Aanstelling en verantwoordelijkheden van de actoren in de

29/09/2014
Aanstelling en
verantwoordelijkheden van de
actoren in de primaire preventie
van psychosociale risico’s
Pieter Bolle
Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid Arbeid en Sociaal Overleg
Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk
Regionale Directie Toezicht Welzijn West-Vlaanderen
6 oktober 2014
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
1
29/09/2014
Waarover gaat het niet?
• Het detail van alle procedures, zie onze website:
– http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=564#Actiemiddelen
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
2
29/09/2014
Campagne 2012 in de horeca
SLIC-campagne
• Uniforme en geharmoniseerde wetgeving op EUniveau bevorderen
• Sensibiliseren WG, WN en andere actoren rond
psychosociale risico’s
• Goede praktijken uitwisselen
• Impact toepassing EU-richtlijnen analyseren
Jaarlijkse Europese inspectiecampagne rond bepaald thema
Focus SLIC campagne 2012
• Psychosociale risicoanalyse
– Uitvoering
– Kwaliteit
• Contact met werkgevers en werknemers
4 Kernvragen
– Heeft de WG een risicoanalyse uitgevoerd?
– Welke psychosociale risico’s werden geanalyseerd?
– Hoe en met wie heeft de werkgever de risicoanalyse
gemaakt?
– Welke maatregelen zijn getroffen na de risicoanalyse?
3
29/09/2014
Toepassing SLIC campagne
horeca
• Focus op de RA psy
– Participatie PAPS
– Verplichte items: 4 A’s, GPOSGW, risico derden
– Participatie WN, hiërarchische lijn, CPBW, VP, andere
+
• Aandacht andere psy thema’s:
– Preventiestructuren: VP & PAPS
– Klachtenprocedure GPOSGW
– Register voor feiten vanwege derden
Conclusies (1)
Campagne horecasector
• Moeilijke sector door confrontatie met typische
pijnpunten bij implementatie psy wetgeving
–
–
–
–
Beperkte of geen kennis wetgeving
Psychosociale risico’s als evidentie ervaren
WG zelf niet competent om RA psy uit te voeren
Hoge kostprijs om RA psy te laten uitvoeren
• KMO’s met beperkt aantal WN’s en part-time
WN’s
4
29/09/2014
Conclusies (2)
• Welzijnsbeleid in zijn totaliteit benedenmaats
binnen de steekproef
• Uitwerking psychosociale luik beperkt maar
wellicht niet slechter dan in vele andere sectoren
• Duurzame acties noodzakelijk om het
(psychosociaal) welzijnsniveau in deze,
vergelijkbare en alle sectoren te verhogen.
Overleg horecasector betreffende bevordering
welzijnsbeleid
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
5
29/09/2014
Psy Toezicht TWW (1)
Conclusies - Ervaringen
• Relatief nieuw welzijnsdomein (12 j)
• Toepassing wetgeving traag maar zeker in de lift
Verbetering noodzakelijk!
• Uitvoering psychosociaal welzijnsbeleid niet
evident
–
–
–
–
–
–
Onbekend is onbemind
Complexe problematiek
Oorzaken = multifactorieel (5 A’s)
Participatie werknemers = cruciaal
Arbeidsorganisatie in vraag stellen
Vertaling RA psy naar actieplan
Psy Toezicht TWW (2)
Conclusies - Ervaringen
Wisselwerking tussen de verschillende
welzijnsdomeinen!
De psychosociale risicoanalyse is geen doel op zich,
geen eindpunt maar een middel om psychosociale
risico’s aan te pakken.
Een psychosociaal welzijnsbeleid voeren is een
dynamisch proces
Sociale dialoog en structurele maatregelen met
impact op de arbeidsorganisatie vaak noodzakelijk
Psychosociaal welzijnsbeleid voeren = uitdaging
6
29/09/2014
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
Waarom primaire preventie?
• Wettelijke verplichting
• Negatieve aspecten vermijden
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Allerlei klachten
Fouten, kwaliteitsverlies, productievermindering
Middelengebruik: roken, alcohol, medicijnen, drugs
Stress, migraine, burn-out, depressie
Absenteïsme
Spier- en skeletaandoeningen, beroepsziekten, AO
Interne mutatie, personeelsverloop, tuchtprocedures
Conflicten, geweld, pesterijen, discriminatie
Zelfmoord(poging)
• Dus ook socio-economische gevolgen!
7
29/09/2014
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
Tussenkomende partijen
•
•
•
•
•
•
•
•
Werkgever
Werknemer
Hiërarchische lijn
Comité PBW
Preventieadviseur psychosociale aspecten (PAPS)
Vertrouwenspersoon
Preventieadviseur interne dienst PBW
Arbeidsgeneesheer
8
29/09/2014
Hiërarchische lijn
• Opsporen van problemen van psychosociale aard
via indicatoren (bijv. ziekte, verloop, informatie van
werknemers, …)
• En waken over de tijdige behandeling ervan
( ≠ zelf oplossen)
Bijv. risicoanalyse van een specifieke arbeidssituatie
vragen (artikel 6)
Het Comité PBW (1)
• Voorafgaand advies geven over:
-
Elementen van 5 A’s die aanleiding kunnen geven tot
psychosociale risico’s op het werk
Collectieve preventiemaatregelen om herhaling te voorkomen die
opgenomen zijn in advies PAPS
• Deelname vertrouwenspersonen aan vergaderingen
Comité
9
29/09/2014
Preventieadviseur psychosociale
aspecten (1)
• Idem als vroeger, maar bevoegdheid uitgebreid
tot alle psychosociale risico’s
• Bijkomende onverenigbaarheid :
– Geen lid zijn van het leidinggevend personeel
= personen belast met het dagelijks bestuur van de
onderneming of instelling, die gemachtigd zijn om de
werkgever te vertegenwoordigen en te verbinden,
alsmede de personeelsleden, onmiddellijk ondergeschikt
aan die personen, wanneer zij eveneens opdrachten van
dagelijks bestuur vervullen.
Preventieadviseur psychosociale
aspecten (2)
• Individueel dossier:
•
•
Ter beschikking van TWW
Ter beschikking van het openbaar ministerie MAAR voor verklaringen is
toestemming gehoorde persoon nodig!
• Noodzakelijke informatie uitwisselen met
arbeidsgeneesheer met oog op geschikte maatregelen
voor werknemer (mits akkoord)
• Overleg met VP voor vervullen opdrachten
(informatie betreffende interventies)
• Anonieme gegevens aan PA interne dienst met
oog op jaarverslag
10
29/09/2014
Vertrouwenspersoon (1)
• Bevoegdheid uitgebreid tot alle psychosociale
risico’s MAAR enkel informeel!
• Aanstelling
– Op initiatief van de werkgever
– Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het
comité PBW
• Procedure
– Aanstelling: zoals vroeger
– Verwijdering uit de functie :
• Op initiatief van de werkgever en na akkoord alle
werknemersvertegenwoordigers in het comité PBW
• Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het
comité en na akkoord van de werkgever
Vertrouwenspersoon (2)
• Ten minste één vertrouwenspersoon moet
behoren tot personeel onderneming indien PAPS
behoort tot externe dienst en werkgever stelt
meer dan 20 werknemers te werk
• Onverenigbaarheden
– Geen werkgevers- of werknemersvertegenwoordiger in
ondernemingsraad of comité PBW
– Geen lid van de vakbondsafvaardiging
– Geen kandidaat voor verkiezingen
personeelsafgevaardigden
– Niet behoren tot het leidinggevend personeel
– Geen preventieadviseur-arbeidsgeneesheer
11
29/09/2014
Vertrouwenspersoon (3)
• Indien geen expliciete aanduiding van
vertrouwenspersoon worden opdrachten vervuld
door:
– Preventieadviseur psychosociale aspecten
– Preventieadviseur van de interne dienst behalve indien:
• Werkgever zelf de functie van preventieadviseur
uitoefent = onderneming met minder dan 20 werknemers
• Betrokkene dit weigert
• Het comité PBW dit weigert
=> informatie verstrekken over mogelijke interventies
!! Niet verplicht opleiding te volgen
Vertrouwenspersoon (4)
• Rechten vertrouwenspersoon
– Oefent functie volledig autonoom uit
– Hangt functioneel af van interne dienst en heeft toegang tot
persoon belast met dagelijks beheer
– Geen nadeel ondervinden van functie
– Beschikt over nodige tijd en passend lokaal
– Werkgever verstrekt hem de pertinente informatie voor
vervullen opdrachten
– Beroep doen op PAPS
• Verzoek heeft betrekking op werkgever zelf of lid
hiërarchische lijn en
- Interventie kan zijn autonomie in gedrang brengen
- Of interventie kan hem nadeel berokkenen
12
29/09/2014
Vertrouwenspersoon (5)
• Beschikken over vaardigheden en kennis
– Opleiding binnen twee jaar na aanstelling
– Verbetering van kennis door supervisies (1 x per jaar)
• Opleiding
– Georganiseerd door instellingen die aan wettelijke criteria
moeten voldoen
– Instellingen kunnen zich laten opnemen op lijst website FOD
WASO
Vertrouwenspersoon (6)
• Opleiding inhoud: minimum 5 dagen
- 3 uur (1/2 d.) : wettelijk kader over rol en statuut
vertrouwenspersoon
- 3 uur (1/2 d.): psychosociale risico’s op het werk
- 6 uur (1 d.): gesprekstechnieken
- 18 uur (3 d.): psychosociale interventie: beheersen van
probleemsituaties
13
29/09/2014
Vertrouwenspersoon (7)
• Opleiding : overgangsregeling
– Personen die reeds opleiding hebben gevolgd
• Functie mag verder uitgeoefend worden
– Personen die nog geen opleiding hebben gevolgd
• Opleiding volgen binnen twee jaar vanaf 1 september
2014
• Nuttige ervaring van 5 jaar als vertrouwenspersoon
kunnen aantonen op 1 september 2014
Preventieadviseur interne dienst PBW
• Deelname aan de analyse van de oorzaken van
psychosociale risico’s
• Kennis nemen van en advies verlenen over de
elementen van de 5 A’s die aanleiding kunnen
geven tot psychosociale risico’s (werkgever
informeert over wijzigingen)
• Uitoefening informatieopdrachten VP
• Onderzoek van ernstige arbeidsongevallen:
rekening houden met oorzaken van
psychosociale aard
14
29/09/2014
Arbeidsgeneesheer
• 1 x per jaar aan werkgever en PAPS elementen
meedelen als gevolg van gezondheidstoezicht die
nuttig zijn voor evaluatie van preventiebeleid
• Aantasting van de gezondheid werknemer
– Werknemer informeren over mogelijkheid van interventie
door PAPS of vertrouwenspersonen
– Mits akkoord van werknemer
• Kan zelf de PAPS informeren
• Overleg met PAPS over mogelijkheid van ander werk of
aanpassing van de werkpost indien nodig ingevolge
psychosociale risico’s
• Kan advies van PAPS ontvangen
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
15
29/09/2014
Evaluatiecriteria RA Psy
• Betrokkenheid PAPS indien complex
• Aandacht voor 5 A’s, conflicten, stress,
GPOSGW, alarmsymptomen (bv
personeelsverloop, AO,…), middelengebruik
(alcohol, drugs, …)
• Participatie WN
• Betrokkenheid HL, CPBW en VP
• Aandacht voor contact met derden
• Belangrijkste werkposten
• Voldoende up to date
• Paps licht RA psy toe aan WG
Methodiek RA
• Afhankelijk van de onderneming
–
–
–
–
–
Grootte
Structuur
Organisatie
Cultuur
Doelstellingen
16
29/09/2014
Methodiek RA
• Varianten
– Kwantitatieve RA psy = enquêtes
– Kwalitatieve RA psy = focusgroep, individuele interviews
Kwantitatieve RA
• Wanneer gebruiken?
– In grote organisaties
– In organisaties met gesloten communicatiecultuur of veel
conflicten
– Als basis voor beleid op lange termijn
– Bij nood aan cijfers als trigger
17
29/09/2014
Kwantitatieve RA
• Voordelen
–
–
–
–
–
Veel informatie over afdeling, organisatie
Luchtfoto
Vergelijking tussen diensten en met andere organisaties
Evolutie is meetbaar
Objectief
• Nadelen
–
–
–
–
Non-respons
Grote afstand ten opzichte van resultaten
Beperkt gebruik van ervaring organisatie
Bevraging is niet geënt op cultuur van de organisatie
Kwalitatieve RA
• Waar en wanneer gebruiken
– In organisaties met een open communicatiecultuur
(eerlijkheid wordt niet bestraft)
– Wanneer men het mandaat heeft om iets te doen met
opborrelende conflicten
– In kleinere organisaties
– Zeer zinvol als vervolgtraject na kwantitatieve RA: verder
uitdiepen van opgespoorde risicofactoren
18
29/09/2014
Kwalitatieve RA
• Voordelen
–
–
–
–
–
Werkt sensibiliserend en zet aan tot verandering
Gebruikt ervaring en taalgebruik van organisatie
Betrokkenheid op alle niveaus
Diepgang in de resultaten
Geeft ideeën voor aanpak problemen
• Nadelen
–
–
–
–
–
Beperkte representativiteit
Inschatting resultaten moeilijk
Impact van PAPS door ontbreken van cijfers en structuur
Risico dat grootste roeper het best gehoord wordt
Risico dat men zich niet durft uit te spreken in aanwezigheid
van bepaalde mensen
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
19
29/09/2014
Leen
Ann
Chris
Audrey
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Resultaat op het terrein anno 2012
Ervaringen TWW
Waarom primaire preventie?
De rol van de verschillende partijen
Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse
PSY-Team TWW
Verder op weg
20
29/09/2014
Publicaties van onze FOD
• Affiches
– Ik voel me goed op mijn werk
– Jeugd + ervaring = beter werk
– Respectvol gedrag op het werk: een zaak van ons allen
• Oudere werknemers
– Antwoord op de stereotypen betreffende de oudere
werknemer
– Leeftijdsbewust personeelsbeleid aanpakken
– Hulpmiddelen om meer inzicht te krijgen in het ouder worden
op het werk
Publicaties van onze FOD
• Alcohol & drugs
– Alcohol & drugs: handleiding voor een preventiebeleid op
het werk
• Conflicten
– Van meningsverschil tot hyperconflict
– Vademecum voor de diagnose van relationeel leed op het
werk
21
29/09/2014
Publicaties van onze FOD
• Risicoanalyse
– Gids voor de preventie van psychosociale risico's op het
werk
– Methoden en instrumenten voor een ergonomische en
psychosociale analyse
– Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk:
organisatorische risicofactoren
– Psychosociale aspecten - Reeks SOBANE-strategie
– Stress en werk: oorsprong en aanpak
– Stress op het werk: risicofactoren, evaluatie en preventie
Websites
•
•
•
•
http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=564
http://respectophetwerk.be/
http://www.voeljegoedophetwerk.be/
http://www.beswic.be/nl/topics/psychosocialfactors/
22
29/09/2014
23