In de lift

In de lift
Ninke Leffers kreeg tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst het Mandemastipendium voor haar onderzoek
naar eierstokkanker. Kan je het eigen immuunsysteem van de patiënt inzetten om tumoren te
vernietigen en de terugkeer van de kanker te voorkomen?
“Een van mijn eerste bevindingen bij mijn promotieonderzoek was dat patiënten die afweercellen in
hun tumoren hebben, langer overleven dan patiënten die dat niet hebben. Dat bracht me op het spoor.
Ik ging kijken of je de killercellen die de kanker opruimen, kunt opwekken als je patiënten vaccineert
met P53. Dat is een eiwit dat veel voorkomt in eierstokkanker. Ik hoopte ook dat die killercellen lang
zouden blijven leven als een vorm van geheugen, zodat er ook geen nieuwe tumoren meer zouden
ontstaan. Maar het bleek anders te zitten dan ik dacht. Er ontstond bij de patiënten wel afweer tegen
P53 maar er werden geen killercellen opgewekt. Bij vaccinaties tegen andere eiwitten, die door
collega-onderzoekers werden getest, zagen we eveneens dat die niet tot het verdwijnen van de
kanker leidden. Ik moest het dus in een andere richting zoeken.” Door het Mandemastipendium kan
Ninke het onderzoek nu voortzetten.
Jaarlijks krijgen zo’n 1250 vrouwen eierstokkanker, zo’n duizend overlijden. Vaak zijn het jonge
vrouwen, moeders van jonge kinderen. Helaas zijn er geen klachten als de eierstokkanker begint.
Daardoor wordt de ziekte meestal erg laat ontdekt, pas als er klachten door uitzaaiingen ontstaan. De
eierstokken en eventuele uitzaaiingen worden verwijderd en daarna volgt een chemokuur. Maar bij
tachtig procent van de patiënten komt de kanker terug en dan is de overlevingskans nog kleiner. “Een
effectieve behandeling van eierstokkanker is broodnodig”, zegt Ninke. “Ik wil dat alle vrouwen met
eierstokkanker in principe kunnen overleven en daarom doe ik dit onderzoek.”
Hoe ga je nu verder?
“Internationaal is er veel aandacht voor een andere vorm van immunotherapie, de adaptieve t-cel
therapie. Het uitgangspunt is dat je afweercellen uit tumorweefsel haalt, die in een petrischaaltje
opkweekt en via een infuus teruggeeft aan de patiënt. Je hoopt dan dat ze de kanker gaan opzoeken
en bestrijden. Bij melanomen is dat succesvol, voor eierstokkanker staat dit in de kinderschoenen. Ik
ga nu met leukofarese werken, een bloeddonatie waarbij de witte in plaats van de rode bloedcellen
worden afgenomen. Deze gaan we dan zo aanpassen dat ze het oppervlak van een kankercel kunnen
herkennen en deze ook kunnen doden. De patiënt krijgt ze toegediend via een infuus. Door deze
techniek kunnen wij zelf kiezen tegen welke onderdelen van een kankercel de killercel actief is.”
Heb je aanwijzingen dat dit werkt?
“We werken samen met de University of Pennsylvania, waar ze deze behandeling onderzoeken voor
mesothelioom - in de volksmond asbestkanker, en alvleesklierkanker. Daar hebben ze algemene tcellen bewerkt en teruggegeven aan de patiënt. Het lijkt er op dat niet alle t-cellen even geschikt zijn.
T-cellen die al helemaal richting killercel ontwikkeld zijn, delen zich minder goed en zijn ook minder
goed in het doden van grote hoeveelheden tumorcellen. Waarschijnlijk moet je de nog wat minder
ontwikkelde cellen hebben. Dat zijn cellen die lang leven, goed kunnen doden, goed kunnen delen en
ook geheugen aanmaken zodat ze als de kanker terugkomt, opnieuw hun werk gaan doen. Door het
Mandemastipendium kan ik nu gaan onderzoeken welke t-cellen mensen het beste weerbaar maken
tegen kanker.”
Op KennisInZicht laat Ninke Leffers zien hoe ze killercellen inzet om kankercellen te vernietigen.
www.kennisinzicht.umg.nl
Tekst: Helma Erkelens

Download Report