K
wetsbaarheid
is kracht
Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en
ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies
Tekst: Cora van Rossum
Foto’s: Marcel Sjoers
Loopbaanparadox
Loods Holland 10
3024 WC Rotterdam
06 12371372
[email protected]
www.loopbaanparadox.nl
Juni 2014
Tekst: Cora van Rossum
Foto’s: Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl)
Tekstredactie: Marleen Schoonderwoerd
(www.redactiedynamiek.nl)
Opmaak en drukwerk: Rob Wesselink
I
nhoud
Voorwoord
4
Samenvatting
6
1.
Inleiding
9
1.1
Paradoxen onder ogen zien
1.2
Luisteren als basisattitude
1.3
Loopbaanparadox-L
1.4
Loopbaanparadox-J
1.5
Coaches
1.6
Leeswijzer
2.
Het fundament onder Loopbaanparadox
2.1
Missie
2.2
Visie Loopbaanparadox-L
2.3
Visie Loopbaanparadox-J
3.
Basisattitude luisteren
3.1
Een verhaal
3.2
Drie luisterniveaus
3.3
Luisteren als coach binnen Loopbaanparadox
4.
Kernwaarden
17
5.
Kerncompetenties
19
6.
De kracht van Loopbaanparadox
21
6.1
Specialist op het gebied van (dis)functioneren
6.2
Specialist op het gebied van geestelijk en spiritueel beleven
6.3
Specialist op het gebied van waardegestuurd leven
6.4
Specialist op het gebied van presentie
6.5
Specialist op het gebied van modificeren, mediëren en coachen
7.
Loopbaanparadox Jeugd
7.1
Inleiding
7.2
Achtergrond en doelstelling Loopbaanparadox-J
7.3
Kerncompetentie: specialist op het gebied van modificeren, mediëren en coachen
7.4
De werkwijze van HorizonTaal
12
15
45
Nawoord
56
Dankwoord
58
Literatuur
60
3
V
oorwoord
Gelijkwaardigheid als geschenk
Daar waar het leven het meest ingrijpt,
In deze opvang woonden veertig mannen.
wordt vaak het meest duidelijk wat werke-
Bijna allemaal waren ze regelmatig in meer-
lijk van waarde is. Deze ervaring deed ik
dere of minder mate aangeschoten of straal
enkele malen op in mijn persoonlijke leven,
bezopen, inclusief het leuke of minder leuke
maar juist ook in mijn loopbaan als ergo-
gedrag dat hierbij hoorde. Dat betekende
therapeut, geestelijk begeleider en loopbaan-
ook dat als het echt uit de hand liep, we
coach. Deze ervaring staat dan ook aan de
harde maatregelen namen.
basis van Loopbaanparadox.
Wanneer er geweld of drugs in het spel was,
zetten we mensen blijvend op straat.
Voor u ligt het visiedocument van Loopbaanparadox, Kwetsbaarheid is kracht! Hierin
Bert was blijvend geschorst, zowel wegens
beschrijf ik de unieke missie, visie en kern-
drugsgebruik als wegens geweld. Hij mocht
waarden van mijn coachingspraktijk, en
dan ook niet meer in het pand komen.
maak ik ook duidelijk hoe dit concreet
Een paar dagen na het incident met Bert zit
wordt uitgewerkt.
ik met mijn collega in het kantoor en zien
Wat werkelijk van waarde is, heeft alles te
we op de camera Bert binnen komen. Mijn
maken met kwetsbaarheid. Ik wil dit graag
collega loopt direct naar de ingang om Bert
illustreren met een verhaal uit de tijd dat ik
tegen te houden. Omdat de dreiging van ge-
werkte in de wereld van dakloze alcoholisten.
weld in de lucht hangt, loop ik met haar
Ik noem dit verhaal altijd: het verhaal van
mee. Dat is de veiligheidscode onder colle-
Bert.
ga’s.
Ik was groepsleider in een sociaal pension
Mijn collega, nog niet zo ervaren, zet vol en
voor chronisch alcoholverslaafde dakloze
autoritair in: ‘Je weet dat je hier niet meer
mannen. Van oorsprong woonde hier de
mag komen, Bert, dus ik verzoek je nu te
‘oudere dakloze alcoholist’. Wanneer je
vertrekken.’ Bert heeft zichtbaar drugs ge-
jaren op straat leeft en veel zuipt, ben je op
bruikt en dan heeft hij maar weinig nodig
je 40e afgeleefd. Je lichaam en geest zijn op.
om te ontploffen. De reactie van mijn col-
De visie van deze opvang was: deze mannen
lega is een kolfje naar zijn hand. Ik zie hem
een ‘oudedagopvang’ (40+ dus) bieden. Het
bijna lichamelijk opzwellen en zijn taalge-
alternatief was deze mensen op straat dood
bruik laat niets te wensen over. Het conflict
laten gaan.
loopt hoog op en het scheelt niet veel of het
kost mijn collega bijna letterlijk haar hoofd.
4
Ik kende Bert goed en had altijd een goede
zin kwetsbaar op. En tegelijk confronteerde
relatie met hem. Omdat ik uit ervaring weet
ik hem: ‘Je nam zelf de verantwoordelijkheid
dat deze houding van mijn collega de situatie
voor je eerdere gedrag, waardoor je hier nu
geen goed doet, besluit ik in te grijpen. Ik
niet meer kunt wonen.’ Maar ik opende ook
stap tussen mijn collega en Bert in en zeg,
een deur: ‘Ik hoop oprecht dat het jou goed
terwijl ik hem glimlachend en ook wat on-
gaat en vind het leuk je zo nu en dan te ont-
schuldig aankijk: ‘Nou zeg, Bert, zo hebben jij
moeten.’
en ik nog nooit met elkaar gepraat. Wat gebeurt er nou? Hoe komt het dat je zo boos
Hoewel dit voorbeeld van Bert misschien wat
doet? Ik vind het erg leuk om je te zien!’
uitvergroot is, geeft deze gebeurtenis wel een
fundamentele waarde weer: met een houding
Ik zie dat Bert zich letterlijk kleiner maakt en
van kwetsbaarheid, respect, aandacht, gelijk-
dat zijn toon en uitdrukking verzachten. Hij
waardigheid en humor is veel mogelijk.
wordt weer mens.
Mensen groeien ervan. En hier staat Loopbaanparadox voor, dat mensen door gerichte aan-
We spreken vervolgens even rustig met elkaar,
dacht en respect groeien en tot bloei komen.
waarbij ik hem aanspreek op het gedrag dat
Kwetsbaarheid is kracht!
hij eerder heeft vertoond, waardoor hij niet
In dit document laat ik zien hoe dergelijke
meer in het pension mag komen. Dit begrijpt
groeiprocessen bij coachingstrajecten binnen
hij. Bert verlaat het pand met een glimlach.
Loopbaanparadox-L en binnen het project
HorizonTaal van Loopbaanparadox-J theoretisch en praktisch tot stand komen.
Wat voorkwam nu precies dat het conflict
gigantisch escaleerde? Waaruit bestond mijn
houding? Terugkijkend denk ik dat het hierop
Cora van Rossum,
neerkwam. Met mijn woorden en houding zei
Senior Register Loopbaanadviseur
ik tegen Bert: ‘Jij bent voor mij van waarde en
(Niveau C CMI) en Coach
gelijkwaardig. En zo gaan we ook met elkaar
Eigenaar Loopbaanparadox
om.’ En dat meende ik. Ik stelde me in zekere
Juni 2014
5
S
amenvatting
2. Specialist op het gebied van psychisch
Loopbaan- en studiekeuzeadvies
(dis)functioneren
Loopbaanparadox bestaat uit twee onderdelen: Loopbaanparadox-L en Loopbaanpara-
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
dox-J. Loopbaanparadox-L staat voor
vanuit hun hart naar en hebben echte aan-
Loopbaanparadox Loopbaanadvies en richt
dacht voor het psychisch functioneren van
zich op loopbaanadvies, coaching, outplace-
de klant en het evenwicht tussen zijn psy-
ment, en re-integratie bij ziekte. Loopbaan-
chische belasting en belastbaarheid.
paradox-J staat voor Loopbaanparadox Jeugd
3. Specialist op het gebied van
en richt zich op studiekeuzeadvies. Jongeren
(dis)functioneren van de persoonlijkheid
in het voortgezet onderwijs worden, aan de
hand van diverse en creatieve opdrachten,
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
begeleid bij hun studie- en beroepskeuze.
met hun hart naar en hebben echte aandacht voor het geheel van de persoonlijk-
Basisattitude: luisteren
heid van de klant en hoe hij het best tot zijn
Binnen Loopbaanparadox vormt de basis-
recht komt als persoon, in zijn taak en om-
attitude ‘luisteren met ons hart’ het funda-
geving.
ment onder alle kerncompetenties. Alleen
4. Specialist op het gebied van geestelijk en
dit leidt volgens Loopbaanparadox tot zicht-
spiritueel beleven
baar resultaat in coaching.
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
Kerncompetenties Loopbaanparadox
met hun hart naar en hebben echte aan-
Loopbaanadvies
dacht voor de geestelijke en spirituele bele-
In onderstaande zeven kerncompetenties en
ving van de klant in zijn huidige situatie. De
de synergie tussen deze competenties ligt
coaches helpen de klant om dit te vertalen
de kracht van Loopbaanparadox en is Loop-
naar zingeving en vitaliteit in loopbaanvra-
baanparadox onderscheidend.
gen.
1. Specialist op het gebied van lichamelijk
5. Specialist op het gebied van waarde-
(dis)functioneren
gestuurd leven
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
vanuit hun hart naar en hebben echte aan-
met hun hart naar en hebben echte aan-
dacht voor het fysieke functioneren van de
dacht voor de waarden en drijfveren van
klant en het evenwicht tussen zijn fysieke
mensen. Wanneer waarden uitgangspunt
belasting en belastbaarheid.
worden in het leven, kan een mens creatief
6
gaan leven. Het leven wordt niet maakbaar,
Vanuit de kerncompetentie modificeren, me-
wel doelgericht.
diëren en coachen traint Loopbaanparadox
docenten in het voortgezet onderwijs in de
6. Specialist op het gebied van presentie
onderstaande mediatievaardigheden:
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
met hun hart, met echte aandacht, als coaches
1.
Intentionaliteit en wederkerigheid
uit één stuk. Hierbij erkennen de coaches de
Als leraar en leerling samen nieuwe dingen
klant zoals hij is, en de relatie zoals die tussen
ontdekken en leren, versterkt dat de leer-
coach en klant wordt opgebouwd. De werke-
curve.
lijkheid zoals de klant die beleeft, staat
2.
centraal.
De leercurve wordt tevens versterkt wan-
Zingeving
neer de leerling informatie mag verwerken
7. Specialist op het gebied van modificeren,
op de manier die hem het meest aan-
mediëren en coachen
spreekt en die hij als betekenisvol ervaart.
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
3.
met hun hart en met echte aandacht naar
Wanneer activiteiten opgezet worden vol-
(on)bewuste leervragen, en geloven in de ont-
gens bovenstaande principes, vergroot dit
wikkeling van ieder mens. Hierbij is de rol
de zelfwaardering en het gevoel van com-
van de coaches om te mediëren. Vanuit de re-
petentie bij de leerling. Dit schept ruimte
latie en door aan te sluiten bij de bestaande
voor een groeiend besef van identiteit bij
mogelijkheden van de klant/leerling, wordt
de leerling. Ook als dit botst met het nor-
het leerpotentieel optimaal aangesproken,
men- en waardenpatroon van de docent,
waardoor er een sterkere leercurve tot stand
krijgt de leerling hiervoor in de samenwer-
komt.
king alle ruimte.
4.
Competentie
Transcendentie
Kerncompetentie Loopbaanparadox Jeugd
Leerlingen worden geholpen om de activi-
De laatste kerncompetentie is vooral van be-
teiten te vertalen naar meer abstracte wet-
lang binnen het studiekeuzeadviestraject van
matigheden en denkbeeldige toekomstige
Loopbaanparadox-J. Toch wordt deze kern-
situaties.
competentie ook in de coachingstrajecten binnen Loopbaanparadox-L gebruikt. Zoals ook
de eerste zes kerncompetenties toegepast
worden binnen Loopbaanparadox-J.
7
1.
I
nleiding
1.1 Paradoxen onder ogen zien
Dat gebeurt vanuit een basisattitude, en die
is in mijn visie belangrijker dan een strak
Loopbaanparadox kreeg haar naam niet
gevolgde methodiek, al doet methodiek –
zomaar. Ons leven zit vol met schijnbare
zoals ook uit dit document blijkt – er wel
tegenstrijdigheden. En dit geldt evengoed
degelijk toe.
voor onze loopbaan. Deze onder ogen te
zien, juist ook in loopbaanvraagstukken,
In het vak van de psychotherapie wordt in
helpt ons om ons leven als meerdimensio-
dit verband ook gesproken over a-specifieke
naal te zien en niet als rechtlijnig. Dat
factoren van de therapie. Iedere vorm van
schept veel ruimte voor creativiteit en
begeleiding kent a-specifieke factoren.
energie.
Daarmee wordt bedoeld dat de persoonlijke
eigenschappen van de begeleider beslissen-
Om maar een voorbeeld van mijzelf te noe-
der zijn voor de begeleidingsresultaten dan
men: ik werk graag alleen, maar tegelijk
de technieken of methodieken die hij ge-
ook in een team. Hele dagen in teamver-
bruikt. Er valt dan bijvoorbeeld te denken
band werken past niet bij me, maar hele-
aan empathie, respect, warmte en congru-
maal op mezelf aangewezen zijn ook niet.
entie.
Door dit onder ogen te zien, kon ik hierin
keuzes maken. Het resultaat is de prachtige
Voor Loopbaanparadox geldt in het bijzon-
paradox van solistische teamspeler. Ik werk
der dat onze attitude het verschil maakt. En
als ondernemer, solistisch, maar maak tege-
die attitude bestaat uit: luisteren. In hoofd-
lijk deel uit van een prachtig team en net-
stuk 3 wordt dit nader uitgewerkt.
werk, als teamplayer. Door de tegenstrijdig1.3 Loopbaanparadox-L
heden in mijzelf onder ogen te zien, is er
synergie ontstaan tussen eigenschappen
van mijzelf die ik aanvankelijk niet zo
Loopbaanparadox bestaat sinds 2008 en
makkelijk bij elkaar had gebracht.
richt zich met het onderdeel Loopbaanadvies (Loopbaanparadox-L) op loopbaan-
1.2 Luisteren als basisattitude
adviestrajecten aan volwassenen. Er zijn
verschillende soorten trajecten: loopbaan-
Loopbaanparadox helpt mensen om de te-
begeleiding, coaching, outplacement, en re-
genstrijdigheden in hun leven en loopbaan
integratie bij ziekte, al naargelang de vraag
onder ogen te zien, waardoor er ruimte ont-
of uitgangssituatie die centraal staat.
staat voor nieuwe mogelijkheden.
9
Een loopbaanbegeleidingstraject bestaat uit
1.4 Loopbaanparadox-J
gesprekken en opdrachten die thuis worden
gedaan. Hierdoor wordt de loopbaan tot nu
Sinds 2013 is Loopbaanparadox uitgebreid
toe, maar ook de levensloop, onder de loep
met Loopbaanparadox Jeugd (Loopbaan-
genomen. Vervolgens worden dromen, kwali-
paradox-J). Loopbaanparadox-J begeleidt
teiten, waarden en wensen verder uitgewerkt.
jongeren binnen het voortgezet onderwijs bij
Van hieruit worden nieuwe loopbaan- keuzes
het maken van een studiekeuze. Dit gebeurt
gemaakt.
aan de hand van de didactische methodiek
HorizonTaal – Studiekeuze als ontdekking in
In een coachingstraject gaat het om concrete
het voortgezet onderwijs.
leervragen van de klant, die uitgewerkt worden in concrete leerdoelen en een leerplan.
De methodiek HorizonTaal biedt jongeren de
Tijdens de sessies wordt op dit plan en op de
mogelijkheid om binnen tien verschillende
gemaakte leerstappen gereflecteerd.
kennisdomeinen of loopbaanvelden te experimenteren met beroepsgerelateerde opdrach-
In een outplacementtraject hebben werkge-
ten. Dit geeft hun veel kennis en ervaring, die
ver en werknemer besloten dat zij niet samen
nodig zijn als voorbereiding op de keuzes die
verdergaan. Het eerste deel van een outpla-
later in het voortgezet onderwijs gemaakt
cementtraject wordt altijd ingevuld met een
moeten worden richting studie en beroep.
loopbaanbegeleidingstraject, zoals hierboven
beschreven. Verder wordt intensief onder-
Loopbaanparadox-J richt zich specifiek op
steund in het vertalen van de loopbaanwen-
jongeren in het voortgezet onderwijs, maar
sen naar de arbeidsmarkt. Daarnaast
ook op hun docenten. Loopbaanparadox-J wil
begeleidt Loopbaanparadox bij netwerken,
docenten via trainingen bekwaam maken in
solliciteren en arbeidsmarktbenadering.
het bieden van HorizonTaal en wil scholen
meer kennis, vaardigheden en netwerk geven
Bij een re-integratietraject is er ziekte in het
voor het uitvoeren van een intensiever Loop-
geding. De oorzaken en arbeidsgevolgen van
baan Oriëntatie- en Begeleiding (LOB)-beleid.
de gezondheidssituatie worden samen onderzocht. Hieruit volgen doelen voor arbeid. Dit
1.5 Coaches
kan zijn in de huidige baan of in een nieuw te
zoeken werkkring. In het eerste geval bege-
De coaches die werkzaam zijn voor Loopbaan-
leidt Loopbaanparadox bij het hervatten van
paradox hebben een verschillende achter-
werk bij de oude werkgever, het zogeheten
grond qua opleiding en werkervaring. De
re-integratie 1e spoortraject. In het tweede
coaches die werken voor Loopbaanparadox-L
geval begeleidt Loopbaanparadox naar een
hebben allemaal de opleiding bij VistaNova
andere werkkring, het zogeheten 2e spoortra-
gevolgd in de methodiek Hoogendijk. Ook zijn
ject.
zij allemaal St!R geregistreerde coaches.
Verder zijn alle coaches lid van Noloc, de be-
Alle trajecten kunnen zowel particulier als
roepsvereniging van loopbaanprofessionals,
door de werkgever worden ingekocht bij
waarmee zij erkend zijn als (loopbaan- en
Loopbaanparadox.
mobiliteits)coach.
10
De trajecten die de coaches binnen Loop-
van iedere coach binnen Loopbaanparadox.
baanparadox uitvoeren, vinden plaats onder
Voorafgaand aan kernwaarden en kerncom-
supervisie van ondergetekende, Cora van
petenties staat de basisattitude van Loop-
Rossum, waardoor de coaches een specifiek
baanparadox. Luisteren als basisattitude
opleidingstraject krijgen dat vereist is in het
krijgt daarom – voor kernwaarden en kern-
kader van de deskundigheid die Loopbaan-
competenties – aandacht in hoofdstuk 3.
paradox wil bieden.
Van de zeven verschillende kerncompetenDe coaches binnen Loopbaanparadox-J heb-
ties die in hoofdstuk 5 beschreven zijn,
ben allemaal expertise op het gebied van
schetst hoofdstuk 6 de theoretische achter-
didactiek, gesprekstechniek en groepsdyna-
gronden en de manier waarop deze compe-
mische processen binnen het middelbaar
tenties in de praktijk van Loopbaanparadox-L
onderwijs. Ook zij staan onder supervisie
worden vormgegeven. Hoofdstuk 7 gaat tot
van ondergetekende, zodat een eenduidig
slot uitgebreid in op Loopbaanparadox-J en
methodisch kader wordt gegarandeerd.
de methodiek HorizonTaal.
1.6 Leeswijzer
Twee opmerkingen bij het lezen van deze
visie. De zeven kerncompetenties van Loop-
Dit document beschrijft de visie van Loop-
baanparadox komen uit zeer verschillende
baanparadox en is als volgt opgebouwd.
vakgebieden. Ik ben er grotendeels in
Hoofdstuk 2 beschrijft het fundament onder
geslaagd om tot een eenduidig begrippen-
Loopbaanparadox, de missie en visie. De
kader en taalgebruik te komen, maar hier
missie en visie worden vertaald in kern-
en daar zullen woorden en begrippen uit
waarden, beschreven in hoofdstuk 4, die
verschillende vakgebieden en taalvelden te
kunnen worden gezien als de drijfveren van
herkennen zijn. Verder merk ik op dat
de organisatie. Uit de kernwaarden vloeien
overal waar ‘hij’ staat, ook ‘zij’ gelezen kan
in hoofdstuk 5 de kerncompetenties voort
worden.
11
2.
H
et fundament onder
Loopbaanparadox
2.1 Missie
2.2 Visie Loopbaanparadox-L
De missie van Loopbaanparadox wordt als
Loopbaanparadox Loopbaanadvies werkt
volgt verwoord: ‘Kwetsbaarheid is kracht!
vanuit de onderstaande visie:
Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studie-
1. Loopbaanparadox biedt een gespeciali-
keuzeadvies.’
seerd en deskundig loopbaan- of
coachingstraject vanuit een biografische
Voor Loopbaanparadox staat de mens – jong
insteek, gericht op zingeving en vitaliteit.
of volwassen – voorop. Omdat ieder mens
2. In een coachings- en loopbaantraject bij
anders is, verloopt geen enkel traject op
Loopbaanparadox staat het nemen van
dezelfde manier. Ieder mens vraagt en ont-
eigen verantwoordelijkheid centraal.
vangt ‘maatwerk’. Juist dat maatwerk zorgt
Wanneer mensen zelf de regie over hun
voor processen die mensen transformeren,
leven nemen, vanuit hun diepste waar-
blijvend veranderen. Dat maakt het werk
den, gaan ze creërend en proactief leven.
van Loopbaanparadox duurzaam.
Loopbaanparadox levert hieraan een
directe bijdrage door in een traject aan-
Inspiratie geeft het leven energie en bewe-
dacht te schenken aan de persoonlijke
ging. Het is als het ware de zuurstof voor de
geschiedenis, visie, waarden en verlan-
ziel. Mensen blijven erdoor in beweging,
gens.
leven bezield. Daarom vindt Loopbaanpara-
3. Een loopbaantraject bij Loopbaanparadox
dox het van belang om te zorgen voor die
is tegelijk ook altijd een leertraject,
‘zuurstof’. Door zelf bezield te zijn en geïn-
meestal aan de hand van concrete
spireerd te raken, kan Loopbaanparadox dit
(leer)doelen. Het ontwikkelen van per-
mensen bieden.
soonlijke vaardigheden is een voorwaarde voor het zetten van de juiste
Mensen mogen vuile handen maken. Een
stappen in een loopbaan.
traject kan confronterend zijn, zowel voor
4. Loopbaanparadox schenkt veel aandacht
de klant als de coach. Maar de bedoeling is
aan reflectie op persoonlijke visie en
dat er wordt gewerkt, gesleuteld, geschaafd
waarden. Dit leidt tot het verleggen van
en dat er een kunstwerk groeit. Ambachte-
grenzen en het aangaan van nieuwe uit-
lijk werken is dat.
dagingen.
5. Ieder mens heeft grenzen, zowel fysiek
als qua persoonlijkheid. Als mensen hun
12
grenzen leren kennen, zijn ze in staat om
2.3 Visie Loopbaanparadox-J
goede keuzes te maken. De deskundigheid
van Loopbaanparadox op het gebied van
Loopbaanparadox Jeugd werkt vanuit de
lichamelijke en psychische mogelijkheden
volgende visie:
en grenzen, is een meerwaarde in élk
coachings- en loopbaantraject.
1. Iedere jongere is een uniek mens, met
unieke mogelijkheden.
6. Loopbaanparadox heeft ruime expertise als
het gaat om de begeleiding van mensen
2. Iedere docent is een uniek mens, met
met lichamelijke beperkingen. Daarnaast
unieke mogelijkheden en een grote des-
heeft Loopbaanparadox ook grote kennis
kundigheid.
en kwaliteiten op het gebied van persoon-
3. Jongeren hebben zelf alles in hun mars om
lijkheid, persoonlijkheidsstijlen en ernstige
inzicht te krijgen in de volgende vragen:
persoonlijkheidsstoornissen. Loopbaan-
- Wat vind ik leuk?
paradox kan vanuit deze expertise een
- Wat vind ik niet leuk?
zeer specialistische begeleiding bieden.
- Waar ben ik goed in?
- Waar ben ik niet zo goed in?
7. De levensvisie en -overtuigingen van mensen staan niet los van het dagelijks leven,
Door op jonge leeftijd aandacht te schen-
maar zijn vaak leidend en beïnvloeden de
ken aan deze vragen creëer je verantwoor-
manier waarop zij werken. Loopbaan-
delijke burgers, die ook in hun latere
paradox (h)erkent de levensvisie en/of
loopbaan extra tools hebben om verant-
geloofsovertuiging in elk traject.
woordelijkheid te nemen voor hun keuzes
in een flexibiliseerde arbeidsmarkt.
8. Loopbaanparadox werkt binnen het Loopbaanparadox Netwerk direct samen met
4. Jongeren zijn met de juiste begeleiding in
twaalf aanvullende deskundigen, waaronder
staat tot het maken van goede keuzes voor
een bedrijfsarts, een arbeidsrechtadvo-
de toekomst. Dit houdt jongeren op school
caat, arbeidsdeskundige en psycholoog.
en/of verlaagt de kosten van verkeerde
Het bundelen van verschillende expertises
keuzes. Ook kan dit de doorstroom naar de
en deskundigheden leidt tot een hogere
arbeidsmarkt positief beïnvloeden.
kwaliteit van het coachingstraject die de
5. Leren vindt plaats, juist ook buiten de com-
klant en opdrachtgever ten goede komt.
fortzone. Loopbaanparadox-J daagt jonge-
Ook biedt Loopbaanparadox hiermee
ren daarom uit om uit hun comfortzone te
twaalf extra disciplines ten behoeve van
komen, binnen de veilige omgeving van de
haar opdrachtgevers. Zie ook
leersituatie.
http://www.loopbaanparadox.nl/netwerk.
6. Hoe jong mensen ook zijn, hun levensvisie
en -overtuigingen hebben invloed op de
9. Loopbaanparadox werkt in een straal van
100 kilometer rond Rotterdam. Op deze
beroeps- en loopbaankeuzes die zij maken.
manier wordt de klant zo dicht mogelijk bij
Daarom besteedt Loopbaanparadox-J juist
huis geholpen. Hierin werkt Loopbaan-
ook aandacht aan die levensvisie en -over-
paradox samen met Het Coachhuis. Zie ook
tuigingen.
http://www.hetcoachhuis.nl.
7. Taal is een belangrijk instrument, juist ook
In de toekomst wordt ernaar gestreefd om
op de arbeidsmarkt. Het taalniveau van
landelijk te werken.
leerlingen is vaak te laag. De methodiek
HorizonTaal sluit hierop aan door veel aandacht te schenken aan taal in combinatie
13
met opdrachten die jongeren spelender-
het aanleren van een grondhouding van-
wijs laat kennismaken met zichzelf, en
uit de sociaal-cognitieve psychologie, het
daarmee ook het ontdekken van studie-
aanleren van een coachende grondhou-
en beroepsmogelijkheden.
ding, het ondersteunen bij het proces van
8. Docenten zijn van essentieel belang in
implementatie binnen de school. Loop-
het leven van leerlingen. Via de methode
baanparadox-J biedt docenten naast de
HorizonTaal leren docenten om leerlingen
training drie jaar aanvullende begelei-
te begeleiden in hun studie- en beroeps-
ding.
keuze. De training omvat onderwerpen
9. Loopbaanparadox-J werkt landelijk.
als: het leren omgaan met de methodiek,
14
3.
B
asisattitude: luisteren
3.1 Een verhaal
3.2 Drie luisterniveaus
Koning Salomo staat aan het begin van zijn
Met een stethoscoop hoort een arts nuances
koningschap als hij rond de twintig jaar is.
en details die hij met zijn gewone oor niet
Nog maar jong dus. Vlak voor een belang-
hoort. Dit is een goede metafoor voor het
rijk feest droomt hij. In die droom vraagt
luisteren van de coaches binnen Loopbaan-
God hem: ‘Vraag wat je wilt, ik zal het je
paradox. De coaches van Loopbaanparadox
geven.’ Salomo vraagt daarop niet om rijk-
luisteren op verschillende niveaus, maar
dom of een lang leven, maar om een op-
zijn deskundig en gespecialiseerd om te
merkzame geest en het vermogen om te
luisteren op niveau 3. En op dat niveau hoor
luisteren. En dat gebeurt. Salomo komt bij
je méér.
iedereen bekend te staan om zijn grote wijsheid, tot op de dag van vandaag.
1. Niveau 1: innerlijk luisteren
Het eerste niveau van luisteren is gericht
Dit verhaal hoorde ik als kind al en heeft al-
op onszelf. We luisteren naar onze inner-
tijd iets in mij geraakt. Een verlangen dat ik
lijke stemmen, concentreren ons op wat
mocht leren luisteren. Echt luisteren met
die voor ons betekenen, en brengen die
mijn hart. Opmerkzaam te zijn. Een prakti-
in verband met wat we horen. Het gaat
sche invulling van dit verlangen probeer ik
over mijn gedachten, mijn oordeel, mijn
vorm te geven in mijn bedrijf Loopbaan-
gevoelens en mijn conclusies over mijzelf.
paradox.
2. Niveau 2: gericht luisteren
Op het tweede niveau concentreert het
Wij kunnen mensen pas goed helpen en die-
luisteren zich op de ander. Dit zie je aan
nen als wij naar hen luisteren met ons hart.
de houding van de luisteraar, maar ook
Maar om goed te kunnen luisteren is het
van de spreker. Er is een kans dat beiden
van belang dat wij als coaches gelijkwaar-
voorovergebogen zitten en elkaar door-
dig zijn aan de ander, aan de mens die wij
dringend aankijken. Er is grote aandacht.
begeleiden, die even feilbaar en krachtig is
3. Niveau 3: universeel luisteren
als wijzelf. Onze houding is daarmee een
Het derde niveau van luisteren omvat
basisvoorwaarde voor onze basisattitude
alle zintuigen: wat we zien, horen, ruiken
‘luisteren met ons hart’. Alleen zo leidt een
en voelen – zowel de tastbare als de emo-
traject tot zichtbaar resultaat. Hieronder
tionele sensatie – is met elkaar verbon-
wordt dit verder uitgewerkt.
den. Als coaches op dit niveau luisteren,
hebben ze beter toegang tot hun intuïtie.
15
Dat wat ze intuïtief horen, stemmen ze al-
binnen Loopbaanparadox klanten in wie zij
tijd af met de gesprekspartner.
zijn, volgens hun eigen gebruiksaanwijzing en
persoonlijkheid.
3.3 Luisteren als coach binnen
Luisteren naar een volwassene
Loopbaanparadox
Klanten zijn volwassenen. Dat betekent dat
Luisteren als coach omvat verschillende
iedere klant verantwoordelijk is voor zijn
aspecten. Hier volgen er enkele die binnen
eigen leven, taken en verantwoordelijkheden.
Loopbaanparadox belangrijk zijn voor een
Hij mag leven uit eigen waarden, persoonlijk-
coach:
heid en creatie. Dit mag je van hem verwachten. Dit daagt hem uit. Al lerend en creërend
Luisteren naar de mens
als kwetsbaar mens. De coach binnen Loop-
Echt gezien worden is voor ieder mens be-
baanparadox houdt de klant vanuit een luis-
langrijk. Dit gaat over de waardering voor
terhouding verantwoordelijk voor het eigen
wat we doen. Dat gaat evengoed over de zorg
gedrag, en schept daarmee een positieve ont-
voor elkaar bij mooie en minder mooie levens-
wikkelomgeving.
omstandigheden. Dat gaat over het geheel
van wie wij zijn. Luisteren is de grondhouding
Luisteren naar de deskundige
om een mens te zien.
De klant is een deskundige, binnen zijn eigen
vak en leven. Dat is hij ook binnen het traject.
Luisteren naar de persoonlijkheid
Dat is een belangrijk uitgangspunt in het tra-
Het is van belang dat mensen verantwoorde-
ject en een goede reden om als coach goed
lijkheid nemen voor hun eigen persoonlijk-
naar de klant te luisteren.
heid. Door goed te luisteren leiden coaches
16
4.
K
ernwaarden
Om de missie en visie van Loopbaanparadox
Het bieden van structuur kan betekenen
gestalte te geven vanuit de basisattitude
dat de coaches duidelijke afspraken
van het luisteren, werken de coaches bin-
maken over de opdrachten die gedaan
nen Loopbaanparadox vanuit de volgende
worden. Of dat er gezamenlijk leerdoelen
vier kernwaarden:
worden geformuleerd, zodat de klant
weet waarmee hij in het traject bezig is.
1. Gelijkwaardigheid
Het kan ook gaan om eerlijke afspraken
De coaches binnen Loopbaanparadox
over gedrag van de coach of klant, wan-
werken op basis van gelijkwaardigheid
neer de klant hier behoefte aan heeft. Of
met hun klanten, opdrachtgevers en
aan duidelijke doelen per sessie.
overige contacten.
3. Kwaliteit
De coaches gaan wij van de eigen verant-
Alle coaches van Loopbaanparadox leve-
woordelijkheid van de klant. Hoewel de
ren kwaliteit binnen de dienstverlening
coach deskundige is, bestaat er geen ver-
die zij bieden, en zijn taak- en inhouds-
schil tussen klant, opdrachtgever en
verantwoordelijk voor wat zij doen.
coach en zijn zij allen gelijkwaardig. Er
bestaat geen hiërarchie.
De coaches dragen verantwoordelijkheid
voor de relatie met klant, opdrachtgever
De coaches accepteren het unieke proces
en netwerkpartner, omdat de relatie het
dat de klant of leerling doorloopt; er is
dragende fundament is onder kwaliteit.
daarbij diep respect voor elkaar, waarbij
Coaches houden zich aan de afspraken in
de klant als de deskundige geldt van zijn
de offerte met klant en opdrachtgever.
eigen situatie. Er worden duidelijke af-
Wanneer er een vraag is, per e-mail of
spraken over geheimhoudig gemaakt.
telefoon, wordt direct gereageerd; de
communicatie naar buiten is verzorgd.
2. Ruimte geven in veiligheid
De coaches stemmen af wat de ander
Binnen Loopbaanparadox bieden coaches
verwacht, zodat ze maatwerk kunnen
de klant duidelijkheid en structuur en
leveren.
tegelijk alle ruimte, zodat de klant veilig
kan leren en exploreren.
17
4. Inspiratie en stilte
Hun eigen innerlijke rust, waarvoor zij
De coaches van Loopbaanparadox bieden
heel concreet zorgdragen, is voorwaarde
hun klanten hun eigen inspiratie en inner-
om de klant (weer) te begeleiden naar
lijke stilte, zodat de klant zijn eigen inspi-
eigen innerlijke rust. Iedere coach heeft
ratie kan (terug)vinden en door zijn keuzes
hiervoor zijn eigen manier. Ook voor onze
(opnieuw) innerlijke rust vindt.
klanten geldt dat ieder zijn eigen unieke
manier heeft om innerlijke rust te krijgen
Binnen Loopbaanparadox kiezen de coa-
of te behouden. De coaches gaan hier,
ches ervoor om zelf geïnspireerd te blijven
samen met de klant, naar op zoek.
en zorg te dragen voor innerlijke rust.
18
5.
K
erncompetenties
4. Specialist op het gebied van geestelijk en
Uit de kernwaarden van Loopbaanparadox
vloeien kerncompetenties voort; de kern-
spiritueel beleven
competenties samen vormen de eigenheid
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
en het specialisme van Loopbaanparadox.
ren met hun hart naar en hebben echte
In de onderstaande zeven kerncompetenties
aandacht voor de geestelijke en spiritu-
en de synergie daartussen ligt de kracht van
ele beleving van de klant in zijn huidige
Loopbaanparadox en is Loopbaanparadox
situatie. De coaches helpen de klant om
onderscheidend:
dit te vertalen naar zingeving en vitaliteit
in loopbaanvragen.
1. Specialist op het gebied van lichamelijk
(dis)functioneren
5. Specialist op het gebied van waarde-
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
gestuurd leven
ren vanuit hun hart naar en hebben echte
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
aandacht voor het fysieke functioneren
ren met hun hart naar en hebben echte
van de klant en het evenwicht tussen zijn
aandacht voor de waarden en drijfveren
fysieke belasting en belastbaarheid.
van mensen. Wanneer waarden uitgangspunt worden in het leven, kan een mens
2. Specialist op het gebied van psychisch
creatief gaan leven. Het leven wordt niet
(dis)functioneren
maakbaar, wel doelgericht.
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
6. Specialist op het gebied van presentie
ren vanuit hun hart naar en hebben echte
aandacht voor het psychisch functioneren
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
van de klant en het evenwicht tussen zijn
ren met hun hart, met echte aandacht,
psychische belasting en belastbaarheid.
als coaches uit één stuk. Hierbij erkennen de coaches de klant zoals hij is, en
3. Specialist op het gebied van (dis)functio-
de relatie zoals die tussen coach en klant
neren van de persoonlijkheid
wordt opgebouwd. De werkelijkheid zoals
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
de klant die beleeft, staat centraal.
ren met hun hart naar en hebben echte
7. Specialist op het gebied van modificeren,
aandacht voor het geheel van de persoonlijkheid van de klant en hoe hij het
mediёren en coachen
best tot zijn recht komt als persoon, in
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
zijn taak en omgeving.
ren met hun hart en met echte aandacht
naar (on)bewuste leervragen, en geloven
19
in de ontwikkeling van ieder mens. Hierbij is de rol van de coaches om te mediëren. Vanuit de relatie en door aan te
sluiten bij de bestaande mogelijkheden
van de klant/leerling, wordt het leerpotentieel optimaal aangesproken, waardoor er een sterkere leercurve tot stand
komt.
20
6.
D
e kracht van Loopbaanparadox
De kracht van Loopbaanparadox – zowel
heid, paragraaf 2 de competentie van de
Loopbaanadvies als Jeugd – is dat zij ver-
geestelijke en spirituele beleving, paragraaf
schillende deskundigheden en disciplines
3 de competentie van waardegestuurd
samenbrengt. Dit wordt zichtbaar in de
leven, paragraaf 4 de competentie van pre-
zeven kerncompetenties en de synergie
sentie en paragraaf 5 de competentie van
daartussen.
modificeren, mediëren en coachen. De laatste competentie komt ook uitgebreid aan
In het vorige hoofdstuk zijn de zeven kern-
bod in hoofdstuk 7 over Loopbaanparadox
competenties van Loopbaanparadox be-
Jeugd.
knopt beschreven. In dit hoofdstuk worden
per paragraaf één of meerdere kerncompe-
Elke paragraaf sluit af met een voorbeeld
tenties verder uitgewerkt. Paragraaf 1 be-
uit de praktijk, het verhaal van Aad.
schrijft de competentie op het gebied van
lichamelijk en psychisch (dis)functioneren
en het (dis)functioneren van de persoonlijk-
21
6.1
S
pecialist op het gebied van
(dis)functioneren
6.1.1 Inleiding
Deze paragraaf beschrijft enkele werkmo-
Bij het zoeken naar evenwicht in lichamelijk
dellen, ontleend aan het vakgebied van de
en psychisch functioneren en het zoeken
ergotherapie, die binnen Loopbaanparadox
naar een evenwichtige persoonlijkheid,
worden gebruikt om inzicht te krijgen in het
speelt de kennis binnen het vak van de er-
functioneren van een klant en om te komen
gotherapie een grote rol. Het betreft hierbij
tot een gezond evenwicht.
de onderstaande competenties:
6.1.2 Werkmodellen
1. Specialist op het gebied van lichamelijk
De beroepsdefinitie van ergotherapie luidt
(dis)functioneren
als volgt: ‘Ergotherapie is gericht op het
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
mogelijk maken van het handelen, zodat
ren vanuit hun hart naar en hebben echte
participatie – het deelnemen van mensen
aandacht voor het fysieke functioneren
aan het dagelijks en maatschappelijk leven –
van de klant en het evenwicht tussen zijn
gerealiseerd wordt ten behoeve van gezond-
fysieke belasting en belastbaarheid.
heid en welzijn. Dit wordt bereikt door de
mogelijkheden van personen, organisaties
2. Specialist op het gebied van psychisch
of populaties in het handelen te benutten en
(dis)functioneren
te vergroten, dan wel door de omgeving aan
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
te passen en/of te gebruiken’ (Hartingsveldt
ren vanuit hun hart naar en hebben echte
et al., 2010, p. 15). Deze beroepsdefinitie
aandacht voor het psychisch functione-
past bij Loopbaanparadox. Ook Loopbaan-
ren van de klant en het evenwicht tussen
paradox is gericht op de participatie van
zijn psychische belasting en belastbaar-
werknemers aan het arbeidzame leven bin-
heid.
nen de hun gegeven mogelijkheden.
3, Specialist op het gebied van (dis)functio-
Loopbaanparadox gaat bij de diagnose en
neren van de persoonlijkheid
behandeling uit van drie werkmodellen: het
Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-
PEO-model, het ICF-model en het schema
ren met hun hart naar en hebben echte
arbeidsgerelateerde factoren. Hieronder be-
aandacht voor het geheel van de per-
schrijf ik de diverse modellen en hoe deze
soonlijkheid van de klant en hoe hij het
binnen Loopbaanparadox worden toegepast.
best tot zijn recht komt als persoon, in
zijn taak en omgeving.
22
PEO-model
Voor een goede ergotherapeutische
diagnose is het van belang om de volgende
zaken te achterhalen:
Functie &
anatomische
eigenschappen
1. Persoon
- Wat zijn de mogelijkheden en de
Ziekte /
aandoening
Gezondheid,
gezondheids
toestand
Activiteiten
Participatie
grenzen van de persoon?
- Welke verandermogelijkheden heeft de
Externe factoren
Persoonlijke factoren
persoon in zich?
2. Taak
Figuur 2. Schema ontleend aan de ICF
- Goede analyse van de taak.
(RIVM, 2002; overgenomen uit Hulst 2002,
- Welke verandermogelijkheden zijn er in
p. 22).
de taak?
3. Omgeving
Uit dit schema blijkt dat er functionele en/of
- Hoe ziet de omgeving, hoe zien de
anatomische verstoringen zijn als gevolg
omstandigheden eruit?
van een ziekte of aandoening. Deze versto-
- Is de omgeving, zijn de omstandig-
ringen hebben invloed op het uitvoeren van
heden aan te passen?
activiteiten. Activiteiten kunnen wel, niet of
4. Hoe beïnvloeden de bovenstaande drie
matig worden uitgevoerd. Wanneer activi-
elementen elkaar? Wat is aanpasbaar?
teiten niet of minder goed kunnen worden
uitgevoerd, is participatie in werk en/of an-
Deze vragen worden samengevat in het on-
dere maatschappelijke rollen verminderd of
derstaande schema, het P(erson) E(nviron-
niet mogelijk. Maar er zijn meer factoren
ment) O(ccupation)-model (Cole 1996). Cole
dan de ziekte of aandoening die het boven-
laat hiermee zien dat er samenhang is tus-
staande schema beïnvloeden. Er zijn ook zo-
sen het uitvoeren van taken, de persoon en
geheten externe factoren van invloed op het
omgeving.
functioneren; bijvoorbeeld de werkomstandigheden. Een externe factor kan zijn dat
een bedrijf niet rolstoeltoegankelijk is,
waardoor iemand die in een rolstoel zit daar
niet kan werken en arbeidsparticipatie
daarmee dus belemmerd is.
Om tot een goede begeleiding van mensen
met een gezondheidsprobleem te komen, is
Figuur 1. Het PEO-model van Cole (Cole
het nodig om informatie over alle elementen
1996).
van het bovenstaande schema te verzamelen, zodat in kaart kan worden gebracht
ICF-schema
waar de knelpunten zitten en waar mogelijk
Het onderstaande schema is ontleend aan
nieuwe wegen ‘bewandeld’ kunnen worden.
de World Health Organisation (WHO) en
maakt deel uit van de International Classification of Functioning, Disability and Health
(ICF).
23
Figuur 3. Arbeidsgerelateerde klachten (Kuiper 2011; overgenomen uit Hulst 2002, p. 25).
Model arbeidsgerelateerde klachten
omgeving in het oog te hebben, zodat de
Een derde model waarmee Loopbaanparadox
klant zicht krijgt op waar het evenwicht ver-
werkt, is dat van de arbeidsgerelateerde
stoord raakt. Dat is dan één van de aangrij-
klachten. Dit schema is eveneens ontleend
pingspunten in de begeleiding.
aan de ICF.
6.1.3 Loopbaanparadox en de theoretische
modellen
Bovenstaand model bestaat uit elf verschillende vakjes. Het maakt inzichtelijk welke
Binnen Loopbaanparadox hebben alle coa-
factoren meespelen als het gaat om even-
ches bovenstaande modellen paraat. Deze
wicht in iemands functioneren. In wezen
modellen helpen om goed en volledig in
moet er een juiste balans zijn tussen de ele-
kaart te kunnen brengen wat de invloed is
menten in alle elf vakjes. Wanneer er daarin
van gezondheidsbeperkingen op de loop-
een verstoring is, zal dit invloed hebben op
baan en arbeidssituatie van een klant. Deze
iemands functioneren in werk. Het is dan
‘beperking’ kan lichamelijk, psychisch, soci-
ook van belang om het gehele plaatje, met
aal, verstandelijk of anderszins zijn. Ook het
andere woorden, de gehele mens en zijn
functioneren van de persoonlijkheid valt
24
hieronder. Dit kan gebeuren via een bewust
belasten om klachten te verminderen. Ook
onderzoek, maar het kan ook plaatsvinden
bij ‘gezonde’ mensen speelt mee dat de ene
via een geleidelijk proces dat zich vooral in
mens veel meer energie heeft en de ander
de coach afspeelt, met als doel om de bege-
veel meer energie verbruikt. In onze kijk op
leiding beter af te kunnen stemmen.
loopbaanadvies heeft dit invloed.
Loopbaanparadox voert daarnaast ook vaak
In de praktijk zet Loopbaanparadox bij ie-
een belastbaarheidsonderzoek uit. Bij een
dere klant een andere werkwijze in, maar
belastbaarheidsonderzoek vult de klant een
wel gebaseerd op de bovenstaande drie mo-
lijst in waarin hij gemiddeld een week lang
dellen. Of er nu een aandoening is of niet.
bijhoudt wat hij doet. Hierbij geeft hij zijn
Ieder mens is uniek, met unieke mogelijk-
klachten en vermoeidheid aan. Op basis
heden en unieke grenzen. Een eerlijk beeld
hiervan kunnen we samen kijken hoe deze
hiervan kan arbeidsvreugde en -participatie
klant zijn energieverbruik beter kan regelen
verhogen. Goede analyses, volgens boven-
of op een andere manier zijn lichaam kan
staande modellen, zijn hierbij helpend.
Aad staat al dertig jaar voor de klas als hij een lichamelijke aandoening krijgt. Hij lijdt daardoor aan energieverlies, is altijd moe en staat vaak te zwabberen op zijn benen. Ook kan hij
zich slecht concentreren. Als gevolg van deze klachten kan hij veel minder hebben van de
leerlingen en dit beïnvloedt zijn functioneren negatief. Dit proces duurt enkele jaren, maar
leidt op een gegeven moment tot ontslag.
Aad meldt zich vervolgens voor een outplacement bij Loopbaanparadox. Op dat moment
heeft hij al meer dan een jaar medicatie voor zijn medische probleem, maar hij geeft aan dat
die nog onvoldoende werkt.
De ontslagprocedure van Aad is niet via een 1e of 2e spoortraject en de Wet Verbetering
Poortwachter begeleid, wat bij ziekte wel dient te gebeuren. Dit lijkt juridisch niet te kloppen. Maar navraag bij de betrokken jurist leidt tot de conclusie dat medici Aad niet meer als
ziek zagen en dat om die reden een ontslagprocedure is gevolgd.
Ik zie een man die zeker niet fit is en die, gezien zijn psychosociale conditie, zeer waarschijnlijk niet terug kan in het onderwijs. Aan de hand van een analyse met behulp van bovenstaande schema’s ontdek ik dat Aad zich erg slecht kan concentreren, zijn geheugen
slecht functioneert, hij heel weinig energie en veel psychische klachten heeft. Toch kan ik
niet goed grip krijgen op de aard van de problematiek bij Aad en daarom kan ik ook geen
loopbaantraject starten. Ik overleg met de bedrijfsarts uit het Loopbaanparadox Netwerk.
Ook hij geeft aan dat het lijkt of we kennis en informatie missen. Hij raadt mij aan contact
op te nemen met de huisarts. De huisarts uit een vermoeden van psychische klachten,
omdat de lichamelijke aandoening de klachten van Aad niet meer zou mogen geven en de
medicatie goed is ingesteld.
25
Hierop besluit ik in overleg met mijn collega-bedrijfsarts om Aad in contact te brengen met
een psychologisch adviesbureau gericht op arbeidsvragen. Binnen het netwerk van Loopbaanparadox is zo’n bureau. Na een uitgebreid psychologisch onderzoek waaruit een behandeltraject via het psychologisch bureau volgt, kan daarnaast ook het outplacementtraject
via Loopbaanparadox worden gestart.
26
6.2
S
pecialist op het gebied van
geestelijk en spiritueel beleven
6.2.1 Inleiding
Het vervolg van deze paragraaf geeft eerst
Als geestelijk begeleider werkte ik veel met
een omschrijving van het begrip spirituali-
vluchtelingen. Hier leerde ik heel concreet
teit waar Loopbaanparadox mee werkt. Ver-
wat spiritualiteit en geestelijk beleven voor
volgens komen vragen aan de orde die met
mij persoonlijk en in mijn werk betekende.
spiritualiteit en werk te maken hebben en
Het leven van vluchtelingen en hun vaak
die ik veel tegenkom bij onze klanten. Tot
uitzichtloze situatie confronteerde mij met
slot komt de relatie tussen de geestelijke en
vragen als: waaraan ontlenen mensen zin,
spirituele beleving en loopbaanvragen bij
hoe geven mensen, ongeacht hun omstan-
Loopbaanparadox aan de orde. Hierin speelt
digheden, betekenis aan hun leven? En deze
de levenskubus een belangrijke rol.
vragen raakten ook mijzelf: wat geeft mijn
bestaan zin en betekenis? En welke invloed
6.2.2 Wat is spiritualiteit?
heb ik daar zelf op, en welke niet? Ik ont-
Spiritualiteit is een breed begrip en er
dekte hoe belangrijk ruimte voor de geeste-
bestaan veel omschrijvingen van. De om-
lijke en spirituele beleving is; het geeft het
schrijving van het prof. Dr. G.A. Lindeboom
leven richting en vorm. Om die reden krijgt
Instituut past goed bij de visie en de manier
dit binnen Loopbaanparadox altijd veel aan-
waarop spiritualiteit vorm krijgt binnen
dacht.
Loopbaanparadox:
In deze paragraaf wordt de volgende kern-
‘Spiritualiteit is het levensbeschouwelijk
competentie nader uitgewerkt:
en/of religieus functioneren van mensen. In
deze “functionele definitie” gaat het erom
Specialist op het gebied van geestelijk en
hoe mensen in het leven staan: hoe geven
spiritueel beleven
mensen hun leven zin? Hoe ervaren ze hun
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
bestaan? Dát is spiritualiteit. Mijn stelling is
met hun hart naar en hebben echte aan-
dat mensen spirituele wezens zijn. Het spiri-
dacht voor de geestelijke en spirituele bele-
tuele is een deel van het leven, hoe het ook
ving van de klant in zijn huidige situatie. De
wordt ingevuld. Het is niet gekoppeld aan
coaches helpen de klant om dit te vertalen
een bepaalde religie of levensbeschouwing.
naar zingeving en vitaliteit in loopbaan-
Mensen hoeven zich ook niet altijd bewust
vragen.
te zijn van hoe zij hun leven zin geven. Niet
iedereen heeft een goed uitgedachte, filoso-
27
fische levensbeschouwing. Maar ze worste-
het leven van alledag mee omgaan. Dit
len wel met essentiële ‘waarom’-vragen. Je
heeft alles te maken met het onderweg zijn
kunt het goed vergelijken met de psyche.
dat ik hierboven beschreef. Mensen mogen
Niemand zal ontkennen dat hij naast het
steeds nieuwe stappen zetten, leren, bijstel-
fysieke ook een psychische kant heeft. Zo
len, soms struikelen en weer verdergaan.
heeft ieder mens ook een spirituele kant.’
Dit vraagt aandacht, stilte en luisteren. De
(http://www.lindeboominstituut.nl/assetma-
rust nemen om keuzes overwogen te maken,
nager.asp?aid=352 – 2013)
waarbij mensen hun intuïtie en innerlijke
kompassen ook ruimte geven. Ik geloof dat
De vragen in bovengeciteerde omschrijving
we onze innerlijke kompas kunnen leren
– Hoe geven mensen hun leven zin? Hoe er-
verstaan en met/vanuit onze hogere inspira-
varen ze hun bestaan? – zijn direct verbon-
tiebron kunnen leven. Dit is geen zweverig
den met de vraag hoe iemand zijn loopbaan
leven. Het is juist down-to-earth. Door inte-
vorm wil geven. Wanneer deze twee – loop-
gratie van het hier en nu, geleid door een
baan- en zinvragen – gescheiden worden,
innerlijk kompas en/of een hogere inspira-
ontstaat discongruentie en daardoor moge-
tiebron, komen mensen tot evenwichtige
lijk disfunctioneren. Binnen Loopbaanpara-
keuzes.
dox worden existentiële en spirituele vragen
heel concreet vormgegeven in een onder-
Angst
zoek naar loopbaanwensen.
Steeds onderweg zijn, leren, fouten maken,
weer verdergaan en zo een eigen uniciteit
Onderweg zijn, hier en nu
vormgeven roept angst op. Angst is een be-
In het leven zijn mensen voortdurend onder-
grip uit zowel de psychologie, de filosofie
weg en daarbij maken ze voortdurend keu-
als de theologie. Angst voelt onprettig en
zes. Het leven ligt nooit vast. Hoewel het
maakt je als mens onvrij. Een mens wil vaak
verleden waardevol kan zijn, hoef je je hier-
niets liever dan vrij en uniek zijn, maar
aan als mens niet vast te klampen. Hoewel
angst weerhoudt hem ervan om deze unieke
je je nuchter kunt voorbereiden op de toe-
weg, die min of meer ook eenzaam is, te
komst, hoef je hier niet naar te grijpen. Het
gaan.
is van belang om te leven in het hier en nu,
en je te laten gidsen door je waarden, per-
Mensen leven in het hier en nu en zijn di-
soonlijkheid, uniciteit, levensgebeurtenissen
rect verbonden met hun omgeving. Daarin
en innerlijke kompas. Zo blijf je als mens
vinden ze veiligheid, en lijken ze grip te
onderweg. Hierbij past goed de term van
hebben. Uit angst voor verandering blijven
pelgrim, die in veel verschillende soorten
mensen soms steken en maken ze geen keu-
spiritualiteit terug te vinden is. Een pelgrim
zes. Dit roept andere problemen op. Veel
heeft een doel, maar het onderweg zijn is
mensen die bij Loopbaanparadox komen
voor de pelgrim vaak al een doel op zich.
voor een outplacementtraject, maakten niet
de keuze om zichzelf te worden, en daar-
Verbinding met innerlijk kompas en/of
door liepen ze vast. Andere mensen werden
hogere inspiratiebron
bitter. Weer anderen verdwenen in ivoren
Ieder mens bezit een innerlijk kompas en/of
torens en/of in slachtofferschap.
gelooft in een hogere inspiratiebron. Toch is
Belangrijk is om angst te benoemen en te
het niet vanzelfsprekend hoe mensen hier in
erkennen. Daarin is het als coach essentieel
28
6.2.3 Aandacht voor zingeving en vitaliteit
om naast mensen te staan en de angst te
bij Loopbaanparadox
normaliseren. We zijn allemaal angstige
mensen. En het is logisch dat verandering
De missie van Loopbaanparadox is: ‘Kwets-
angst oproept.
baarheid is kracht! Menselijk maatwerk in
duurzaam, inspirerend en ambachtelijk
Training
loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ Zoals ook
Spiritualiteit wordt vandaag nog wel eens
in de omschrijving van spiritualiteit be-
aangegeven als een ‘religie’ van welzijn en
schreven stond, denken veel mensen echter
welbevinden, waarbij het gaat om ‘lekker in
helemaal niet zo diep na over diepere le-
je vel zitten’. Maar ik denk dat spiritualiteit
vensvragen. Toch speelt, zoals ik hierboven
iets anders is. Ik zie spiritualiteit als een
heb betoogd, de geestelijke en spirituele be-
vorm van training. Vergelijk het met sport.
leving van mensen een essentiële rol, juist
Een sportprestatie vraagt veel oefening,
ook in het beleven van zin in het werk.
doelgerichtheid en training. En soms ook
Tijdens een loopbaantraject van Loopbaan-
onthouding. C.G. Jung heeft deze vorm van
paradox is het dan ook belangrijk om deze
spiritualiteit positief gewaardeerd en gesti-
essentiële vragen op een heel praktische
muleerd. Voor hem was het duidelijk dat
manier helder te krijgen. Dat kan door mid-
menswording strijd betekent. Een strijd om
del van een koersonderzoek.
te leven en niet tégen het leven. Daarin
moeten we als mens soms serieus de strijd
Koersonderzoek
aan met onze hartstochten, zaken die ons
Voor een koersonderzoek is bijna altijd een
weerhouden van doelgerichtheid, vormen
concrete aanleiding. Vaak is deze van orga-
van verslaving waar we allemaal last van
nisatorische aard, bijvoorbeeld door ontslag
hebben, onze neiging om geleefd te worden
of ziekte. Bijna altijd speelt er echter ook
in plaats van om te leven. Ik kan mijzelf trai-
een persoonlijke loopbaanvraag.
nen, zodat ik in menselijk en spiritueel
opzicht verder kom. Groeien in spiritualiteit
De loopbaancoaches binnen Loopbaanpara-
is groeien in menswording.
dox hebben zich zeer bewust laten scholen
in de methodiek Hoogendijk, nu in eigen-
Rituelen kunnen hierin een rol spelen. Ik
dom van VistaNova. Door middel van het zo-
neem het voorbeeld van het aansteken van
geheten koersonderzoek van de methodiek
een kaars. Dit kan een moment op de dag
Hoogendijk worden biografie, zingeving,
zijn dat je bewust wilt stilstaan bij het feit
vitaliteit en persoonlijke waarden bij loop-
dat er meer dan alleen je eigen licht schijnt
baankeuzes met elkaar verbonden.
over de dag voor of achter je. Daarmee zet
je letterlijk en figuurlijk de dag in een ander
De inhoud van het koersonderzoek is samen
licht. Dat kan erg verhelderend zijn.
te vatten met het beeld van de levenskubus.
De drie kanten van de kubus verwijzen naar
de dimensie van tijd, de dimensie van
ruimte en de dimensie van bezieling. Hieronder komen de drie dimensies uitgebreider
aan de orde.
29
lijk leven, en hoe de klant deze ervaart of
waarin of op welke manier de klant hierin
wil functioneren. In al deze factoren krijgt
een klant inzicht door middel van thuisopdrachten en besprekingen tijdens sessies.
De dimensie van intensiteit (bezieling)
Binnen de dimensie van intensiteit draait
het om de volgende factoren: concreet, zingeving en vitaliteit. Het leven speelt zich af
tussen dat wat mensen (concreet) overkomt
en de ruimte voor zelfsturing om hun levensloop en loopbaan in harmonie te brengen met hun persoonlijke inzichten,
Figuur 4. Levenskubus (Bron: Hoogendijk,
intenties en gevoelens. Hier zijn we aange-
2006, p. 88).
komen bij het zingevings- en vitaliteitsniveau. Andere woorden die hiervoor gebruikt
Dimensie van tijd (levensloop)
kunnen worden zijn grondhouding, wil, le-
Binnen de dimensie van tijd staat de loop-
vensthema’s, scheppingskracht, energie-
baanvraag altijd in de context van verleden,
bronnen. Wanneer de klant binnen een
heden en toekomst. Er moet een balans op-
loopbaanadviestraject vanuit de concrete le-
gemaakt worden. Meestal laten wij als coa-
venservaringen in contact komt met en leert
ches het levensverhaal van verleden, heden
handelen vanuit zijn eigen uniciteit, wordt
en toekomst schrijven of tekenen.
hij energierijk en vitaal. Een deel van de
thuisopdrachten en de sessies zijn gericht
op het onderzoek van deze aspecten. Loopbaanparadox sluit hierin aan bij de taal die
de klant zelf bezigt en prettig vindt.
Op deze drie aspecten zoomt het koersonderzoek in, maar niet altijd in dezelfde
Door via het levensverhaal naar het verle-
mate. Dit wordt steeds vanuit de sessies be-
den te kijken, komen kwaliteiten en valkui-
paald. Vaak worden ook thuisopdrachten
len, maar ook zingeving en vitaliteit naar
meegegeven.
boven. Deze gaan mee in het denken over
de toekomst. Ten slotte komen we weer uit
in het heden waar keuzes worden gemaakt.
Dimensie van ruimte (contexten)
In de dimensie van ruimte wordt de loopbaanvraag bezien in samenhang met de samenleving, organisatie en privé. Het gaat
hierbij om de visie van de klant op de samenleving, de arbeidsmarkt en het persoon-
30
Uit de gesprekken met Aad wordt duidelijk dat hij zijn werk in het onderwijs altijd met veel
passie heeft gedaan. Maar de laatste jaren dat hij niet meer goed functioneerde, heeft hij
veel negatieve feedback gehad. Ook is hij onderworpen geweest aan menig verbeterprogramma. En dan toch met ontslag tot gevolg.
Aad vertelt mij dat hij vanuit zijn oude werkgever geen enkele erkenning voor zijn aandoening heeft gevoeld. Daardoor ziet hij zijn ontslag als een brevet van onvermogen, terwijl hij
zich ziek voelde.
Ik zie en hoor een man die rouwt. Iemand die de zin van het leven en daarmee van een
nieuwe baan niet meer ziet. Hij deugt toch nergens meer voor. En nu zit hij thuis. Wat is
hij nu voor voorbeeld voor zijn kinderen? En zijn vrouw zit hem achter de broek dat hij nu
mooi thuis klusjes kan doen, maar er komt niets uit zijn handen. Ook dat geeft frictie. Maar
hij kan het niet. Het leven heeft iedere betekenis verloren.
Ik weet dat Aad regelmatig een kerk bezoekt en hij heeft eerder verteld dat geloven voor
hem belangrijk is. Ik vraag Aad op dit moment in het proces hiernaar, omdat spiritualiteit
van positieve invloed kan zijn op het vinden van richting en zin in het leven. Aad vertelt dat
God voor hem iemand is die hem aanvaardt en onvoorwaardelijk in hem blijft geloven. Een
soort vader. Ik vraag Aad wat dat nu voor hem betekent. Doordat ik in mijn vragen bij deze
thematiek stilsta en hierop doorvraag, komt Aad tot de ontdekking dat hij eigenlijk wel weet
dat zijn leven zin heeft. Juist omdat werk en gezondheid voor hem niet de enige dingen zijn
waar hij zin aan ontleent. Hij beseft dat hij mag zijn wie hij is, inclusief alle moeilijke dingen
die hij nu meemaakt. Door hier meer en bewust bij stil te staan, kan Aad zichzelf en zijn
situatie beter aanvaarden, ook al heeft Aad nog een heel traject voor de boeg. Hiermee is
zijn rouw niet weg. Ontkenning, woede, depressie, marchanderen en aanvaarden, allemaal
fasen van rouw, mogen er zijn. Ze zijn alleen wel in een ander licht komen te staan.
31
6.3
S
pecialist op het gebied van
waardegestuurd leven
6.3.1 Inleiding
6.3.2 Wat heeft waarde?
Naast aandacht voor een persoonlijk even-
Ogenschijnlijk ligt de kracht van mensen
wichtig leven en spiritualiteit en zingeving,
vaak in hun succes, hun prestatie of groei.
maakt Loopbaanparadox nog een verdie-
Toch heeft juist het werken als ergothera-
pingsslag. Loopbaanparadox maakt mensen
peut en geestelijk begeleider mij bewust ge-
bewust hoe zij het best tot hun doel en tot
maakt van wat mensen werkelijk krachtig
hun recht kunnen komen. Met andere woor-
maakt. Als ergotherapeut werkte ik met
den, hoe bepaal en bewaar je de koers van
mensen die een gezondheidsprobleem had-
je leven? Want zelfs wanneer je de juiste
den. Toch waren deze mensen in mijn ogen
(loopbaan)keuzes hebt gemaakt, blijkt een
geen kwetsbare, beperkte mensen. Wanneer
doelgericht leven niet eenvoudig. Het is de
mensen voor zichzelf konden bepalen wat
overtuiging van Loopbaanparadox dat onze
werkelijk waarde had, en daarnaar konden
waarden en diepere drijfveren hierin hel-
leven, waren zij juist krachtig. En wat hen
pend kunnen zijn.
krachtig maakte, was dat zij hun kwetsbaarheid en gezondheidsprobleem hadden geac-
In deze paragraaf wordt de volgende kern-
cepteerd en geïntegreerd.
competentie nader uitgewerkt:
Het woord ‘waarde’ duid ik als onze diepere
Specialist op het gebied van waarde-
drijfveren, onze motivatoren, letterlijk, dat
gestuurd leven
wat ons in beweging zet. Om die reden heb
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
ik ervoor gekozen om de kernwaarden van
met hun hart naar en hebben echte aan-
Loopbaanparadox aan het begin van dit stuk
dacht voor de waarden en drijfveren van
te beschrijven. Wat Loopbaanparadox moti-
mensen. Wanneer waarden uitgangspunt
veert, in beweging zet, zijn de waarden ge-
worden in het leven, kan een mens creatief
lijkwaardigheid, ruimte geven, kwaliteit en
gaan leven. Het leven wordt niet maakbaar,
inspiratie (zie hoofdstuk 4).
wel doelgericht.
Deze paragraaf beschrijft wat onder
‘waarde’ kan worden verstaan, wat hiermee
samenhangt, en op welke manier Loopbaanparadox mensen ondersteunt bij het ontdekken en vormgeven van hun waarden.
33
Persoonlijkheid
Tegelijk is het mogelijk dat ik mijn vuil,
Het bepalen van waarden hangt nauw
letterlijk of figuurlijk, voortdurend over de
samen met inzicht in de eigen persoonlijk-
schutting van de buren gooi. Hoe zit het dan
heid. Ieder mens heeft kwaliteiten, maar
op dat gebied met mijn verantwoordelijk-
ieder mens heeft ook kwetsbare kanten.
heid voor mijn eigen waarde ‘respect’?
Juist het integreren van die kwetsbaarheden
in onszelf, maakt ons tot sterke mensen.
Scheppers en schippers
Een klant in een loopbaanadviestraject kan
Ik geloof dat mensen geschapen scheppers
vaak niet zijn kwetsbaarheden veranderen.
zijn. Met geschapen bedoel ik dat mensen een
Wel kan iemand leren deze op een betere
prachtige, unieke creatie zijn. Als mensen hun
manier in zijn leven een plaats te geven.
uniciteit leren kennen, zorgt dat ervoor dat ze
evenwichtiger in het leven staan en zo tot hun
Als iemand zichzelf en zijn eigen persoon-
recht en tot bloei komen. Tegelijk hebben
lijkheid leert kennen, helpt dat in het dage-
mensen ook zelf een grote scheppingskracht
lijks leven, in het functioneren in een baan
en kunnen mensen keuzes maken om hun
en in de omgang met anderen. Het kennen
leven vorm te geven. Hiermee zeg ik overi-
van de eigen persoonlijkheid zorgt dat
gens niet dat het leven maakbaar is.
taken en verantwoordelijkheden, maar ook
samenwerkingssituaties daarop afgestemd
Ik gebruik vaak het voorbeeld van een
kunnen worden. Aandacht voor de persoon-
hamer en een nijptang. Zelf ben ik redelijk
lijkheid is een belangrijk onderdeel van het
handig en mogelijk nog meer dan dat crea-
eerder beschreven PEO-model (zie para-
tief. Dat betekent dat wanneer ik geen
graaf 6.1.2).
hamer heb, het mij zeker ook lukt om met
een nijptang een spijker in de muur te krij-
Verantwoordelijkheid, keuzes en regie
gen. Maar waarschijnlijk zijn wel de spijker,
Zowel waarden als persoonlijkheid zijn van
de muur en de nijptang beschadigd. Een
invloed op de kracht van mensen, of liever de
hamer is namelijk gemaakt om een spijker
kwetsbare kracht van mensen. Het kennen
in de muur te slaan, een nijptang niet.
van de eigen waarden en persoonlijkheid
helpt mensen om verantwoordelijkheid te
Wie zijn waarden en persoonlijkheid kent en
nemen voor hun leven, keuzes te maken en
hiervoor verantwoordelijkheid durft te
regie te voeren. Dat maakt hun leven creatief.
nemen, kan makkelijker koers houden.
Neem het voorbeeld van een zeiljacht. Om
Verantwoordelijkheid nemen gaat niet van-
te kunnen zeilen, moet je kunnen navigeren.
zelf. Soms nemen we te veel verantwoorde-
Je houdt rekening met onder andere tij,
lijkheid en soms gaan we verantwoordelijk-
wind, golfslag en diepte. Op basis van deze
heid uit de weg. Sommige mensen zijn ge-
factoren maak je steeds opnieuw keuzes
neigd zich verantwoordelijk te voelen voor
voor de te volgen route en bepaal je je be-
alles buiten henzelf. Een collega heeft haar
stemming, nu nog een stip aan de horizon.
werk niet op orde en ik ga drastisch aan de
Zo houd je je koers vast. Dit is een creatief
slag om haar te helpen. Gevraagd of onge-
leven. Steeds opnieuw de volgende stap
vraagd. Toch blijft het het werk van mijn
creëren en zo koers bepalen en vasthouden.
collega. Hoe zit het met mijn eigen werk?
Ik kan een respectvol mens willen zijn.
34
6.3.3 Loopbaanparadox en aandacht voor
men en op te schrijven, bijvoorbeeld in een
waarden
persoonlijk statuut. Op die manier stellen
Het bepalen van waarden in samenhang
klanten vast wat de uitgangspunten van hun
met kennis van de persoonlijkheid brengt
leven zijn. In gesprekken met klanten grij-
mensen tot nieuwe keuzes en maakt hen tot
pen de coaches hierop terug en gaan ze
krachtiger mensen. De coaches binnen
hierover in gesprek. Ook is dit statuut voor
Loopbaanparadox maken mensen bewust
klanten zelf een middel om hun koers vast
van hun waarden door deze te laten benoe-
te houden en creatief te blijven leven.
Ondanks de vorderingen die Aad maakt in de gesprekken, wordt het duidelijk dat Aad nooit
meer voor de klas kan staan. Het onderwijs is in dertig jaar tijd te veel veranderd en Aad
kan niet meer op het sociaal-emotionele niveau functioneren waarop hij heeft gefunctioneerd. Dat betekent dat hij waarschijnlijk wel een baan moet zoeken behoorlijk onder het
niveau waarop hij eerder functioneerde. Om die reden bespreken we zijn financiële situatie.
Want als Aad een baan op een lager niveau moet accepteren, kan dit grote gevolgen hebben
voor zijn persoonlijke en gezinsfinanciën. Vragen die ik nu stel zijn: ‘Kun je met een minder
betaalde baan je hypotheek nog betalen?’, ‘Hoe zit het met andere uitgaven?’, ‘Heb je inzage in je inkomsten en uitgavenpatroon?’, ‘Wanneer je minder verdient, zijn je inkomsten
en uitgaven dan in balans?’
De gesprekken over financiën zijn feitelijk gesprekken over waarden. Wat is voor Aad belangrijk? Een goed betaalde baan? Een baan op niveau? Dit onderzoek ik met Aad aan de
hand van verschillende opdrachten. Voor Aad wordt hieruit duidelijk dat een belangrijke
waarde is dat hij de studie van al zijn kinderen kan financieren. Aad en zijn vrouw hebben
drie kinderen. Voor de oudste hebben ze de studie betaald. De tweede is aan het studeren
en ook dat financieren Aad en zijn vrouw. Aad wil dit straks ook voor zijn jongste kind kunnen doen. De vraag is: kan dat met een lager betaalde baan?
Aad berekent dat als hij de studie van zijn jongste kind wil kunnen betalen, hij in ieder geval
tweederde van zijn huidige inkomen moet behouden. Zijn huis is vrijwel afbetaald en zijn
vrouw werkt ook, dus er is genoeg inkomen voor de vaste en dagelijkse lasten. Aad komt tot
de conclusie dat de waarde ‘de studie betalen voor mijn kinderen’ bewaard moet blijven.
Deze waarde is belangrijker dan ‘een baan van niveau’.
Omdat Aad zich hiervan nu bewust is, kan hij hierin bij zijn zoektocht naar een nieuwe baan
bewuste keuzes maken.
35
36
6.4
S
pecialist op het gebied
van presentie
6.4.2 Presentiebenadering als universele
6.4.1 Inleiding
grondhouding
Toen ik als geestelijk begeleider werkte met
vluchtelingen en met dakloze, aan alcohol
De achtergrond van de presentietheorie van
verslaafde mannen, ontdekte ik – meer dan
Andries Baart ligt in de praktijk van pasto-
in mijn werk als ergotherapeut – dat ik als
res in achterstandsbuurten. Het werk van
hulpverlener zelf het instrument was. Ik kon
deze buurtpastores speelt zich af in de con-
niet meer terugvallen op methoden en tech-
text van armoede, achterstand, marginale
nieken, ik moest eerst mijn eigen vragen,
mensen, leefwereldaansluiting, geweld en
kracht, angsten, compassie, schade, compe-
eenzaamheid. De pastores leven radicaal
tenties, kwetsbaarheid en kracht onder
mee met de zwakste buurtbewoners. Dit re-
ogen zien. Hier leerde ik in eerste instantie
sulteerde in een theorie over het optreden
over mijzelf dat ‘kwetsbaarheid kracht’ is.
van beroepskrachten die zich met liefde en
aandacht betrekken op degenen die onder
bovengenoemde problemen lijden.
In deze paragraaf wordt de volgende kerncompetentie nader uitgewerkt:
De bovenstaande doelgroepen zijn niet ver-
Specialist op het gebied van presentie
gelijkbaar met de klanten van Loopbaan-
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
paradox. Toch meen ik dat door de synergie
met hun hart, met echte aandacht, als coa-
van mijn eerdere werkzaamheden en mijn
ches uit één stuk. Hierbij erkennen de coa-
huidige praktijk, de grondhouding niet ver-
ches de klant zoals hij is, en de relatie zoals
schilt. Coaches binnen Loopbaanparadox
die tussen coach en klant wordt opge-
zijn geen behandelaars of therapeuten.
bouwd. De werkelijkheid zoals de klant die
Waar therapeuten voor lichamelijke of psy-
beleeft, staat centraal.
chische behandeling nodig zijn, verwijzen
wij door. Wat coaches binnen Loopbaan-
Deze competentie gaat over het instrument
paradox wel doen, is in termen van de pre-
dat de coach zelf is. De basis om als coach
sentiebenadering, ‘radicaal meeleven’. Voor
een goed instrument te kunnen zijn, ligt vol-
ons is een klant meer dan ‘iemand met een
gens Loopbaanparadox in de presentie-
loopbaanvraag’. Wij benaderen de mens als
theorie. Hieronder wordt deze theorie nader
een geheel. Het hele leven van deze per-
toegelicht en aangevuld, en wordt beschre-
soon – biografie, persoonlijke eigenschap-
ven hoe deze theorie wordt vertaald naar
pen, levensfilosofie – is verweven met de
de loopbaanadviespraktijk van Loopbaan-
loopbaanvraag en dus van invloed en be-
paradox.
langrijk. Daarmee zijn coaches binnen
37
Loopbaanparadox mens naast de mensen,
het coachingsproces. In sommige gevallen
en hierin zijn ze professionals.
wordt de partner en/of worden kinderen bij
het traject betrokken. Dit zijn uitzonderin-
6.4.3 Methodische kenmerken van de
gen en hiervoor wordt gekozen in situaties
presentiebeoefening
dat het de coaching verbetert. Ook de werk-
De onderstaande kenmerken vormen de
omgeving kan van grote invloed zijn. Als dat
kern van de grondhouding in de presentie-
zo is, wordt ook daar het gesprek aange-
benadering (zie http://eropaf.org/lib/publica-
gaan.
ties/Introductie_in_de_presentietheorie__pro
f._dr._Andries_Baart.pdf - 21-11-2013). Ik
Aansluiting
heb deze ‘vertaald’ naar de praktijk van
Een loopbaantraject bij Loopbaanparadox
Loopbaanparadox.
sluit nauw aan bij de leefwereld en de levensloop van de klant. Niet de problemen
Afstemmen van beweging, plaats en tijd
staan voorop, maar het vinden van een be-
Dit kenmerk betekent dat de coach in letter-
vredigende verhouding tot het leven. De
lijke, maar ook in overdrachtelijke zin, de
coach bedient zich van alledaagse omgangs-
klant volgt, in plaats van de klant de coach.
en werkvormen, werkplekken en werkrol-
Hoewel de coach een leidende rol speelt in
len, gewone taal, kleine doodgewone aanlei-
het traject, om tot het gestelde doel te
dingen en aangrijpingspunten. De omgang
komen, heeft de klant de regie over zijn
tussen klant en coach is hartelijk en infor-
eigen proces. Dit kan gaan over de invulling
meel.
van de gesprekken, de thema’s die aan de
orde komen, de frequentie en de duur van
Afstemming en openheid
de afspraken en over allerlei andere zaken.
Coaches binnen Loopbaanparadox hebben
Het kan zelfs zo ver gaan, dat wanneer het
geen uitgebroede bedoelingen, doelen lig-
de situatie van de klant dient, de coach naar
gen niet van tevoren vast. Er is meer sprake
de klant toegaat. Dit gaat over uitzonde-
van een doelrichting. De coach heeft een
ringsgevallen. Kernwoorden vanuit de pre-
open agenda, die de ander mag invullen. De
sentiebenadering hierbij zijn: niet onder
benadering van de klant door de coach is
dak; naar de ander toe; ongehaast/aan-
eveneens open: niet weten, zich laten ver-
klampbaar; afgestemd op het leef- en ont-
rassen, het oordeel en handelen opschorten,
wikkelritme van de ander; langdurige
de door de ander beleefde betekenis van het
contacten.
leven goed tot zich door laten dringen. De
coach zelf is instrument, waarbij het profiel
Ruimte en begrenzing
laag is, open, flexibel, zonder te verdoezelen
Loopbaanparadox kijkt en begeleidt iemand
wie hij is, waarvoor hij staat en wat zijn ver-
‘integraal’. De klant is een geheel en de
antwoordelijkheden zijn.
coach is niet sec iemand die aanspreekbaar
is op één type vraag. Natuurlijk gaat het
Relatie
binnen Loopbaanparadox om loopbaanvra-
De ander is in tel! Hierbij wegen erkenning
gen. Maar de manier waarop mensen hun
en relatie zwaar.
loopbaan invullen, is direct verbonden met
de rest van hun leven. Wanneer het nodig is
worden ook andere vragen meegenomen in
38
Hoop geven
6.4.4 De persoon van de coach
Coaching moet hoop geven. Binnen Loop-
Wounded healer
baanparadox komen veel mensen die door
De bovenstaande kenmerken vragen om een
ziekte (re-integratie) of ontslag (outplace-
specifieke houding van de coach als per-
ment) hun baan verliezen. Door het erken-
soon. Ik gebruik hiervoor graag het woord
nen van de angst, pijn en verlamming van
‘gewonde genezer’ of ‘wounded healer’.
deze situatie, ontstaat er paradoxaal genoeg
Deze term is afkomstig van Henri Nouwen
hoop en ruimte, bijvoorbeeld voor een eer-
(1932-1996). Toegepast op het werken als
ste stap op weg naar een nieuwe baan.
coach betekent deze term dat een coach
alleen geschikt is voor zijn taak als hij zijn
Aandacht voor rouw
eigen wonden, zwakheden en littekens
Veel klanten van Loopbaanparadox gaan in
onder ogen ziet en ermee leeft. Juist in het
eerste instantie door een periode van rouw.
erkennen van de eigen zwakheden kan een
Soms blijft deze, omdat de situatie voor de
coach daadwerkelijk nabij zijn.
klant zeer ingrijpend is. Om deze reden
worden de fasen van rouw minder of meer
Afstand en nabijheid
meegenomen in het traject. Daarbij komt
Daarbij is het van belang dat een coach ook
vaak de rouw- en verliestheorie van Elisa-
een gezonde balans bewaakt tussen nabijheid
beth Kübler-Ross, een Zwitserse psychiater,
en afstand. De coaches hebben geleerd om
naar voren. Zij benoemt de volgende fasen
hun eigen verhaal buiten het verhaal van de
van rouw: ontkenning, woede, marchan-
cliënt te houden. Deze professionele afstand
deren, depressie en aanvaarding.
is belangrijk om een goed overzicht te houden
en niet emotioneel betrokken te raken, zoals
Openbreken
dat in vriendschaps- of persoonlijke relaties
Waar rouw en verlies is, is vaak vruchtbare
gebeurt. Dit is essentieel in professionele
grond voor echte verandering. Dit kan ove-
relaties. Een te grote nabijheid staat de per-
rigens alleen wanneer mensen hun rouw
soonlijke groei van de ander in de weg. Dit
onder ogen zien en het proces van rouwver-
lijkt tegenstrijdig met de presentiebenade-
werking door willen. Dan kan het proces
ring. Toch geloof ik niet dat het een tegen-
van verlies ook het proces van het openbre-
stelling is. Juist verwerkt verleden van de
ken van de grond of de knop zijn naar nieuw
coach, dat is dan wel een voorwaarde, maakt
leven en/of een nieuwe route.
dat coaches in hun houding dicht bij mensen
kunnen komen, in gelijkwaardigheid. Zij
Erkenning
hoeven hun eigen verhaal niet te delen om
De term erkenning die binnen Loopbaanpa-
mensen in deze houding nabij te zijn.
radox wordt gehanteerd, is afkomstig uit de
contextuele psychologie. Erkenning is fun-
6.4.5 Presentie en de praktijk van
damenteel anders dan waarderen, compli-
Loopbaanparadox
menteren of positief heretiketteren, al
Loopbaanparadox kiest vanuit de grondhou-
kunnen deze wel erkennende elementen be-
ding van de presentiebenadering en een
vatten. Bij erkenning gaat het om twee be-
eigen visie op de persoon van de coach voor
langrijke elementen: het erkennen van de
een aantal specifieke kernwoorden die de
verdiensten van de ander én het erkennen
manier van coachen kenmerken.
van het onrecht dat de ander is aangedaan.
39
Erkenning geeft hiermee gelegenheid tot
Normaliseren
zelfafbakening en het ontdekken van eigen-
Sommige klanten hebben de neiging om
waarde.
hun situatie uit te vergroten. Het is dan
belangrijk deze klanten terug te halen naar
Barmhartigheid
het hier-en-nu en hun te laten weten dat
Binnen Loopbaanparadox betekent de term
veel mensen eenzelfde beleving hebben.
barmhartigheid: de ander zien in zijn anders-
Hierbij is gelijkwaardigheid en erkenning
zijn, in zijn uniciteit, en hem daarin helpen
van de situatie van wezenlijk belang. Anders
tot bloei te komen. Dit vereist gelijkwaar-
kan normaliseren ervaren worden als niet
digheid en respect.
serieus genomen worden en bagatelliseren.
Steunen
Confronteren
Bij steunen geeft de coach veel erkenning
Klanten die zich heel groot of juist heel
voor de ingewikkeldheid van het probleem
klein voordoen, voorkomen vaak confronta-
en dat ondersteunt de klant. De coach geeft
tie. Vanuit onvoorwaardelijke acceptatie en
veel complimenten en vertelt de klant wan-
echt luisteren, kan confrontatie helpend en
neer en wat hij goed doet. Soms laat de
helend zijn. Confrontatie is een belangrijke
coach pijn en ingewikkeldheid wat links lig-
interventie binnen Loopbaanparadox.
gen. Sommige klanten zijn geneigd daar
heel veel ruimte voor te maken, meer dan
Structureren
de coach goed voor hen acht. De coach
Klanten verliezen vaak het overzicht en ver-
geeft in een dergelijke situatie juist aan hoe
liezen zich in hun vragen en problemen. Dit
goed het gaat.
levert extra angst en onzekerheid op. Om
die reden verkleint en structureert de coach
gericht. Dat zorgt ervoor dat mensen weer
verder kunnen.
Aad geeft al vrij snel aan dat hij een grote passie heeft voor transport. Als kleine jongen
ging hij altijd al kijken bij het transportbedrijf in de buurt. Ook mocht hij regelmatig mee
met truckers, omdat hij daar vaak ronddwaalde. Hij wil, nu hij niet terugkan en wil in het
onderwijs, onderzoeken of hier een leuke ingang voor hem ligt.
Na enig onderzoek blijkt dat hij hier op zijn leeftijd niet makkelijk tussen kan komen. Hij is
te onervaren, en in deze crisistijd zijn er veel ervaren mensen die werk zoeken. Daarnaast
gaan truckers er vaak jong uit, omdat het werk zwaar is. Aad zou instromen op een leeftijd
dat de meesten stoppen. Hij zou daardoor ook geen baan kunnen vinden.
Na enig zoekwerk krijgt Aad een aanbod om een opleiding tot taxichauffeur te kunnen
volgen, inclusief baangarantie. Dit combineert twee zaken die Aad graag doet: rijden en
met mensen omgaan.
40
De opleiding verloopt vlot. Totdat Aad, tegen ieders verwachting in, zijn praktijkexamen niet
haalt. Hij moet een TomTom gebruiken, maar had dat nog nooit gedaan en blijkt er niet mee
overweg te kunnen. Daardoor is hij fouten gaan maken.
Ik wil het hier als coach niet bij laten zitten en ik stem af op wat Aad heel concreet nodig
heeft: vertrouwen dat hij wel degelijk met de TomTom kan omgaan, oefening, praktisch
handelen. Ik ga hierover op mijn kantoor met Aad het gesprek aan, maar ik stel ook voor om
met Aad, in zijn auto, met mijn TomTom door Rotterdam te rijden. Dit blijkt, na enige oefening, prima te gaan. Na een middagje rondrijden bied ik Aad aan dat hij mijn TomTom een
weekend mag lenen. Hij neemt dan een lijst van de voetbalclub van een van zijn kinderen en
rijdt de hele club langs. Een aantal weken later leent hij nogmaals mijn TomTom en maakt
een ritje. Het resultaat is ernaar: de volgende keer haalt Aad zijn examen.
Ik volgde Aad dus in wat hij nodig had, namelijk praktijkervaring opdoen. Ik ben present, ga
met Aad mee, maar laat het hem wel zelf doen. Dat schept vertrouwen in eigen kunnen.
41
6.5
S
pecialist op het gebied van
modificeren, mediёren en coachen
6.5.1 Inleiding
chingstrajecten, maar is zeker ook van es-
We kunnen mensen in leerprocessen aan
sentieel belang als het gaat om de metho-
zichzelf overlaten en denken: ze leren het
diek waarmee Loopbaanparadox-J werkt,
wel. Daarnaast kunnen we mensen dicht op
HorizonTaal, bedoeld voor leerlingen van
de huid zitten, zodat we hun leerproces vol-
het voortgezet onderwijs. Meer over Loop-
ledig controleren. Geen van beide wegen is
baanparadox-J en HorizonTaal is te lezen in
vruchtbaar. Er is een derde weg, namelijk
het volgende hoofdstuk.
die van modificatie, mediatie en coachen.
Deze weg kiest Loopbaanparadox en daar-
6.5.2 Modificatie
over gaat deze paragraaf.
Modificatie is een grondhouding die uitgaat
van ‘de leerbaarheid van mensen’. Ieder
In deze paragraaf wordt de volgende kern-
mens – iedere klant of leerling – kan veran-
competentie nader uitgewerkt:
deren door te leren. Het kan hierbij gaan
om veranderingen in persoonlijkheidsken-
Specialist op het gebied van modificeren,
merken, in denkvermogen, in intellectuele
mediëren en coachen
capaciteiten en in het algehele competentie-
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
niveau. Deze veranderingen kunnen door
met hun hart en met echte aandacht naar
middel van goede begeleiding en coaching
(on)bewuste leervragen en geloven in de
tot stand komen.
ontwikkeling van ieder mens. Hierbij is de
rol van de coaches om te mediëren. Vanuit
6.5.3 Mediatie
de relatie en door aan te sluiten bij de be-
Het sleutelbegrip om te kunnen ‘modifice-
staande mogelijkheden van de klant/leer-
ren’ is ‘mediatie’. Deze term is vooral gang-
ling, wordt het leerpotentieel optimaal
baar binnen de wereld van de onderwijs-
aangesproken, waardoor er een sterkere
kunde en hieronder wordt verstaan: het
leercurve tot stand komt.
contact maken en aansluiten bij de bestaande mogelijkheden van het kind als
Hieronder wordt nader toegelicht wat de
basis voor zijn verdere ontwikkeling.
verschillende begrippen – modificeren, me-
Een noodzakelijke voorwaarde hiervoor is
diëren en coachen – inhouden, hoe ze met
het investeren in de relatie met het kind.
elkaar samenhangen, en hoe deze bij Loopbaanparadox worden toegepast.
Mediërend leren laat een kind ‘het werk’
doen. Bij mediërend leren volgt niet de leer-
Deze competentie speelt een rol bij coa-
ling de leerkracht, maar volgt de leerkracht
42
• Vaardigheden om zelfstandig en zelfregu-
de kleine stapjes (het denkproces) van het
lerend te leren, worden bevorderd.
kind. Het kind begrijpt de nieuwe stof daardoor beter. Het kind krijgt meer zelfvertrouwen en zodoende komt een leerling tot een
6.5.4 Modificatie, mediatie en coachen en
leerervaring; het leren lukt beter. Anders
de praktijk van Loopbaanparadox
gezegd: niet de leerkrachten zeggen hoe
Modificatie, mediatie en coaching zijn ver-
het moet, maar de leerkrachten sturen het
schillende begrippen. Binnen Loopbaan-
denkproces van het kind, zodat het kind zelf
paradox vinden ze naast elkaar en geïnte-
tot een oplossing komt.
greerd plaats. De kwaliteit van coaching
wordt in hoge mate bepaald door de bij-
Mediërend leren wordt soms gebruikt op
drage die de coach aanbiedt door:
groepsniveau, wanneer het nodig is dat de
groep zelf achter dingen komt. Meestal
1. het leerproces van de klant in relatie tot
wordt mediërend leren ingezet bij kinderen
diens werkcontext;
met leer- of gedragsproblemen. Wanneer
2. het laten ontstaan van een perspectief-
het gedrag van een kind problemen ople-
verandering bij de gecoachte door de
vert, leren coaches of docenten door een
eigen betekenisgeving en zelfsturing van
mediërende houding dat kinderen zelf hun
de gecoachte, met als gevolg effectieve
gedrag moeten veranderen. Wanneer een
acties en gewenste resultaten;
kind zelf tot die ontdekking komt en zelf het
3. een professionele wijze van verantwoor-
succes ervan ervaart, spreken we van een
ding over zijn handelen en zijn visie op
succesvolle leerervaring. De methodiek van
leren.
HorizonTaal is een voorbeeld van mediërend leren.
Mediatie kan ook succesvol worden toegepast binnen coachingstrajecten. De coach
helpt de klant dan om zijn ervaringen te ordenen en te interpreteren. Om van mediatie
te kunnen spreken, moeten de volgende
kenmerken aanwezig zijn:
• De prikkels voor de klant zijn bewust en
doelgericht georganiseerd.
• De leerervaringen worden verbonden
met gebruiksmogelijkheden in andere
situaties (plaats en tijd).
• De leerervaringen krijgen persoonlijke
betekenis.
• Er is sprake van wederkerigheid in de
relatie mediator-klant.
• Er is sprake van een positieve verwachting dat de klant zal veranderen, zal
leren en zich zal verbeteren.
43
Door alles wat Aad heeft meegemaakt, is hij schuw geworden. Ik besef dat dit Aad zal belemmeren in het zoeken naar een nieuwe baan en in het contact met andere mensen. Omdat
ik dit traject doe in samenwerking met mijn collega-psycholoog, spreken we een aantal interventies af. Dit betekent dat ik een aantal sessies wijd aan gespreksvoering en attitude.
Wanneer ik met Aad in gesprek ben, heb ik regelmatig het idee dat ik weinig contact met
hem heb. Hij lijkt er met zijn hoofd niet bij, kijkt weg en is met andere dingen bezig. Omdat
juist als taxichauffeur – de baan waar hij zich op wil richten – gespreksvoering en attitude
belangrijk zijn, evenals in het onderwijs waar hij werkte, confronteer ik Aad met wat ik observeer en ervaar. Aad schrikt van de feedback en wil er graag mee aan de slag.
Ik wil graag dat Aad leert om goed oogcontact te maken. Daarmee geeft hij de ander het gevoel dat hij ook echt aanwezig is in het contact. Samen met Aad onderzoek ik hoe hij dit het
beste kan leren. Aad besluit om twee leerdoelen op te stellen. Deze luiden als volgt:
1. Wanneer ik met iemand in gesprek ben, kijk ik hem aan.
2. Wanneer ik met iemand in gesprek ben, ben ik met mijn volle aandacht bij het gesprek en
de ander.
Iedere week schrijft Aad twee situaties op waarin hij dit deed. Deze mailt hij steeds voor het
volgende coachingsgesprek. Tijdens het gesprek komen we op deze situaties terug. Ik kies
er bewust voor om Aad positieve ervaringen te laten opschrijven, omdat hij hierdoor sneller
en optimaler zal leren. Ook dat is mediatie.
Aad heeft inmiddels een mooie baan als taxichauffeur met speciale opdracht en rijdt
regelmatig zeelieden naar Schiphol of terug. Hij heeft het goed naar zijn zin!
44
7.
L
oopbaanparadox Jeugd
7.1 Inleiding
7.1.2 HorizonTaal
Loopbaanparadox-J werkt met de methodiek
7.1.1 Loopbaanparadox-J
HorizonTaal – studiekeuze als ontdekking in
Bij jongeren van 13 tot 16 jaar bestaat vaak
het voortgezet onderwijs, ontwikkeld door
een eenzijdig beeld van de beroepswereld,
de Vlaamse psycholoog en linguïst Magda
de kennisdomeinen die daarmee samenhan-
Vanmonfoort. Deze methode wil jongeren
gen en de studierichtingen die naar diverse
bewust bepalen bij hun identiteit en daar-
beroepen leiden. Veel leerlingen ontgaat
mee ook bij hun studie- en/of beroepskeuze.
daardoor de zin van de kennis, de vaardig-
Horizon staat voor het verbreden van de ho-
heden en de attitudes die hun op school
rizon van leerlingen als het gaat om studie-,
worden aangereikt. Hun studiekeuze na de
beroeps- en loopbaantoekomst. Taal staat
eerste twee jaren in het Voortgezet Onder-
voor de ontwikkeling van taalvaardigheden,
wijs (VO) gebeurt dan ook vaak op een
omdat dit een noodzakelijk onderdeel is van
weinig onderbouwde manier.
de voorbereiding op de beroepspraktijk, en
het van belang is om jongeren hier goed in
Vanuit scholen en docenten is er tegelijker-
te trainen.
tijd behoefte aan meer kennis en vaardigheden om op een goede en positieve manier
De missie van HorizonTaal sluit naadloos
met de leerlingen over loopbaanvragen in
aan op die van Loopbaanparadox-J (zie 2.3).
gesprek te gaan. Vroeg investeren in studie-
De jongere is een uniek mens, met unieke
en beroepskeuzeadvies betaalt zich uit.
talenten en kansen. Als hij deze ontdekt,
Voortijdige schoolverlating wordt daarmee
kan hij die ook benutten. De docent kan
voorkomen en jongeren ontwikkelen hier-
hierin een cruciale rol spelen. HorizonTaal
door meer zelfbewustzijn en zelfstandigheid
biedt daarom via een variatie aan didacti-
waardoor ze beter weten wat ze willen.
sche vormen trainers en docenten de kans
om leerlingen hun talenten te laten ontdek-
Om op deze ontwikkelingen in te kunnen
ken. Dit maakt jongeren spelenderwijs be-
spelen richt Loopbaanparadox Jeugd zich,
wust van wie zij ten diepste zijn en willen zijn.
als onderdeel van Loopbaanparadox, sinds
2013 specifiek op het begeleiden van jonge-
Loopbaanparadox heeft de van oorsprong
ren en docenten bij het vormgeven van het
Vlaamse methode geschikt gemaakt voor het
Loopbaan Oriëntatie en -Begeleiding.
onderwijs op Nederlandse scholen. Ook past
ze de methode aan, al naargelang de wensen of eisen van samenwerkende scholen.
45
7.1.3 Meedenken met LOB-beleid
ten, zodat de school relevantie krijgt en
Naast het uitvoeren en begeleiden van Hori-
de intra-persoonlijke motivatie stijgt.
zonTaal wil het team van Loopbaanparadox-
2. Uitgebreide aandacht voor studiekeuze,
J een speler zijn in het veld als het gaat om
waarbij jongeren en niet de profiel-, stu-
betrokkenheid, deelname en ontwikkeling
die- en beroepskeuze centaal staan. Deze
van het Loopbaan Oriëntatie- en Begeleiding
zijn doel, geen uitgangspunt.
3. Een methode die jongeren ontdekkingen
(LOB)-beleid.
laat doen, naast de informatie die door
scholen gegeven wordt.
Het team van Loopbaanpardox-J denkt vanuit haar visie graag met scholen mee over
4. Het vergroten van taalvaardigheid. Taal-
de ontwikkeling van hun LOB-beleid. Daar-
vaardigheid vormt een belangrijk ele-
naast legt het team van Loopbaanparadox-J
ment van loopbaanleren en is van belang
contacten met het bedrijfsleven, organisa-
voor de toekomstige loopbaan, maar bij
ties en overheid. Daarmee hoopt Loopbaan-
veel leerlingen onvoldoende ontwikkeld.
paradox-J een brug te slaan tussen scholen
Er is behoefte aan extra leersituaties –
en het toekomstige werkveld van de leerlin-
naast het vak Nederlands – om hierin
gen. Op dit moment onderzoekt Loopbaan-
voortgang te boeken.
5. Trainingen gespreksvaardigheden. De
paradox-J hoe leerlingen, nadat zij of terwijl
zij met HorizonTaal of anderszins bezig zijn
mentoren, decanen en docenten ervaren
met hun loopbaanoriëntatie, een kijkje kun-
een grote tijdsdruk. De mentoren hante-
nen nemen in de beroepspraktijk.
ren regelmatig een corrigerend, sturend
of oplossingsgericht gesprek waar een
7.1.4 Leeswijzer
coachend gesprek meer op zijn plaats is.
Dit hoofdstuk gaat uitgebreid in op de me-
Zij nemen hierbij vaak hun toevlucht tot
thodiek HorizonTaal die gebruikt wordt bin-
procedures en regels. Er is behoefte aan
nen Loopbaanparadox-J. Hierbij komen
trainingen gespreksvaardigheden waarbij
vragen aan de orde als: wat zijn de achter-
de jongere en zijn vragen en ontdekkin-
grond en doelstelling van deze methode
gen centraal staan.
6. Vergroten betrokkenheid ouders. Scholen
(paragraaf 2), wat is de visie achter deze
methode (paragraaf 3), en hoe ziet deze
willen ouders beter betrekken bij het ge-
methode er in de praktijk uit (paragraaf 4)?
hele curriculum, de voortgang van het
curriculum en bij profiel-, studie- en be-
7.2 Achtergrond en doelstelling
roepskeuze. Scholen vinden dit lastig te
Loopbaanparadox-J
implementeren en missen ook hier vaak
de gespreksvaardigheden.
Achtergrond
7. Feedback geven en ontvangen. Docenten
Uit gesprekken met meerdere decanen, do-
werken rondom de jongeren met het-
centen en bestuurders van diverse scholen
zelfde doel. Toch volgt niet iedereen de-
in het Voortgezet Onderwijs in Nederland
zelfde werkwijze, en dat geeft soms
heeft Loopbaanparadox-J kunnen conclude-
onderlinge onenigheid. De communicatie
ren dat er een grote behoefte is aan een
hierover en elkaar aanspreken op zaken,
aantal zaken:
is niet altijd makkelijk en vraagt training.
8. Mediatievaardigheden. Jongeren zijn in
1. Jongeren op jonge leeftijd bewust maken
eerste instantie zelf de deskundige over
van het doel waarvoor zij op school zit-
46
4. Een bijdrage leveren aan taalontwikke-
hun leven, ondanks hun jonge leeftijd,
ling gericht op loopbaantoekomst.
gebrek aan kennis en levenservaring.
Docenten vinden het soms lastig om met
7.3 Kerncompetentie: specialist op het
de jongere vanuit deze wetenschap, zonder oordelen, in gesprek te komen. Ook
gebied van modificeren, mediëren en
hierin is een grote wens tot het vergroten
coachen
van de gespreksvaardigheden.
9. Gedegen borging van een nieuwe metho-
Binnen Loopbaanparadox-J zijn alle eerder
diek. Nieuwe methodieken en vaardighe-
genoemde competenties (zie hoofdstuk 6)
den worden vaak ingekocht of getraind,
van belang, maar de hieronder verwoorde
maar er is ook behoefte aan een duide-
kerncompetentie staat centraal. Deze kern-
lijke implementatie hiervan. Die laat nu
competentie luidt:
soms te wensen over.
Specialist op het gebied van modificeren,
In het reguliere curriculum ontbreekt het de
mediëren en coachen
school vaak aan een methodiek die geïmple-
Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren
menteerd kan worden en die docenten ge-
met hun hart en met echte aandacht naar
degen traint in wat voor de leerlingen,
(on)bewuste leervragen en geloven in de
tussen collega’s onderling en in de commu-
ontwikkeling van ieder mens. Hierbij is de
nicatie met ouders nodig is. Hier sluit Loop-
rol van de coaches om te mediëren. Vanuit
baanparadox-J met onder andere de
de relatie met de leerling en door aan te
methodiek HorizonTaal gedegen op aan.
sluiten bij de bestaande mogelijkheden van
de leerling, wordt het leerpotentieel van de
Doelstelling
leerling optimaal aangesproken, waardoor
Loopbaanparadox-J stelt vanuit de boven-
er een sterkere leercurve tot stand komt.
staande achtergrond en vanuit haar visie,
zoals beschreven in 2.3, met het project
Vanuit deze kerncompetentie traint Loop-
HorizonTaal de volgende doelen:
baanparadox docenten in het Voortgezet
1. Jongeren in het VO op school houden
Onderwijs op basis van de methodiek
en/of kosten van verkeerde keuzes verla-
HorizonTaal in de onderstaande mediatie-
gen, door het maken van goede beroeps-,
vaardigheden. Ik beschrijf ze hieronder en
opleidings- en loopbaankeuzes.
geef ook een korte toelichting op basis van
de theorie van Magda Vanmontfoort (Van-
2. Het stimuleren van de juiste loopbaan- en
montfoort 2011).
beroepskeuze in het VO gericht op de arbeidsmarkt. De doorstroom naar MBO,
1. Intentionaliteit en wederkerigheid
HBO en VWO verbeteren en de instroom
op de arbeidsmarkt positief beïnvloeden.
Als leraar en leerling samen nieuwe din-
3. Jongeren vroeg eigenaar maken van hun
gen ontdekken en leren, versterkt dat de
persoonlijke proces: Wie ben ik? Wat wil
leercurve. Daar maakt HorizonTaal op
ik? Wat kan ik? Hiermee creëer je verant-
een unieke manier gebruik van.
woordelijke burgers, die ook in hun latere loopbaan extra tools hebben om
Er is een grotere kans om tot een diepere
verantwoordelijkheid te nemen voor hun
betekenis van nieuwe inzichten te komen
keuzes in een flexibiliserende arbeidmarkt.
als de begeleidende leerkracht de inten-
47
tie heeft om samen met de jongeren een
leerling aangesproken. Wanneer zij aan
activiteit tot een goed einde te brengen.
het einde van de les ook nog hun bevin-
Als de leerlingen en de leerkracht bij de
dingen met hun medeleerlingen mogen
aanvang van de activiteit hun kennis van
delen, wordt dit aspect nog eens ver-
de wereld met elkaar delen om de op-
sterkt.
dracht tot een goed einde te brengen, is
3. Competentie
de motivatie groter om hun gemeenschappelijke kennis van de wereld uit te
Wanneer activiteiten opgezet worden vol-
breiden. Daarbij wordt taal als instru-
gens bovenstaande principes, vergroot
ment op een natuurlijke manier gebruikt
dit de zelfwaardering en het gevoel van
en ingezet.
competentie bij de leerling. Dit schept
ruimte voor een groeiend besef van iden-
2. Zingeving
titeit bij de leerling. Ook als deze identi-
De leercurve wordt tevens versterkt wan-
teit botst met het normen- en
neer de leerling informatie mag verwer-
waardenpatroon van de docent, krijgt de
ken op de manier die hem het meest
leerling hiervoor in de samenwerking alle
aanspreekt en die hij als betekenisvol
ruimte.
ervaart. Dit zet HorizonTaal in.
Het gevoel van eigenwaarde en compeAanbod van gelaagde en gevarieerde in-
tentie bij de leerling kan worden ver-
formatie van de activiteiten zorgt ervoor
sterkt als de activiteiten worden opgezet
dat de leerlingen net díé informatie uit
volgens de eerste twee principes, en als
het aanbod kunnen selecteren die hun
leerlingen bij het zoeken naar een bevre-
het meeste aanspreekt en dat ze die
digende afloop van de activiteiten een
informatie mogen verwerken op een ma-
fundamenteel respect ervaren voor hun
nier die ze zelf als betekenisvol ervaren.
identiteit en integriteit van de docent,
Dit gebeurt niet ongericht, maar vanuit
Het gaat hier niet om afzonderlijke com-
een welomschreven rol (zie voorbeelden,
petenties of deelcompetenties, maar om
p. 51). Vanuit deze rol kunnen leerlingen,
de totaalbeleving een competent persoon
door informatie uit te wisselen en op
te zijn.
elkaar af te stemmen, bijhorende taken
4. Transcendentie
tot een goed einde brengen.
Leerlingen worden geholpen om de actiOp momenten dat leerlingen de dieper-
viteiten te vertalen naar meer abstracte
liggende waarde en betekenis van de op-
wetmatigheden en denkbeeldige toekom-
dracht niet ervaren, kan de leerkracht de
stige situaties.
zingeving ter sprake brengen, zodat jongeren zelf op zoek gaan naar nieuwe in-
Als de begeleider-leerkracht tijdens de
valshoeken om de taak alsnog van een
activiteiten die verlopen volgens de drie
‘neutrale’ naar een ‘betekenisvolle’ erva-
eerste principes, regelmatig meer ab-
ring om te buigen.
stracte wetmatigheden over de gang van
zaken in de wereld verwoordt, geeft hij
Door de opdracht als zinvol te beleven,
de overige deelnemers de mogelijkheid
wordt een groot leerpotentieel van de
om zich denkbeeldig te verplaatsen in
48
toekomstige situaties. Leerlingen kunnen
te maken wordt er gewerkt met een voor-
zo het verband leggen tussen de activi-
beeld uit het domein Techniek en Technologie.
teit die ze aan het doen zijn en de toeEr zijn tien kennisdomeinen:
komstige studie- en beroepswereld.
•
Bestuur en Administratie;
•
Kunst;
•
Literatuur en Cultuur;
7.4.1 Werken met kennisdomeinen
•
Medisch en Paramedisch;
Hoe komt bovenstaande nu in de praktijk
•
Milieu en Economie;
tot uiting? De methodiek HorizonTaal biedt
•
Psychologie en Pedagogie;
jongeren ongeveer dertig weken zelfonder-
•
Sociaal leven en Samenleving;
zoek, gericht op profiel-, studie- en beroeps-
•
Techniek en Technologie;
keuze. Dat gebeurt door steeds een
•
Wetenschappen;
‘kennisdomein’ te behandelen.
•
Zaken en Economie.
7.4 De werkwijze van HorizonTaal
Een kennisdomein is een uitwerking van
Opbouw kennisdomein
een loopbaanveld of een beroepenkader.
Elk kennisdomein in HorizonTaal heeft een
Hieronder worden de tien kennisdomeinen
specifieke opbouw. Deze is hieronder sche-
benoemd en wordt de opbouw van een
matisch weergegeven:
kennisdomein beschreven. Om het concreet
Figuur 5. Opbouw per kennisdomein (Bron Vanmontfoort in Caleidoscoop 21, nr. 5).
49
Stripverhaal
bonden met zes menstypen: ‘kritisch den-
Elke verkenning van een kennisdomein start
ken’, ‘kritisch doen’, ‘zorgzaam denken’,
met een stripverhaal. In dit stripverhaal
‘zorgzaam doen’, ‘creatief denken’ en ‘crea-
komt een ‘controverse’ of ‘probleem’ naar
tief doen’.
voren dat de leerlingen met elkaar moeten
bespreken. Meestal wordt deze controverse
Het doel van deze activiteit is om concreet
uitgewerkt in een dialoog tussen twee per-
ervaring op te doen en te experimenteren
sonen. In het domein Techniek en Technolo-
met een gekozen activiteit en de rol die dit
gie ligt de controverse in een gesprek
vraagt binnen dit kennisdomein. Zo leert de
tussen twee vrienden, Bert en Karel. Bert is
leerling wat hij leuk vindt en wat niet; waar
een leerling in een technische studierich-
hij goed in is en waarin niet; onder welke
ting. Naar aanleiding van wat hij leest in
voorwaarden hij dingen goed kan en wan-
een aantal technologietijdschriften over
neer niet. De ene leerling zal geneigd zijn
ontwikkelingen in de textielindustrie, komt
een opdracht te doen die iets vraagt van zijn
hij in gesprek met Karel. Deze geeft onge-
‘kritisch denken’, terwijl een andere leerling
zouten zijn mening. Zijn al die ontwikkelin-
kiest voor een opdracht waarin ‘zorgzaam
gen nu goed of niet goed?
doen’ centraal staat.
Door de controverse in het verhaal, hebben
Als de opdracht voltooid is, geven de leerlin-
de jongeren de neiging zich te verplaatsen
gen aan hun medeleerlingen een presentatie.
in een van de twee personen. Dit helpt hen
om het thema van binnenuit te onderzoeken
Hieronder in een overzicht de activiteiten
en te bediscussiëren. Bij het gesprek over
binnen het kennisdomein Techniek en Tech-
dit thema is het de rol van de coach of leer-
nologie, die verbonden zijn met een be-
kracht om behalve het gesprek goed te lei-
paalde rol en een daarbij behorend
den, ook goede verbanden te leggen, vanuit
menstype.
de mediatievaardigheid ‘trancendentie’, om
zo de leerlingen een beeld te geven van het
gehele veld aan technische beroepen.
Activiteiten
Na de verkenning van het thema tijdens het
stripverhaal gaan leerlingen aan de hand
van een activiteit met daarbij behorende informatie- en actiekaarten op een persoonlijke verkenningstocht. De leerlingen kiezen
zelf voor deze activiteit en gaan alleen of
met een groepje deze activiteit uitwerken.
De gekozen activiteit houdt tegelijk in dat
leerlingen kiezen voor een bepaalde ‘rol’ en
daarmee ook, zonder dat de leerlingen dit
bewust beseffen, voor een bepaald menstype. Binnen HorizonTaal zijn de rollen ver-
50
Activiteit
Rol
Menstype
Bouw een koelkast met behulp
Koeltechnicus
Zorgzaam doen
Stedenbouwkundige
Zorgzaam denken
Onderzoek het probleem van de
Beleidsmedewerker/
Kritisch denken
groeiende ‘computerafvalberg’
milieudeskundige
van twee aardewerken potten.
Ontwerp een nieuwe wijk in
het zuiden van Italië volgens
de principes van ‘duurzaam
bouwen’.
en zoek naar mogelijke oplossingen.
Maak als medewerker van een
Industrieel vormgever
Creatief denken
Kunstenaar/ ontwerper
Creatief doen
Maak je de techniek van knopen
Knopen: een handige
Kritisch doen
eigen en sta stil bij de technische
techniek voor veel
toepassingen van knopen.
beroepen
specialistisch onderwerpbureau een
moderne, industriële toepassing
geïnspireerd door een ‘slimme’
oplossing uit de natuur.
Verzin aan de hand van de
voertuigen en machines van
Panamarenko een apparaat dat
de mensheid vooruit kan helpen
in haar drukke bezigheden.
Figuur 6. Activiteiten binnen het domein Techniek en Technologie, ingedeeld naar rol en
menstype.
Kwartet en logboek
wie hij of zij is. De leerlingen houden hun
Elk kennisdomein eindigt met een kaarten-
ervaringen en inzichten bij in een logboek.
kwartet. Daarmee beantwoorden de leerlingen allerlei vragen over zichzelf en de
Film
gedane activiteit. Doordat dit na elk kennis-
Als alle kennisdomeinen zijn doorlopen,
domein terugkomt, ontstaat steeds een
kijkt de klas gezamenlijk de film Mont Ai-
soort sythesemoment, waarbij de leerling
goual, een woud herleeft. Deze film gaat
stilstaat en over zichzelf reflecteert. De
over de herbebossing van een berg in de
leerlingen ervaren dit als leuk en waarde-
Franse Cevennes rond 1875. De film heeft
vol. Het doel ervan is dat de leerling zijn
als doel om alle opgedane kennis tijdens de
eigen identiteit ‘opbouwt’ en zo beter weet
lessen HorizonTaal nog eens samen te vatten.
51
Er zijn nu geen tien kennisdomeinen, maar
hoofdrol weggelegd voor de leerlingen.
vier belangstellingsgebieden, namelijk:
Toch is juist de rol van de docent essentieel,
•
gezondheid, welzijn en samenleving;
en aan versterking van deze rol blijkt
•
administratie, handel en economie;
behoefte. Daarom besteedt Loopbaanparadox
•
natuur, techniek en wetenschappen;
hier veel aandacht aan.
•
talen, kunst en cultuur.
De coaches van Loopbaanparadox-J met be-
De leerling kiest een van de belangstellings-
trekking tot HorizonTaal zijn inzetbaar om
gebieden, en kijkt met die bril op naar de
de deskundigheid van docenten, decanen,
film. Daarna beantwoordt hij enkele vragen.
loopbaanbegeleiders en mentoren te bevor-
Voorbeelden van vragen zijn:
deren. Dit kan vorm krijgen op drie resul-
-
taatgebieden:
Zijn jullie het eens met de volgende stelling: ‘In een studie geneeskunde moeten
enkel wetenschappelijke en medische
-
-
1 Resultaatgebied 1: Verdiepen van kennis
vakken aan bod komen.’
en vaardigheden op het gebied van bege-
Zijn jullie het eens met de volgende stel-
leiding van loopbaan- en taalontwikkeling
ling: ‘Een gebrek aan respect kan ertoe
voor docenten door middel van:
leiden dat mensen ten ondergaan.’
•
Wat vinden jullie van de volgende uit-
kennis- en vaardigheidsoverdracht
m.b.t. de methodiek HorizonTaal;
spraak: ‘Waar mensen samenwerken,
•
geven van voorbeeldlessen stripver-
moeten altijd tegenstellingen overwon-
haal, kennisdomeinen, activiteiten
nen worden.’
kennisdomein en film;
•
rolmodel zijn van de mediatievaar-
Tot slot stelt hij op basis van zijn logboek en
digheden Loopbaanparadox-J en
met behulp van het kaartenkwartet een aan-
HorizonTaal.
tal voorgestelde beroepsprofielen op. Hiermee rondt de leerling zijn leerproces binnen
2 Resultaatgebied 2: Trainen gespreksvaar-
HorizonTaal af.
digheden voor mentoren, decanen en
docenten HorizonTaal via:
7.4.2 Taalleren en de competentie
•
Het taalleren is geïntegreerd in de metho-
training gespreksvaardigheden met
leerlingen;.
diek. Het taalniveau van zowel de stripver-
•
halen als van de activiteiten is hoog. Omdat
training gespreksvaardigheden met
ouders;
de leerlingen gemotiveerd zijn voor de op-
•
drachten, zijn ze bereid en in staat om dit
training gespreksvaardigheden met
collega’s;
hoge taalniveau te lezen en te gebruiken. Zo
•
stijgt opnieuw hun leercurve. Ook is taal
training gespreksvaardigheden
vanuit loopbaanleren.
verbonden aan beroep, vaak specifiekere
taal. Ook dit helpt hen in taalleren!
3 Resultaatgebied 3: Begeleiden bij en coachen in het proces van implementatie.
7.4.3. Loopbaanparadox-J traint en
Hierbij bestaan de volgende mogelijk-
begeleidt docenten
heden:
•
Binnen de methodiek HorizonTaal is, zo
met verantwoordelijke personen
binnen de school bepalen welke
blijkt uit het bovenstaande, uiteraard een
52
keuzes er op welk moment genomen
studie keuze betrokken kunnen
worden en hoe het project Loopbaan-
worden.
paradox-J binnen de school wordt
•
•
•
•
•
•
ingezet;
7.4.4 Scholen en HorizonTaal
procesbegeleider zijn in het proces
In de praktijk kunnen de eerder genoemde
van implementatie;
dertig weken HorizonTaal heel divers wor-
als Loopbaanparadox-J-deskundige
den ingevuld door scholen. Er zijn scholen
een project-op-maat maken binnen
die iedere projectweek een kennisdomein
de school;
doen en daar dan een heel dagdeel aan be-
met docenten lessen voorbereiden
steden. Andere scholen geven per twee
waarin de mediatievaardigheden
weken een blokuur HorizonTaal, waarbij
centraal staan;
twee blokuren besteed worden aan één
aanwezig zijn bij lessen van
kennisdomein. Weer andere scholen kiezen
docenten en hun goede en
voor iedere week één uur HorizonTaal.
constructieve feedback geven;
Verder wordt op sommige scholen Horizon-
intervisie- en evaluatiegesprekken
Taal in het eerste jaar gegeven, op andere
verzorgen na de lessen, waarin
scholen in het tweede jaar en weer andere
docenten van elkaar kunnen leren
scholen kiezen voor beide. Ook zijn er in-
en van de coach van Loopbaan-
middels experimenten gedaan om Horizon-
paradox-J;
Taal in de hogere klassen nog eens terug te
meedenken hoe de ouders bij
laten komen.
Loopbaanparadox-J en profiel- en
Op een middelbare school geven we als team van Loopbaanparadox-J aan een tweede klas
VMBO-GT een les in het kader van het kennisdomein van HorizonTaal Techniek en Technologie. In deze klas zitten twaalf jongens en vijftien meiden. De dames van de klas zijn aan
het begin van de les allemaal erg sceptisch. Stom: Techniek en Technologie. Daar vinden ze
niets aan.
Er zijn zes verschillende activiteiten om te kiezen. Drie meiden kiezen de opdracht met de
naam Koeltechnicus. In deze opdracht gaan ze met terracotta potten een Afrikaanse koelkast bouwen, zonder stroom. De opdracht past bij het menstype ‘zorgzaam doen’.
De drie meiden zijn heel verschillend. Eén vindt het fantastisch om allerlei informatie op internet te zoeken over de werking van zo’n koelkast. De andere twee zijn meer doeners. Ik
ga met ‘de onderzoekster’ in gesprek en tijdens ons gesprek ontstaat de vraag hoe de koelkast nu werkelijk in temperatuur kan dalen, ondanks de grote hitte van de woestijn. We
gaan samen op zoek op internet. Dit is een voorbeeld van intentionaliteit en wederkerigheid.
Door het samen te doen en onze beide vragen te koppelen, leren we allebei meer. De verleiding van een coach of leerkracht is om antwoorden te gaan geven of de antwoorden aan de
leerling over te laten. Maar door samen leren stijgt de leercurve.
Ik vraag aan deze leerling wat ze van de opdracht vindt. Spontaan zegt ze: ‘Erg leuk, ik vind
het altijd leuk om nieuwe dingen uit te zoeken en te weten hoe dingen in elkaar zitten.’
53
Blijkbaar sluit deze opdracht en ook dat wat zij uit de opdracht haalt, aan bij wat voor haar
zin heeft. En omdat ze de opdracht ‘zinvol’ vindt, leert ze veel, heeft ze plezier en stijgt de
leercurve.
Bij de opmerking van deze leerling borrelen er bij mij als trainer enkele gedachten op: ze
heeft nu gekozen voor een ‘zorgzaam doen’-opdracht. Ik ben benieuwd wat ze een volgende
keer kiest. Dit lijkt een ‘kritische denker’ of misschien een ‘creatieve denker’. Mogelijk ook
een ‘kritische doener’. De tijd zal leren aan wat voor soort opdrachten deze leerling het
meeste plezier beleeft en waar zij het beste in is.
De opdracht is om met terracotta potten een koelkast te maken, zonder stroom dus. Na het
zoeken op internet gaan de meiden aan de slag. Een van de potten wordt gevuld met zand dat
nat wordt gemaakt. Een andere pot staat in dit natte zand. Over het geheel ligt een natte doek
als afsluiting. Na enige tijd beginnen de potten te ‘zweten’. Aan de buitenkant van de buitenste
pot ontstaat condens. Zo geeft de koelkast zijn warmte af en daalt de temperatuur binnen.
De twee andere leerlingen, duidelijk meer de doeners, vragen of ze een föhn mogen zoeken. Ze
komen terug met een ventilator, de föhn was op school niet voorradig. Hierdoor wordt de pot
aan de buitenkant droog gemaakt en daalt de temperatuur binnen sneller. Wat een goed idee!!
En dat zeg ik ook tegen hen. De leerlingen zijn verrast en vinden het een erg leuke opdracht. Deze opdracht geeft een gevoel van competentie, en dat versterkt de wil om te leren
en met nieuwe ideeën te komen. In mijn hoofd komt de vraag op: zijn dit meer creatieve
doeners? Ik ben benieuwd wat het logboek van deze leerlingen laat zien.
Aan het einde van de les presenteren de drie meiden aan de rest van de leerlingen wat ze
deze les hebben gedaan. De andere leerlingen zijn wonderlijk stil en luisteren aandachtig
naar elkaar.
Ik vraag de koelkastbouwers na afloop of ze dit later ook willen doen. Ze grinniken: ‘Nee…’
Ik vraag: ‘Wat vond je vandaag leuk aan de opdracht?’
De onderzoekster van het stel zegt gelijk: ‘Dat ik dingen kon uitzoeken!’
‘Dus je zou later wel dingen willen uitzoeken?’
‘Ja leuk!’ is haar reactie.
‘Dat kan in heel veel beroepen en dat hoeft ook niet bij techniek (knipoog). Als je bijvoorbeeld in een apotheek werkt, moet je uitzoeken of medicatie wel bij elkaar gegeven kan
worden. Of als je in een winkel werkt, krijg je soms vragen die je eerst moet uitzoeken. Dus
is het fijn om te weten dat je dit graag wilt. Daarmee ben je weer een stapje verder…’
Dit gesprek gaat van de concrete ervaring naar het transcendente niveau en maakt de leerlinge bewust van haar mogelijkheden, naast de ervaring die ze met het bouwen van de koelkast heeft opgedaan.
Nadat we met elkaar hebben opgeruimd, verlaten de meiden helemaal vrolijk de klas. ‘Het
was leuk, mevrouw!’ Mijn reactie, met een grijns: ‘Zelfs bij Techniek?!’
54
N
awoord
Kwetsbaarheid is kracht!
‘Wanneer je een schip wilt bouwen, breng
wat extra opblies. Het gedrag van mijn col-
dan geen mensen bij elkaar om hout aan te
lega was achteraf geen antwoord op het feit
slepen, werktekeningen te maken, te coördi-
dat hij zich in wezen kwetsbaar voelde. Ook
neren en plannen te maken, maar leer men-
zij maakte zich groot, en gaf daarmee ant-
sen te verlangen naar de eindeloze zee.’ –
woord op zijn opgeblazenheid.
Antoine de Saint-Exupéry (1900–1944)
Mijn interventie kwam voort uit het feit dat
Ik ben aan het slot gekomen van dit stuk
ik met al mijn zintuigen luisterde. Ik hoorde
waarin ik heb weergegeven wat ik met
de roep, onder zijn grootspraak, om aan-
Loopbaanparadox wil voorstaan. Het is een
dacht en contact. Ik ‘hoorde’ dat hij zich
begin. Het is niet af. En dat geldt evengoed
heel kwetsbaar voelde en daarom zo stoer
voor elk traject dat een klant bij Loopbaan-
deed. Daarop reageerde ik, vanuit waarde-
paradox doorloopt.
ring, vanuit mijn eigen kwetsbaarheid en
een appel op de relatie, die voor hem meer
waarde had dan hij liet blijken.
Het is mijn wens dat alle coaches binnen
Loopbaanparadox door hun manier van begeleiden, hun expertise en hun interventies
Zo ontstond contact tussen Bert en mij en
– die ik in deze visie uiteengezet heb – in
kreeg hij wél waar hij in wezen om vroeg:
klanten, leerlingen en docenten een verlan-
contact en aandacht. Zo kwamen we verder
gen doet ontstaan naar groei en bloei van
in het contact en het probleem dat er op dat
hun leven. Dan komen de plannen, het hout
moment lag. Omdat we helemaal open kon-
en de werktekeningen vanzelf…
den staan voor elkaar.
Nog even terug naar Bert, de man met wie
Onze inzet binnen Loopbaanparadox is –
deze visie begon. Bert, alcoholist en dak-
ongeacht de situatie van klanten of leerlin-
loos, was in wezen een zeer sociaal mens
gen – om dat verlangen naar groei en bloei
die graag andere mensen om zich heen had.
te laten ontstaan. Dat kan als wij als coaches
Door zijn eigen gedrag had hij zichzelf in
zicht hebben op en luisteren naar de kwets-
onze opvang onmogelijk gemaakt. Toch was
baarheid van mensen, want juist daarin ligt
zijn behoefte daarmee niet verdwenen. Ik
hun kracht:
vermoed dat hij langskwam om even zijn
maten te zien en te spreken. Tegelijk be-
‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maat-
sefte hij ook wel dat hij er niet in zou
werk in duurzaam, inspirerend en ambach-
komen. Vandaar dat hij zich deze middag
telijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’
56
D
ankwoord
Aan het slot van dit visiestuk wil ik de men-
stuk werd een droom waar en mocht ik
sen die mij hebben geholpen, danken!
meer doen met ons gezamenlijke product.
Ik had dit niet alleen gekund.
Marcel, heel veel dank voor de inspiratie die
je me steeds weer geeft in je beelden!
Als eerste wil ik Paul van der Hulst, oud-collega, spirituele vriend en docent aan de Ho-
Rob Wesselink, de grafisch vormgever van
geschool van Amsterdam aan de opleiding
dit stuk. Wij kennen elkaar het kortst en
Ergotherapie bedanken. Je hielp mij met het
nog het minst goed. Tegelijk wist ik vanaf de
duidelijk krijgen van mijn eigen vraagstel-
eerste keer dat ik je sprak, als mede-Rotter-
ling, die voorafging aan het schrijven van
dammer in Maarssen, dat ik graag met je
dit stuk. Je bood structuur en hielp mij die
wilde samenwerken. Je visie op je vak en je
te creëren. Vervolgens ging je tot twee keer
inspiratie voor het leven, zorgde ervoor dat
toe door de eerste lijvige versies en gaf je
ik dit stuk in alle vertrouwen aan je gaf.
mij die feedback die ik nodig had. Heel veel
Dank je wel!
dank!
Klanten, netwerkpartners en opdrachtMarleen Schoonderwoerd: als redacteur en
gevers zijn iedere dag weer mijn inspiratie-
vriendin heb je mij met eindeloos geduld ge-
bron. Toen ik afscheid nam in het sociaal
holpen om dit stuk te maken tot wat het is!
pension waar ik jaren werkte met dakloze
Jouw geduld was vaak vele male groter dan
mannen die aan alcohol verslaafd waren, zei
het mijne. En je hield vol, ook als ik dacht
ik: ‘Ik kreeg meer van jullie dan ik jullie kon
dat het anders moest. Dank je wel, niet in
geven!’ Zo ontvang ik iedere dag, van jullie,
het minst voor de inspirerende gesprekken
mijn klanten, netwerkpartners en opdracht-
en samenwerking die dit stuk ons ople-
gevers. Heel veel dank! In wezen schreven
verde.
jullie dit stuk.
Marcel Sjoers, mijn maatje ooit in de oplei-
Bij de foto hiernaast wil ik zeggen: ik ont-
ding Ergotherapie. Uitgegroeid tot een micro-
ving doordat ik losliet! Dank!
fotograaf met wie ik samen groot plezier
beleef aan het maken van de beeldblogs. Eigenlijk zijn de foto’s en de beeldblogs mede
mijn inspiratiebron geweest voor dit stuk.
Doordat ik meer met de beeldblogs wilde en
ik daarna ook het idee kreeg voor een visie-
58
L
iteratuur
Andriessen, H. (2006), Spiritualiteit en le-
Does, W. van der (2011), Zo ben ik nu een-
vensloop. Over levensfasen en geestelijke
maal! Lastpakken, angsthazen en buiten-
bestemming, Zoetermeer: Meinema.
beentjes, Schiedam: Scriptum Psychologie.
Benedictus van Nurcia (2008), De regel van
Feurstein, R., Y. Rand & J.E. Rijnders
Sint-Benedictus, Amsterdam: Anthenaeum –
(1997), Laat me niet zoals ik ben, een baan-
Polak & Van Gennep
brekende methode om de cognitieve en sociale ontwikkeling te stimuleren,
Rotterdam: Lemniscaat.
Bono, E. de, (1993), De concurrentie voorbij, Amsterdam / Antwerpen: Contact.
Fousert, D. (2003), Ander leiderschap, Alphen aan den Rijn: Kluwer.
Cameron, K.S. & R.E. Quinn (2010), Onderzoeken en veranderen van organisatiecul-
Grün, A., (2010) Benedictijnse regels voor
tuur, Den Haag: Sdu Uitgevers.
een gelukkig leven, Baarn: Forte Uitgevers
BV.
Covey, S.R. (2007), De zeven eigenschappen
van effectief leiderschap, Amsterdam/Ant-
Grün A. (2006), De bronnen van spirituali-
werpen: Business Contact.
teit, Kampen/Tielt: Ten Have en Lannoo.
Cutler, H., De Dalai Lama (2007), De kunst
van het geluk. Over de zin van het leven,
Hartingsveldt, M. van, I. Logister-Proost &
Amsterdam: Maarten Muntinga.
A. Kinébanian (2010), Beroepsprofiel ergotherapeut, Utrecht: Ergotherapie Nederland/
Boom Lemma uitgevers.
Dam, A. van (2009), De kunst van het falen.
Hoe je door effectief leren succesvol kunt
Hellinga, G., (2009) Lastige lieden, Amster-
presteren, Amsterdam: Ambo.
dam: Uitgeverij Boom.
Delft, F. van (2006), Overdracht en tegenoverdracht. Een therapeutisch fenomeen
Hesse, H., (2007) Reis naar het morgenland,
vertaald naar alledaagse psychosociale be-
Amsterdam: De Bezige Bij.
geleiding, Soest: Nelissen.
Hoogendijk, A. (2006), De schoonheid van
Derks, W. (2003), Een leefregel voor begin-
coachen. Over vitaliserende coaching, Am-
ners, Tielt: Lannoo.
sterdam: Uitgeverij Business Contact.
60
Hulst, P. van der (2008), ‘Ergotherapeuti-
tie. Een handboek voor paramedici, Houten:
sche interventies in de balans van Arbeid en
Bohn Stafleu van Loghum.
Gezondheid. Onderzoeksscriptie:
Opleiding voor Arboconsultants, Master of
Kuypers, E. (red.) (1994), De levende Kier-
Occupational Health, NSPOH.
kegaard, Kessel-Lo/Apeldoorn: Garant.
Jawrski, J. (2009), Synchroniciteit. Innerlijke
Michielsen, M., W. van Mulligen & L. Herm-
weg naar leiderschap, Zeist: Uitgeverij
kens (2005), Leren over leven in loyaliteit,
Christofoor.
over contextuele hulpverlening, Leuven/
Voorburg: Acco.
Johnson, D.W. & F.P. Johnson (2009),
Groepsdynamica, theorie en vaardigheden,
Miller, A.F. Jr. & W. Hendricks (2006),
Amsterdam: Pearson Education Benelux BV.
Genieten van je werk… hoezo? Hoornaar:
Gideon.
Karssing, E., M. Pheijffer & B. Hoogenboom
(2012), De robuuste professional. Wijze
Morel, K. (2010), Identiteitsmarketing.
LESsen, Assen: Koninklijke Van Gorcum.
Waarom wij bestaan, Schiedam: Scriptum
Publishers.
Karsten, C. (2006), Omgaan met burnout.
Preventie, hulp en reïntegratie, Rijswijk:
Nouwen, H. (2010), Pastoraat en spirituali-
Uitgeverij Elmar B.V.
teit, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.
Kierkegaard, S. (2010), De ziekte tot de
Peters, T.J. & R.H. Waterman Jr., (1984),
dood, Budel: Uitgeverij DAMON.
Excellente ondernemingen. Kenmerken van
succesvol management, Utrecht/Antwerpen:
Veen Uitgevers.
Kierkegaard, S. (2009), Het begrip angst,
Budel: Uitgeverij DAMON.
Rossum, C. van, ‘Kwetsbaarheid is kracht.
Kierkegaard, S. (1986), Johannes Climacus
Ergotherapie voor therapeut en cliënt?!’ In:
ofwel men moet aan alles twijfelen, ingeleid,
Ergotherapie Magazine, juni 2011.
vertaald en geannoteerd door drs. W.R.
Vandezande, W. & M. Vanmontfort (z.j.),
Scholtens, Kampen: Kok Agora.
‘Met de stroom mee…? Of tegen de stroom
in...?’ In eigen beheer.
Knoope, M. (1998), De creatiespiraal. Natuurlijke weg van wens naar werkelijkheid,
Vanmontfoort, M. (2011), HorizonTaal. Stu-
Nijmegen: KIC Nijmegen Nederland.
diekeuze als ontdekking. Handleiding, Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
Krauss Whitbourne, S. (2010), Nieuwe route
kiezen? Luisteren naar je innerlijke GPS.
Veranderen kan in elke levensfase, Amster-
Vanmontfoort, M., ‘HorizonTaal. Talige ac-
dam/Antwerpen: De Arbeiderspers.
centen als hefboom voor een hoger aspiratieniveau en betere doorstroomkansen’. In:
Caleidoscoop 21, nr. 5
Kuiper, C. et al. (2011), Arbeid & Gezondheid. Preventie, behandeling en reïntegra-
61
Verveen, J. (2011), Bullsh!t management.
Terug naar de essentie van organisaties,
Den Haag: Sdu Uitgevers bv.
Whitworth, L., H. Kimsey-House & Ph. Sandahl (2007), Co-Actief Coachen. Nieuwe
vaardigheden voor professioneel en persoonlijk coachen, Zaltbommel: Thema.
Internetbronnen 23-06-2014:
http://www.12manage.com/methods_greenleaf_servant_leadership.html - 21-1-2014
http://boeketje-onderwijs.skynetblogs.be/archive/2011/09/04/horizontaal-studiekeuzeals-ontdekking.html#.Uo3AyCdtb8Q 21-11-2013
http://eropaf.org/lib/publicaties/Introductie_in_de_presentietheorie__prof._dr._Andries_Baart.pdf - 21-11-2013
http://gototalbranding.nl/wp-content/uploads/2012/05/GTB_zijnwatjebent_12_09def.pdf - 21-1-2014
http://www.lerenenorganiseren.nl/pdf/een%
20lerende%20organisatie.pdf - 26-4-2013
http://www.lindeboominstituut.nl/assetmanager.asp?aid=352 – 26-4-2013
http://nieuw.stibco.nl/over-joomla?start=2
27-4-2013
http://www.presentie.nl/images/stories/docs/
Presentie%20filosofie.pdf – 26-4-2013
http://users.skynet.be/kern/terapeut.html 16-9-2013
62
N
otities

GA116 J-Arnh Koerier-02.indd

Organogram gemeentelijke organisatie

Netwerk van Coaches

Globaal programma Gratis Tryout Workshop

Vrijdag 7 maart van 18.00 tot 19.00 Dojo Hokori

Indeling Jongste Jeugd competitieteams 20142015 (1)(1)

Hulppunten bij het invullen van het beoordelings

Interview Erik de Haan en Yvonne Burger

Bekijk het volledige artikel (pdf)

2014-04-27 Presentatie visie topsport DEF