Rapport inventarisatie - Opvoeden in de westhoek

Inventarisatie aanbod
opvoedingsondersteuning
westhoek
Opvoeden doen we samen! Naar een netwerk
opvoedingsondersteuning…
10-2-2014
Isabelle Derous – Regionale Welzijnsraad Veurne-Diksmuide
Lien De Vos – Welzijnsraad Arrondissement Ieper
Met de steun van de provincie West-vlaanderen
INHOUD
1 WAAROM DIT RAPPORT? ......................................................................................................................... 3
2 METHODOLOGIE ........................................................................................................................................ 3
3 RESULTATEN............................................................................................................................................... 5
3.1 BEZOCHTE ORGANISATIES .......................................................................................................................... 5
3.2 DIFFERENTIATIE ......................................................................................................................................... 6
3.2.1 HET AANBOD VOLGENS FUNCTIE ...........................................................................................................................6
3.2.2 HET AANBOD VOLGENS DOELGROEP .....................................................................................................................7
3.2.3 HET AANBOD VOLGENS LEEFTIJDSCATEGORIE ....................................................................................................7
3.3 TOEGANKELIJKHEID .................................................................................................................................... 7
3.3.1 BEREIKBAARHEID ....................................................................................................................................................7
3.3.1.1 Openingsuren voor ouders + afspraak na kantooruren ..................................................................7
3.3.1.2 Contact via e-mail ............................................................................................................................................8
3.3.1.3 Andere contactmogelijkheden ...................................................................................................................8
3.3.1.4 Toegankelijkheid rolstoelgebruikers ......................................................................................................8
3.3.2 BETAALBAARHEID ...................................................................................................................................................8
3.3.3 BEGRIJPBAARHEID: AANBOD VOOR ANDERSTALIGEN ........................................................................................9
3.4 AANPAK ....................................................................................................................................................... 9
3.4.1 LOKAAL – MOBIEL ....................................................................................................................................................9
3.4.2 GROEP – INDIVIDUEEL.............................................................................................................................................9
3.5 REGIONALE SPREIDING ............................................................................................................................ 10
3.5.1.1 Functie............................................................................................................................................................... 10
3.5.1.1.1 Informatie en voorlichting .................................................................................................................... 10
3.5.1.1.2 Praktisch pedagogische of instrumentele steun .......................................................................... 10
3.5.1.1.3 Bevorderen van sociale samenhang en zelfhulp .......................................................................... 10
3.5.1.1.4 Emotionele steun ...................................................................................................................................... 10
3.5.1.1.5 Pedagogisch advies en licht ambulante ondersteuning ............................................................ 10
3.5.1.1.6 Intensieve, laagdrempelige hulp......................................................................................................... 10
4 SIGNALEN .................................................................................................................................................. 11
5 SLOTWOORD ............................................................................................................................................ 12
BIJLAG 1: BEZOCHTE STREEKPARTNERS ............................................................................................. 13
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
1 Waarom dit rapport?
De twee welzijnsraden uit de westhoek kregen sinds 2010 ondersteuning vanuit de provincie
West-Vlaanderen om voor de regio een gedifferentieerd en regiodekkend aanbod
opvoedingsondersteuning voor alle opvoedingsverantwoordelijken te garanderen.
In de beginjaren van het project was het thema opvoedingsondersteuning nieuw in de regio en
werd er vanuit de twee welzijnsraden vooral ingezet op concrete initiatieven om het thema
bekend te maken. Langzaam aan kregen we zicht op de partners die actief waren rond het thema
opvoedingsondersteuning.
In 2013 werd beslist om de partners die actief zijn op vlak van opvoedingsondersteuning te verenigen
in een Netwerk Opvoedingsondersteuning Westhoek met als doel:
o afstemming rond aanbod, regionale spreiding in het aanbod en nagaan of er voor alle
doelgroepen voldoende aanbod is;
o samenwerking bevorderen;
o overleg bevorderen tussen diensten en organisaties die zich richten tot
opvoedingsverantwoordelijken;
o signalering
van knelpunten of aandachtspunten omtrent de thematiek
opvoedingsondersteuning.
Met dit rapport was het de bedoeling om het aanbod opvoedingsondersteuning in de westhoek
in kaart te brengen, hoe het aanbod verspreid is in de regio westhoek en tot welke doelgroep de
diensten met een aanbod opvoedingsondersteuning zich richten. Het kan dus beschouwd
worden als een inventarisatie van het aanbod opvoedingsondersteuning in de westhoek: een
startpunt voor toekomstige initiatieven.
2 METHODOLOGIE
Opvoedingsondersteuning is een containerbegrip. Men gebruikt het om alle mogelijke vormen
van ondersteuning aan ouders of andere opvoedingsverantwoordelijken bij de opvoeding te
benoemen.
Om meer duidelijkheid te scheppen wat wel en niet onder de noemer opvoedingsondersteuning
valt, heeft het Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning (EXPOO) zeven functies van
opvoedingsondersteuning benoemd1:
1
Alle besproken onderwerpen en functies van oo zijn terug te vinden in de oriëntatienota die gebruikt werd als
leidraad bij het gesprek. Zie bijlage 2.
Pagina 3 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Informatie en voorlichting
Praktisch pedagogische of instrumentele steun
Emotionele steun
Sociale steun, sociale samenhang en zelfhulp bevorderen
Signalering, vroegtijdige onderkenning en verwijzing
Pedagogische advisering en licht ambulante ondersteuning
Meer intensieve, laagdrempelige hulp
Het is op basis van deze functies dat er een onderverdeling werd gemaakt in het aanbod voor de
westhoek.
Twee medewerkers hebben, met behulp van de Stuurgroep Opvoedingsondersteuning
Westhoek, de organisaties met één of meerdere functies van opvoedingsondersteuning in hun
basisaanbod bezocht2 in de periode mei – september 2013. Tijdens een gesprek werd nagegaan
welke functies van opvoedingsondersteuning worden aangeboden, tot welke doelgroep men
zich richt,…
Via dit rapport hopen wij u een beknopt overzicht te geven van het aanbod op vandaag in de
regio westhoek. Wij hopen dat dit een bron van inspiratie kan zijn voor de vele partners op het
terrein.
2
Een overzicht van de bezochte streekpartners kan je raadplegen in bijlage 1.
Pagina 4 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
3 RESULTATEN
3.1 BEZOCHTE ORGANISATIES
In totaal werden 73 organisaties bezocht in de periode mei – september 2013. Bepaalde
organisaties (65) werden bezocht in functie van het opnemen van een engagement binnen het
Netwerk Opvoedingsondersteuning en om dus het charter te onderschrijven. Andere
organisaties (7) werden informatief bezocht om het project en de website toe te lichten. 26
organisaties ondertekenden het charter.
Van de bezochte partners in functie van het engagement binnen het netwerk zijn er 40
organisaties die een ingevulde organisatiefiche afleverden. Op het ogenblik dat dit rapport werd
opgemaakt werden niet alle organisatiefiches tijdig ontvangen en sommige organisaties wensten
zich (nog) niet te engageren in dit project. De voornaamste reden dat men naar voor schoof was
de onduidelijkheid over het verder bestaan van het Netwerk door het wegvallen van het
trekkerschap door de Welzijnsraden.
Cijfers op zich zeggen vaak niet zoveel. Daarom hebben de welzijnsraden samen met het
Steunpunt Sociale Planning van de provincie West-Vlaanderen de keuze gemaakt om de
gegevens te visualiseren via de bijlage KAARTMATERIAAL bij dit rapport.
Wij zijn er van overtuigd dat er een blijvende investering zal nodig zijn in de toekomst om
nog andere organisaties op te nemen in de databank van organisaties die in hun
basisaanbod minstens één functie van opvoedingsondersteuning vervullen en dus zo de
inventarisatie up to date te houden.
Pagina 5 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
3.2 DIFFERENTIATIE
3.2.1 HET AANBOD VOLGENS FUNCTIE
Bovenstaande grafiek toont dat ongeveer 75% van de organisaties informatie en voorlichting
geven. De helft van de organisaties die een organisatiefiche bezorgden voorziet een aanbod
pedagogisch advies.
6 organisaties deelden mee dat zij ook meer intensieve en laagdrempelige hulp kunnen
aanbieden.
27 van de 40 organisaties bieden praktisch pedagogische of instrumentele steun aan3. Het
zijn voornamelijk diensten kinderopvang en spelotheken die deze functie aanduidden.
Een beperkt aantal organisaties bevordert sociale samenhang en zelfhulp. Dit aanbod situeert
zich voornamelijk in meer stedelijke kernen en niet zozeer in de dorpen.
Slechts 24 van de 40 organisaties vermeldden dat zij signaleren, vroegtijdig problemen
erkennen en verwijzen. Wij veronderstellen dat alle organisaties dit wel doen maar dat het
ofwel onbewust gebeurt of dat zij het niet expliciet hebben aangeduid.
Wat emotionele steun betreft zijn wij van mening dat dit niet kan beschouwd worden als een
functie op zich. Dit hangt altijd samen met een andere functie. Het is dan ook moeilijk om
hierover een vaststelling neer te pennen.
3
= het ter beschikking stellen van 1 of meerdere diensten (bv. babysit, kinderopvang,
vrijetijdsbesteding,…) of verzorging- of spelmateriaal (bv. speelgoed ontlenen; ontlenen van weegschalen,
borstvoedingspompen,…)
Pagina 6 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
3.2.2 HET AANBOD VOLGENS DOELGROEP
Aan de organisaties werd bevraagd welke ouders er bij hen terecht kunnen. Alle organisaties
geven aan dat alle ouders welkom zijn, zonder hierin echt een onderscheid te maken. Maar bij
bepaalde vragen is er specialisatie vereist en zal men doorverwijzen naar organisaties die zich
tot een meer specifieke doelgroep richten (bv. ouders van kinderen met een beperking,
kwetsbare ouders,…)
3.2.3 HET AANBOD VOLGENS LEEFTIJDSCATEGORIE
Zie bijlage KAARTMATERIAAL kaarten 9 tot 14
Totaal
Baby
1-3 jaar
3-6 jaar
6 -12 jaar
12-18 jaar 18-25 jaar
22
24
37
36
21
15
In de westhoek is er een aanbod voor opvoedingsverantwoordelijken met kinderen van alle
leeftijden. Wel zijn er meer organisaties die zich richten tot de ouders met kinderen van 3 tot 12
jaar en zien we dat het aantal organisaties die een aanbod heeft naar
opvoedingsverantwoordelijken met jongvolwassenen (18-25) beperkter is.
3.3 TOEGANKELIJKHEID
3.3.1 BEREIKBAARHEID
3.3.1.1 Openingsuren voor ouders + afspraak na kantooruren
Avond - na kantooruren
Kantooruren - 9u tot 17u
Niet ingevuld
Totaal
Aantal
3
35
2
40
Tabel 1
Mogelijk
Niet mogelijk
Niet ingevuld
Totaal
Na kantooruren
28
8
4
40
Uit tabel 1 kunnen we afleiden dat de meeste organisaties toegankelijk zijn tijdens de
kantooruren en bij 28 organisaties is het wel mogelijk om na de kantooruren een afspraak te
krijgen (zie tabel 2).
Pagina 7 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
3.3.1.2 Contact via e-mail
Mogelijk
Niet mogelijk
Niet ingevuld
Totaal
Contact via mail
35
1
4
40
De meeste organisaties geven aan dat er ook met hen contact kan genomen worden via e-mail.
Voor sommige ouders is dit vaak wel een laagdrempeligere oplossing dan telefonisch contact.
3.3.1.3 Andere contactmogelijkheden
Chat
Facebook
Andere
Geen van deze
mogelijkheden
Niet ingevuld
Totaal
Contactmogelijkheden
2
4
1
16
17
40
Het gebruik en toegankelijkheid van organisaties via sociale media is nog niet echt ingeburgerd
in de sociale sector. Toch bieden 2 organisaties de mogelijkheid aan
opvoedingsverantwoordelijken om te chatten.
3.3.1.4 Toegankelijkheid rolstoelgebruikers
Rolstoelgebruikers
32
4
4
40
Toegankelijk
Niet toegankelijk
Niet ingevuld
Totaal
Bijna alle organisaties zijn toegankelijk voor rolstoelgebruikers.
3.3.2 BETAALBAARHEID
Ja
Neen
Niet ingevuld
Totaal
Aantal gratis
34
4
2
40
Pagina 8 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
Bij de meeste organisaties is opvoedingsondersteuning ingebed in hun basisdienstverlening en
is het aanbod dus gratis.
Opmerking: vooral de buitenschoolse kinderopvang gaf aan geen gratis opvang te hebben. Dit
was echter niet de vraag. De vraag was of het aanbod opvoedingsondersteuning gratis is. Deze
vraag werd dus niet door alle organisaties correct begrepen.
3.3.3 BEGRIJPBAARHEID: AANBOD VOOR ANDERSTALIGEN
Aanbod
anderstaligen
17
16
7
40
Ja
Neen
Niet ingevuld
Totaal
Wat het aanbod naar anderstalige ouders betreft is er toch wel een beperking. Bij 16
organisaties kunnen anderstalige opvoedingsverantwoordelijken niet terecht. Iets minder dan
de helft van de organisaties heeft wel een aanbod voor anderstaligen.
3.4 AANPAK
Zie bijlage KAARTMATERIAAL kaarten 15 en 16
3.4.1 LOKAAL – MOBIEL
Een dienstverlening kan lokaal aangeboden worden. Dit betekent dat de doelgroep zich moet
verplaatsen naar een dienst of organisatie. Mobiel betekent dat er dienstverlening aan huis
mogelijk is.
11 op 40 organisaties deelden mee dat mobiele hulpverlening mogelijk is. In theorie betekent dit
dat er in iedere gemeente van de westhoek hulpverlening aan huis kan gegeven worden. In de
praktijk geven de organisaties echter aan dat dit niet haalbaar is en dat men vooral
opvoedingsverantwoordelijken stimuleert om naar de dienst/organisatie zelf te komen. In
uitzonderlijke, goed gemotiveerde gevallen kan dienstverlening aan huis.
3.4.2 GROEP – INDIVIDUEEL
Er werd gevraagd aan de organisaties of opvoedingsverantwoordelijken met een vraag via
individuele contacten geholpen worden of als er ook groepssessies voorzien zijn.
Individueel
Groep
Beide
Geen info
38
12
11
3
Pagina 9 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
Het aanbod is vooral individueel maar 12 organisaties geven ook aan dat zij in groepsverband
een aanbod organiseren.
3.5 REGIONALE SPREIDING
Voor de regionale spreiding hebben we ons gebaseerd op de vestigingsplaats van de
respectievelijke organisaties.
3.5.1.1 Functie
Zie bijlage KAARTMATERIAAL kaarten 1 tot en met 8
3.5.1.1.1 Informatie en voorlichting
In 72% van de gemeenten kan men terecht voor informatie en voorlichting. In 5 gemeenten
(Alveringem, Vleteren, Langemark-Poelkapelle, Heuvelland en Mesen) is dat niet mogelijk.
3.5.1.1.2 Praktisch pedagogische of instrumentele steun
In 72% van de gemeenten kan men praktische pedagogische of instrumentele steun krijgen. In 5
gemeenten (Alveringem, Vleteren, Langemark-Poelkapelle, Heuvelland en Mesen) is dat niet
mogelijk.
Bijna de helft van de organisaties die praktische pedagogische steun bieden is buitenschoolse
kinderopvang.
3.5.1.1.3 Bevorderen van sociale samenhang en zelfhulp
In de helft van de gemeenten wordt ingezet op het bevorderen van sociale samenhang en
zelfhulp.
3.5.1.1.4 Emotionele steun
Emotionele steun hangt samen met de andere functies, met uitzondering van de
welzijnsschakels. Zij bieden in hoofdzaak emotionele steun.
Het moet ons dan ook niet verbazen dat de gemeenten waar geen andere functies van
opvoedingsondersteuning bestaan ook geen emotionele steun aanbieden.
3.5.1.1.5 Pedagogisch advies en licht ambulante ondersteuning
In 9 van de 18 gemeenten is er lokaal geen aanbod voor pedagogische adviesgesprekken.
3.5.1.1.6 Intensieve, laagdrempelige hulp
In 5 gemeenten wordt er intensieve en laagdrempelige hulp aangeboden.
Pagina 10 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
4 SIGNALEN
Bovenstaande cijfers geven kwantitatief een overzicht van het aanbod opvoedingsondersteuning
in de westhoek. Uit de cijfers blijkt dat er voor opvoedingsverantwoordelijken van elke
leeftijdsgroep in de meeste gemeenten van de westhoek een aanbod is (lokaal of mobiel).
Maar de cijfers op zich zijn niet voldoende. Tijdens de rondgang werden heel wat signalen
doorgegeven vanuit de bezochte partners. Graag willen wij ook deze zaken aangeven omdat dit
belangrijk kan zijn voor de toekomst van opvoedingsondersteuning in de westhoek.
-
Het basisaanbod opvoedingsondersteuning is aanwezig in de westhoek maar de diensten waar
naar moet doorverwezen worden bij zeer specifieke opvoedingsproblemen, bevinden zich niet
in de regio. Dan moet men de opvoedingsverantwoordelijken vaak naar Brugge, Oostende of
Kortrijk verwijzen en dit vormt voor velen een drempel.
-
Een aantal organisaties meldden via de organisatiefiche dat mobiele dienstverlening
betreffende opvoedkundige thema’s mogelijk is. In theorie zou dit betekenen dat er in
iedere gemeente van de westhoek opvoedingsondersteuning aan huis kan gegeven worden.
Maar in de praktijk geven de organisaties aan dat dit niet haalbaar is en dat men vooral
opvoedingsverantwoordelijken stimuleert om naar de dienst/organisatie zelf te komen.
-
Omwille van het landelijke karakter van de westhoek zijn de diensten of organisaties niet
altijd vlot bereikbaar met het openbaar vervoer. Enkele gemeenten gaven aan dat het
ontbreken van een duidelijk contactpunt voor opvoedingsvragen in hun eigen gemeente een
knelpunt is. Een duidelijk “opvoedingspunt” per gemeente van waaruit men eventueel kan
doorverwijzen is wenselijk.
-
Organisaties waarvan opvoedingsondersteuning maar een onderdeel van de werking vormt
geven aan dat zij vaak gecontacteerd worden voor andere problemen (financiële
moeilijkheden,…) maar uit de gesprekken met cliënten ondervinden dat er ook vele
opvoedingsvragen zijn.
Pagina 11 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
5 SLOTWOORD
Wij willen alle organisaties en diensten bedanken voor de goede ontvangst en de tijd die
vrijgemaakt werd om te luisteren naar ons verhaal. Vanaf 2014 kunnen de regionale
welzijnsraden van de westhoek zich niet langer engageren om het project
opvoedingsondersteuning te trekken.
De stuurgroep opvoedingsondersteuning belooft om een beperkt aantal acties verder te zetten:
• de website up to date houden,
• de nieuwsflash versturen,
• het forum opvoedingsondersteuning blijvend organiseren
• en instaan voor de bekendmaking en opvolging van de week van de opvoeding.
Tot slot kwamen er tijdens de bezoeken heel wat vragen over de Huizen van het Kind. Het
decreet Preventieve Gezinsondersteuning treedt op 1 april 2014 in werking. De thematiek
opvoedingsondersteuning wordt hierdoor onderdeel van een groter geheel.
Het is nu de taak van de diensten en organisaties om creatief samen te werken om het aanbod
Preventieve Gezinsondersteuning lokaal aan te bieden of uit te breiden in de gemeentes.
Pagina 12 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
BIJLAG 1: BEZOCHTE STREEKPARTNERS
Ondertekenden charter
Bond Moyson West-Vlaanderen - Dienst Maatschappelijk Werk
Bond Moyson West-Vlaanderen - Reddie Teddy
Buitenschoolse kinderopvang + dienst voor onthaalouders Prutske Diksmuide
x
Buitenschoolse kinderopvang De Jutter, Gemeente De Panne
Buitenschoolse kinderopvang De Panger, Nieuwpoort
x
CAW De Papaver
CAW De Papaver - De Katrol
CGG Largo Veurne, Diksmuide, Ieper
Christelijke Mutualiteit Zuid-West-Vlaanderen - Dienst Maatschappelijk Werk
CKG Kapoentje Oostende
CKG Sint-Clara steunpunt Diksmuide
x
CLB GO Mandel en Leie (Menen - contactpunt Wervik)
CLB GO Westhoek
x
Dienst buitenschoolse kinderopvang ‘De Speelplekke’ - Oostduinkerke
Dienst voor onthaalouders – Koksijde
Dienst voor onthaalouders ’t Kangoeroetje - De Panne
x
Dienst voor onthaalouders, Veurne
Expertisecentrum De Wieg - Thuiskraamzorg Familiezorg West-Vlaanderen
Familiehulp, zorgregio Oostende
x
Familiehulp, zorgregio Ieper
x
Familiezorg, regio Diksmuide
Gemeente Alveringem
Gemeente Kortemark
Gemeente Langemark-Poelkapelle
Gemeente Vleteren
Gemeente Zonnebeke
x
Gezinsbond gewest Diksmuide
Gezinsbond gewest Poperinge
Gezinsbond gewest Veurne
Gezinsbond West-Vlaanderen
Initiatief buitenschoolse kinderopvang De Buidel, Koekelare
x
Initiatief buitenschoolse kinderopvang Houtekind, Houthulst
KAV Kinderopvang, Westhoek
Kind en Gezin Regiohuis Ieper
x
Kind en Gezin Regiohuis Diksmuide
x
Landelijke kinderopvang, Lo-Reninge
Liberale Mutualiteit West-Vlaanderen - Dienst Maatschappelijk Werk
LOKO Gemeente Zonnebeke
LOKO Stad Ieper
LOKO Stad Wervik
Pagina 13 van 14
Inventarisatie aanbod opvoedingsondersteuning westhoek
Love in action Wervik
OCMW Alveringem
OCMW De Panne
x
OCMW Houthulst
x
OCMW Koekelare
OCMW Langemark-Poelkapelle
OCMW Lo-Reninge
x
OCMW, Sociaal Huis Poperinge
x
OCMW Veurne
OCMW Vleteren
x
OCMW Wervik
OCMW Zonnebeke
OCMW, Sociaal Huis Diksmuide
OONIE (Opvoedingsondersteuning Nieuwpoort)
x
Sociaal Huis Koksijde
x
Speelotheek ‘De Speelkriebel’ – Oostduinkerke
Speel-o-theek ‘Speelkracht 10’, Nieuwpoort
Speelotheek Pimpaljoentje, Veurne
Spelotheek ‘De Speelplaneet’ - De Panne
Stad Poperinge
x
Stad Veurne
Vereniging Ons Tehuis - Ouders Steunen in Opvoeden
x
Villa Ou-ki (CKG St.Clara)
Volle Maan - Kraamzorg Familiehulp West-Vlaanderen
Vormingplus Oostende-Westhoek
x
Vrij CLB Ieper
x
Vrij CLB Leieland (Menen + Wervik)
Vrij CLB Poperinge
x
Vrij CLB Veurne-Diksmuide-Westkust
x
Vrij Orthopedagogisch Centrum De Rozenkrans
x
Welzijnsschakel ’t Schoederkloptje, Zarren (Kortemark)
Welzijnsschakel ’t Vlot, Diksmuide
Werkgroep Vorming en Aktie vzw (– spelotheek De Stokpop)
x
Pagina 14 van 14