11
6 februari 2014 | jaargang 56
@tuecursor
Tweewekelijks blad van de Technische Universiteit Eindhoven
Voor het laatste nieuws: www.cursor.tue.nl en volg tuecursor op
en
14 | W
aarom lopen bèta’s niet binnen?
Wie zorgt over twintig jaar voor schone energie of ontwerpt de hulpmiddelen
waarmee miljoenen ouderen langer thuis kunnen wonen? Werkgevers in Nederland
luiden de noodklok, maar waarom betalen ze technici dan niet beter?
4 Nieuwe generatie
brengt geluid in beeld
Een passie voor geluid,
maar ook helemaal op
kunnen gaan in de stilte
16 De wereld
van de toekomst
Robots leren van
elkaar in RoboEarth
18 Pasta in alle
kleuren bij ZES
Over leuke huisregels en
dildo’s, en dat aan tafel
Check out our
English section
on pages 20-28
2 | Vooraf
6 februari 2014
Nieuws | 3
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
Meer nieuws vind je op www.cursor.tue.nl
Mooie meid
van de TU/ en en mannen
e
CURTOON
Maandag 3 fe
bruari – “Een
tegenhanger
Dat is de Face
van het imag
bookpagina
o van lelijke
‘Parels van de
oprichters, ee
nerds.”
TU
Eindhoven’ vo
n groep man
nelijke en vrou
lgens de
faculteit Indu
welijke studen
strial Engine
ten van de
ering & Innova
begonnen zij,
tion Sciences.
geïnspireerd
Eind januari
door ‘Parels
pagina met da
van KU Leuven
arop mannelij
’, een soortg
k en vrouwel
Het idee is da
elijke
ijk schoon va
t TU/e’ers ee
n de TU/e.
n mooie foto
iemand ande
opsturen van
rs. Hoewel er
henzelf of va
tot nu toe vo
zijn promoven
n
oral studente
di en medew
n op staan,
erkers ook ze
er al een verg
ke
r welkom. Ove
elijkbare Face
rigens bestaa
bookpagina
genaamd ‘Par
t
els van de TU
/e’.
Nieuwe microchirurgierobot is vijf
keer preciezer dan mensenhand
Colofon
Hoofdredacteur
Han Konings
Eindredacteur
Brigit Span
Redactie
Judith van Gaal
Tom Jeltes | Wetenschap
Norbine Schalij
Freke Sens (stagiaire)
Monique van de Ven
Medewerkers
Nicole Testerink
Fotografie
Rien Meulman
Bart van Overbeeke
Bart van Eijden
Coverbeeld
Bart van Overbeeke
Opmaak
Natasha Franc
Vertalingen
Annemarie van Limpt
Aangesloten bij
Hoger Onderwijs Persbureau
Imagoproblemen
Twee weken geleden was ik op
deze plek robots al een beetje
aan het bashen en deze keer ga
ik het weer over ze hebben.
Maar ik gebruik ze ditmaal als
kapstok om een ontwikkeling aan
te kaarten waar je de laatste tijd
in de media steeds meer verhalen
over ziet opduiken: technologie
gaat er in extreme mate aan
bijdragen dat er op allerlei
plaatsen in de samenleving
banen verdwijnen. En als ik
het koor van doemdenkers mag
geloven, verdwijnen die banen
voorgoed en zijn er voor de
ontslagen werknemers ook geen
alternatieven meer voorhanden
om elders nieuw emplooi te
vinden.
Robots nemen nu al op allerlei
plekken mensen letterlijk het
werk uit handen en de steeds
verder doorgevoerde digitalisering
en informatisering van de
maatschappij zorgt dat veel
bedrijven en instellingen leaner
en meaner (lees: met twee man
en een paardenkop) verder
kunnen. Wat gaat dit op termijn
Poll
Is het goed als de TU/e actief op zoek gaat
naar nog meer spraakmakende studentenprojecten, zoals zonneauto Stella?
Daar vonden 112 mensen iets van.
Han Koning
s
betekenen voor het imago van
de ingenieur? Het oude beeld
van de gezegende brenger van
veiligheid, welvaart en voorspoed
zou zomaar kunnen omslaan
in dat van de knecht van het
grootkapitaal. De kwade genius
die de menselijke factor overbodig
maakte. Of zullen ingenieurs
uiteindelijk geprezen worden als
de vormgevers van het aards
paradijs, waarbij een werkweek
van tien uur de standaard wordt?
Moeten we ons nu wel eerst even
door die zure appel van al die
komende massaontslagen heen
werken.
Redactieraad
prof.dr. Cees Midden (voorzitter)
prof.dr. Marco de Baar
Angela Stevens- van Gennip
Thomas Reijnaerts (studentlid)
Arold Roestenburg
Anneliese Vermeulen-Adolfs (secretaris)
Redactieadres
TU/e, Laplace 0.35
5600 MB Eindhoven
tel. 040 - 2474020
e-mail: [email protected]
Cursor online
www.cursor.tue.nl
Druk
Janssen/Pers, Gennep
Advertenties
Bureau Van Vliet BV
tel. 023 - 5714745
(On)dankbaar
Wat is er nu fijner dan een
complimentje op zijn tijd? Een
bedankje? Een schouderklopje?
Heimelijk héérlijk. Ook op je werk
is waardering voor je inzet fijn.
‘Onbetaalbaar’ zullen sommigen
zelfs zeggen. Maar als die
waardering zich niet maandelijks
vertaalt in een bijpassende
bijdrage aan je banksaldo, kan ik
me indenken dat dat knaagt.
De spagaat van ingenieur Roos
Flapper in een notendop. Met veel
plezier staat de ontwerpster sinds
een paar maanden voor de klas -
Maandag 3 februari – Een robot waarmee chirurgen
trillingsvrij en vijf keer preciezer kunnen opereren
dan met de hand. Werktuigbouwkundige Raimondo
Cau ontwikkelde een werkend prototype, waarop
hij 5 februari op promoveerde. De robot is bedoeld
voor microchirurgische hersteloperaties zoals
borstreconstructies. Deze operaties zijn zo precies
dat slechts een klein deel van de chirurgen ze kan
uitvoeren. Lange wachttijden zijn het gevolg.
Door de robot in te zetten bij operaties kunnen
niet alleen wachtlijsten verkort worden, maar is ook
het werk voor de arts minder zwaar en zijn nieuwe,
meer nauwkeurige ingrepen mogelijk. In samenwerking met het Academisch Ziekenhuis Maastricht
wordt het prototype verder ontwikkeld. Resultaten
van de eerste klinische testen worden binnen een
jaar verwacht. Zie ook pagina 8.
Een zeer ruime
meerderheid (80,4 %) is
voorstander van het zoeken naar
meer projecten. Daarbij noemt de
helft (42 %) als belangrijkste reden dat
het onze echt getalenteerde studenten
enorm stimuleert. Slechts 2,7 % wil
dat ook de gemeente Eindhoven
eraan meebetaalt vanwege de extra
naamsbekendheid voor de stad.
Een schamele 7,2 %
vindt dat we er direct mee
moeten stoppen, waarvan
5,4 % als reden de werkdruk
noemt die nu al hoog
genoeg is.
Nu vragen we op
www.cursor.tue.nl
Monique
en
van de V
gewaardeerd én ondergewaardeerd
tegelijk. Op pagina 20 lees je over
haar bevlogenheid én bedenkingen.
De onvrede over het vollopen van MetaForum
tijdens de tentamentijd met studerende
‘buitenstaanders’ lijkt te groeien. Moeten
we degenen die niet direct verbonden zijn
aan de TU/e weren uit onze studietempel?
Nieuwe bewegwijzering
op de campus is dichtbij
Vrijdag 31 januari – De TU/e-campus
wordt binnen enkele weken voorzien
van een nieuwe, waarschijnlijk blauwe
bewegwijzering. Deze moet ervoor
zorgen dat voetgangers, fietsers en
automobilisten gemakkelijker hun
weg vinden op de campus. Eind 2013
bleek uit onderzoek dat studenten en
medewerkers de huidige bewegwijzering
‘erg rommelig’ vinden. Vervolgens is
een team bestaande uit onder anderen
landschapsarchitect Paul Achterberg,
hoogleraren Christian Rapp en Bernard Colenbrander aan de slag gegaan met een nieuw
ontwerp. Daarin komen zowel borden die in de richting van gebouwen verwijzen als
borden bij de gebouwen zelf. Kubussen aan de rand van het terrein moeten fietsers
en wandelaars naar de campus leiden.
Nieuwe productiemethode voor
papier blijkt ware doorbraak
Donderdag 23 januari – Papier produceren wordt stukken goedkoper en veel milieuvriendelijker. Die hoge verwachtingen worden uitgesproken door topbedrijven uit de
papierindustrie naar aanleiding van een vinding van prof.dr.ir. Maaike Kroon, hoogleraar
Separations Technology bij de faculteit
Scheikundige Technologie. Kroon ontdekte hoe hout in de toekomst zowel
energiezuiniger als milieuvriendelijker
kan worden ‘ontleed’ in onder meer
cellulose. Dat is de grondstof voor
papier. Vertegenwoordigers uit de
papierindustrie spreken van een
sensationele methode. Het is de
bedoeling dat de TU/e met veertien
Europese bedrijven een consortium
opzet om een proeffabriek te gaan
bouwen om cellulose te winnen
volgens Kroons methode.
Paul Koenraad
directeur Honors Academy
Dinsdag 4 februari - Prof.dr. Paul Koenraad is benoemd tot wetenschappelijk directeur van
de TU/e Honors Academy. De hoogleraar bij Technische Natuurkunde is per 1 januari in
deze functie begonnen en richt zich op het verder uitbreiden en inrichten van de Honors
Academy, die talentvolle studenten de mogelijkheid biedt een verdieping aan te brengen
in de studie. De Academy heeft op dit moment zes tracks, die elk zijn gericht op één
van de ‘strategic areas’ of op een multidisciplinair onderzoeksdomein van de TU/e.
De universiteit mikt op een grotere deelname aan de Honors Academy,
minstens zeven procent van de tweedejaars studenten.
oter
r
g
k
u
t
s
t
s
e
Stukaf
je
aar
ts waaruit je
jaar vijftien ac
ts.
it
d
ac
ft
en
dan vorig j
ee
ti
h
et
al
inder m
erfestiv
e ruim m
dentenkam
in De Zwarte
was die keuz
ar
ari – Het Stu
ja
nu
g
ja
ri
8
Vo
2
n het festival
n.
ag
va
le
g
el
in
st
Dinsd
en
en
m
op
e
sa
bij d
a met dans,
mma kunt
één optreden
rd programm
ar
ee
ja
ri
eigen progra
r
it
va
d
ge
st
n
fe
Er is ee
jn onder mee
eeft Stuka
de Effenaar.
dende acts zi
in
Daarnaast h
re
pt
ng
at
O
ti
ra
t.
ui
st
sl
ns
op
af
ku
de
n Toor
bij de
ie en beelden
cap. In de Ja
Doos en drie
nd Capcap…
cabaret, poëz
ba
r,
uari. Kaarten
te
le
br
te
ea
fe
th
en
18
m
k,
ri
op
pe
ts
ex
muzie
aa
e
d
pl
ar
en
ndt dit ja
uditorium.
Food Code
. Stukafest vi
jgen in het A
ri
het duo the
en
rk
nd
ve
vi
te
te
g
0 no
ry Room
12.30 tot 13.3
is een Myste
februari van
13
g
da
er
d
zijn don
Emiel Hensen krijgt Vici voor rol
dragermateriaal katalyse
Maandag 27 januari – Prof.dr.ir. Emiel Hensen krijgt een Vici-subsidie van 1,5 miljoen
euro van onderzoeksfinancier NWO. Hensen, hoogleraar Moleculaire Katalyse bij
Scheikundige Technologie, gaat onderzoek doen naar reacties op het grensvlak
tussen katalytische nanodeeltjes en het dragermateriaal waarop ze zitten.
Hij focust op een aantal toepassingen,
waaronder het splitsen van water in
waterstof en zuurstof met behulp van
zonlicht. Dat proces is een van de
belangrijkste kandidaten om ’s werelds
primaire duurzame energie­bron te
worden. De Vici-subsidie is de zwaarste
subsidievorm van de NWO-Vernieuwings­
impuls, en is bedoeld voor gearriveerde
toponderzoekers. Zie ook pagina 6.
IJskoepelbouwers
in het zonnetje gezet
Dinsdag 28 januari – De studenten die in januari in het
Finse Juuka de grootste ijskoepel ooit bouwden zijn tijdens
de huldiging op 28 januari lovend toegesproken door zowel
het faculteitsbestuur van Bouwkunde als het College van
Bestuur. Een ‘giga-prestatie’ noemde rector Hans van Duijn
het behalen van het wereldrecord. “We hadden vorig jaar
de voetbalrobots en het Solar Team Eindhoven en nu dan
de grootste ijskoepel.” Overigens kwam een dag na de
huldiging een deel van de ijskoepel naar beneden.
Er waren geen bezoekers op het moment dat dit gebeurde.
4 | Gelinkt
6 februari 2014
Gelinkt | 5
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
Nieuwe generatie brengt geluid in beeld
De TU/e: dagelijks het tweede thuis van zo’n tienduizend studenten en medewerkers. Een relatief
kleine gemeenschap, met ontelbare banden tussen de leden - zakelijk en/of privé. In ‘Gelinkt’ laten
we steeds twee van hen aan het woord over hun relatie met elkaar en de universiteit.
Een passie voor geluid, maar ook helemaal op kunnen gaan in de
stilte. Dat kenmerkt de ‘harde kern’ van de geluidsmannen aan de
TU/e. Maarten Hornikx (UD Bouwkunde bij de Leerstoelgroep Building
Acoustics, Laboratorium voor Akoestiek) en Rick Scholte (onderzoeker
bij Werktuigbouwkunde en oprichter van Sorama) hebben elkaar
gevonden bij de opzet van de nieuwe Bachelor College-leerlijn
‘The Science of Sound and Music’ en zijn nog lang niet klaar met
gezamenlijke plannen maken.
Ze rolden beiden als toevallig in
de akoestiek - de wereld van het
geluid. Maarten Hornikx bleef
na een stage in Zweden, waar
hij geluid in steden onderzocht,
steken in de geluidsgolven.
Bij Rick Scholte was het een
enthousiaste professor die hem
de kant van het geluid op dreef.
Eenmaal gegrepen door het vak
proberen de jonge onderzoekers
nu hun passie over te dragen op
een nieuwe lichting studenten.
Hornikx: “Geluid is iets heel
abstracts. Het is lastig precies te
begrijpen wat er gebeurt en de
perceptie van de mens speelt ook
een belangrijke rol. Die combinatie
-fysica en de maatschappelijke
kant- vind ik heel interessant.
In steden worden mensen steeds
meer blootgesteld aan geluid.
Druk verkeer, zoemende ventilatoren, het is soms letterlijk
ziekmakend. Waardoor komt dat
en wat kunnen we eraan doen?
Het wordt nog al eens onderschat,
maar geluid is een belang­rijk
gezondheidsaspect.”
Geluid heeft ook zijn positieve
kanten, valt Scholte bij. “Het is
een nuttige informatiebron en
gebouw klinkt. We kunnen ons in
Europa gaan onderscheiden door
sound design te gaan omarmen.”
Voor Eindhoven -dat op lichtgebied
al heel groot is- zou het bovendien
een mooi uithangbord zijn om licht
en geluid te combineren, merken
de beide geluidsmannen op.
Scholte: “Tijdens GLOW zie je al dat
beeld en geluid samen heel sterk zijn.
Afgelopen editie hebben Sorama
en het ILI met de installatie WAVES
laten zien dat licht en geluid
spectaculaire noviteiten kunnen
opleveren.”
kan mensen veel plezier brengen,
bijvoorbeeld in de vorm van
muziek. Maar ook hier geldt: het is
goed geluid inzichtelijk te kunnen
maken en met behulp van techno­
logie het te vertalen naar een
maatschappelijke toepassing.”
En dat is precies wat Scholte nu
met zijn bedrijf Sorama doet.
Hij ontwierp een speciale camera
om geluid te kunnen visualiseren
en zo producten geluidsarmer te
maken. “Tijdens mijn stage bij
Philips spoorde ik de bron van
storende geluiden op. Wekkerradio’s,
tandenborstels, MRI-scanners, ik
heb ze allemaal voorbij zien komen.
Nu krijg ik ook steeds meer vraag
om geluidshinder in ruimtes op
te sporen. Laatst was ik in het
Concertgebouw -zoals ze zelf zeggen:
silence is our core business- waar
het zo stil mogelijk moet zijn om
muzikanten optimaal een concert
te kunnen laten geven. Maar waar
ik veel werk met producten, is het
Bouwkunde-onderdeel Laboratorium
voor Akoestiek juist gespecialiseerd
in (buiten)ruimtes. Dan ga je nieuwe
toepassingen zien: wat als we onze
geluidscamera koppelen met jullie
modellen en kennis van ruimte?
Zo suddert dat al een tijdje. Je gooit
iets op tafel, het wordt er weer
afgeveegd en soms komt het
ineens tot samenwerken.”
Kartrekker Hornikx en Scholte
troffen elkaar aan tafel bij de
brainstorm over de nieuwe
BC-leerlijn ‘The Science of Sound
and Music’, die dit collegejaar
van start is gegaan. Hornikx:
“In Zweden heb ik kennisgemaakt
met de masteropleding Sound
and Vibration, zoiets zou ik ook
hier aan de TU/e graag zien.
Het is mooi voor het veld als de
onderzoekers en ingenieurs van
de toekomst een gedeelde basis
hebben, nu moeten we studenten
nog vaak op allerlei gebieden
bijschaven.”
Hij vervolgt: “In The Science of
Sound and Music geven we met
vier faculteiten -ID, B, WTB en IE&ISeen beeld van hoe breed geluid is.
Recent is ook W&I ingestapt en in
de volgende editie ook EE. Naast
het aanbieden van kennis willen we
ook laten zien wat je er uiteindelijk
Maarten Hornikx
mee kunt. De eerste studenten zijn
positief over de vorm waarin we het
gieten - gezamenlijk een project
oppakken, quizvragen maken,
een Sound Symposium samen met
het bedrijfsleven. Het enige minpunt
is dat het dit jaar een redelijke
mission impossible is om veel
studenten te trekken. Door een
vervelende roostering kunnen
studenten het lastig in hun schema
inpassen. Maar we willen doorzetten,
we zijn enthousiast en hebben
zelf de overtuiging dat we kunnen
doorgroeien.”
“We kunnen ons
onderscheiden
door sound
design te
omarmen”
Met datzelfde enthousiasme
werken Hornikx en Scholte,
onderdeel van de ‘harde kern’
geluidsmannen aan de TU/e,
aan een bredere samenwerking.
“Er gebeurt hier op de campus heel
wat op het gebied van akoestiek.
De gedeelde interesse is er, maar
voor onderzoekers blijft het vaak
toch nog een hele stap om iets te
ondernemen in het meest lokale
Ondertussen wordt er al stevig
nagedacht over de volgende stap
in de samenwerking: het oprichten
van een geluidsinstituut. “Wat we
op de TU/e bij elkaar hebben,
is heel mooi. ID doet aan sound
design, bij IE&IS werken ze aan
de perceptie van geluid, en ook op
(werktuig)bouwkundig en fysisch
niveau zijn we met geluid bezig een perfecte mix als dat gaat
samenwerken. Ook zijn er in
een cirkel rond Eindhoven veel
bedrijven die iets met akoestiek
doen. Het is daarom heel krachtig
als we op de TU/e een geluids­
centrum neerzetten. Voor zowel
de universitaire wereld als het
bedrijfsleven is het dan direct
duidelijk waar men kan aankloppen.
We zijn nu bezig met een markt­
netwerk. Er wordt nog teveel op
eilandjes gewerkt. Wij willen het
benaderen van eilandjes vereenvoudigen en daarom proberen we
ons zichtbaarder te maken. Niet
alleen letterlijk -het Laboratorium
zit op een uithoek van de campusmaar ook door brainstormsessies
en borrels te organiseren. Je merkt
dat de nieuwe generatie onderzoekers
niet bang is om toe te geven dat ze
niet op elk gebied een specialist zijn.
Het is ook een illusie dat je alles
zelf op kunt lossen. In de akoestiek
liggen veel uitdagingen, juist door
samenwerking kunnen we stappen
zetten. En als wij dat niet promoten,
wie moet het dan doen?”
Volgens Scholte is geluid helaas
nog te vaak een ondergeschoven
kindje. “Aan het visuele aspect
wordt veel aandacht besteed,
omdat mensen daar een directer
verband mee hebben. Maar het
akoestisch ontwerp is minstens zo
belangrijk. Als je naar een film kijkt
waarvan het geluid iets uit fase loopt,
merk je meteen hoe belangrijk
geluid is. Helaas zijn product­
designers daar nog veel te weinig
mee bezig.”
Ook in de bouwwereld is dit het geval,
bevestigt Hornikx. “Architecten zijn
in de weer met visuele software en
maquettes, maar niemand die in
het donker laat horen hoe een
Rick Scholte
onderzoek, of we naast onderwijs
en onderzoek ook op commercieel
vlak iets kunnen betekenen.
Het TU/e Innovation Lab ziet potentie
in onze plannen. Heel goed, we laten
steeds meer van ons horen.”
De volgende stap:
een geluids­
instituut
In de ban van geluid, toch waarderen
ze misschien juist daarom des te
meer de stilte. De kersverse vader
Scholte -“mijn zoontje houdt het
aantal decibellen binnen de perken”is op zoek naar een nieuw huis en
merkt dat hij heel kritisch is qua
achtergrondgeluiden “Je hoort
trillingen van het ventilatiesysteem,
het spoor dat aan een achtertuin
grenst; mensen weten niet wat
voor ellende dat kan gaan geven.”
Hornikx knikt bevestigend.
“Als akoesticus bent je je inderdaad
veel bewuster van al het geluid
om je heen.” Hij houdt even stil.
“In Nederland vind je nergens een
echt stille plek. In de vijf jaar dat
ik in Zweden heb gewoond, waren
die plekken makkelijker te vinden.
Heerlijk: ik beschouw stilte als een
groot goed. Het brengt rust, maar
gelukkig hoef je niet altijd tot rust
te komen...”
Interview | Nicole Testerink
Foto | Bart van Overbeeke
6 | Onderzoek
6 februari 2014
Onderzoek | 7
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
De kracht van katalyse
ze sterk in de analyse van vloeistofstromingen en nanogestructureerde
(katalytische) materialen. Samen
hopen de aanvragers het hele
spectrum, van atoom tot reactor,
te bestrijken.
Tekst | Tom Jeltes
Foto’s | Bart van Overbeeke
Samen met collega’s uit Utrecht en Twente gaan Eindhovense
katalyse-experts en procestechnologen op zoek naar nieuwe wegen
om in onze behoefte aan brand- en grondstoffen te voorzien.
Ze doen dit in het nieuwe Netherlands Center for Multiscale Catalytic
Energy Conversion, waarvoor NWO een Zwaartekrachtsubsidie
van 32 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld.
Zonder katalysatoren zouden we
niet kunnen leven. Onze spijs­­ver­tering kan namelijk niet zonder
enzymen - complexe eiwitten die
in ons spijsverteringskanaal helpen
energie en bouwstoffen uit ons
voedsel te halen. En enzymen
voldoen prima aan de definitie
van een katalysator: ze versnellen
een reactie zonder dat ze hierbij
zelf verbruikt worden.
Toch is de term katalyse vooral
bekend uit de chemie. Of een
bepaalde stof tegen een aanvaardbare prijs kan worden geproduceerd,
is vaak grotendeels afhankelijk van
de beschikbaarheid van een goede
katalysator: bij maar liefst negentig
procent van alle chemische processen
vormen katalysatoren een essentieel
ingrediënt. En brandstoffen maken
zonder katalysator lijkt al helemaal
onmogelijk.
De zoektocht naar het juiste moleculaire oliemannetje om een chemische
reactie te smeren begint op het
niveau van nanometers - de grootte
van de katalytische moleculen zelf.
Met wat kwantumchemie en een
snelle computer kun je het gedrag
nabootsen van potentiële katalytische
materialen, zoals metaal(nano)
deeltjes. Maar daarmee ben je er
nog niet. Dat met behulp van een
katalysator twee moleculen samen
een nieuw molecuul kunnen vormen,
of een groter molecuul juist in twee
of meer delen gesplitst kan worden,
wil nog niet zeggen dat de kataly­
sator ook op industriële schaal
efficiënt werkt. Dat laatste is het
domein van de procestechnologen,
In de groep van
Emiel Hensen doen ze
fotoelektrochemische
experimenten voor
een beter begrip van
oppervlakteprocessen.
Hoofddoel is het
efficiënt splitsen van
water met zonlicht.
Inzet op schone
verwerking
van fossiele
bronnen,
biomassa en
zonnebrand­
stoffen
met hun analyses van gas-, en
vloeistof- en deeltjesstromen in
tientallen meters hoge reactoren.
Aan de TU/e worden katalysatoren
bestudeerd in de groep Molecular
Catalysis van emeritus-hoogleraar
Rutger van Santen en prof.dr.ir.
Emiel Hensen, terwijl de procestechnologie het domein is van de
groepen Chemical Reactor Engineering van prof.dr.ir. Jaap Schouten en
Multi-phase Reactors van prof.dr.ir.
Hans Kuipers. Om efficiëntere
chemische processen te ontwikkelen,
met name met de productie van
duurzame energiedragers in het
achterhoofd, moeten de werelden van
de katalyse en procestechnologie
bij elkaar worden gebracht, vertelt
Hensen. “Het zijn nu nog relatief
gescheiden vakgebieden, omdat wij
katalyse bestuderen op moleculair
niveau en de daarbij horende korte
tijdschalen, terwijl in reactoren veel
grotere lengte- en tijdschalen een
rol spelen.”
Het ultieme doel
is nanodeeltjes
en reactoren
koppelen
Het ultieme doel van het nieuwe
Netherlands Center for Multiscale
Catalytic Energy Conversion (MCEC),
waarvoor NWO bijna 32 miljoen
euro beschikbaar stelt, is dan ook
om het gat te dichten tussen de
nanodeeltjes van Hensen en de
reactoren van Kuipers en zijn
Om de wereld ook de komende
decennia van betaalbare grond- en
brandstoffen te voorzien, zet het
MCEC vooral in op de schone
verwerking van fossiele bronnen,
biomassa en zonnebrandstoffen.
Een van de concrete doelstellingen
van MCEC is om een zogeheten
demonstrator te ontwikkelen
waarmee ‘solar fuels’ kunnen
worden gemaakt.
“De komende decennia zullen we
nog grotendeels afhankelijk zijn
van fossiele bronnen”, legt Kuipers
uit. “We moeten daarom blijven
werken aan wat we ‘schoon fossiel’
noemen.” Daarna is volgens hem
waarschijnlijk energie uit biomassa
nodig tot we in staat zijn om
vloeibare brandstoffen te maken
met pure zonne-energie. Zowel
voor het omzetten van biomassa
in bruikbare brandstoffen als voor
het opslaan van zonlicht in een
zonne-brandstof moeten nog
katalysatoren worden gevonden.
Onder meer voor de zoektocht naar
dergelijke katalysatoren (en naar
een bijbehorende reactor om ook
op industriële schaal zonlicht op
te slaan in een zonnebrandstof)
worden de komende tien jaren
binnen MCEC maar liefst 64
promovendi ingezet. Meer dan
twintig hiervan zullen in Eindhoven
aan de slag gaan, een mooie steun
in de rug voor de Strategic Area
Energy. Het opleiden van wetenschappelijk talent is ook een
nevendoelstelling van het nieuwe
centrum, zegt Kuipers. “We gaan
een nieuwe generatie onderzoekers
naar het front van de wetenschap
brengen. En daar zullen we langer
dan tien jaar de vruchten van
plukken.” (TJ)
Voorbeeld van Directe Numerieke
Simulatie (DNS) aan dichte
bellenzwermen met stijgende
gasbellen (blauw) en stromingsveld
in de vloeistof (groene en rode
pijlen). (Proefschrift Ivo Roghair,
TU/e, 2012).
In de rubriek Sluitstuk vertellen afstudeerders over hun afstudeeronderzoek.
Wil je ook in deze rubriek, mail dan naar [email protected].
Sluitstuk
Onderzoek aan stromingsverschijnselen in een schaalmodel van een sproeidroger met Particle Image Velocimetry.
collega’s. “Hans bestudeert hoe de
chemische stoffen die met elkaar
moeten reageren door de reactoren
bewegen”, noemt Hensen als
voorbeeld. “In zijn modellen wordt
de chemische reactiviteit echter
niet meegenomen, terwijl wij die
reactiviteit op nanoschaal wel
kunnen beschrijven, maar niet
weten hoe dit op reactorschaal
uitwerkt. Het is heel spannend
om te proberen die twee dingen
te koppelen.”
Behalve de TU/e zijn ook de
Universiteit Twente en de Univer­
Voor Emiel Hensen zijn het goede
tijden. Betekende de toekenning
van de Zwaartekrachtsubsidie
voor het Netherlands Center
for Multiscale Catalytic Energy
Conversion al een flinke impuls
voor het onderzoek van de
hoog­leraar Moleculaire Katalyse,
daar bovenop kreeg hij van NWO
vorige week ook nog een prestigieuze Vici-subsidie van anderhalf
miljoen euro. Met dat geld wil hij
de komende vijf jaar de invloed
onderzoeken van het dragermate­riaal waarop katalytische
nanodeeltjes vaak zijn bevestigd.
Om in de reactor een zo groot
mogelijk contactoppervlak te
siteit Utrecht in gelijke mate
betrokken bij het nieuwe centrum,
wat betekent dat elke universiteit
de komende tien jaar ruim tien
miljoen euro mag besteden.
De Utrechters hebben zich gespecialiseerd in de tussenliggende
lengteschalen, en in Twente zijn
creëren tussen reagerende stoffen
en de katalysator, wordt laatstgenoemde vaak in de vorm van
nanodeeltjes aangebracht op
een poreus dragermateriaal.
De aanwezigheid van het dragermateriaal heeft in veel gevallen
een aanzienlijke invloed op de
werking van de katalysator.
Die invloed kan negatief zijn,
maar ook positief: soms vindt
de reactie juist het best plaats
op het grensvlak tussen drager­
materiaal en nanodeeltje. Hensen
zal zich vooral richten op de rol van
dragermaterialen bij het zuiveren
van uitlaatgassen en het splitsen
van water met behulp van zonlicht.
Vici van anderhalf miljoen voor Emiel Hensen
Evgeny Pidko, Rutger van Santen en Emiel Hensen hebben laten
zien hoe de omzetting van suiker in brandstoffen op moleculair
niveau verloopt met behulp van dynamisch gevormde katalysatoren.
Binnen het Zwaartekrachtprogramma zullen ze hierop voortbouwend nieuwe concepten ontwikkelen om biomassa om te zetten in
chemicaliën en brandstoffen van de toekomst.
Blinden verkennen ruimtes met hun oren
Wie blind is, weet nooit of een deur
open of dicht is. Dat idee klopt niet,
leerde Bouwkundestudente Claire
Laudij. Ze werkte tijdens haar
eindproject samen met blinden
die dit kunnen horen.
Sommige blinde mensen zijn net
vleermuizen: door bijvoorbeeld
met hun tong te klakken en goed
te luisteren naar de weerkaatsing
van het geluid, weten ze waar ze
zijn in een ruimte.
“Passief passen blinden die
techniek altijd al toe”, vertelt
Bouwkundestudente Laudij.
“Ze horen bijvoorbeeld aan de
voetstappen van anderen hoe
groot een ruimte is. Maar actieve
echolocalisatie door zelf geluid te
maken, is relatief nieuw. Mensen
leren horen of een muur van steen
is of van hout, het is echt een vak
apart.”
Om te meten hoe het verschijnsel
werkt, zette Laudij drie blinde
proefpersonen in een lege gymzaal.
Meer proefpersonen vond ze niet,
aangezien niet veel mensen de
echolocalisatie-techniek goed
beheersen. Op vier verschillende
afstanden van de deur moesten ze
raden of de deur open of dicht was,
klakkend met hun tong. Op de
achtergrond liet de studente ruis
van verschillende geluidniveaus
horen.
“Die achtergrondgeluiden bleken
niet echt een eenduidige invloed te
hebben op de resultaten”, vertelt
Laudij. “De afstand tot de deur
was wel een duidelijke factor: hoe
verder de proefpersonen van een
deur af stonden, des te meer moeite
hadden ze om te horen of hij open
was.”
Nog interessanter was dat de
proefpersonen alle drie op een
andere manier met hun tong bleken
te klakken. Hoe hoger de piek­
frequentie van dat geluid, des
te duidelijker wordt het geluid
weerkaatst. “Daar moet nog meer
onderzoek naar komen”, vertelt de
studente enthousiast. “Hoe mensen
hun hoofd houden, op welke manier
ze klakken, beïnvloedt hun prestaties.
Waarschijnlijk gaat een promovendus
of een andere afstudeerder hiermee
verder.”
Claire Laudij. Foto | Bart van Overbeeke
De ervaringen die Laudij opdeed
bij haar onderzoek naar de echo­
localisatie-techniek, paste ze
bovendien toe in een ontwerp van
een school voor blinde kinderen.
Daarbij keek ze vooral naar de
manier waarop akoestiek de functie
van een ruimte kan ondersteunen.
“In een gang wil je bijvoorbeeld
graag weten waar je bent”, legt
Laudij uit. “Dan kunnen rechte,
stenen muren zorgen voor een
heldere akoestiek. In een atrium
is het vooral belangrijk dat je de
mensen naast je hoort praten.
Dan liggen ronde vormen en
vloerbedekking -die geluid meer
absorberen of verstrooien- meer
voor de hand.”
Door beide projecten is de studente
anders gaan luisteren naar haar
omgeving. Ook de samenwerking
met de blinden- en slechtzienden­
organisaties Visio en Bartiméus
droeg daar veel aan bij. “Omdat er
niet veel onderzoek is gedaan naar
de leefwereld van blinden, waren de
mensen heel enthousiast. Het was
dus een erg dankbare groep om
voor te werken. En ik zelf begrijp
nu veel beter hoe blinden in het
leven staan.” (EV)
8 | Onderzoek
6 februari 2014
4 brandende vragen
Onderzoek | 9
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
Camille Carcouët | Scheikundige Technologie
Raimondo Cau | Werktuigbouwkunde
Oppervlakken die
zichzelf schoon houden
Robot voor microchirurgie
1 | cover
Je ziet een microchirurgische naald en draad. In werkelijkheid is de naald
100 µm in diameter en 5 mm lang. Deze wordt gebruikt voor het hechten van
minuscule bloedvaatjes en zenuwen.
1
2 | feestjes
op
Wa
er van
v
o
c
de
hrift?
c
s
f
e
je pro
Door moderne chirurgische technieken kunnen mensen die een stuk weefsel
in hun lichaam missen (bijvoorbeeld nadat een tumor is weggehaald, bij aan­
geboren afwijkingen of na een ongeluk) geholpen worden door het ontbrekende
weefsel te reconstrueren. Lichaams­eigen huid, vet, spier of bot wordt weggehaald
van een plek waar het te missen is, en getran­splanteerd naar de plek waar het
nodig is. Hiervoor moeten ook bloedvaten en zenuwen opnieuw verbonden worden.
Vanwege de vereiste precisie (< 50 µm) is dit een ingreep waarvoor een zeer
vaste hand en grote mate van concentratie nodig is. Tijdens mijn promotie­
onderzoek heb ik een nieuw soort robot ontwikkeld (de Micro Surgical Robot
(MSR), red.) speciaal voor microchirurgie. De robot stelt chirurgen in staat om
makkelijker en nóg preciezer te werk te gaan.
we
t zien
3 | onmisbaar
2
De steun van mijn promotor Maarten Steinbuch en copromotor Nick Rosielle,
prof. René van der Hulst van het Maastricht Universitair Medisch Centrum
(MUMC), en het Equipment Prototype Center van de TU/e.
Ho
op f e leg
j
waa eestj e
e
r je
ond s uit
e
ove
r ga rzoek
at?
4 | samenleving
Een reconstructie met behulp van lichaamseigen weefsel geeft een mooi en
natuurlijk resultaat. Doordat de vraag naar dit soort ingrepen toeneemt, ontstaan
lange wachtlijsten. Met behulp van de MSR kunnen deze wachtlijsten verkort
worden. In de toekomst kunnen zelfs nóg preciezere ingrepen mogelijk worden.
1 | cover
3
Welke persoon,
techniek of apparaat is
onmisbaar geweest
voor je onderzoek?
Op de omslag van mijn proefschrift is een netwerk
te zien van ‘silicaframbozen’, waarbij de rode
vruchten zuurstof voorstellen en de gele vruchten
siliciumatomen symboliseren. Ik heb de afgelopen
vier jaren namelijk silicadeeltjes gemaakt met een
framboos-achtige vorm.
eft
e
Wat h
ing
lev
men
de sa uw werk?
aan jo
(Onder redactie van Tom Jeltes)
Zeshoekige katalysatoren
2 | feestjes
1 | cover
Superhydrofobe oppervlakken, zoals lotusbladeren,
zijn volledig waterafstotend. Omdat water simpelweg
in de vorm van druppels van het oppervlak afrolt,
en hierbij stofdeeltjes meeneemt, houden deze
waterafstotende oppervlakken zichzelf schoon.
Daarvoor moet het oppervlak echter wel ruw zijn de framboosvormige deeltjes die we hier maken,
zorgen voor de nodige ruwheid.
De omslag van mijn proefschrift toont een verzameling hexagonale tegels in een honing­
raatachtig patroon. In mijn onderzoek heb ik gebruikgemaakt van katalysatoren die gebaseerd
zijn op moleculen met een zeshoekige structuur. Het nieuwsgierige mannetje kijkt verwonderd
naar de diversiteit aan kleuren en structuren op de tegels die symbool staan voor de
verscheidenheid aan gebruikte katalysatoren en katalytische reacties.
2 | feestjes
Om de nano-frambozen waar te nemen, was transmissie- en rasterelektronenmicroscopie nodig. En
net zo belangrijk waren uiteraard de kennis en
kunde van de experts met wie ik in dit project heb
samengewerkt.
Het hoofddoel van mijn onderzoek is de ontwikkeling van katalysatoren gebaseerd op
cyclische fosforverbindingen en het aantonen van hun toepasbaarheid in homogene katalytische reacties. Deze fosforverbindingen bezitten unieke eigenschappen en de daarvan
afgeleide katalysatoren zijn in staat reacties te versnellen en te sturen naar gewenste
producten zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Het is onder meer gelukt om kleine
moleculen om te zetten naar veel complexere moleculen die als tussenproduct voor de
farmaceutische industrie kunnen dienen, maar op zichzelf ook weer toepasbaar zijn als
katalysator.
4 | samenleving
3 | onmisbaar
Omdat je ze niet schoon hoeft te maken, zijn super­
hydrofobe oppervlakken natuurlijk erg aantrekke­
lijk, en er is dan ook al veel onderzoek naar gedaan.
Mijn werk levert meer informatie over hoe je de
vereiste oppervlakteruwheid bereikt, zodat je in
de ‘niet zo verre toekomst’ wellicht nooit meer je
ramen schoon hoeft te maken!
Om katalysatordeeltjes te kunnen bestuderen en reactieproducten te kunnen analyseren,
zijn technieken zoals kernspinresonantie, röntgendiffractie en gas- en vloeistofchromatografie
onmisbaar. Daarnaast heeft de geweldige sfeer in mijn inmiddels opgeheven vakgroep
SKA/SKO veel bijgedragen aan de behaalde resultaten.
3 | onmisbaar
4
Jarno Weemers | Scheikundige Technologie
4 | samenleving
Ik hoop dat mijn verbindingen belangrijk kunnen zijn als artificiële fotosynthese-katalysator,
bij het maken van organische light-emitting diodes (oleds) en bij de productie van tussenproducten voor de farmaceutische- en de geur- en smaakindustrie.
10 | Universiteitsberichten
6 februari 2014
TUssen de oren
In memoriam
UNIVERSITEITSBERICHTEN
Mens & Mening | 11
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
Cees du Bois
Op 31 januari kregen we het droeve bericht dat Cees du Bois op 66-jarige leeftijd is overleden. Cees was een
medewerker van de TU/e van het eerste uur, iemand die de stormachtige ontwikkelingen van ICT vanaf het
prille begin heeft meegemaakt. In zijn lange TU/e-carrière van 39 jaar heeft hij diverse functies bekleed, van
coördinator automatisering van het bureau van de hogeschool, hoofd Systeemhuis, tot informatiemanager.
Zijn functie bracht hem in contact met veel TU/e’ers en zij herinneren zich een zeer kundige, aimabele en
warme collega, die altijd de mens en ICT op de juiste manier met elkaar kon verbinden. Dat maakte hem tot
de ideale informatiemanager, een van de eersten in universitair Nederland. Zijn sociale inslag bleek ook uit
het lijsttrekkerschap in de jaren tachtig voor een geleding van de universiteitsraad.
ALLE FACULTEITEN
Keuzevak Filosofie (0FC15)
‘Natuurfilosofie - reflectie op de
aard van de werkelijkheid’
Docent: prof.dr. Palmyre Oomen,
gasthoogleraar wijsbegeerte.
Omschrijving: In dit college
natuurfilosofie verkennen we
filosofische vragen en thema’s
met betrekking tot de noties
‘natuur’ en ‘werkelijkheid’ en de
ingrijpende veranderingen daarin
onder invloed van de moderne
wetenschap en techniek.
Aan de orde komen begrippen
als materie, informatie, dode en
levende natuur, emergentie.
We bespreken ook de mathematisering, mechanisering en informa­
tisering van het wereldbeeld.
En stellen vragen als: hoever reikt
het begrip ‘natuur’? wat is de plaats
van determinisme? van vrijheid?
van techniek en cultuur? hoe is
de mens wel/niet te zien als
onderdeel van de natuur?
Periode: Semester B (K3 en K4).
Tijd: woensdags 13.45 - 15.30 uur.
Plaats: IPO-gebouw, zaal 0.98.
Voertaal: Nederlands.
Instromen op 12 februari is nog
mogelijk. Toegankelijk voor
studenten van alle opleidingen,
geen specifieke voorkennis vereist.
Indien gewenst kan dit vak ook
meetellen voor het ‘Certificaat
Filosofie’ van de TU/e. Inschrijving:
via OASE, of via de docent.
Voor meer informatie: zie OASE
onder 0FC15,
of neem contact op met de docent
(E: [email protected];
T: 024 - 3566545).
MENS
Bureau voor Promoties en
Plechtigheden | Promoties
Donderdag 6 februari, 16:00 uur,
CZ4: promotie I. Fischer Dipl.Chem. (ST)
Promotor(en): prof.dr. D.J. Broer
Voorzitter: prof.dr.ir. J.C. Schouten
Titel proefschrift: “Fluorescent
Self-Assembled Nanoparticles for
Imaging and Sensing Applications”
Donderdag 6 februari, 16:00 uur,
CZ5: promotie K.E. Bystrov MSc (TN)
Promotor(en): prof.dr.ir. M.C.M.
van de Sanden
Cees was iemand met brede interesses, maar altijd zat daar wel een technische component bij. Een verwoed
lezer, vooral van SF. Architectuur, maar dan vooral interesse in de techniek, tot en met de architectuur van
zijn bijzondere huis in Mierlo. Muziek, maar dan wel elektronische, vernieuwende muziek.
Voorzitter: prof.dr. H.J.H. Clercx
Titel proefschrift: “Erosion and
morphology changes of graphite
under high flux and low temperature
plasma bombardment”
Maandag 10 februari, 16:00 uur, CZ4:
promotie ir. J.J.M. Weemers (ST)
Promotor(en): prof.dr. C. Müller en
prof.dr. D. Vogt
Voorzitter: prof.dr.ir. J.C. Schouten
Titel proefschrift: “Phosphininebased ligands Unique phosphorus
heterocycles in homogeneous
catalytic reactions”
Woensdag 12 februari, 16:00 uur,
CZ4: promotie E. Russo MSc (W)
Promotor(en): prof.dr. J.G.M.
Kuerten en prof.dr.ir. J.J.H. Brouwers
Voorzitter: prof.dr. L.P.H. de Goey
Titel proefschrift: “DNS of turbulent
particle-laden channel flow with
heat and mass transfer”
Donderdag 13 februari, 16:00 uur,
CZ5: promotie J. Pello MSc (EE)
Promotor(en): prof.dr.ir. M.K. Smit
Voorzitter: prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx
Titel proefschrift: “Building up a
membrane photonics platform in
Indium phosphide”
Maandag 17 februari, 16.00 uur,
CZ4: promotie ir. H.A.J.A. Meulenbroek (B)
Promotor(en): prof.dr.ir. B. de Vries
en prof.dr.ir. M.C.D.P. Weggeman
Voorzitter: prof.ir. E.S.M. Nelissen
Titel proefschrift: “How to measure
added value of CRE and building
design”
Woensdag 19 februari, 16:00 uur,
CZ4: promotie B.T. Szabó MSc (W&I)
Promotor(en): prof.dr. J.H. van
Zanten en prof.dr. A. van der Vaart
Voorzitter: prof.dr. E.H.L. Aarts
Titel proefschrift: “Adaptation and
confidence in nonparametric Bayes”
Woensdag 19 februari, 16:00 uur,
CZ5: promotie drs. M.R. Popkema
(IE & IS)
Promotor(en): prof.dr. J.W. Schot
Voorzitter: prof.dr. A.G.L. Romme
Titel proefschrift: “Tussen Techniek
en Planning De opkomst van het
vak Verkeerskunde in Nederland
1950-1975”
Ook een bericht plaatsen op deze pagina? Mail het bericht
(maximaal 100 woorden) dan naar [email protected].
Cees was nog maar net met pensioen, vanaf juni 2011.
Een moeilijke periode, want zijn vrouw Mariëtte was
ernstig ziek en was kort daarvoor overleden. Al snel
werd ook Cees ziek, maar desondanks behield hij lang
zijn veerkrachtige optimisme.
Wij wensen beide dochters Bregje en Saskia en de
andere leden van de familie veel sterkte toe bij het
verwerken van dit verlies.
Namens de Dienst ICT,
Fred Gaasendam
Archieffoto | Bart van Overbeeke
Advertentie
Keuzevak filosofie (0FC15)
LAATSTE COLLEGEREEKS!
Natuurfilosofie
MOOC’s
en SPOC’s
Illustratie | Sandor Paulus
De TU/e begeeft zich in de wondere wereld van de MOOC’s. De eerste is bijna in uitvoering,
andere zijn in voorbereiding. Petje af voor de ontwikkelaars en docenten. Zij durven het aan te
experimenteren met een nieuwe onderwijsvorm, die niet alleen een nieuwe didactiek van hen
vraagt, maar vooral ook heel veel tijdsinvestering. Een experiment dat mogelijk eenmalig is,
en waarvan op voorhand nog onduidelijk is hoe omvangrijk het zal zijn. Een experiment dat
bovendien wetenschappelijk niet of nauwelijks onderzocht is.
reflectie op de aard van de werkelijkheid
Docent: prof. dr. Palmyre Oomen, gasthoogleraar wijsbegeerte
De natuur waar wij zelf deel van uitmaken…
de natuur die het object (en product) is van de wetenschappen…
de natuur als de aard van de mens en de werkelijkheid…
In dit college natuurfilosofie verkennen we filosofische vragen en thema’s
met betrekking tot de noties ‘natuur’ en ‘werkelijkheid’ en de ingrijpende
veranderingen daarin onder invloed van de moderne wetenschap en
techniek.
Aan de orde komen begrippen als materie, informatie, dode en levende
natuur, emergentie. We bespreken ook de mathematisering, mechanisering en informatisering van het wereldbeeld. En stellen vragen als:
hoever reikt het begrip ‘natuur’? wat is de plaats van determinisme?
van vrijheid? van techniek en cultuur? hoe is de mens wel/niet te zien als
onderdeel van de natuur?
Wanneer
: Semester B (kwartielen 3 en 4)
woensdags 13.45-15.30 uur
instromen vanaf 12 februari is nog mogelijk
Waar
: IPO-gebouw, zaal 0.98
Studiepunten : 4 ECTS
Voor wie
: voor studenten van álle faculteiten
geen specifieke voorkennis vereist
Inschrijving : via OASE, of via de docent
Indien gewenst kan dit vak ook meetellen voor het Certificaat Filosofie
van de TU/e, zie http://www.philosophycertificate.nl
Meer informatie op OASE: http://onderwijs.tue.nl bij vakcode 0FC15,
of via de docent: prof.dr. Palmyre Oomen, T: 024 –3566545, E: [email protected].
cursor-tue 140130.indd 1
31-01-14 09:32
In Cursor worden iedere twee weken
studenten, docenten, labs, technische
artefacten, de werkomgeving, het weten­
schappelijk bedrijf, de campus, het onderwijs en websites onder een psychologische
loep gelegd door de medewerkers van
TU/e-opleiding Psychology & Technology,
of -in dit geval- van de Eindhoven School
of Education.
Waaróm doen
we mee met
de MOOC’s?
Opvallend vind ik zelf dat het debat over waaróm we
als TU/e mee willen (of moeten) in de MOOC’s nog
nauwelijks is gevoerd. Verliezen we anders markt­
aandeel? Is het dé manier om je te etaleren?
Hoe passen MOOC’s bij de onderwijsvisie die we
pas hebben vastgesteld? Daar lijkt de keus immers
meer te vallen op blended leren dan op puur online
leren. Of helpen MOOC’s ons juist beter na te denken
over die blend? Zorgen MOOC’s voor meer student­
gericht onderwijs? Zorgen ze voor beter leergedrag?
UR-podium
Iedereen kent het wel: je bent te
laat met aanmelden voor een
tentamen. Een bezoekje aan de
studentadministratie met je liefste
puppy eyes is het enige dat rest.
Met een beetje mazzel ziet de
administratie je foutje door de
vingers en schrijven ze je in voor
het tentamen. Maar wat voor een
student als een klein foutje voelt,
kan TU-breed tot behoorlijke
organisatorische problemen
leiden. De indeling van zalen wordt
namelijk gedaan aan de hand van
aanmeldingen voor de tentamens.
Maar niet alleen voor de tentamens
gelden strikte aanmelddeadlines.
Zorgen ze voor de benodigde grotere aantallen studenten en engineers van de toekomst?
Halen ze effectiever het beste uit onze studenten? Wanneer vinden we MOOC’s eigenlijk
succesvol, en wanneer hun rendementen acceptabel? Gaan we de werking en effecten van
MOOC’s eigenlijk ook vaststellen?
In mijn ogen interessante vragen die om een antwoord en om discussie vragen. Die discussie
heb ik tot nog toe gemist. Hopelijk doen we niet aan MOOC’s omdat we bang zijn anders een
hype te missen, omdat anderen dat nu eenmaal ook doen. Want dan is er nog wel meer nieuws
onder de zon. Bent u bijvoorbeeld bekend met het fenomeen SPOC’s? Dat staat voor Small
(of: Specific), Private Online Course. Dat is het omgekeerde van een MOOC. De collega’s in
Delft en ook bij Harvard en MIT zijn er al mee bezig!
Perry den Brok | hoogleraar Onderwijskunde aan de Eindhoven School of Education
Bewustwording of bestraffing?
Ook voor alle vakken van het
Bachelor College en een toenemend
aantal vakken ‘oude stijl’ gelden
strikte aanmelddeadlines. Dit om
te zorgen dat de -toch al beperktezaalcapaciteit optimaal benut kan
worden. Eventueel gebruik van
collegezalen in de avonduren kan
hierdoor zo veel mogelijk beperkt
worden.
Veel studenten zijn echter niet
op de hoogte van deze deadlines
voor vakken. Waar studenten in
het Bachelor College regelmatig
herinneringen krijgen voor het
aanmelden van vakken, geldt dit
nog niet voor studenten ‘oude
stijl’. Deze studenten zijn in de
veronderstelling dat je je nog
prima kunt aanmelden voor een
vak in de week van aanvang. Met
de groeiende studentenaantallen
is deze insteek niet meer mogelijk.
Er zal dus een cultuuromslag
nodig zijn.
Om deze cultuuromslag te bewerkstelligen en hiermee studenten
bewust te maken van het belang
van het op tijd inschrijven voor
vakken en tentamens, moeten
volgens Groep-één studenten
beter geïnformeerd worden over
wanneer de deadlines zijn, én
over de gevolgen. Studenten beter
bewust maken van het belang
van je op tijd aanmelden voor
vakken is ons inziens een betere
oplossing dan dreigen met straffen,
zoals boetes voor te laat aanmelden
zoals bij andere instellingen is
gebeurd.
Ruud Smed
ts, Groep-é
én
12 | Focus
6 februari 2014
Tekst | Gerard Verhoogt
Foto’s | Rien Meulman
Bij binnenkomst lijkt de Berging Bijzondere Chemicaliën (BBC)
aan de Rondom op de TU/e-campus vooral op een magazijn:
uiterst geordend en schoon. Het is de plek waar faculteiten
zich kunnen ontdoen van chemisch afval, maar waar ook
voorraden, emballage en lege toners worden opgeslagen.
Maandelijks gaat van hieruit acht- tot tienduizend kilo
chemisch afval naar Van Ganzewinkel.
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
De administratie van
Focus | 13
afval
Veiligheid | Veiligheid is alles bij het BBC, tot in de kleinste finesses.
Het gebouw is onderverdeeld in brandwerende compartimenten, die het vuur
minimaal één uur binnen houden. De deuren hebben een speciale naad in de
zijkant: die zwelt op bij brand zodat het compartiment totaal afgesloten wordt.
Er zijn kleinere compartimenten voor bijvoorbeeld brandbare vloeistoffen of
(lege) spuitbussen.
Om te voorkomen dat er vonken ontstaan is er speciale tl-verlichting die
meteen aangaat, en een elektrische heftruck, die met een gasdetectiesysteem
is uitgerust. Er zijn veel ontluchtingspunten, afzuigpijpen voor laaghangende
dampen, douches, sprinklers, brandblussers, een fles Diphotérine voor als
iemand chemische corrosieve stoffen op zijn lichaam krijgt en flesjes met
oogspoelvloeistof.
Voorraad en opslag | Scheikundige Technologie is de
Als Ronde alleen de BBC ingaat, draagt hij een omvalpieper. Die geeft een
signaal naar de Centrale Meldpost van de TU/e als hij -door dampen of wat dan
ook- onderuit gaat. Een explosiemeter meet of er genoeg zuurstof in de ruimte
is. Zo niet, dan gaat er een alarm af.
In geval van brand wordt het verontreinigde bluswater via een intern rioleringssysteem apart opgevangen in een ondergronds bassin van 225 m3. Eenzelfde
volume is er voor het bluswater.
Belangrijk is dat alles goed wordt gesorteerd. Logen en basen, die heftig
reageren als ze met elkaar in contact komen, staan ver uit elkaar. Speciale
aandacht krijgen bijvoorbeeld chloorhoudende oplosmiddelen. Die mogen bij
de verwerker niet zomaar verbrand worden, dat geeft het uiterst giftige dioxine.
Voor verbranding -dit gebeurt in Duitsland- is een filterinstallatie nodig die even
groot is als het BBC.
grootste klant bij de BBC. Er staan grote verpakkingen met
brandbare oplosmiddelen in opslag, waar men aan de faculteit
geen vergunning voor heeft. Als afval produceert ST bijvoorbeeld
stoffen die brandbare gassen en -dampen vormen als ze met water
in aanraking komen.
Oplosmiddelen vormen de hoofdmoot met gemiddeld zo’n 700
liter. De propanol, ethanol, aceton of methanol wordt gebruikt
voor het reinigen en spoelen van laboratoriumapparatuur.
Ze worden groot ingeslagen - in 5- of 10-literverpakking.
Vroeger stonden er 200-liter vaten, van waaruit afgetapt
werd in flessen en kannetjes, met alle risico’s van dien.
Ook afvalvaten van de labs, met handschoentjes, tissues of
pipetpuntjes staan bij de BBC. Van de chemicaliën zoekt
beheerder Harold Ronde uit welke stof in welke gevarenklasse
zit, gelijksoortige (combinaties van) stoffen komen in één doos
of bak. Want gesorteerd afval maakt de verwerking goedkoper.
Gemiddeld kost het verwerken van al dit afval de TU/e
acht- tot tienduizend euro per maand.
Van Werktuigbouwkunde staan er vaatjes afgewerkte motorolie,
van het Equipment & Prototype Center gebruikte boor- en
snijolie, van de brandweer de voorraad schuimvormend middel.
Onlangs is een dieseltank bij Ceres geleegd omdat er problemen
waren. Die olie staat hier tijdelijk opgeslagen in twee tanks van
1000 liter.
Administratie | Momenteel zijn er zo’n honderdvijftig verschillende
afvalstromen. Die lijst wordt regelmatig uitgebreid en gedocumenteerd
omdat er continue nieuwe stoffen of combinaties van stoffen bij komen.
Alle in- en uitgaande stoffen worden nauwgezet geboekt: alle potjes, flesjes,
tonnetjes worden in het GROSregistratiesysteem gezet. Van de geregistreerde
chemicaliën wordt de chemische samenstelling genoteerd, de datum, het
artikelnummer van de fabrikant, het gewicht, de gevarenklasse, naam van de
besteller en waar het opgeslagen wordt, zodat die data altijd te achterhalen
zijn bij eventuele brand of een ongeval. Het grootste deel van de stoffen in het
BBC-gebouw zijn ingedeeld in een gevarenklasse. Er zijn er acht: 1 explosieve
stoffen; 2 gassen, 3 brandbare vloeistoffen, 4 brandbare vaste stoffen, 5 oxiderende
stoffen, 6 giftige stoffen, 7 radioactieve stoffen, 8 bijtende stoffen.
Beheerder Harold Ronde nuanceert: “Wat is gevaarlijk? Aceton is ook gevaarlijk
als je je niet aan de regels houdt. Ik vind ziekenhuisafval het gevaarlijkst.
Je weet niet waarmee gewerkt is: een dode rat, een door een organisme
verontreinigde tissue? Dat vind ik gevaarlijker dan bijvoorbeeld zwavelzuur.
Soms vind je bij renovaties een onduidelijk potje. Als dat er al lang staat en
als het een slag- of stootgevoelige stof is zoals organische peroxides of
picrinezuur, dan moet de Explosieven Opruimings Dienst het opruimen,
met pantserwagen en al. Als zo’n potje dichtzit, geeft het opendraaien van de
dop al genoeg wrijving om het te laten ontploffen.”
14 | Uitgelicht
6 februari 2014
Uitgelicht | 15
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
Waarom lopen bèta’s nog steeds niet binnen?
Salariëring technici | Petra Vissers (HOP)
Illustratie | Bart van Overbeeke
Wie laat over twintig jaar de treinen rijden? Wie zorgt voor schone
energie of ontwerpt de hulpmiddelen waarmee miljoenen ouderen
langer thuis kunnen wonen? Alleen nog maar Chinezen, als we de
onheilstijdingen mogen geloven. Werkgevers in Nederland luiden
de noodklok, maar waarom betalen ze technici dan niet beter?
Afgestudeerden van de TU/e blijken in deze regio qua salariëring
overigens wel een streepje voor te hebben (zie kader). Dat is niet
zo verwonderlijk gezien de dichtheid aan bedrijven met een grote
behoefte aan technisch geschoolden.
Bedrijven waarschuwen in koor:
Nederland heeft straks een groot
probleem als de pubers van nu niet
en masse voor een technische
opleiding kiezen. Om het dreigende
tekort af te wenden, moet de
overheid diep in de buidel tasten.
In het vorig jaar gesloten Techniekpact is onder meer afgesproken dat
het kabinet zeshonderd miljoen
euro reserveert voor bij- en
omscholing van mensen met
interesse in techniek.
De onheilstijding is niet nieuw.
Bedrijven klagen al jaren over een
gebrek aan technisch geschoold
personeel. ‘Lonken naar de bèta’s
van de toekomst’, kopte de
Volkskrant in 1997 bijvoorbeeld.
Maar was het probleem werkelijk zo
groot als gedacht?
Nee, concludeerde socioloog en
hoogleraar Marc Vermeulen eind
jaren negentig in het Volkskrant­
artikel. Want de lonen bleven laag:
iedere middelbare scholier met
economie in zijn pakket kent de wet
van vraag en aanbod. Als bedrijven
zo ontzettend graag technici in
dienst willen nemen, moeten ze
met meer geld over de brug komen,
was zijn conclusie.
“Sinds 1997 is er wel wat veranderd”,
zegt Vermeulen, inmiddels werkzaam
voor de TiasNimbas Business
School, nu. “De technieksector
heeft de afgelopen jaren een beter
aanzien gekregen, maar wat mij
blijft fascineren is dat de lonen niet
zo hoog zijn als je bij een schreeuwend tekort zou verwachten.”
Dat is volgens Vermeulen helemaal
opvallend aangezien technici vaak
in het bedrijfsleven werken, waar
de lonen over het algemeen hoger
liggen dan bij de overheid of in het
onderwijs, en waar de lonen zich
sneller kunnen aanpassen bij
tekorten op de arbeidsmarkt.
Vooropgesteld: een studie werktuigbouwkunde, civiele techniek of
informatica is nog steeds een
goede keus. De vooruitzichten zijn
weliswaar minder rooskleurig dan
twee jaar geleden, maar afgestudeerden vinden snel een baan en
hebben in een vloek en een zucht
een vast contract. Over het salaris
valt ook niet te klagen. Pas-afgestudeerde technici met een hbo-diploma
lijken meer profijt te hebben van
hun opleiding. Het gemiddelde
startsalaris van academici wordt
gedrukt door promovendi, die minder
verdienen dan veel leeftijdsgenoten.
Wie echt wil binnenlopen, kan
volgens cijfers uit de Keuzegids
Universiteiten beter kiezen voor
fiscaal recht, geneeskunde of
international business. Een jonge
scheikundige verdient minder dan
een econoom, een wiskundige
gemiddeld hetzelfde als een
onderwijskundige.
Salaris technici
daalt meer dan
gemiddeld
Volgens Didier Fouarge, econoom
bij het Maastrichtse Research­
centrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), is het salaris van pas
afgestudeerde technici de afgelopen
jaren zelfs gedaald. Dat is gezien
de economische crisis niet zo gek,
maar wat vooral opvallend is: het
salaris is meer dan gemiddeld
gedaald. Fouarge: “De lonen van
technici zijn wel hoog, maar rijzen
niet de pan uit. Toch laten onze
prognoses zien dat in bepaalde
segmenten in de techniek, bijvoorbeeld de werktuigbouwkunde en
elektrotechniek, de vraag naar
personeel groter is dan het aanbod.”
Als er echt een enorme schaarste
zou zijn, zou dat in principe moeten
resulteren in een hoger loon dan
startende technici nu krijgen.
Dat beaamt ook Maikel Volkerink
van onderzoeksbureau SEO, dat elk
jaar een rapport uitbrengt over de
arbeidsmarkt voor recent afgestudeerden. “Het salaris van technici
is de afgelopen jaren niet extreem
snel gestegen”, aldus Volkerink.
“Dus in die zin zou ik niet kunnen
zeggen dat er een tekort is.”
Maar wat bedrijven ervaren, kan erg
afwijken van ramingen uit rapporten,
benadrukt hij. Dat de lonen niet de
pan uit rijzen, komt volgens
Volkerink vooral doordat veel
technologische bedrijven wereldwijd actief zijn. Ze kunnen het zich
niet permitteren om de lonen omhoog
te gooien, omdat hun producten
dan te duur worden.
Daar komt nog eens bij dat
bedrijven voor technische vacatures
ook buitenlands personeel kunnen
werven. Volkerink: “Bedrijven willen
liever Nederlandse werknemers,
maar hebben vaker dan niet-technische bedrijven de optie om
personeel hier naartoe te halen.”
De ondernemersorganisatie voor de
technologische industrie, FME-CWM,
is het daar helemaal niet mee eens.
“Bedrijven zijn op zoek naar
hoogwaardig technisch gekwalificeerd personeel”, zegt directeur
beleid Peter Bongaerts. “Hoewel
veel landen bezig zijn met een
inhaalslag, komen de beste mensen
nog steeds van Nederlandse
universiteiten en hogescholen.”
Dat de startsalarissen van technici
minder hoog zijn dat je zou
verwachten, is volgens Bongaerts
ook niet waar: “Misschien zijn dit
niet de salarissen die eerder in de
financiële sector zijn uitgekeerd,
maar ze zijn wel bovengemiddeld
hoog en goed aan de maat.
Bedrijven maken daar een eigen
afweging in en zij betalen hun
technici keurig.”
Het tekort aan personeel wordt
volgens Bongaerts nog steeds
veroorzaakt door een imagoprobleem.
Steeds meer jongeren mogen dan
wel kiezen voor een technische
opleiding, maar eenmaal afgestudeerd blijkt een groot deel niet in
de sector te gaan werken. “Dat is iets
wat we ons als brancheorganisatie
zeker aantrekken”, zegt Bongaerts.
Het is volgens hem echter wel aan
het kantelen. “Studenten hebben
steeds beter door dat je met een
technisch diploma kunt werken
aan het oplossen van allerlei
maatschappelijke problemen.
Klimaatverandering bijvoorbeeld
is een onderwerp waar veel
jongeren zich zorgen over maken.”
Maar de vraag is of imagoproblemen
wel kunnen verklaren waarom
zoveel afgestudeerden hun vak de
rug toekeren. Bijna veertig procent
van de jonge technici vindt een
niet-technische baan in een
niet-technische sector, volgens de
laatste SEO-monitor technische
arbeidsmarkt.
Het Techniekpact
In het voorjaar van 2013 maakten onderwijsinstellingen, werkgevers,
werknemers en de overheid samen een serie afspraken om het
voorspelde tekort van dertigduizend technici in 2020 te voorkomen.
Dit werd bekend als het ‘Techniekpact’. Het is de bedoeling dat de
komende jaren meer scholieren kiezen voor een technische opleiding,
dat meer afgestudeerden ook daadwerkelijk in de techniek aan
de slag gaan en dat technici daar hun hele leven blijven werken.
De overheid stelt daarvoor miljoenen beschikbaar, onder andere
om meer bètadocenten te werven en om samenwerkingsverbanden
tussen onderwijsinstellingen en bedrijven mogelijk te maken.
Bedrijven op hun beurt stellen bijvoorbeeld jaarlijks duizend beurzen
ter beschikking aan jongeren die kiezen voor een technische opleiding.
“Technici
niet zomaar
laten gaan”
Banken als de ING zien jonge bèta’s
en technici graag komen en hebben
daar ook geld voor over: afgestudeerden van een technische
opleiding hebben er volgens het
ROA veel baat bij om van sector
te wisselen. “Dit geeft een extra
dimensie aan de veel besproken
tekorten aan (hoger opgeleide)
technici”, schrijven de onderzoekers.
Dat mag voor de jonge afgestudeerden
goed nieuws zijn -ze zijn gewild om
hun analytische vaardigheden en
kennis- maar het techniektekort
wordt er niet kleiner van.
André van der Leest van Metaalunie,
“Afstudeerders van de TU/e starten in een financieel gunstige regio”
Bij het TU/e CareerCenter kloppen steeds meer afgestudeerden aan voor de korte cursus die
ze wegwijs maakt in de kunst van het onderhandelen over het salaris. Volgens Maartje van
Amelsfort, medewerkster bij het CareerCenter, willen afgestudeerden ook graag dat er een
keer wordt gekeken naar het contract dat hen is voorgelegd. “En natuurlijk willen ze ook
weten of hun startsalaris marktconform is”, vertelt Van Amelsfort.
Om te bepalen of dat zo is, baseert Van Amelsfort zich onder meer op het onderzoek dat het
Technisch Weekblad (TW) sinds drie jaar hier jaarlijks naar uitvoert. In november 2013 bleek
uit dit onderzoek, waar bijna vierduizend respondenten aan hadden deelgenomen, dat de
ingenieurssalarissen met 1,9 procent waren gestegen, wat minder was dan de inflatie, die
dat jaar uitkwam op 2,7 procent. In de drie jaren dat de enquête nu door TW is afgenomen,
viel de salarisstijging voor het eerst lager uit dan de inflatie. Ook voor 2014 zijn de verwach­
tingen niet hooggespannen met een te verwachten salarisstijging van 1,5 procent.
Volgens Van Amelsfort zijn de afgestudeerden van de TU/e doorgaans niet direct gefixeerd
op het startsalaris, maar is de reden om te solliciteren op een bepaalde baan in eerste
instantie inhoudelijk van aard. “In de praktijk zien we ook dat ze banen die beter betalen
toch soms laten schieten voor een baan waar ze echt een technische uitdaging in zien.
Maar ook bij die banen is vaak nog wel ruimte om het salaris wat omhoog te krijgen.
Daarin coachen we ze ook. Maar er is natuurlijk meer dan enkel dat startsalaris. Wij wijzen
ze ook op de doorgroeimogelijkheden en vragen ze of ze graag in teamverband willen
werken. Of zoeken ze een bedrijf waarvoor ze in het buitenland aan de slag kunnen gaan?”
Volgens Van Amelsfort is de regio rondom Eindhoven voor afstudeerders gunstig als het gaat
om het startsalaris. “Er bevinden zich hier veel grote bedrijven, zoals ASML, Philips of DAF,
die altijd op zoek zijn naar hoogwaardig technisch geschoold personeel. Dat is de reden dat
de starters hier met een iets beter salaris beginnen dan elders in Nederland. Maar ook dan
blijft het vreemd dat de schaarste niet tot een verdere verhoging geleid heeft.”
Vergeleken met andere Europese landen zit Nederland volgens Van Amelsfort qua salariëring
van technici echt in de achterhoede. “Dat horen we ook geregeld van buitenlandse afgestudeerden waarvoor we bemiddelen. Daar staat echter tegenover dat de werkdruk in Nederland
dikwijls niet zo absurd hoog is als in de ons omringende landen. Daar zijn die buitenlanders
zich vaak ook wel van bewust. Zo vertelde iemand uit China me ooit dat hij hier wel tijd kon
vrijmaken voor zijn grote passie: tennis.” (HK)
Grootverdieners wo
Tandheelkunde
Fiscaal recht
Geneeskunde
International business
Fiscale economie
Bruto maandloon
6.485 euro
3.320 euro
3.045 euro
3.040 euro
3.010 euro
Grootverdieners hbo
Verloskunde
Maritiem officier
Chemische technologie
Logistiek
Werktuigbouw en voertuigtechniek
Bruto maandloon
3.617 euro
3.146 euro
2.687 euro
2.543 euro
2.520 euro
Technici en bèta’s wo
Werktuigbouwkunde
Informatica
Electrical engineering
Scheikunde
Civiele techniek
Natuurkunde
Wiskunde
Bruto maandloon
2.620 euro
2.595 euro
2.575 euro
2.555 euro
2.535 euro
2.445 euro
2.365 euro
Technici hbo
Elektrotechniek
Informatica
Chemische technologie
Civiele techniek
Industrieel ontwerpen
Technische informatica
Bouwkunde
Bruto maandloon
2.501 euro
2.450 euro
2.419 euro
2.384 euro
2.379 euro
2.348 euro
2.209 euro
Bron: C.H.O.I Keuzegids HBO 2014 / Keuzegids Universiteiten 2014
De tabellen uit de Keuzegidsen zijn gebaseerd op cijfers van het ROA
de ondernemersorganisatie voor
middelgrote en kleine bedrijven in
de metaalsector, vindt het “heel
mooi” dat jonge technici de banen
voor het uitkiezen hebben, maar
bedrijven zouden hen niet zomaar
moeten laten gaan. Dat is volgens
hem niet alleen een kwestie van
het imago verbeteren: “De wijze
waarop we in Nederland een salaris
vaststellen doet geen recht aan wat
mensen bijdragen. Veel bedrijven
hebben het idee dat iemand die
verantwoordelijk is voor een project
van twaalf mensen meer geld moet
verdienen dan iemand die verantwoordelijk is voor een project dat
twaalf miljoen euro kost. Mij lijkt
dat onterecht.”
Maar volgens Bongaerts van
FME-CWM is het salaris van technici
niet hun belangrijkste drijfveer. “Zij
vinden het gewoon heel erg
interessant om hun vak te kunnen
uitoefenen. Je moet niet alleen naar
beloning kijken, er spelen ook veel
andere factoren mee.” Ook Van der
Leest van Metaalunie weet
niet of een hoger salaris de
oplossing is voor het tekort:
“Technici zijn natuurlijk niet alleen
geïnteresseerd
in geld. Salaris is belangrijk, maar
zeker niet doorslaggevend. Ze
moeten ook een bepaalde passie
hebben,
iets doen waar hun hart ligt.”
“Hoewel de lichten niet allemaal op
groen staan, blijft een technische
opleiding een goede keus”, vat
hoogleraar Marc Vermeulen het
samen. De socioloog die in 1997 zei
dat er van een tekort geen sprake
was, is daar toch wat anders over
gaan denken. “Oppervlakkig gezien
kun je zeggen: we hebben dat
verhaal al zo vaak gehoord en we
zijn nog steeds niet afgegleden tot
het niveau van
een ontwikkelingsland. Dus valt het
allemaal reuze mee en moet je hier
als overheid geen geld in steken.
Aan de andere kant: technologie
verwerft steeds meer een plek in elk
aspect
van ons leven, dus moeten we als
maatschappij genoeg mensen
opleiden die snappen wat die
technologie inhoudt. Bovendien ziet
de technische sector waar we het nu
over hebben er heel anders uit dan
die in 1997. We weten niet hoe
Nederland er over nog eens vijftien
jaar uitziet. Wat dat betreft zou je
ook kunnen zeggen: better safe than
sorry.”
16 | Uitgelicht
6 februari 2014
Uitgelicht | 17
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
Samenwerkende onderzoekers
laten robots van elkaar leren
Tekst | Nicole Testerink
Foto’s | Bart van Eijden
ontwerp bestaande uit geïntegreerde
componenten waar we de afgelopen
tijd met de diverse groepen aan
gewerkt hebben. Het is nog geen
product. In dit specifieke voorbeeld
-serve a drink- zie je heel mooi hoe
kennis gedeeld wordt. Dat klinkt
eenvoudig, maar uiteindelijk
moet zoiets vertaald worden naar
voltages in motoren; je werkt
op het allerkleinste niveau.
We hebben moeten uitzoeken
wat er nu precies robotspecifiek
is en wat robotgeneriek.”
Van de Molengraft: “We leveren
nu een prototype, en het is nog
helemaal geen productierijp
systeem. We kunnen met dit
prototype natuurlijk al veel meer
dan vier jaar gelden, maar voordat
we echt een product kunnen
afleveren, zijn we zo weer tien
jaar verder. In de tussentijd blijven
er stappen gemaakt worden.
We hebben aangetoond dat een
systeem als RoboEarth noodzakelijk
is om robots op een nuttige en
veilige manier in te zetten, en
we weten nu waar zo’n systeem
precies aan moet voldoen.”
Robots laten samenwerken via een eigen online platform
om zo handelingen te vereenvoudigen en versnellen. Vier jaar
geleden gingen de TU/e, Philips en vier buitenlandse technische
universiteiten met deze doelstelling van start in een door de
Europese Commissie gefinancierd project. En nu is er RoboEarth,
een soort wikipedia voor robots. Tijdens de einddemonstratie
in een ziekenhuissetting blijkt hoe succesvol de internationale
aanpak werkt: samenwerkende onderzoekers laten robots
samenwerken.
Voor steeds meer taken worden robots
ingeschakeld of zijn er plannen
daarvoor. Zo is er zorgrobot AMIGO
die ziekenhuispersoneel kan
ondersteunen of een helpende hand
kan bieden in het huishouden.
Tot nu toe worden dit soort robots
per taak geprogrammeerd.
Maar het gebruik van robots kan
veel efficiënter wanneer zij van
elkaar zouden kunnen leren, menen
René van de Molengraft, universitair
hoofddocent aan de faculteit
Werktuigbouwkunde en tevens
directeur van het robotvoetbalteam
Tech United, en zijn Duitse collegaonderzoeker Oliver Zweigle van
de Universität Stuttgart. Van de
Molengraft: “Als in de toekomst
een personal robot net zo’n
gemeengoed wordt als de personal
computer en je een robot iets kunt
leren wat hij kan delen met andere
robots, dan kan dat een behoorlijke
impact hebben. Een idee waar
we dus wat mee moesten.”
Hun gemeenschappelijke plan
groeit uit tot een subsidievoorstel
dat vervolgens gehonoreerd werd
in het Europese samenwerkings­
programma FP7. RoboEarth kan
van start, met Van de Molengraft
als projectleider. Het mag dan op
papier makkelijk lijken -robots
kennis met elkaar laten delen-,
maar het kost een grote groep
onderzoekers uiteindelijk vier jaar
om een systeem te ontwerpen
waarmee robots wereldwijd met
elkaar verbonden kunnen worden.
Kennis delen is niet uniek. Via
internet doen mensen dagelijks
niets anders. Maar voor robots ligt
dat anders. De manier van kennis
representeren moet ondubbelzinnig
zijn, het moet kunnen worden
opgeslagen en geherinterpreteerd
worden - anders maakt een robot er
een potje van. En uiteindelijk moet
de robot op de juiste wijze handelen.
Naar de losse componenten wordt
al veel onderzoek gedaan, maar
het combineren hiervan tot een
nieuw systeem is nieuw en maakt
RoboEarth spraakmakend.
Vanuit verschillende kanten wordt
kennis aangedragen om het concept
vorm te geven. “Elke partner in het
project heeft een eigen stuk expertise,
essentieel om het project te laten
slagen. En doordat iedereen vanuit
een ander perspectief naar de
materie kijkt, kun je grotere
stappen maken”, zegt Zweigle,
die zich samen met de Technische
Universität München bezighoudt
met kennisopslag.
De groep van Van de Molengraft
werkt aan kennisrepresentatie
en het onderzoeken hoe ruimtes
gemodelleerd kunnen worden.
Dit is noodzakelijk om objecten
vast te leggen en de robots in
een ruimte te laten bewegen.
De Universidad de Zaragoza is een
grote speler op het gebied van
perceptiesystemen en mapping:
hoe neemt de robot iets waar?
Hoe robots leren, wordt uitgezocht
op de Eidgenössische Technische
Hochschule Zürich. Daarnaast
ontwikkelen ze de RoboEarth Cloud
Engine, die gebruikt wordt voor het
doorrekenen en interpreteren van
informatie. Deze informatie komt
uit een in Stuttgart ontworpen
database waar van alles wordt
opgeslagen: kennis voor navigatie,
het uitvoeren van taken, object­
herkenning en de nodige software
componenten. Kortgezegd is project
RoboEarth dus het creëren van een
loop van robot naar deze database
naar robot waardoor robots kennis
kunnen hergebruiken en zo van
elkaar kunnen leren.
Het gaat erom
wat zich ín de
robot afspeelt
En dan is het na jaren onderzoek
zover: de lancering van de robotwikipedia. Voor de einddemonstratie
van RoboEarth midden januari is de
(inter)nationale media-aandacht
De goede samenwerking tussen de
verschillende partners is een van
de succesfactoren van het project
gebleken. “Een geweldig multidisciplinair project, waar je elkaar naar
een hoger level tilt door kennis
te combineren”, vertelt Gajan
Mohanarajah, PhD in Zürich,
enthousiast. “Dat is echt iets waar
we trots op mogen zijn. We hebben
van elkaar kunnen leren en
daardoor hebben we niet alleen
een afgeronde architectuur en
algoritmes kunnen leveren, maar
er ook voor gezorgd dat de
toepasbaarheid groter is.”
Zorgrobot AMIGO.
groot. In de nagebouwde ziekenhuiskamer -gescand door robot
Ari- wil een patiënt iets te drinken.
Zorgrobot AMIGO kan deze taak
met behulp van Ari’s informatie
uitvoeren, en alhoewel het drinken
op de grond belandt en er wat
kleine storingen zijn, is de test
een groot succes te noemen.
“Mensen willen op zo’n dag
natuurlijk bewegende robots zien,
maar je moet je realiseren dat het
hier om experimentele software
gaat. In dit geval draait het om
wat er zich ín de robot afspeelt,
dat is voor ons veel spannender”,
legt Sjoerd van den Dries uit.
Als promovendus bij Werktuig­
bouwkunde is hij al enkele jaren
bezig met RoboEarth.
“We demonstreren een systeem­
Om de samenwerking te promoten,
werd het project onderverdeeld in
werkpakketten in plaats van als
partner los aan een component
te werken. Van den Dries: “Door
verschillende vakgebieden samen
te brengen, ontstaat een flow aan
creativiteit. Wel is het belangrijk
dat je elkaars taal spreekt - op
technisch gebied. Daarnaast moet
je constant met elkaar blijven
afstemmen om te voorkomen dat
de groepen elk een eigen richting
uitgaan. Als promovendus kom je
zo terecht in een warm bad: je krijgt
meteen een plek in een groep
internationale zeer ervaren
onderzoekers, heel efficiënt qua
kennisoverdracht en een boost voor
je netwerk.” Het vele heen-en-weerreizen wordt door alle partijen als
heel nuttig gezien. “We hebben
een enorm aantal meetings en
workshops achter de rug.
De meest bijzondere bijeenkomsten
waren de zogenoemde integratie­
workshops, waar we met de hele
groep op een plek afspraken om de
losse onderdelen tot een systeem
te integreren”, zegt Zweigle. “Het is
ook noodzakelijk zulke momenten
te creëren”, vult Van den Dries aan.
“Telefonische besprekingen en
e-mail zijn prima om even snel bij
te praten of een specifiek probleem
op te lossen, maar de discussies
worden veel levendiger als je
elkaar in levende lijve ontmoet.
Sommige promovendi in het
project hebben ook enkele
maanden bij een partnergroep
doorgebracht. Dit heeft de
contacten zeker versterkt.”
Dat kan Van den Molengraft
beamen. “Door de vele meetings
bouw je echt een team op,
waardoor je uiteindelijk grotere
stappen kunt maken. Het zijn
wel flink wat vlieguren, maar de
afstanden zijn goed te doen.
Zo’n Europees project is een
schitterend vehikel om een groot
stuk onderzoek gefinancierd te
krijgen. Daarnaast draagt het
organiseren van workshops en
demonstraties enorm bij aan de
zichtbaarheid van de groep.
Natuurlijk hebben we dankzij
bijvoorbeeld Robocup een groot
wereldwijd netwerk, maar je merkt
dat je door RoboEarth weer voor
het voetlicht treedt.”
nieuwe subsidieaanvragen.”
Mohanarajah: “Er zijn nog geen
directe plannen voor RoboEarth
2.0. Maar dankzij de langdurige
samenwerking weten we wat we
aan elkaar hebben en kunnen we
elkaar snel vinden voor nieuwe
projecten - ook op de wat kleinere
schaal.” En daardoor acht Van de
Molengraft de kans heel reëel dat
er over vier jaar weer een grote
demonstratie plaatsvindt. “Wie
weet in dezelfde ziekenhuissetting,
met opnieuw een serverende
Zorgrobots in actie.
Hoe nu verder
met RoboEarth
Nu de champagneglazen geklonken
hebben op de succesvolle afloop
van het project is de vraag hoe het
verder gaat. “Wat vaststaat, is dat
we deze ingeslagen weg vervolgen”,
zegt Van de Molengraft. “We gaan
nog zien op welke manier en met
welke partners, zowel vanuit de
universitaire wereld als uit het
bedrijfsleven. In RoboEarth heeft
Philips meegewerkt als industriële
partner en het is goed zo’n naam
aan boord te hebben. Anderzijds
is het voor bedrijven de manier om
kennis te ontwikkelen. Steeds meer
grote namen als Google zien in dat
ze stappen in deze richting moeten
gaan zetten om een vinger in de
pap te houden. De bereidheid om
in dergelijke projecten te stappen
zal de komende tijd daarom
toenemen. Daarnaast hebben we
als TU/e binnen RoboEarth een
coördinerende rol gehad wat voor
extra profilering heeft gezorgd.
We profiteren daar nu van bij
De robot maakt een beeld van de ruimte waarin ie zich bevindt.
AMIGO. Maar dan wel met veel
meer robotcollega’s en een flinke
ziekenhuiszaal vol bedden. Want
met RoboEarth als solide basis kan
het heel snel gaan nu.”
http://www.roboearth.org/
18 | Student
Clmn
6 februari 2014
Wat is dat voor een huis?
In hartje centrum, boven lunchroom Zoet en Zout,
verhuurt uitvaartmaatschappij Dela al vier decennia
veertien kamers aan vereniging ‘Het zesde genot’.
Dat is een -hiervoor speciaal opgerichte- ondervereniging
van Zweefvliegclub Eindhovense Studenten (ZES).
Huurders hoeven geen lid van ZES te zijn, het geeft ze
wel vijftig euro korting op de huur, die toch al erg laag is:
23 vierkante meter voor 270 euro op een AAA-locatie,
zeg nou zelf.
Aanschuiven bij het
Pasta groen
Xander Koolen, zevendejaars Werktuig­
bouwkunde, maakt ‘pasta groen’ voor twaalf
personen. ZES kent ook ‘pasta rood’ (met
tomatensaus en gehakt), ‘pasta blauw’
( met blauwe kaas) en ‘pasta geel’
(met spek, room en ei).
Jim Stolk
student Industri
al Design
Conformeren
kun je leren
Snijd 1.700 gram kipfilet in stukjes en
bak die in olie in twee pannen.
Zet ondertussen twee pannen water op
en kook daarin 1.500 gram spaghetti.
Bij de kip doe je vier zakken champignongroentemix à 400 gram. Als dit doorbakken
is, doe je er drie bakjes crème fraîche
door en drie potjes pesto. Groene!
Optioneel is ander groen spul, zoals olijven.
Waar de bibliotheek van het MetaForum
de afgelopen twee weken piekte in
bezoekers, was het Hoofdgebouw
bijna uitgestorven. Terwijl praktisch
iedereen zat te blokken voor de
tentamens waren de meeste Industrial
Design-studenten nergens te bekennen.
Een bron van onbegrip, want het leek
zo net alsof zij lekker vakantie aan
het vieren waren.
Niets is minder waar. Terwijl de
‘tentamentypes’ hun leerstof stampten
om per vak een handjevol ECTS binnen
te schrapen, zaten ID’ers thuis dag en
nacht te schrijven aan hun reflecties,
reports en uiteindelijk hun showcase.
Alles wat ze het afgelopen semester
gepresteerd hadden, werd verzameld
en verwerkt tot een samenhangend
verhaal. Hierop schreven ze ellenlange
reflecties, vroegen feedback en
maakten zich op voor het moment
suprême: de assessormeeting.
In dit half uur werd meestal meteen
duidelijk of men dertig studiepunten
in één klap mee naar huis nam, of met
nul punten het semester over mocht
doen. Dat zijn in ons onderwijssysteem
immers de enige twee mogelijkheden.
Het fenomeen van een lege faculteit
Industrial Design zal echter niet heel
lang meer voortduren. Waar oude stijl
ID-studenten nog opgeleid werden
om individueel en zelfstandig te
werken, forceert het schoolse karakter
van het Bachelor College dat ze
steeds minder zelfgestuurd worden.
De Industrial Designer die geen
rooster nodig heeft om zijn dag
efficiënt in te plannen, het soort dat
vurig gewild is door het bedrijfsleven
en ons tot de beste studie in z’n
soort in Nederland heeft gemaakt,
wordt ingeruild voor een student die
strak aan de lijn loopt en meer tijd
in Calculus moet stoppen dan in
het ontwikkelen van zijn ontwerpcompetenties.
Gelukkig zit overal een zilveren
randje aan: straks zitten de ID’ers
net als de rest van de TU/e netjes
in MetaForum te blokken, zodat
niemand meer twijfelt over wat
ze nou precies doen tijdens de
tentamenweken.
Op www.cursor.tue.nl
vind je meer columns.
De volgens de redactie beste
column plaatsen we hier.
Pasta en saus apart serveren.
Student | 19
Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl
Is er een goede verstandhouding met de onderburen?
Momenteel wel. Hooguit hebben de ZES’ers wat geluids­
overlast als de lunchroom om een uur ’s nachts wordt
schoongemaakt.
Het is wel eens anders geweest, getuige een ingelijste
boze brief uit 2006. Daarin een klacht over het breken van
een raam ‘doordat een hifibox naar beneden is gegooid,
waardoor een van de neonletters van de lichtreclame is
beschadigd’. “Maar die vlegels wonen hier niet meer”,
stelt Nienke van Hoof (masterfase Finance Tilburg
University) gerust.
Vervelendste taak is volgens Casper Miltenburg
(derdejaars Technische Bedrijfskunde) het schoonmaken
van toilet 1. “Daar komen veel bezoekers en het is de
eerste wc die je tegenkomt waar je kunt kotsen als je
zat thuiskomt.”
“‘Theedoeken’ is de fijnste taak”, zegt Yva Visscher
(afgestudeerd Toegepaste Psychologie Fontys).
“Het is alleen verzamelen, wassen, opvouwen en
op de juiste plek leggen.”
Waarom hebben we het opeens over dildo’s?
De vraag was: wat is de leukste huisregel? Daarop kwam
het antwoord: alles wat aan je deur wordt vastgeplakt,
moet blijven hangen. De rest kun je zelf invullen.
Maar je snapt dat degene die de dildo aan de deur kreeg,
deze regel aan haar laars lapte. Waar het ding trouwens
gebleven is, weet niemand.
Waarom ruikt het hier zo naar vuilnis?
In het trappenhuis, en verderop in de gangen, worden de
vuilniszakken bewaard tot ze op straat mogen. Het zijn er
nu erg veel omdat degene die verantwoordelijk is voor het
buitenzetten een keer oversloeg vanwege een uitvaart.
Per week komen er zo’n acht zakken vuilnis bij.
Is er wel een goed poetsrooster?
Er is een heel goed rooster! Iedere bewoner heeft
iedere week een taak. Die voert hij of zij uit tussen
zaterdag en dinsdag. Taak niet uitgevoerd betekent
7 of 14 euro boete. Op woensdag kan een ander
-zonder overleg- een openstaande taak overnemen en
daarvoor het geld opstrijken. Philip Arends (masterfase
Mechanical Engineering) noemt het een goed uurloon.
Interview | Norbine Schalij
Foto’s | Bart van Overbeeke
Wil jij ook met je culinaire huisgenoten
in deze rubriek? Mail dan naar [email protected]
TU es
Wat doe je het liefst in je vrije tijd?
Het liefst reis ik zoveel mogelijk naar ongebruikelijke bestemmingen in het buitenland.
Inmiddels ben ik in vijftig landen verdeeld over zes continenten geweest en heb ik via
‘couchsurfing’ (een wereldwijd netwerk dat reizigers en locals koppelt, bijvoorbeeld
voor een slaapplek of persoonlijke rondleiding door een stad, red.) veel unieke
ervaringen opgedaan.
Wat moet je als student in Eindhoven zeker hebben gedaan?
Ruil een keer je passieve aanwezigheid in de collegebanken in voor een actieve rol
in een vereniging, stichting of project. Probeer daar nieuwe ideeën uit en druk zo je
stempel op het studentenleven in Eindhoven.
Als je jezelf een keer kon -laten- teleporteren, waar zou je dan naartoe gaan?
Een willekeurig vergeten dorpje in de bergen van Noord-Korea, ver buiten de gebieden
waar toeristen mogen komen. De overheid van Noord-Korea staat georganiseerde
rondleidingen toe, maar deze zijn strikt van de werkelijkheid afgeschermd en tonen
een zeer vertekend beeld van het leven onder het regime van Kim Jong-un.
Wat zou je nooit weggooien?
Ik ben freelance fotograaf, dus mijn back-up harde schijf.
Wat zou je na je bachelor of master willen gaan doen?
Een derde wereldreis zou mooi zijn.
Met wie zou je graag een biertje willen drinken?
Een verloren liefde. Zij een wijntje en ik een biertje.
Bart van Eijden (26 jaar)
is eerstejaars masterstudent Operations Management &
Logistics. Sinds kort fotografeert hij voor Cursor.
Foto | Bart van Overbeeke
Wat durf je absoluut niet?
Ik heb eens bloed afgestaan en dat was geen succes.
Ik trok helemaal wit weg en het werd bijna zwart
voor mijn ogen. Ik heb veel respect voor degenen
die dit regelmatig vrijwillig doen.
De vraag
‘Wat durf
je
absoluut
niet?’ wil
Bart
graag ve
rvangen
door
iets posit
ievers: ‘W
at is
de beste
bes
leven gew lissing in je
eest?’. (M
vdV)
En hoe is het in Santiago?
Studenten van de TU/e gaan steeds vaker voor hun studie naar het buitenland. Voor stage of voor het verrichten
van onderzoek, omdat het verplicht is of omdat ze het leuk vinden. Cursorlezers kunnen iedere twee weken over
de schouder van een TU/e-student in het buitenland meekijken.
Dit is al de negentiende en laatste week van mijn stage bij het Cerro Calán observatorium in Santiago,
Chili. Ik werk daar aan een nieuw type antenne waarin microscopische draadjes worden gebruikt om
te zenden en ontvangen op millimetergolflengtes. De locatie van het lab -op een berg aan de rand
van de stad met uitzicht op het Andesgebergte- is prachtig. Ik geniet volop van het heerlijke weer
(het is hier zomer!), het leven in een metropool en alle andere prachtige dingen die dit land te bieden
heeft.
In de weekenden is zowel binnen als buiten de stad genoeg te zien en doen, en ik heb al diverse
tripjes gemaakt. Bestemmingen waren onder meer Valparaíso, de culturele hoofdstad, en de
Elqui-vallei waar Pisco (de nationale drank) wordt geproduceerd.
Verder is het noorden van Chili dé plek om sterren te kijken: de Atacamawoestijn heeft de helderste
luchten van het zuidelijk halfrond. Dat maakt het een wereldlocatie voor astronomie en zodoende zijn
hier talloze observatoria. Ik had dankzij een collega het voorrecht om een kijkje achter de schermen
te mogen nemen bij ALMA, ’s werelds meest geavanceerde radiotelescoop. Op de foto zie je mij bij
slechts drie van de 66 schotelantennes die dit waanzinnige instrument vormen.
Al was mijn leven in Nederland absoluut niet saai, het is toch heerlijk verfrissend om er een paar
maanden tussenuit te zijn. Vijf maanden is ook lang genoeg om in een ander land fatsoenlijk de
cultuur te beleven, iets van de taal te leren en vrienden te maken. Ik vind het helemaal niet erg om
binnenkort weer in Eindhoven te zijn, maar tegelijkertijd word ik allesbehalve vrolijk als ik eraan
denk dat ik Chili ga verlaten. Maar eerst nog even een maandje rondreizen!
Rick v
an Ke
enade
Electmriasterstum
cal En dent |
gineeri
ng
Vind jij het ook leuk om een bijdrage te leveren aan
deze rubriek en ben jij dit collegejaar in het buitenland?
Stuur dan een mailtje naar [email protected].
Lees alle buitenlandervaringen online op www.cursor.tue.nl
20 | Mens
6 februari 2014
Maan
da
en wo g
ensda , dinsdag
g
20.00
fe
-2
De Zw 1.30 uur, F bruari,
ilmhu
arte D
is
oos
Bro’s
befor , TU/e-camp
e Ho
us
10
12
Roos Flapper
“Onderwijs is zo dankbaar,
maar ook zo ondergewaardeerd”
11
’s
Een p
Kids wolitiek inco
sluite el toevert rrecte rom
vrouwn een pact rouwen. Decom, dat ku
o
. Dat l
ukt ze m nooit eebroers Maxn je de mak
n
e
(
tot An
Voerta
na (Horelatie aanHaars) en Jurs van New
te gaa
eks) o
les (A
Entree al: Nederla
r
p het
n
tonee met een ends)
http:/ : Studente nds
l versc
/tinyu
n 3,50
hijnt.
rl.com
e
/owrd uro, ander
en 7,5
kuq
0 euro
don’t
TU/e and Eindhoven so you
Cursor collects all events at
, and
nts
eve
ic
athletic and academ
have to. Symposiums, films,
notify
can
You
nl.
ue.
or.t
urs
w.c
at ww
to
parties: you can find them all
ail
em
an
d
sen
website, please
e
us of new events through our
her
will
ine
gaz
Ma
sor
Cur
do so.
[email protected] if you want to
ing happenings.
publish a selection of upcom
13
Donderdag
februari, 20.00
uur,
Gaslab TU/e-c
ampus
Avond van d
e Vriends
chap
Realiseer je da
zeven jaar niet t de helft van de échte vriend
meer tot je intie
en
ontstaan niet na
me vriendengr die je op dit moment hebt
factoren, de so een lange zoektocht, maa oep behoort. Veel vriendscha, over
Dit blijkt uit on ciale groep waarin je je bewr hebben te maken met omgeppen
zoek doet naar derzoek van socioloog dr. Geeegt. Beetje toevallig dus. vings­
verzorgt het th sociale netwerken. Hij is de rald Mollenhorst (UU) die on
ze
eo
de
va
n theatermakerretische deel van de avond. avond in het Gaslab te gast rhoe het is om vr
Da
en
/c
re
ar
ie
at
na
nd
or
ga
en
Lu
an
te maken en vr
ca
een avond die
ienden te verli s DeMan hard aan het werk we onder leiding
ezen. Bereid je
om zelf te erva
plan verloopt, je niet makkelijk zult vergeten
voor op een ge
ren
een aantal vrie
. Na afloop ben
weldi
Stel verder geen
nd
vragen maar koen rijker. Mogelijk ben je er je veel ervaringen en, als al g avontuur en
le
onderweg ook
m!
een paar kwijt s volgens
Entree: Studen
geraakt.
te
n
gr
atis, ande
http://tinyurl.
com/njwgvjx ren betalen 5 euro
Thursda
y
Febr
Filmzaa
l De Zwa uary, 13.15-17.0
rte D
0h,
Energy
Days T oos, TU/e-campu
he
s
r
13
enewa
impact
b
o
les on t
f
Europea
he elec
system. n countries and
tricity s
ystem
has increDue to a variety the EU have b
e
a
en aimin
o
s
f
e
p
d substa
olicies,
This pos
g
to g
th
n
Overpro es several cha tially in the last e installed cap reen our electr
power p duction of elecllenges for the e few years, in p acity in wind an icity
even canlants under pretricity on specifi xisting electricarticular in Germd solar
electricit get a negative ssure. On certa c moments ha ity networks an any.
but can y networks in price. Due to thin sunny and ws put the tradit d markets.
develop be felt all over Europe, the imp e many inter-li indy days, elecional
Europe.
ments.
The queact of this is no nkages betweetricity
t
n
stion is
Entranc
how to dlimited to Germ the
eal with
any,
Please ree fee: The admis
th
ese
www.tu gister via: ene sion is free.
e.nl/ene
rg
rgydays [email protected].
16
Zondag
februari, 14.1
5-17.00 uur,
Frits Philips
Muziekgebo
uw,
Jan van Liesh
outstraat 3, E
indhoven
Concert ‘Ve
rr
assende
en’ door Au
lete
Ontmoeting
Of ze alsjeblíeft het onderwijs in
wilde gaan, was de kernachtige
feedback na haar laatste selectie­
ronde voor het traineeprogramma
Eerst de Klas. Een mooie opsteker,
nog voordat ze zelfs ook maar ooit
bijles had gegeven. Maar Roos
Flapper (afgelopen zomer afgestudeerd bij Industrial Design) is
er open over: een baan in het
onderwijs is misschien best
denkbaar en vooral dánkbaar maar tegelijkertijd ook danig
ondergewaardeerd.
Nee, ze droomde als meisje zeker
niet van een baan als juf, bekent de
27-jarige TU/e-alumna. Tandarts
wilde ze ooit worden - of kaakchirurg. “Maar fijn-motorisch ben
ik niet de sterkste.” De combinatie
van gezondheid en technologie
trok wel en bracht haar bij de
TU/e-opleiding Biomedische
Technologie, waar ze na een half
jaar weer afhaakte: “Als ik ergens
het nut van inzie, ben ik hartstikke
gemotiveerd en doe ik keihard mijn
best. Maar bij BMT vroeg ik me
vaak af: ‘Hóe kan ik dit toepassen?’”.
In februari 2007 stapte ze over
naar Industrial Design - haar beste
keuze ooit, stelt Roos. Vooral het
aanspreken van de menselijke
zintuigen hield -en houdt- haar als
ID’er bezig. Ze tikt op haar iPad.
“We hebben tegenwoordig vooral
héél veel schermpjes om ons heen,
het zijn allemaal audiovisuele
prikkels. Met bijvoorbeeld
haptische prikkels wordt weinig
gedaan, terwijl ik de tast zo’n
belangrijk zintuiglijk onderdeel
vind.” Dit vertaalde zich onder
meer in de haptische armband
-die ze ontwikkelde voor haar
master­afstudeerproject- die
warmte­signalen afgeeft bijvoorbeeld wanneer iemand zijn
medicijnen moet innemen.
Al voor haar afstuderen solliciteerde ze naar promotieplaatsen en
oriënteerde ze zich op het bedrijfsleven - maar de mogelijkheden
lagen niet voor het oprapen. “Bij
bedrijven merkte ik dat mensen
best onder de indruk en geïnteresseerd waren, maar dat ze vaak niet
goed wisten wat ze met Industrial
Design kunnen of hoe ze dat
moeten vertalen naar een functie.
Daar schrok ik van.”
Een derde ijzer in het vuur was
Eerst de Klas, een traineeprogramma
voor excellente academici waarvoor
ze eerder al eens bij de Eindhoven
School of Education was geweest.
Deelnemers volgen onder meer
een opleiding tot docent in het
voortgezet onderwijs, gaan direct
ook als leraar aan de slag en
nemen deel aan een leiderschaps­
programma.
Was bij haar eerste bezoek nog
“niet echt duidelijk of je met ID als
opleiding wel genoeg vakinhoude­
lijke kennis hebt om les te kunnen
geven” - bij haar terugkomst een
jaar later was daar het nieuwe vak
Onderzoek & Ontwerpen. Roos:
“Ik dacht: wauw, dít is ID, maar
dan op de middelbare school!”
Het traineeship zou haar vooral
voor twee jaar zekerheid geven,
verklaart ze haar aanvankelijke
interesse. Ook zou ze hiermee
onder meer een tweedegraads
lesbevoegdheid wiskunde kunnen
halen, waarmee ze mag lesgeven in
de onderbouw. “Daar kan ik in elk
geval de rest van mijn leven op
terugvallen; wiskundedocenten zijn
altijd wel ergens nodig.”
“Krijg ik wel
verkocht dat ik
leraar ben?”
Sinds afgelopen zomer is ze de
eerste Eindhovense ID’er in het
landelijke traineeprogramma.
Hiervoor staat ze drie dagen per
week voor de klas aan het Venlose
Valuascollege, waar ze Wiskunde
en Onderzoek & Ontwerpen geeft
aan brugklassers en Algemene
Natuurwetenschappen bijbrengt
aan 4-vwo’ers. Op woensdag zit
ze zelf in de schoolbanken aan de
TU/e, waar ze bij de Eindhoven
School of Education vakken als
vakdidactiek en onderwijskunde
volgt. De vrijdagen staan in het
teken van het leiderschaps­
programma, waarvoor ze onder
meer presentaties en trainingen
bij bedrijven volgt.
Haar debuut als docent herinnert
ze zich nog goed: op een donder­
dagochtend, Algemene Natuurwetenschappen, met als gehoor
een 4-vwo-klas. 32 paar ogen die
haar verwachtingsvol aankeken en dat met een vak dat bij de
meeste scholieren nou niet bepaald
favoriet is. “Heel spannend. Vooral:
nemen ze me serieus? Krijg ik wel
verkocht dat ik leraar ben? Want je
stáát daar wel, maar je hebt de
bagage nog helemaal niet.”
De lerares in haar is inmiddels
aardig opgebloeid, zegt ze.
Consequent zijn, duidelijk zijn in je
verwachtingen en doen wat je
gezegd hebt, zijn enkele van de
nadrukkelijke lessen die ze leerde.
“Ook vind ik het belangrijk dat een
leerling zich door mij gezíen en
gewaardeerd kan voelen. Ik probeer
in de gaten te houden wat er speelt,
ook bij individuele leerlingen.”
Maar de allergrootste les, stelt de
ontwerpster, “is dat het ontzettend
dankbaar werk is. Het is heel
dankbaar om erbij te mogen
zijn als leerlingen bijvoorbeeld
bepaalde dingen beseffen. Ook
heb ik mezelf beter leren kennen
en bijvoorbeeld geleerd wat me
energie geeft en wat me energie
kost. En je leert een bepaalde
verantwoordelijkheid dragen die je
tijdens je studie niet geleerd krijgt”.
De keerzijde, vindt de ID-alumna,
is “dat je keihard moet werken.
Van onderwijspersoneel wordt zó
veel gevraagd. Je bent nooit klaar;
ik maakte op een gegeven moment
zestig uur per week. Ik moet minder
hoge eisen aan mezelf stellen.”
Lachend: “En efficiënter leren
nakijken”.
Ondanks haar leraarschap voelt ze
zich nog altijd bovenal ontwerper,
stelt Roos. “Ik heb nog steeds
zóveel ideeën voor ontwerpen.
En nu ik in het onderwijs zit,
worden dat er alleen maar méér.”
Bovendien, zo denkt ze, zijn de
groeimogelijkheden bij bedrijven
toch wat talrijker dan in het
onderwijs. “De overheid wil meer
universitair geschoolde docenten,
vooral in de bovenbouw. Maar
financieel wordt het niet heel
aantrekkelijk gemaakt; dat maakt
het ergens heel ondankbaar,
ondanks de waardering van veel
leerlingen. Met een ingenieurs­
diploma moet ik toch echt wel
méér kunnen verdienen.”
Op 16 februa
s
van de studenri geeft harmonieorkest Au
te
le
nm
te
s,
uziekverenig
het Frits Phili
ing Quadriviu ondervereniging
m, een concer
om vanaf 14:1ps Muziekgebouw. U bent
t in
Gustav Mahle 5 te luisteren naar muzie van harte uitgenodigd
r
k
en
va
n
op
G
dr
ustav Holst,
achtmuziek va
graag in ‘de
hemel via he hogere sferen’ komen? Aun Jeff Hamburg. Wilt u
t
zo
le
te
s leidt u vana
korting reserv nnestelsel naar de Ko
f de
activiteiten/2 eren op onze website. htsmos. U kunt kaarten met
tp://esmgqua
014/verrasse
nde-ontmoeti
drivium.nl/
ngen
Entree: (met
ko
rt
studentenmuz ing) 12,50 euro, best
eld via Quadr
iek.nl)
ivium (www.
Tekst | Monique van de Ven
Foto | Bart van Eijden
18
17
pische
Poetins Olym
.
e Sotsji plaats
in het Russisch n wijken om
er
ke
t
di
en
te
vind
reen heeft moe
Winterspelen
De Olympischetaire toont hoe alles en iede
en.
ak
m
te
es
cc
en
su
Deze docum eproject van Poetin een
van dit prestig
com/oop4loz
0 euro
http://tinyurl. ten 3,50 euro, anderen 7,5
en
Entree: Stud
Tuesday
Fe
Auditori bruary
th, 0
um, TU/
e-campu 9.00-17.15h,
Sym
s
18
17
Maandag
20.00-22.0 februari,
0
Blauwe Za uur.
al Auditor
ium
Laat
posium
IEEE: A
Health
dvanci
care
ng
Our soc
healthcaiety faces nume
number re. These inclu rous challenge
diabete of people with de an ageing p s in the field of
staff shos and other chrolifestyle-relate opulation, a gro
services rtages. These nic diseases, d issues like ob wing
crucial roin the healthcachallenges requas well as rapid esity,
research le in addressin re industry. Te ire new produ ly rising
these dif is conducted a g those challe chnology will pcts and
today’s ficulties. This t TU/e and in innges. Already, lay a
healthcatechnological resymposium wil dustry to overca lot of
lg
re.
search a
o
nd long-tive a stage to b me
oth
erm dre
Event la
ams for
Entranc nguage: Englis
http://se fee: 5 - 30 euroh
ymposiu
m.ieee.t
ue.nl/
je stem h
oren!
In de aanlo
verkiezing op naar de gemee
grootste E en (19 maart) gaan nteraadspubliek in indhovense partijende zes
die jou als debat over onderw en het
uitgaan, b student aan gaan. erpen
W
ereikbaarh
leven ... ofw
eid, het ve onen,
e
renigingsl,
d
e
toekomst
Studenten
va
het E.S.C., stad. In samenwerk n Eindhoven
www.tue.n SSRE & Demos. Re ing met
serveren vi
l/sg
a
Entree: gra
ti
s
http://tin
yurl.com/o
m48tqr
Toch zou ze het Eerst de Klasprogramma zeker aan anderen
aanraden, “ik zou ook graag zien
dat meer ID’ers het vak Onderzoek
& Ontwerpen gaan geven.
Daar­naast kunnen ID’ers als
geen ander meedenken over
hoe het onderwijs beter kan”.
Ontwerpen, onderwijzen, een
beetje van beide - qua toekomst is
Roos er zeker nog niet uit. ‘Variatie’
staat in haar ideale arbeidsplaatje
voorop. “Het zou in elk geval leuk
zijn als ik ergens een verschil kan
maken.”
19
februari,
nsdag
e
o
w
,
g
pus
a
, dinsd
oos, TU/e-cam
D
e
rt
a
Maandag
w
Z
e
D
ur, Filmhuis
20.00-21.15 u
droom
oven
ers in Eindh
ruari, 20.30
feb
Dinsdag 18
m
tudentenka
ur, diverse s
u
ens
rrassen tijd dia
s en laat je ve
ipo
et
in
fi
m
e
t
d
to
p
d
o
w
g
gebou
, sprin
sokken aan
s worden om
Trek je bestenusse studentenkamer e en nog veel meer.
Stukafest. K, dans, theater, fotografi
met muziek
.nl
w.stukafest
Tickets: ww rl.com/qejtkdj
http://tinyu
Stukafest

Vacature Engineer

3 manieren van luist..

12 | Isa, de zuinige stadsauto van de toekomst - Cursor

AU en WAUW - TREFmagazine.nl

Dokter Robot achter de operatietafel

ASCI tekens - MiHaCo.nl

TRENDS IN ROBOTISERING - Factory-in-a-day

Intgeniep - Op Een Haar 2014-2015

MIGRAINEDAGBOEK - Migraine week