Onconventionele olie- en gasbronnen : de hoop

CLARA WAELKENS
KU Leuven – MSc Geology
24
Onconventionele olie- en gasbronnen : de hoop voor de toekomst ?
E
en wereld zonder fossiele brandstoffen, volledig
afhankelijk van hernieuwbare energie, zal nog even
op zich laten wachten. Hernieuwbare energie heeft
in de voorbije jaren een grote opmars ondervonden,
maar ook de globale vraag naar energie is sterk gestegen,
waardoor het gebruik van fossiele brandstoffen ondertussen niet gereduceerd is. Integendeel, figuur 1 illustreert hoe de vraag naar fossiele brandstoffen zelfs gestegen is. Gezien de controverse rond kernenergie, recent nog gestimuleerd door de crisis in Fukushima, lijkt
het onwaarschijnlijk dat kernenergie in de nabije toekomst een antwoord zal bieden op de groeiende vraag
naar energie. Traditionele fossiele brandstoffen zullen
dus nog niet onmiddellijk uit onze leefwereld verdwijnen.
Figuur 1: Het aandeel van de verschillende energiebronnen in de totale primaire energieproductie in 1993 en
2011. De totale productie bedroeg 9 908 miljoen ton olieequivalent in 1993 en 14 092 in 2011.
Bron: World Energy Resources, 2013 Survey.
‘Peak oil’ en onconventionele bronnen
genwoordig: niet alleen bleek de toevoer van olie bijzonder gevoelig voor politieke spanningen, bovendien waren
de olievoorraden ook eindig en zou de piekproductie niet
meer veraf zijn1. Als de heisa rond ‘peak oil’ en de naderende uitputting van de olievoorraden tegenwoordig wat
op de achtergrond is verdwenen, is dit vooral te danken
aan onconventionele olie- en gasbronnen.
Wanneer olie- of gasreserves worden gekwantificeerd,
worden niet alle potentiële olie- en gasvelden meegerekend, maar enkel deze waarvan het in het huidig economisch klimaat en met de huidige technologie mogelijk en
rendabel is ze te ontginnen2. Zo stegen de oliereserves
van Canada tussen 1993 en 2011 van 758 naar 23 598
miljoen ton doordat het rendabel werd olie te produceren uit teerzanden. Venezuela zag in dezelfde periode
een stijging in reserves van 9 842 naar 40 450 miljoen ton
toen het mogelijk werd de zeer zware aardolie die er in
overmaat aanwezig is, te raffineren en verkopen3. Figuur
2 illustreert hoe dit wereldwijde percentuele verdeling
van bewezen reserves veranderde. Zolang genoeg gemakkelijke oliereservoirs voorhanden zijn, waar slechts
een put geboord moet worden en de olie vanzelf in de
tanks stroomt, is het economisch niet interessant moeilijkere reservoirs aan te snijden. Deze eenvoudige reservoirs, ‘conventionele oliebronnen’, raken echter stilaan
uitgeput. De vraag naar olie blijft ondertussen stijgen,
wat de prijs van ruwe olie omhoog jaagt. Deze prijsstijging zorgt ervoor dat het nu rendabel wordt moeilijkere,
kostintensievere, ‘onconventionele’ bronnen van aardolie
te ontginnen, waardoor deze ook als voorraden geclassificeerd kunnen worden. Hierdoor blijven de totale reserves aan fossiele brandstoffen jaarlijks stijgen.
Het concept van onconventionele reservoirs bestaat niet
enkel voor olie, maar ook voor gas. Het steeds vaker besproken schaliegas past ook in deze reeks. Het bestaan
van schaliegas is reeds lang bekend, maar tot nu toe was
1
M. King Hubbert, “Survey of World Energy Resources”.
BP, ”BP Statistical Review of World Energy June 2013”.
3
World Energy Council, “World Energy Resources, 2013 Survey”.
2
Een aantal decennia geleden, rond de jaren ’70, heerste
heel wat meer paniek rond energievoorziening dan te-
1
het niet interessant deze arbeids- en kostintensieve gasbron te beschouwen. De slinkende reserves en de stijgende vraag naar gas hebben echter onderzoek naar deze
gasbron en de ontwikkeling van nieuwe technieken om ze
te ontginnen, mogelijk gemaakt. Voorlopig is schaliegas
de enige onconventionele gasbron die serieus op tafel
ligt, maar in de toekomst zou ook steenkoolgas, gas dat
uit steenkoollagen wordt gewonnen, aan belang kunnen
winnen. Tot nu toe is dit echter nog te kostenintensief
om rendabel te zijn4. Ook methaanhydraten, een gasrijke
ijsachtige substantie die vooral in de diepe oceaan wordt
teruggevonden, zou in de verdere toekomst belangrijk
kunnen worden als energiebron, maar het onderzoek
hiernaar staat nog in kinderschoenen5.
Geopolitieke rol
Het belang van onconventionele olie- en gasbronnen ligt
niet alleen in hun rol als alternatief voor de slinkende
conventionele voorraden. Onconventionele bronnen zijn
wereldwijd anders verspreid dan hun conventionele
equivalent en kunnen daardoor ook politiek een belangrijke rol spelen. De ontginning van teerzanden heeft van
Canada een belangrijke speler gemaakt in de oliewereld
en hetzelfde kan gezegd worden van Venezuela en zijn
zware olie. Schaliegas heeft dan weer het potentieel om
de Verenigde Staten te veranderen van een van de grootste invoerders van gas naar een belangrijke uitvoerder
ervan6. Ook in de Europese Unie zouden onconventionele
bronnen een belangrijke rol kunnen spelen in het reduceren van de afhankelijkheid op import en bij het verzekeren van de energiebevoorrading. Het belang van een
energiebron die onafhankelijk is van import, wordt in de
huidige crisis in Ukraïne nogmaals geïllustreerd. Ukraïne
heeft echter potentiële schaliegasvoorraden: de ontwikkeling en exploitatie hiervan zou de toekomstige diplomatieke relaties sterk kunnen veranderen7.
Impact op het leefmilieu en toekomst
Figuur 2: Wereldwijde verdeling van oliereserves, uitgedrukt in aantal miljard vaten. Het aandeel van de Canadese teerzanden is minder duidelijk dan verwacht, omdat
in deze afbeelding enkel de teerzanden die reeds ontgonnen worden, als reserve zijn gerekend. Het aandeel van de
Venezolaanse zware olie is wel duidelijk: het aandeel van
Zuid en Centraal Amerika steeg van 2002 naar 2012 van
7,6 naar 19,7 %.
Bron: BP Statistical Review of World Energy June 2013.
4
5
Halliburton: “Coalbed methane”.
USGS : “Gas Hydrates Project“.
Het plaatje is echter niet perfect. Onconventionele olieen gasbronnen mogen dan wel de reddende engel zijn op
vlak van gegarandeerde voorraden voor de toekomst en
geopolitiek evenwicht, op vlak van impact op het leefmilieu zijn ze vaak een nachtmerrie. Waar conventionele
olie- en gasvelden steeds subtieler en onopvallender zijn
– het voorbeeld van Wytch Farm, een Brits olieveld gelegen middenin een beschermd natuurgebied illustreert dit
mooi – houden de exploitatie van onconventionele bronnen vaak een veel groter risico in voor het leefmilieu. De
ontginning van teerzanden laat enorme sporen in het
landschap achter8, terwijl de discussie rond schaliegas
vooral ontstaan is door de noodzaak chemicaliën in te
pompen en de brongesteenten te breken, het controversiële ‘fracking’9.
De uitdaging naar de toekomst toe zal daarom vooral
liggen in het milieuvriendelijker maken van ontginningstechnieken. We leven in een dichtbevolkte wereld met
een reeds grote en nog steeds verder groeiende honger
naar energie. Gezien de vindingrijkheid van de mensheid,
zullen er altijd nieuwe technieken gevonden worden om
deze honger te stillen. Het ethische aspect mag echter
6
U.S. Energy Information Administration, “Annual Energy Outlook 2013”.
7
Christopher Helman: “What Ukraine Needs Is An AmericanStyle Shale Gas Revolution”.
8
The Royal Society of Canada Expert Panel, “Environmental
and Health Impacts of Canada’s Oil Sands Industry”.
9
Chris Mooney, “The Truth about Fracking”.
2
niet uit het oog verloren worden. Om te verzekeren dat
ook de komende generaties kunnen genieten van al wat
de Aarde te bieden heeft aan grondstoffen en energiebronnen, zal het belangrijk zijn voorzichtig op te treden.
Wanneer de ontginning van onconventionele olie- en
gasbronnen milieuvriendelijk kan verlopen, kunnen deze
echter een doorslaggevende rol spelen in het energiebeleid van de toekomst.
SOURCES

Survey of World Energy Resources, M. King Hubbert, 1975. Gepubliceerd in “Energy Sources for the future. Proceedings of a conference held July 7 – 25, 1975, in Oak Ridge, Tennessee. Beschikbaar op
<http://www.osti.gov/scitech/biblio/7351669>.

BP Statistical Review of World Energy June 2013, BP, 2013. Beschikbaar op <http://www.bp.com/statisticalreview>.

World Energy Resources, 2013 Survey, World Energy Council, 2013. Beschikbaar op
<http://www.worldenergy.org/publications/2013/world-energy-resources-2013-survey/>.

Coalbed Methane, Halliburton, 2014. Beschikbaar op <http://www.halliburton.com/enUS/ps/solutions/unconventional-resources/coalbed-methane/default.page?node-id=hgjyd47u>.

Gas Hydrates Project, USGS, 2014. Beschikbaar op <http://woodshole.er.usgs.gov/project-pages/hydrates/>.

Annual Energy Outlook 2013, U.S. Energy Information Administration, 2013. Beschikbaar op
<http://www.eia.gov/forecasts/archive/aeo13/index.cfm>.

What Ukraine Needs Is An American-Style Shale Gas Revolution, Christopher Helman, 2014. Gepubliceerd op Forbes. Beschikbaar op <http://www.forbes.com/sites/christopherhelman/2014/03/03/what-ukraine-needs-is-anamerican-style-shale-gas-revolution/>.

Environmental and Health Impacts of Canada’s Oil Sands Industry, The Royal Society of Canada Expert Panel, 2010.
Beschikbaar op <http://rsc-src.ca/en/expert-panels/rsc-reports/environmental-and-health-impacts-canadas-oilsands-industry>.

The Truth about Fracking, Chris Mooney, 2011. Gepubliceerd in “Scientific American”, volume 205, nummer 5,
pagina 80-85. Beschikbaar op
<http://www.nature.com/scientificamerican/journal/v305/n5/full/scientificamerican1111-80.html>.
3

Download Report