Alcohol in een gezonde leefstijl

Alcohol in een gezonde leefstijl
Alcohol in een gezonde leefstijl
Matige alcoholconsumptie verlaagt het
sterfterisico omdat dit het LDL-serumcholesterolgehalte verlaagt.
>
waar/niet waar
Maximaal twee glazen alcoholhoudende
drank per dag is equivalent aan maximaal
veertien glazen per week.
>
waar/niet waar
Wijn is gezonder dan bier.
>
waar/niet waar
Matige alcoholconsumptie verbetert de
insulinegevoeligheid.
>
waar/niet waar
>
De Gezondheidsraad heeft de juiste
antwoorden.
Ze staan ook op de laatste pagina
van deze brochure.
Introductie
1
Lekker gezond eten
2
Advies van de Gezondheidsraad
3
Bier of wijn?
4
Verwencalorieën
5
De calorieën in dranken
6
Hoe groot is uw glas?
7
Alcohol bij diabetes
8
Alcohol, niet voor iedereen
9
Doe de test
10
Meer informatie
12
Geraadpleegde literatuur
12
Introductie
1
De Gezondheidsraad erkent dat alcoholhoudende dranken onderdeel kunnen zijn
van een gezonde leefstijl en heeft in de
Richtlijnen goede voeding 2006 een advies
opgenomen voor de consumptie ervan. U
kunt aanleiding zien om met uw cliënt de
alcoholconsumptie te bespreken.
cliënt
Gezond leven doet je goed. Het houdt je fit en
zorgt dat je lekkerder in je vel zit. Een goede voeding en elke dag bewegen horen bij gezond leven.
Uw diëtist is expert. Samen met haar kunt u uw
eigen leef- en eetpatroon doornemen. Misschien
wilt u wel wat
veranderen.
Alcohol in een gezonde leefstijl
Lekker gezond eten
Advies van de Gezondheidsraad
Bier of wijn?
Voeding is alles wat u eet en drinkt, iedereen maakt hierin eigen keuzes. Het
belangrijkste is dat u díe gezonde keuzes
maakt, die u lekker vindt. Alleen een aantrekkelijke voeding kunt u immers lang
volhouden.
Net als voor veel andere voedingsmiddelen, geldt ook voor alcohol dat het voor
ieder een andere gevoelswaarde kan hebben. Het kan bijvoorbeeld een ontspannen glaasje na het werk betekenen, een
gezellig etentje met vrienden, een feestelijk accent of een avondje bij de openhaard. Momenten om van te genieten.
Maar, overdaad schaadt.
Alcohol en gezond leven kunnen goed samen gaan. Dat vindt ook de Gezondheidsraad. De Gezondheidsraad heeft de positieve en negatieve effecten van alcohol op
de gezondheid tegen elkaar afgewogen
en komt tot het volgende advies: mannen
zouden niet meer dan twee glazen alcoholhoudende drank per dag moeten drinken
en vrouwen niet meer dan één glas. Bier,
wijn, of een andere drank met alcohol, het
maakt niet uit. Als het maar in een glas van
het juiste formaat geschonken wordt: een
bierglas, een wijnglas of bijvoorbeeld een
borrelglaasje voor de jenever. Twee andere
belangrijke adviezen van de Gezondheidsraad zijn: vermijd piekgebruik en mensen
die geen of minder alcohol drinken, kunnen dat het beste zo houden. Vermijd
piekgebruik betekent dat het onverstandig
is om bijvoorbeeld in het weekeinde meer
dan twee glazen per dag te drinken, ook al
drinkt u door de week geen alcohol.
Bier en wijn lijken meer op elkaar dan u
misschien zou denken. Bier heeft gerst als
belangrijkste grondstof, bij wijn zijn dat de
druiven. Uit deze natuurlijke basisingrediënten ontstaat alcohol als het bier of de
wijn wordt gemaakt. In beide dranken is dit
precies dezelfde alcohol. Bier en wijn zijn
voor de Gezondheidsraad dan ook gelijk,
ze hebben hetzelfde effect op de gezondheid. Uw eigen smaakvoorkeur kan dus uw
keuze bepalen.
Verwencalorieën
Dagelijks hebben mannen gemiddeld
2.500 kilocalorieën (kcal) nodig en vrouwen 2.000. Als je erg actief bent kan het
iets meer zijn, als je helemaal niets aan
beweging doet, is het minder. Iemand die
meer calorieën binnenkrijgt dan zijn behoefte wordt dikker. Je valt af als het er
minder zijn.
De calorieën halen we uit ons eten en drinken. Ook in alcoholhoudende dranken zitten calorieën, rond de 100 kcal per glas.
Dit zijn verwencalorieën, net zoals veel
snacks en snoeperijtjes. Je geniet ervan,
maar krijgt met de verwencalorieën geen
belangrijke voedingsstoffen binnen. Als
je wilt afvallen moet je dan ook extra alert
zijn op de verwencalorieën. Om een idee
te krijgen hoeveel verwencalorieën u uit
alcoholhoudende dranken haalt, kunt u
het formulier op de achterzijde invullen.
Wilt u weten hoeveel calorieën uw totale
voeding bevat, dan kunt u de test doen op
www.caloriechecker.nl
diëtist
Gezond leven doet je goed. Het houdt je fit en
zorgt dat je lekkerder in je vel zit. Een goede voeding en elke dag bewegen horen bij gezond leven.
Uw diëtist is expert. Samen met haar kunt u uw
eigen leef- en eetpatroon doornemen. Misschien
wilt u wel wat
veranderen.
De hier gepresenteerde materialen kunnen
het gesprek met de cliënt ondersteunen.
De materialen bestaan uit praktische
adviezen voor de cliënt, de Glazenliniaal
die de glasgrootte visualiseert en deze
achtergrondbrochure. Elke pagina van deze
brochure bestaat uit een kolom cliënt en
een kolom diëtist. In de kolom diëtist treft
u de onderbouwing aan van de cliënteninformatie. De onderbouwing is afkomstig uit
de Richtlijnen goede voeding 2006. In dit
achtergronddocument staat de wetenschappelijke basis van de adviezen.
Hoe groot is uw glas?
In principe zit er in een glas bier evenveel
alcohol als in een glas wijn of een glas
sterke drank. Maar het maakt natuurlijk
nogal wat uit of u uit een groot of een klein
glas drinkt. Het advies van de Gezondheidsraad is dagelijks maximaal 2 glazen
voor mannen en 1 glas voor vrouwen. Het
advies gaat uit van een glas bier van 250
ml, een glas wijn van 100 ml en een glas
sterke drank van 35 ml. Is uw glas groter
of kleiner? Het is de moeite waard om dat
eens te meten. Om u alvast een idee te geven. Er gaan ruim zeven glazen uit een fles
wijn van 750 ml. Als u minder dan zeven
glazen uit een fles haalt, dan is uw glas
groter dan het ‘normale’ wijnglas.
Alcohol, niet voor iedereen
De alcohol uit bier, wijn of een andere alcoholhoudende drank komt in het bloed
en heeft een verdovend effect op de hersenen. Daarom gelden voor volwassen de
volgende adviezen:
• Drink geen alcohol in combinatie met
verkeer, werk, studie of sport.
• Drink geen alcohol wanneer je zwanger
bent of zwanger wilt worden.
• Drink ook geen alcohol als je borstvoeding geeft.
• Drink geen alcohol in combinatie met
medicijnen of drugs.
• En tot slot: drink geen alcohol als je
moe bent, als je gespannen bent of als
je andere persoonlijke problemen hebt.
Voor jongeren die nog in de groei zijn is
het drinken van alcohol schadelijk voor
hun gezondheid. Daarom geldt:
• Geen alcohol voor jongeren onder de 16
jaar.
• Geen sterke drank voor jongeren onder
de 18 jaar.
Diëtisten overal in Nederland
Kent u iemand die ook een diëtist zoekt? De Nederlandse
Vereniging van Diëtisten (www.nvdiëtist.nl) en Diëtisten
Meer informatie? Kijk ook eens op:
www.alcoholinfo.nl • www.stiva.nl • www.alcoholonderde16nogevenniet.nl
www.genietmaardrinkmetmate.nl • www.negenmaandenalcoholvrij.nl
Coöperatie Nederland (www.dietistencooperatie.nl) kunnen
helpen.
Hoeveel calorieën drinkt u?
Als u uw gewicht op peil wilt houden is het
belangrijk om voldoende te bewegen en niet meer
calorieën binnen te krijgen dan u nodig heeft.
Wilt u weten hoeveel calorieën u uit alcoholhoudende dranken haalt? Doe de test hieronder en
bespreek hem
met uw diëtist.
Doe de test
Stap 1 > Wat drinkt u per week?
Vul hieronder in welke en hoeveel alcoholhoudende dranken u de afgelopen week heeft
gedronken. Begin bij gisteren en ga dan terug tot u een hele week heeft ingevuld.
Vul het aantal in
Bier
Glazen
Flesjes
Blikjes
Kruis aan
Wijn
Sterke
drank
Mixdrank
Glazen
Glazen
Glazen
Iets
anders
Waar?
Ergens
anders
Thuis
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
Zaterdag
Zondag
+
+
+
+
+
+
+
Totaal
Kijk voordat u naar stap 2 gaat nog eens kritisch naar het overzicht hierboven en stel
uzelf de volgende vragen:
• Bent u echt niets vergeten?
• Drinkt u uit grote, kleine of normale glazen?
• Eet u bij een drankje ook lekkere hapjes? Zo ja welke?
Stap 2 > Wat zijn uw plannen?
Samen met uw diëtist kunt u bovenstaande
overzicht bespreken en kijken of u iets wilt
veranderen.
•
•
Als u minder verwencalorieën wilt gebruiken, bijvoorbeeld om af te vallen, dan heeft
u wellicht wat aan de volgende suggesties:
• Welk drankje in de week is u het meeste
waard? Koester dat drankje.
• Welke dag van de week zou u uw drankje
wel kunnen laten staan?
• Geniet bewust, ga ervoor zitten. Drink uw
glas niet zonder nadenken leeg.
•
•
•
Is er een bepaalde dag van de week dat
u meer drinkt dan de andere dagen? Kunt
u het op die dag wat rustiger aan doen?
Haal lekkere, gezonde hapjes in huis, die
weinig calorieën bevatten: uw diëtist heeft
vast suggesties.
Neem er een glas water bij, goed voor de
dorst.
Is een kleiner glas een idee?
Vergeet ook niet de andere verwencalorieën, zoals die uit snacks en snoeperijen.
Als u daar ook op kunt bezuinigen, dan
telt het lekker door.
De calorieën in dranken
Hieronder staat hoeveel calorieën er in
de verschillende dranken zitten. Hoeveel
calorieën u precies binnenkrijgt hangt natuurlijk af van hoe groot uw glas is.
1 glas
frisdrank light
jenever
suikerhoudende frisdrank
sinaasappelsap
wijn
bier (fluitje of stapelglas)
likeur (> 25% alcohol)
bier (vaasje)
mixdrank
ml
200
35
200
200
100
200
35
250
200
kcal
1
69
76
78
82
84
102
105
148
Lekker gezond eten
2
Bijna alle Nederlandse volwassenen (86% van de mannen en 76% van de
vrouwen) drinken wel eens een glaasje alcohol (CBS, 2006). Het kan voor de
cliënt verhelderend werken om zich te realiseren welke rol alcohol in zijn of haar
leefpatroon vervult. Dat inzicht maakt het eenvoudiger om de alcoholconsumptie tijdens het consult te bespreken.
Lekker gezond eten
Voeding is alles wat u eet en drinkt, iedereen maakt hierin eigen keuzes. Het
belangrijkste is dat u díe gezonde keuzes
maakt, die u lekker vindt. Alleen een aantrekkelijke voeding kunt u immers lang
volhouden.
Net als voor veel andere voedingsmiddelen, geldt ook voor alcohol dat het voor
ieder een andere gevoelswaarde kan hebben. Het kan bijvoorbeeld een ontspannen glaasje na het werk betekenen, een
gezellig etentje met vrienden, een feestelijk accent of een avondje bij de openhaard. Momenten om van te genieten.
Maar, overdaad schaadt.
cliënt
diëtist
Advies van de Gezondheidsraad
3
Overmatig alcoholgebruik heeft schadelijke gevolgen. Van matige, regelmatige
alcoholconsumptie zijn positieve gezondheidseffecten bekend. De Gezondheidsraad heeft in het achtergronddocument bij de Richtlijnen goede voeding
2006 de beschikbare literatuur in dertig pagina’s op een rij gezet en tegen elkaar
afgewogen. De Gezondheidsraad komt op basis hiervan tot het volgende advies:
Advies van de Gezondheidsraad
Alcohol en gezond leven kunnen goed samen gaan. Dat vindt ook de Gezondheidsraad. De Gezondheidsraad heeft de positieve en negatieve effecten van alcohol op
de gezondheid tegen elkaar afgewogen
en komt tot het volgende advies: mannen
zouden niet meer dan twee glazen alcoholhoudende drank per dag moeten drinken
en vrouwen niet meer dan één glas. Bier,
wijn, of een andere drank met alcohol, het
maakt niet uit. Als het maar in een glas van
het juiste formaat geschonken wordt: een
bierglas, een wijnglas of bijvoorbeeld een
borrelglaasje voor de jenever. Twee andere
belangrijke adviezen van de Gezondheidsraad zijn: vermijd piekgebruik en mensen
die geen of minder alcohol drinken, kunnen dat het beste zo houden. Vermijd
piekgebruik betekent dat het onverstandig
is om bijvoorbeeld in het weekeinde meer
dan twee glazen per dag te drinken, ook al
drinkt u door de week geen alcohol.
Indien men alcoholische dranken gebruikt, beperk dit dan
tot twee standaard glazen (mannen) of één standaard glas
(vrouwen).
cliënt
diëtist
De Gezondheidsraad gaat er vanuit dat een standaard glas (bier, wijn of sterke
drank) 10 g alcohol bevat. De inhoudsmaten van een standaard glas treft u aan
onder het kopje ‘Hoe groot is uw glas?’.
In de toelichting op het advies komen de volgende punten aan bod:
• Het advies geldt heel uitdrukkelijk alleen voor mensen die gewend zijn alcohol
te drinken.
• De geadviseerde hoeveelheden leveren geen gezondheidsrisico’s, terwijl ze
het risico om te overlijden aan hart- en vaatziekten kunnen verlagen.
• Wijn en bier hebben hetzelfde gezondheidseffect: een wetenschappelijke
basis om onderscheid tussen de verschillende dranken te maken ontbreekt.
• Bewijs ontbreekt dat het drinken van alcoholhoudende dranken al dan niet
tijdens de maaltijd een verschil uitmaakt.
• Piekgebruik moet worden vermeden. De geadviseerde hoeveelheden mogen
dus niet als gemiddelde over een week gezien worden (bijvoorbeeld door
de week geen alcohol en beide weekeinddagen zeven alcoholhoudende
consumpties).
Bier of wijn?
4
Zoals hiervoor beschreven kan matige alcoholconsumptie het sterfterisico verlagen. Dit geldt met name voor mannen van middelbare leeftijd (vanaf 40 jaar) en
voor postmenopauzale vrouwen. Deze risicoreductie wordt voornamelijk veroorzaakt door een daling in het sterfterisico als gevolg van coronaire hartziekten en
in mindere mate als gevolg van een herseninfarct.
Naast de reductie van het sterfterisico, daalt bij matige consumptie van alcoholhoudende dranken ook de kans om diabetes mellitus type 2 te ontwikkelen.
Beide beschermende effecten zijn gelijk voor de verschillende alcoholhoudende
dranken. Hieronder staan de achtergronden uit het rapport van de Gezondheidsraad.
Bier of wijn?
Bier en wijn lijken meer op elkaar dan u
misschien zou denken. Bier heeft gerst als
belangrijkste grondstof, bij wijn zijn dat de
druiven. Uit deze natuurlijke basisingrediënten ontstaat alcohol als het bier of de
wijn wordt gemaakt. In beide dranken is dit
precies dezelfde alcohol. Bier en wijn zijn
voor de Gezondheidsraad dan ook gelijk,
ze hebben hetzelfde effect op de gezondheid. Uw eigen smaakvoorkeur kan dus uw
keuze bepalen.
Hart- en vaatziekten
Lange tijd is de beschermende werking ten opzichte van hart- en vaatziekten
toegeschreven aan flavonoïden (met name in rode wijn), maar de Gezondheidsraad concludeert nu dat hiervoor geen wetenschappelijke basis bestaat.
Veel studies zijn hierover inmiddels beschikbaar. De meeste goed uitgevoerde
studies laten zien dat het beschermend effect van alcohol onafhankelijk is van
het type alcoholhoudende drank. De eerder gevonden effecten van flavonoïden
waren met name gebaseerd op klinisch en experimenteel onderzoek en de resultaten werden mogelijk vertroebeld door verstorende (leefstijl-)factoren, aldus de
Gezondheidsraad.
Diabetes Mellitus
Matige alcoholconsumptie vermindert ook het risico op het ontstaan van diabetes mellitus type 2, het verbetert de insulinegevoeligheid. De risicoreductie is
ongeveer 30% ten opzichte van geheelonthouders. Bij meer dan drie glazen per
dag neemt het risico echter weer toe.
Net als bij hart- en vaatziekten, wordt ook het beschermende effect ten opzichte
van diabetes mellitus type 2 veroorzaakt door de alcohol en niet door een
andere stof in de alcoholhoudende drank. Het beschermende effect is daarom
gelijk voor de verschillende dranken.
cliënt
diëtist
Een matige alcoholconsumptie verlaagt het sterfterisico als gevolg van hart- en
vaatziekten. Dit effect wordt door de alcohol veroorzaakt en niet door andere
stoffen in de alcoholhoudende drank.
Bij een alcoholinname van 10 tot 20 gram (een tot twee glazen) per dag is het
beschermende effect het grootst, het verkleint het sterfterisico met ongeveer
20% ten opzichte van geheelonthouders. Via welk mechanisme alcohol het
sterfterisico verlaagt is niet exact bekend. Zeer waarschijnlijk wordt het veroorzaakt door het de HDL-serumcholesterol verhogende effect van alcohol.
Daarnaast spelen een verlaagde bloedplaatjesaggregratie en een verminderde
fibrinolyse en trombolyse een rol.
Bij mensen van 40 jaar en ouder is dit effect sterker dan bij jongere mensen.
Het gunstige effect treedt alleen op bij een regelmatige consumptie, zonder
piekgebruik.
Als iemand geen alcohol drinkt, moet hij niet het advies krijgen om 1 of 2
glaasjes per dag te gaan consumeren. Matige alcoholconsumptie zou kunnen
overgaan in overmatig gebruik, waarmee het gunstige effect verloren gaat en
schadelijke effecten kunnen optreden.
Verwencalorieën
5
Een glaasje alcoholhoudende drank heeft iets met genieten en verwennen te
maken. Het levert energie, maar het draagt amper bij aan de micronutriënten in
de voeding. Daarom is in de cliënteninformatie voor de term ‘verwencalorieën’
gekozen.
Verwencalorieën zijn afkomstig uit voedingsmiddelen die niet tot de basisvoeding behoren en daarom niet in de Schijf van Vijf voorkomen. Gebak/koek en
snacks vallen net als de alcoholhoudende dranken in deze categorie. Het Voedingscentrum heeft uitgerekend dat een volwassen man naast de basisvoeding
ongeveer 400 kilocalorieën en een vrouw ongeveer 300 kilocalorieën overhoudt
voor deze ‘verwencalorieën’. Bij de invulling hiervan adviseert het Voedingscentrum om voor producten te kiezen met weinig verzadigd vet.
Gebak en koek leveren gemiddeld 7% (= 155 kcal) van de energie in de voeding;
noten en snacks 5% (= 110 kcal) en alcoholhoudende dranken 4% (= 90 kcal).
Dit zijn gemiddelden, de verschillen tussen personen zullen echter groot zijn. Als
een glaasje alcoholhoudende drank bijvoorbeeld tijdens de maaltijd wordt gedronken, dan zal dit minder snel tot extra energie uit snacks leiden. Een drankje
bij de borrel gaat vaak samen met een hapje dat ook verwencalorieën bevat. De
snoep-, snack- en drinkmomenten kunnen dan ook niet los van elkaar gezien
worden.
Om inzicht te krijgen hoeveel verwencalorieën de cliënt uit alcoholhoudende
dranken binnenkrijgt is een weekoverzicht gemaakt om in te vullen. Dit weekoverzicht wordt aan het einde van deze brochure besproken.
De cliënteninformatie verwijst ook naar www.caloriechecker.nl. Op deze site van
het Voedingscentrum kan de geïnteresseerde cliënt zelf de energie van de totale
voeding uitrekenen.
Dagelijks hebben mannen gemiddeld
2.500 kilocalorieën (kcal) nodig en vrouwen 2.000. Als je erg actief bent kan het
iets meer zijn, als je helemaal niets aan
beweging doet, is het minder. Iemand die
meer calorieën binnenkrijgt dan zijn behoefte wordt dikker. Je valt af als het er
minder zijn.
De calorieën halen we uit ons eten en drinken. Ook in alcoholhoudende dranken zitten calorieën, rond de 100 kcal per glas.
Dit zijn verwencalorieën, net zoals veel
snacks en snoeperijtjes. Je geniet ervan,
maar krijgt met de verwencalorieën geen
belangrijke voedingsstoffen binnen. Als
je wilt afvallen moet je dan ook extra alert
zijn op de verwencalorieën. Om een idee
te krijgen hoeveel verwencalorieën u uit
alcoholhoudende dranken haalt, kunt u
het formulier op de achterzijde invullen.
Wilt u weten hoeveel calorieën uw totale
voeding bevat, dan kunt u de test doen op
www.caloriechecker.nl
cliënt
diëtist
Verwencalorieën
De calorieën in dranken
6
Hoeveel energie een alcoholhoudende drank bevat wordt bepaald door de hoeveelheid alcohol (7 kcal/gram) en de hoeveelheid koolhydraten (4 kcal/gram). In
principe bevat een alcoholhoudende drank geen noemenswaardige hoeveelheid
eiwit en/of vet.* Elk standaard glas bier, wijn of sterke drank bevat evenveel
alcohol: 10 gram (= 70 kcal/203 kJ). De hoeveelheid koolhydraten varieert en
verklaart het verschil in de energetische waarde van de verschillende dranken.
In de cliënteninformatie staat een overzicht met de energie in de verschillende
dranken. De tabel hieronder geeft een uitgebreider overzicht, waarin ook de
koolhydraten zijn opgenomen.
Inhoud
Energie**
ml
kJ
1 glas
1 glas
200
200
4
326
1
76
0
19
1 glas
1 glas
200
200
282
328
66
78
16
18
1 glas (fluitje of stapelglas)
1 glas (vaasje)
1 flesje
1 glas (fluitje of stapelglas)
1 glas (vaasje)
1 flesje
1 blikje
1 blikje
1 glas (voetglas)
1 flesje
200
250
300
200
250
300
330
500
250
300
188
235
282
348
435
522
575
870
643
771
44
55
66
84
105
126
139
210
155
186
11
13
16
6
7
9
10
14
10
11
1 glaasje
1 glas
1 glaasje
1 glas
1 glas
1 glas
100
125
100
125
100
67
341
426
276
345
400
436
82
103
67
83
96
104
3
4
1
1
6
9
698
853
284
426
619
167
204
69
102
148
17
27
0
10
16
De calorieën in dranken
Hieronder staat hoeveel calorieën er in
de verschillende dranken zitten. Hoeveel
calorieën u precies binnenkrijgt hangt natuurlijk af van hoe groot uw glas is.
1 glas
frisdrank light
jenever
suikerhoudende frisdrank
sinaasappelsap
wijn
bier (fluitje of stapelglas)
likeur (> 25% alcohol)
bier (vaasje)
mixdrank
Koolhydraten**
kcal
g
Niet alcoholhoudend
Frisdrank
frisdrank light
frisdrank suikerhoudend
Vruchtensap
appelsap
sinaasappelsap
Alcoholhoudend
Pils (5 volume% alcohol)
Wijn
rood
wit, droog
wit, zoet
rode port
Sterke drank/mixdranken
advocaat
1 glaasje
Breezer
1 flesje
jenever
1 glaasje
likeur ( >25 volume% alcohol)
1 glaasje
mixdrank (rum/cola)
1 glas
70
275
35
35
200
diëtist
Zwaar bier ( >7 volume% alcohol)
* Enkele uitzonderingen als advocaat en
Alcohol kan niet in het lichaam worden opgeslagen. Het krijgt daarom voorrang
boven de verbranding van vet, eiwitten en koolhydraten. Zolang de energie-inname in balans is met het verbruik, heeft dit geen consequenties. Als een positieve
energiebalans ontstaat door de alcoholconsumptie, dan wordt vet opgeslagen,
met name in de buikholte. Dit effect is onafhankelijk van het type drank.
roomlikeuren daargelaten
** Bron: NEVO-tabel 2006
cliënt
Bier
Alcoholvrij bier
ml
200
35
200
200
100
200
35
250
200
kcal
1
69
76
78
82
84
102
105
148
Hoe groot is uw glas?
7
Onderrapportage bij de voedingsanamnese en overrapportage als het om bewegen gaat zijn bekende fenomenen. Ook voor de alcoholconsumptie is het lastig
om een goed beeld te krijgen. Sociaal wenselijke antwoorden zijn te verwachten.
Ook door de verschillende glas- of portiegroottes is het niet eenvoudig om een
goed inzicht te krijgen. Het advies van de Gezondheidsraad gaat uit van een
standaard glas waarin 10 gram alcohol zit.
Hoe groot is uw glas?
In principe zit er in een glas bier evenveel
alcohol als in een glas wijn of een glas
sterke drank. Maar het maakt natuurlijk
nogal wat uit of u uit een groot of een klein
glas drinkt. Het advies van de Gezondheidsraad is dagelijks maximaal 2 glazen
voor mannen en 1 glas voor vrouwen. Het
advies gaat uit van een glas bier van 250
ml, een glas wijn van 100 ml en een glas
sterke drank van 35 ml. Is uw glas groter
of kleiner? Het is de moeite waard om dat
eens te meten. Om u alvast een idee te geven. Er gaan ruim zeven glazen uit een fles
wijn van 750 ml. Als u minder dan zeven
glazen uit een fles haalt, dan is uw glas
groter dan het ‘normale’ wijnglas.
De inhoud van de standaard glazen is:
Sterke drank
35 ml
Wijn
100 ml
Bier
250 ml
Omdat bier het laagste alcoholpercentage heeft, is het standaard glas het
grootst.
cliënt
diëtist
Veel glazen zijn echter geen standaard glas en met name bij wijn en sterke drank
wordt niet elk glas even vol geschonken. Om te weten over welk glas u met de
cliënt praat, kunt u de Glazenliniaal gebruiken. Op deze liniaal zijn verschillende glazen op ware grootte afgebeeld. Ook staat hier tot hoever die glazen zijn
gevuld, en wat de inhoud in ml is. U kunt dit vergelijken met de inhoud van het
standaard glas.
Daarnaast kan de verpakkingsmaat helpen: een flesje bier gaat leeg; een blikje
ook. Een fles wijn blijft vaak niet langer dan een of twee dagen staan. Uit een
fles wijn gaan zeven standaardglazen. Als de fles sneller leeg is, is de glasmaat
groter dan standaard.
Niet alleen de glasgrootte speelt een rol bij de gerapporteerde hoeveelheid,
maar ook andere aspecten kunnen vertroebelend werken.
Een enkel voorbeeld:
‘Wij drinken regelmatig een glaasje wijn bij het eten’, terwijl onuitgesproken
blijft ‘... en dan gaat de fles leeg’. Dat maakt het verschil tussen 80 of 300 kcal
(een glaasje of een halve fles).
Of ‘Ik drink niet zo snel’, zonder de toevoeging ‘… maar blijf wel heel lang.’
Zoals eerder aangegeven moeten ook de hapjes naast het drankje niet worden
vergeten.
Alcohol bij diabetes
8
Informatie over alcoholconsumptie bij diabetes staat niet in de cliënteninformatie opgenomen omdat het om een individueel advies vraagt. De aanbeveling in
de Voedingsrichtlijnen bij diabetes 2006 van de Nederlandse Diabetes Federatie
is dat er bij diabetes geen bezwaar bestaat tegen matige alcoholconsumptie.
Mensen met diabetes en tegelijkertijd overgewicht en/of hypertensie doen er
echter goed aan de alcoholconsumptie zoveel mogelijk te beperken. Bij alcoholconsumptie moet de bloedglucose in de gaten gehouden worden. Alcohol werkt
bloedglucoseverlagend omdat het de gluconeogenese in de lever onderdrukt.
Dertig tot 90 minuten na consumptie van de alcohol is het effect het grootst.
De kans op een hypoglycemie is door het bloedglucoseverlagende effect groter
wanneer de alcohol zonder een maaltijd wordt gedronken. Een van de praktische
adviezen in de Voedingsrichtlijnen is daarom om extra koolhydraten in te nemen
of eventueel de insulinedosering te reguleren op het moment dat het bloedglucoseverlagende effect optreedt (te bepalen door zelfcontrole). Alcohol kan ook
tot een hypoglycemie leiden bij gebruik van bloedglucoseverlagende medicatie.
De cliënt dient hier alert op te zijn.
diëtist
Alcohol, niet voor iedereen
9
In de cliënteninformatie staat aangegeven wie, in welke situaties geen alcohol
moeten drinken. Daarnaast kunt u als zorgverlener alert zijn op mogelijk zwaar
alcoholgebruik en alcoholafhankelijkheid/verslaving. De drinktest van het NIGZ
(Nederlands Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie) kan
hierbij ondersteunen (www.drinktest.nl). Bij alcoholverslaving is doorverwijzen noodzakelijk, het Trimbos-instituut (www.trimbos.nl) kan u daarbij verder
helpen.
De alcohol uit bier, wijn of een andere alcoholhoudende drank komt in het bloed
en heeft een verdovend effect op de hersenen. Daarom gelden voor volwassen de
volgende adviezen:
• Drink geen alcohol in combinatie met
verkeer, werk, studie of sport.
• Drink geen alcohol wanneer je zwanger
bent of zwanger wilt worden.
• Drink ook geen alcohol als je borstvoeding geeft.
• Drink geen alcohol in combinatie met
medicijnen of drugs.
• En tot slot: drink geen alcohol als je
moe bent, als je gespannen bent of als
je andere persoonlijke problemen hebt.
Voor jongeren die nog in de groei zijn is
het drinken van alcohol schadelijk voor
hun gezondheid. Daarom geldt:
• Geen alcohol voor jongeren onder de 16
jaar.
• Geen sterke drank voor jongeren onder
de 18 jaar.
cliënt
diëtist
Alcohol, niet voor iedereen
Doe de test
10
Op de achterzijde van de cliënteninformatie staat een test. Die test is bedoeld
om de cliënt te laten stil staan bij zijn of haar alcoholconsumptiepatroon. De test
bestaat uit twee stappen.
Stap 1
Weekoverzicht
Dit weekoverzicht moet de cliënt zelf invullen, bijvoorbeeld voor het volgende
consult. Dit weekoverzicht vraagt naar de consumptie van alcoholhoudende
dranken in een week, met onderscheid tussen de dranken en plaats van consumptie: thuis of elders. Dit weekoverzicht maakt het gesprek over de alcoholconsumptie concreter.
Bespreking van weekoverzicht
diëtist
De bespreking van het weekoverzicht vindt in het volgende consult plaats. Hierbij kunt u onder andere gebruik maken van
• de Glazenliniaal om de glasgroottes na te vragen
• de tabel op pagina 6 met de hoeveelheid energie in verschillende dranken en
verschillende portiegroottes
• de aandachtspunten die onder stap 2 van de cliënteninformatie zijn genoemd
> Welk drankje in de week is u het meeste waard? Koester dat drankje.
> Welke dag van de week zou u uw drankje wel kunnen laten staan?
> Geniet bewust, ga ervoor zitten. Drink uw glas niet zonder nadenken leeg.
> Is er een bepaalde dag van de week dat u meer drinkt dan de andere
dagen? Kunt u het op die dag wat rustiger aan doen?
> Haal lekkere, gezonde hapjes in huis, die weinig calorieën bevatten: uw
diëtist heeft vast suggesties.
> Neem er een glas water bij, goed voor de dorst.
> Is een kleiner glas een idee?
> Vergeet ook niet de andere verwencalorieën, zoals die uit snacks en
snoeperijen. Als u daar ook op kunt bezuinigen, dan telt het lekker door.
cliënt
Stap 2
Hoeveel calorieën drinkt u?
Als u uw gewicht op peil wilt houden is het
belangrijk om voldoende te bewegen en niet meer
calorieën binnen te krijgen dan u nodig heeft.
Wilt u weten hoeveel calorieën u uit alcoholhoudende dranken haalt? Doe de test hieronder en
bespreek hem
met uw diëtist.
Doe de test
11
Stap 1 > Wat drinkt u per week?
Vul hieronder in welke en hoeveel alcoholhoudende dranken u de afgelopen week
heeft gedronken. Begin bij gisteren en ga dan terug tot u een hele week heeft ingevuld.
Vul het aantal in
Bier
Glazen
Flesjes
Blikjes
Kruis aan
Wijn
Sterke
drank
Mixdrank
Glazen
Glazen
Glazen
Iets
anders
Waar?
Thuis
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
Zaterdag
Zondag
+
+
+
+
+
Totaal
Kijk voordat u naar stap 2 gaat nog eens kritisch naar het overzicht hierboven en stel
uzelf de volgende vragen:
• Bent u echt niets vergeten?
• Drinkt u uit grote, kleine of normale glazen?
• Eet u bij een drankje ook lekkere hapjes? Zo ja welke?
Stap 2 > Wat zijn uw plannen?
Samen met uw diëtist kunt u bovenstaande
overzicht bespreken en kijken of u iets wilt
veranderen.
•
•
Als u minder verwencalorieën wilt gebruiken, bijvoorbeeld om af te vallen, dan heeft
u wellicht wat aan de volgende suggesties:
• Welk drankje in de week is u het meeste
waard? Koester dat drankje.
• Welke dag van de week zou u uw drankje
wel kunnen laten staan?
• Geniet bewust, ga ervoor zitten. Drink uw
glas niet zonder nadenken leeg.
•
•
•
Is er een bepaalde dag van de week dat
u meer drinkt dan de andere dagen? Kunt
u het op die dag wat rustiger aan doen?
Haal lekkere, gezonde hapjes in huis, die
weinig calorieën bevatten: uw diëtist heeft
vast suggesties.
Neem er een glas water bij, goed voor de
dorst.
Is een kleiner glas een idee?
Vergeet ook niet de andere verwencalorieën, zoals die uit snacks en snoeperijen.
Als u daar ook op kunt bezuinigen, dan
telt het lekker door.
+
+
Ergens
anders
Meer informatie
12
www.alcoholinfo.nl
www.stiva.nl
www.alcoholonderde16nogevenniet.nl
www.negenmaandenalcoholvrij.nl
www.genietmaardrinkmetmate.nl
www.caloriechecker.nl
www.drinktest.nl
www.trimbos.nl
Geraadpleegde literatuur
•
•
•
diëtist
•
CBS 2006 POLS, gezondheid en arbeid. Permanent onderzoek leefsituatie,
gezondheid en arbeid. Voorburg (www.cbs.nl)
Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2006. Den Haag: Gezondheidsraad, 2006; publicatie nr 2006/21. U kunt deze publicatie downloaden vanaf
www.gr.nl of aanvragen via [email protected]
Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2006- achtergronddocument.
Den Haag: Gezondheidsraad, 2006; publicatie nr A06/08
U kunt deze publicatie downloaden vanaf www.gr.nl of aanvragen via
[email protected]
Nederlandse Diabetes Federatie. Voedingsrichtlijnen bij diabetes 2006.
Nederlandse Diabetes Federatie. Amersfoort
U kunt deze publicatie downloaden vanaf www.diabetesfederatie.nl
(> zorg > richtlijnen) of aanvragen via [email protected]
De Nederlandse Vereniging van Diëtisten en Diëtisten Coöperatie Nederland
hechten belang aan goede informatie voor de diëtist, gebaseerd op de meest recente inzichten. Beide organisaties onderschrijven ook het belang van deze brochure, de bijbehorende cliënteninformatie en de Glazenliniaal. Deze materialen
zijn gebaseerd op het achtergronddocument Richtlijnen goede voeding 2006 van
de Gezondheidsraad. De materialen zijn geschreven door PIT Actief op verzoek
van het Centraal Brouwerij Kantoor (CBK), de overkoepelende organisatie die de
belangen behartigt van in Nederland gevestigde bierbrouwerijen.
Extra materialen
De informatie over alcohol in een gezonde levensstijl bestaat uit een achtergrondbrochure, de Glazenliniaal en een blok met informatievellen voor de cliënt.
Een nieuw blok en andere materialen kunt u aanvragen bij het Centraal Brouwerij
Kantoor (CBK).
diëtist
Herengracht 282 • 1016 BX Amsterdam
Postbus 3462 • 1001 AG Amsterdam
Tel. (020) 625 22 51
Fax (020) 622 60 74
[email protected] • www.cbk.nl
Antwoorden
De juiste antwoorden op de stellingen van de eerste pagina.
Matige alcoholconsumptie verlaagt het sterfterisico omdat dit het LDL-serumcholesterolgehalte verlaagt.
> Niet waar.
Matige alcoholconsumptie verlaagt het sterfterisico omdat dit het HDL-serumcholesterol verhoogt.
Maximaal twee glazen alcoholhoudende drank per dag is equivalent aan
maximaal veertien glazen per week.
> Niet waar.
Piekgebruik moet worden vermeden.
> Niet waar.
De gezondheidseffecten zijn onafhankelijk van het type drank.
Wijn is gezonder dan bier.
Colofon
© CBK - Amsterdam - 2007
Teksten: Pit Actief, Soest
Ontwerp: En-i, Nijmegen
Druk: SHD Grafimedia, Swalmen
Matig alcoholgebruik verbetert de insulinegevoeligheid.
> Waar.
Hierdoor daalt, bij gelijkblijvend gewicht, het risico op het ontstaan van diabetes
mellitus type 2.

Download Report