen die naar een bepaalde plek trekken om een
een grote liefde voor het Brabantse landschap. Dit
€in Brabant
€
Industrie,museum,
energie-een
en kerk
waterleidingebedrijven
3
75.250
specifiek
of een specifieke
landschap is nog steeds
op veel plekken
erfgoedlocatie
te bezoeken. Hierbij ligt de mote bewonderen en€ vormde een belangrijk
in
€ thema14.665
Bouwnijverheid
4
tivatie in het vergaren van kennis en alles wat
zijn werk en in de talloze brieven die hij aan zijn
€
€
Handel en reparatie
5
1.365.880
aangeboden wordt uitgebreid te ervaren.
familie en vrienden geschreven heeft.
€ in deze
€
1.218.710
Horeca
6•
3.335.072
De
cultural sightseers: de mensen die de must
Veel tastbare locaties
uit
Vincents leven
see
-attracties
willen
bezoeken. Ze zoeken een
regio zijn helaas verdwenen
en locaties€die soms
€
2.925.060
Vervoer,
opslag
en communicatie
7
523.871
culturele ervaring maar hun interesse gaat
een grote invloed op zijn leven hebben gehad,
€
€
Financiële instellingen
8
21.517
minder diep dan die van de culture vultures.
zijn nu nog nauwelijks herkenbaar of worden
€
€
672.860aangeboden
Verhuur,
zakelijke(of
dienstverlening
9•
729.828
De
serendipitous
incidental of casual) tousoms niet aantrekkelijk
genoeg
voor
rists:
zij zoeken niets specifieks in termen van
toeristen.
€
Overheidsbestuur, defensie, sociale dienstverlening en sub onderw €
10
40.436
cultuur en komen minder gericht het aanbod
Het levensverhaal van Vincent kent vele pieken,
€
€
Gezondheids- en welzijnszorg
11
43.061
beleven.
dalen, liefdes, ruzies
en leermomenten
die middels
(Culture
24, 2013)
zijn brieven prachtig
€ Bij mis€ zijn geconserveerd.
Milieudienstverlening,
cultuur, dienstverlening
12
16.303
Alle drie de typen staan anders tegenover een cullukkingen en tegenslagen probeerde hij keer op
€
€
Importregel
13
tureel-toeristische ervaring. De een zal vanuit zijn
keer de draad weer op te pakken. In zijn bewogen
wandeling door de natuur langs een Van Goghleven zitten veel elementen
waar mensen
€ zich
€
5.316.230
6.213.168
locatie komen en de ander is gericht bezig om juist
mee kunnen identificeren en dat maakt Vincents
1
input
bestaat
uit:
al die
verschillende
locaties langs te gaan.
verhaal een dankbaar verhaal om te vertellen.
- bestedingen bezoekers
Zijn opvattingen, gevoelens en herinneringen zijn
- bestedingen organisatie evenement (via info begroting)
zichtbaar via de brieven aan zijn broer Theo. Delen
uit Vincents verhaal worden momenteel op diverse
locaties gebracht waarbij presentatie en uitwerkingsgraad sterk uiteen lopen.
Total COROP gebied
€
6.213.168
Totaal rest van Nederland
€
299.609
(economisch effect in mln euro’s)
1
Een derde aanbeveling betreft de branding en
marketing. Een centrale website is een eerste voorwaarde maar het vernieuwde aanbod rondom Van
Gogh Brabant zal pro-actief en op transmediale
wijze vermarkt moeten worden. Een belangrijke
rol kan hierbij zijn weggelegd voor events die - met
name tijdens het Van Gogh jaar - plaats kunnen
vinden. Co-creatieve events als het Bloemencorso
in Zundert en de Roodharigen Dag in Breda
bieden grote kansen voor een koppeling naar
Being Vincent.
verdere aanbevelingen
inleiding
Hoewel
de opdracht in
primair
gericht
de
Deze
verslaglegging
het kader
vanwas
het op
project
locaties
in West-Brabant,
wij tochvan
een idee
Van
Gogh
West-Brabant ishebben
een opdracht
gevormd
over hoe ook
de andere
Regio
West-Brabant,
Landstad
deBrabantse
Baronie enlocaties
in het narratief
concept
zouden
passen. Voor van
Den
maakt
deel uit van
de bredere
samenwerking
Bosch
zou Brabant
net als voor
Amsterdam
en Otterlo
Van
Gogh
en Van
Gogh Europe.
Deze
een verwijzing
kunnenalle
komen
bij en
de instellingen
twaalfde
initiatieven
omvatten
locaties
stapmet
(hetVincent
elixer). van
VoorGogh
Tilburg
zien wij
als thema
die
te maken
hebben
met
Learning
first skills. Dit
sluit aan
het Tekenlokaal
als
doel verbinding
te creëren
enop
gezamenlijk
Van
maar ook
bij de positionering
Tilburg op Van
het
Gogh
als artiest,
mens en icoonvan
te promoten.
gebiedBrabant
van talentontwikkeling
in de kunsten.
Hetals
Gogh
heeft als wens Vincent
van Gogh
thema image
voor Nuenen
zou onzes
Coming
of
brand
een centrale
rol te inziens
geven zodat
vanaf
age kunnen
zijn. Hier groei
wordtinVincent
volwassen.
2015
een substantiële
het aantal
toerisHij gaat
verantwoordelijkheid
dragen
ten
te realiseren
is, onder andere
voor binnen
de regiode
familie Van Gogh
en hijrichten
legt zich
toe op
op het
West-Brabant.
Daarbij
zij volledig
zich vooral
het schilderen. Tezamen
vertellen
dename
locaties
cultuurtoerisme
en daarbinnen
met
op en
de de
thema’s zo het
verhaal
van Vincents
kindertijd
tot
short-break
markt
alsmede
internationale
toeristen
zijnEuropa,
jongvolwassenheid.
uit
Japan, VS en de BRIC-landen1.
129
De tweede
creëren van
Aan
NHTVaanbeveling
is gevraagdbetreft
om eenhet
ontwikkelingsplan
draagvlak.
is van cruciaal
belang
dat de
talrijke,
op
te stellenHet
waarmee
een beeld
geschetst
wordt
toegewijde
betrokkenen
bij de Brabantse
locaties
van
de maatregelen
en investeringen
die de
regio
en initiatieven
enthousiast
gemaakt
worden
voor
moet
nemen om
de gewenste
groei te
realiseren.
het narratieve
concept.
Het
de uitdaging
een stip
Dit
rapport geeft
aan hoe
deistoeristische
beleving
aan de
horizon
schetsen
waar men zich
op kan
van
Vincent
vanteGogh
in West-Brabant
eruit
richten
voor wil gaan.
EenOok
gezazien
aanen
dewaar
handmen
van echt
een narratief
concept.
menlijke
leading
staraanzet
die ruimte
laatvoor
voormogelijeigenheid
wordt
er een
eerste
gegeven
en investeringsrichtingen
eigen initiatief zonder dat
daarbijeen
de indicatie
kracht van
ke
en wordt
het narratief
concept
dooreconomische
compromissen
verwagegeven
van de
mogelijke
impact.
tert.basis
Het is
verder
van belang
dat de
presentatie van
Op
van
dit rapport
kunnen
samenwerkende
de locaties qua
stijl en uitstraling
op elkaar
aansluit.
gemeenten
en regionale
partners een
volgende
Er moet
bijin
aankomst
op eenvan
locatie
onmiddellijke
stap
zetten
de uitwerking
concrete
investeherkenning plaatsvinden
de bezoeker
dit
ringsrichtingen.
Hiervoorbij
kunnen
de Vandat
Gogh
ook een Vincent-locatie
is, binnen
het overkoepepartners,
de samenwerkende
overheden
en het
lende concept
van Becoming
Vincent. bepalen.
onderwijs
gezamenlijk
de piketpalen
1
Brazilië, Rusland, India, China
Een vierde aanbeveling ligt in de creatie van de
spectaculaire (audiovisuele/interactieve) experience rondom Van Gogh die - gekoppeld aan de
presentatie Vincents verhaal in twaalf stappen - in
Breda plaats zou vinden. Op dit moment bestaan
er al (internationale) initiatieven/ tentoonstellingen
die hiervoor een krachtige basis zouden kunnen
Autumn landscape with four trees — Nuenen November 1885, Kröller Müller Museum, Otterlo.
bieden. Echter, gezien de positionering van Breda
als stad van beeldcultuur, de aanwezigheid van de
Kunstacademie St. Joost als ook die van de NHTV
Academy for Digital Entertainment, is de potentie
aanwezig om lokaal met overheden, onderwijsinstellingen, (beeld)kunstenaars en Van Gogh organisaties een dergelijke experience zelf te ontwikkelen. Wij pleiten voor het lokaal (mee)ontwikkelen
hiervan om zodoende ook de bewustwording en
het draagvlak van Becoming Vincent regionaal te
versterken.
30
1
2
Inleiding
Bibliografie
•
•
Analyse
•
•
•
3
colofon
inhoud
4
5
•
Licia Calvi PhD, Senior Lecturer & Researcher Interactivity
& Media Theory, Academy for Digital Entertainment, NHTV
Breda (project lead)
7
8
•
Storytelling
•
•
Uitwerking
•
•
Albert van Schendel MEd., Senior Lecturer Multifunctional
Leisure Locations, Academy for Leisure, NHTV Breda
Juriaan van Waalwijk BBA, Concept Development & Storytelling Projects, Academy for Leisure, NHTV Breda
9
17
18
19
19
20
6
Verbinding met Europese digitale ontsluiting
23
7
Economische impact
25
Moniek Hover PhD, Professor Storytelling & Experience,
Academy for Leisure, NHTV Breda
Frank Ouwens Msc., Senior Lecturer Imagineering & Event
Management, Academy for Leisure, NHTV Breda
4
4
5
5
Concept
•
Project team NHTV:
3
•
•
Dit rapport had niet tot stand kunnen komen zonder de respondenten van het onderzoek: Lex Besselink, Lisette Dankert, Ron Dirven, Frank van den
Eijnden, Petra van der Elst, Charles de Mooij, Nico
Sommen, Willem van der Vis en Francis Witmer.
De leden van de klankbordgroep en de deelnemers
van de ‘Netwerkdag LandStad de Baronie’. Ook de
gepassioneerde vrijwilligers op de diverse locaties
uit het leven van Vincent van Gogh, nu al zo veel
mogelijk maken, willen wij bedanken voor hun
aanstekelijke enthousiasme.
Aristoteles. (335 v. Chr.). Poetica.
Bouma, M. (2010). Storytelling in 12 stappen, op reis met
de held. Antwerpen: Augustus.
Cultuurtoerist
Bouwknegt, H., Engberg, M., & Bolter, J. (2013). Digital
Vincent
van Gogh
alsformens
van
Gogh Project.
Report
van Gogh Europe.
Campbell,
(1945/1990).
held met de duizend gezichVincent J.van
Gogh inDeBrabant
ten.
Amsterdam:
Olympus-Contact.
Golden
Nuggets
Culture24. (2013). Moving Targets, Engaging cultural
tourists with collections and listings content online.
Europeana Awareness Project.
Europeana. (sd). edm documentation. Opgehaald van Europeana.eu: http://pro.europeana.eu/edm-documentation
Concept
rationale
Heijman,
p. d.
( 2009). Regionale I/O tabellen van . Wageningen Universiteit & Research (WUR).
Hover, M. (2013). De Efteling als ‘Verteller’ van Sprookjes. Kaatsheuvel: Efteling.
NBTC-NIPO. (2012-2013). Continue VrijeTijds Onderzoek (CVTO).
Ouwens, F. (2014). Concept Examples, hoorcollege IP
Imagineering. Breda: NHTV Academy for Leisure.
Propp, V. (1968). Morphology og the Folktale. Austin TX:
University of Texas Press.
Breda: The Story of Vincent
Van Gogh Europe. (sd). Opgeroepen op 02 28, 2014, van
Breda: Vincent’shttp://vangogheurope.eu/about-us/
Legacy
vangogheurope.eu:
Zundert:
Vincent’s
Childhood
Vogler,
C. (2007).
The Writer’s
Journey, Mythic Structure
for
Writers.
Studio
City,
CA,
Michael
Etten: Vincent’s Adolescence Wiese Productions.
Vrijetijdshuis Brabant. (2012-2013 ). Verkenning Shortbreakmarkt.
1
Investeringen
Bestedingen
25
26
8
Verdere aanbevelingen
27
9
Colofon
29
Bibliografie
30
Opmaak en ontwerp: Studio Luidspreker
www.studioluidspreker.nl
31
32

Bekijk de veilingcatalogus

Wannneer is Vincent van Gogh zo beroemd geworden?

Lees het artikel

powerful Simplicity - Vincent Van Duysen

Deelnemerslijst Zijspannen

VINCENT MOOIJER - Nieuw

Klik hier voor arrangementenfolder VVV Zundert 2014

Damp Persbericht CD Bloedstraat

Dagcentrum Vincent