Woordbegrippenlijst biologie vmbo 3 Vmbo 3 thema 1 (organellen en cellen) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Levensverschijnselen Uitscheiden Individu Voortplanten Levenscyclus Middenrif Cellen Weefsel Organen Organenstelsel Tussencelstof Preparaat Cytoplasma Membraan Plastiden Fotosynthese DNA Chromosomenportret 19 20 21 22 23 24 Kerndeling Celdeling Plasmagroei Mitose Hypothese Onderzoeksvraag 25 26 27 Onderzoeksopzet Werkplan Blanco/ controlegroep 28 29 30 Waarneming Resultaten conclusie Dingen dat je ziet dat iets levend is Stoffen kwijt raken (bv. Poepen/ plassen/overgeven) Een persoon/ organisme Zorgen voor nakomelingen De levensloop van een soort (bv. Ei-rups-vlinder(-voortplanting)-dood Spierlaag tussen borst- en buikholte Kleinst levend organisme Aantal cellen bij elkaar, met dezelfde vorm en functie Aantal weefsels bij elkaar Aantal organen bij elkaar Stof tussen de cellen, bijvoorbeeld lijmstof en kalk in botten dun laagje op een glaasje om onder de microscoop te bekijken Waterige inhoud van de cel Laagje om de cel Bijvoorbeeld bladgroenkorrels of kleurkorrels in de plantencel De plant gebruikt zone-energie en maakt zuurstof en suiker Erfelijk materiaal in de celkern Alle chromosomen in 1 overzicht (zo zie je bijvoorbeeld of het een jongetje/meisje is of Down-syndrome heeft) De kern deelt en daarna gaat de cel delen in 2 nieuwe cellen Uit 1 cel ontstaan 2 nieuwe cellen De cel wordt groter (er komt meer cytoplasma) Ander woord voor kerndeling Wat je denkt wat de uitkomst van een proef/experiment is Je vertelt precies wat je gaat onderzoeken. (Bijvoorbeeld: hebben plantje licht nodig om te groeien) Hierin staat wat je wilt onderzoeken Hierin staat hoe je de proef gaat uitvoeren De 2e groep, zonder de onderzoeksfactor, waarmee je het experiment vergelijkt De uitkomst (wat er gebeurt) Getallen/ grafieken/ De uitkomst van je experiment (bijvoorbeeld: planten hebben inderdaad licht nodig om te groeien) Vmbo 3 thema 2 (ordening) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Rijken Eencellige Soort Rassen Vruchtbaar Populatie Exponentieel Voedingsstoffen Reducenten Conserveren Bacteriele infectieziekte Anti-bioticum Hygiene Schimmeldraden Paddenstoelen Zwemmerseczeem Voedselproductie Voedselbederf Algen Wieren Sporenplant Zaadplanten Symmetrie Skelet Amoebe Geleedpotigen Segmenten Inwendig Uitwendig Wervels Warmbloeding Koudbloedig Levendbarend Milieu Determineren Vmbo 3 thema 3 (voortplanting en ontwikkeling) 1 Geslachtelijk 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 Geslachtscellen Mitose Lichaamscellen Meiose Bevruchting Testes Orgasme Erectie Ovaria Follikel Ovulatie Menstruatie Uterus Innesteling Embryo Hypofyse Hormoon Testosterone Oestrogenen Menstruatiecyclus KI IVF Placenta Navelstrengader Navelstrengslagader Vruchtvliezen Foetus Weeen Ontsluiting Stuitligging Dwarsligging SOA HIV AIDS Gonorroe Seropositief Anticonceptie Coitus interruptus Lust Vmbo 3 thema 4 (erfelijkheid) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Fenotype Genotype Geslachtschromosomen XX XY Twee-eiige tweeling Een-eiige tweeling DNA Chromosomen Genen Heterozygoot Homozygoot Dominant Recessief Kruisingen Stamboom Intermediair Geslachtelijke voortplanting Selectie Ongeslachtelijke voortplanting Stekken Weefselkweek Mutatie Mutant Albino Tumor Goedaardig Kwaadaardig Metastase Echoscopie Vruchtwaterpunctie Syndroom van down Gist Recombinant-dnatechniek Genetische modificatie Transgeen 37 38 39 Embryo Celkerntransplantatie Geimplanteerd Vmbo 3 thema 5 (evolutie) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Evolutie Argumenten Natuurlijke selectie Overlevingskans Schutkleur Geevolueerd Geisoleerd Fossielen Reconstructive Sedimenten Overeenkomst Rudimentaire organen Meteorieten Tijdperk Geologische tijdschaal Vmbo 3 thema 6 (regeling) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Prikkels Impulsen Uitlopers Gevoelszenuwcellen Bewegingszenuwcellen Schakelcellen Gemengde zenuw Grijze stof Witte stof Hersenstof Schors Grote hersenen Centrale groeve Bewuste waarneming Kleine hersenen Bewuste reactive Reflex 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 Reflexboog Hormoonklier Hormonen Hypofyse Groeihormoon Schildklierhormoon Struma Eilandjes v Langerhans Insuline Glucagon Glucosegehalte Bloedsuikerspiegel Glycogeen Glucose Diabetes Adrenaline Vmbo 3 thema 7 (het zintuigenstelsel) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Zintuigen Prikkels Impulsen Drempelwaarde Adequate prikkel Gewenning Motivatie Harde oogvlies Iris Pupil Hoornvlies Traanklier Traanbuizen Glasachtig lichaam Vaatvlies Netvlies Oogzenuw Gele vlek Blinde vlek Lens Straalsvormig lichaam 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 Diafragma Pupilreflex Bolle/ positieve lens Kringspieren Lensbandjes Accomoderen Staar Staafjes Kegeltjes Kleurenblind Decibel Evenwichtszintuig Trommelvlies Oorsmeerkliertjes Gehoorbeentjes Slakkenhuis Buis v Eustachius Vmbo 3 thema 8 (stevigheid en beweging) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Romp Ledematen Geraamte Wervelkolom Bekken Pijpbeenderen Rood beenmerg Mergholte Geel beenmerg Platte beenderen Zoolgangers Teengengers Topgangers Hoefgangers Tussencelstof Kraakbeenstof Beenweefsel Kalkzouten Lijmstof Gewrichten 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 Gewrichtskogel Gewrichtskom Gewrichtskapsel Gewrichtssmeer Kogel-/rol/scharniergewricht Pezen Bindweefsel Spierbundel Spiervezels Biceps/ triceps Antagonisten Tussenwervelschijven Dubbele-S-vorm Conditie Blessure Meniscus Kneuzing Verzwikking Ontwrichting Ontstekingen Muisarm RSI Spit Hernia Vmbo 3 thema 9 (gedrag) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Prikkel Respons Handeling Objectief Feit vs. mening Ethologie Ethogram Protocol Balts Gedragsketen Inwendige prikkel Uitwendige prikkel Motivatie 14 Sleutelprikkel 15 Supranormale prikkel 16 Erfelijke factoren (aangeboren gedrag) 17 Aangeleerd gedrag 18 Instinct 19 Gewenning 20 Inprenting 21 Trial-and-error 22 Conditionering 23 Sociaal gedrag 24 Territorium 25 Broedzorg 26 Rangorde 27 Dominant 28 Imponeergedrag 29 Verzoeningsgedrag 30 Normen 31 Warden 32 Rolpatroon