De Generaal J.B. van Heutszkazerne in beeld.

De evolutie van de Generaal J.B. van Heutszkazerne vanaf de vroege 19de eeuw.
Plattegrond: Gemeentearchief Kampen; Fotobewerking: Ernst Hupkes.
276
De Generaal J.B. van Heutszkazerne
in beeld
door Ernst Hupkes
Ingesloten tussen de Oudestraat en de Buiten Nieuwstraat en grenzend aan
de Botervatsteeg staat het grootste voormalige militaire complex van
Kampen. Op de plek van de huidige middenvleugel bevond zich aan het
begin van de 19de eeuw de stadsmanege en grofweg ter plaatse van de huidige noordvleugel bevond zich het deel dat halverwege de 19de eeuw als de
‘oude kazerne’ werd aangeduid.
Na vele decennia van uitbreidingen en verbouwingen, waarbij steeds meer
omliggende panden werden ‘opgeslokt’ kreeg het complex de huidige maat
en vorm. Het exterieur bereikte al omstreeks 1876 zijn huidige uiterlijk.
Intern zouden nog vele wijzigingen worden doorgevoerd. De geschiedenis
van de kazerne zal vooral verbonden blijven met die van het Instructiebataljon, dat er van 1850 tot 1924 was gevestigd. Vele ‘grote namen’ volgden hier
hun eerste militaire opleiding, zoals generaal J.B. van Heutsz, naar wie in 1938
de kazerne werd vernoemd en de toenmalige minister president H. Colijn.
Aansluitend vestigde de Centrale Opleiding Administratief Kader (COAK) zich
in de Van Heutszkazerne die, met uitzondering van de oorlogsjaren, toen
de kazerne eerst Duitse troepen en later gedeporteerden huisvestte, er tot aan
de jaren zeventig van de 20ste eeuw in Kampen zou blijven. Langdurige leegstand werd voorkomen doordat in de periode 1976-2004 meerdere opleidingen in het hoger onderwijs, zoals de Christelijke Sociale Academie de
IJsselpoort, de Christelijke Academie voor Beeldende Kunsten en de Christelijke Academie voor de Journalistiek, gebruik maakten van de kazerne. Hierna
volgde wederom leegstand, totdat omstreeks 2011 duidelijk werd dat de vestiging van een cultuurcluster, bestaande uit de bibliotheek, het archief en de
werkruimtes van de gemeentearcheoloog financieel haalbaar was.
De daarna uitgevoerde en hoogstnoodzakelijke restauratie van het exterieur
heeft interessante sporen uit het verleden opgeleverd. Helaas zijn er ook elementen die verloren zullen gaan of worden bedreigd.
Deze fotoserie heeft tot doel de Generaal J.B. van Heutszkazerne te tonen
zoals deze er rond de jaarwisseling van 2013-2014 bijstond. Hierbij is nadruk
gelegd op elementen die (dreigen te) verdwijnen.
277
Volgens een publicatie uit 1938 ontving het plein voor de kazerne in 1904 ‘vanwege de gemeente’ de naam ‘Van
Heutszplein’. Vanaf 1938 mocht ook de kazerne de naam van generaal J.B. Van Heutsz dragen. Foto: Ernst Hupkes.
278
279
Oorspronkelijk bevonden zich aan de Oudestraat drie grote entrees met dubbele deuren. Deze werden in 1876
dichtgezet, maar zijn nog altijd herkenbaar aan het lichtere metselwerk. Foto: Ernst Hupkes.
280
Deze imposante entree werd omstreeks 1900 geschonken door oud-militairen en toont de buste van
Koning Willem III, in het verleden vaak aangezien voor de beeltenis van J.B. van Heutsz. De opbouw met klok
werd geschonken door de Kamper Burgerij. Foto: Ernst Hupkes.
281
Middenvleugel, begane grond: Direct naast de hoofdingang bevindt zich deze ruimte. Interessant is het betonnen
plafond dat ter plekke in een bekisting is gegoten en bij de op handen zijnde verbouwing dreigt te verdwijnen.
Foto: Ernst Hupkes.
282
Middenvleugel, begane grond. Links van de hoofdentree bevinden zich twee kantoorruimtes waarvan nog enige
oorspronkelijke details bewaard zijn gebleven. Deze ruimtes dreigen te verdwijnen voor een grootse, moderne entree.
Foto: Ernst Hupkes.
283
Middenvleugel, eerste verdieping: Boven de entree op de begane grond dreigt deze ruimte, die nog herinnert
aan klassikaal onderwijs, te verdwijnen om plaats te maken voor een moderne vide. Foto: Ernst Hupkes.
284
Middenvleugel, tweede verdieping: In de middenvleugel, de noordvleugel en het schoolgebouw bevinden zich
deze fraaie betonnen trapopgangen uit 1961, die ook in de buitengevels goed herkenbaar zijn. Foto: Ernst Hupkes.
285
Middenvleugel, tweede verdieping: Een eenzame bezoeker kijkt naar buiten vanuit de ruimtes waar ooit de
afdeling Binnenhuisarchitectuur van de kunstacademie was ondergebracht. Foto: Ernst Hupkes.
286
Middenvleugel, tweede verdieping. Voornamelijk in de middenvleugel zijn nog enige hoge deurkozijnen
behouden gebleven uit de bouwtijd van de kazerne. Foto: Ernst Hupkes.
287
Middenvleugel, zolder: Zicht op de oorspronkelijke kapconstructie van de middenvleugel, geflankeerd
door enkele schilderingen die mogelijk nog stammen uit de academietijd. Foto: Ernst Hupkes.
288
Middenvleugel, zolder: Op deze locatie in de middenvleugel bevond zich een vaste verbinding naar de
zolder van het schoolgebouw in de vorm van een brug op smeedijzeren liggers. Foto: Ernst Hupkes.
289
Zuidvleugel, begane grond: De grote zaal op de begane grond die eens de officierskantine huisvestte
werd aan het einde van de 19de eeuw voorzien van gietijzeren kolommen die de oorspronkelijk houten
kolommen vervingen. Foto: Ernst Hupkes.
290
291
Zuidvleugel, begane grond: De oudste van de gietijzeren kolommen stammen uit de periode 1890-1900.
Foto: Ernst Hupkes.
292
Zuidvleugel, begane grond: De kolommen parallel aan de voorgevel zijn in een later stadium aangebracht,
toen een voorheen afgescheiden ruimte bij de kantine werd getrokken. Foto: Ernst Hupkes.
293
Zuidvleugel, begane grond: Op de achterwand van de kantine bevinden zich aan weerszijden van deze
afbeelding van de Nederlandse- en de Kamper vlag rijke schilderingen van ondermeer provinciewapens.
Foto: Ernst Hupkes.
294
Zuidvleugel, begane grond: Het wapen van de provincie Overijssel bevindt zich rechts van de
Nederlandse- en de Kamper vlag. Foto: Ernst Hupkes.
295
Zuidvleugel eerste verdieping: Karakteristiek voor de zuidvleugel zijn de segmentbogen. In de noordvleugel
zitten rondbogen. De schilderingen op deze foto zijn tijdens een kunstproject na het vertrek van de academie
aangebracht. Foto: Ernst Hupkes.
296
297
Zuidvleugel eerste verdieping: Traphekje in Art-Deco stijl (omstreeks 1924) in het enige deel van de kazerne
waar zich nog houten trappen bevinden. Foto: Ernst Hupkes.
298
Zuidvleugel eerste verdieping: Eén van de ruimtes van de inpandige officierswoning die via een eigen opgang
vanaf de Oudestraat bereikbaar was. Interessant is het strak ontworpen rookkanaal. Foto: Ernst Hupkes.
299
Zuidvleugel eerste verdieping: De weinige nog aanwezige houten trappen geven een beeld van
hoe de oorspronkelijke kazerne er moet hebben uitgezien. Foto: Ernst Hupkes.
300
Zuidvleugel, tweede verdieping: Boven aan de trap op de vorige foto bevindt zich nog een traphekje
uit de 19de eeuw. Helaas worden al deze houten trappen bedreigd met sloop. Foto: Ernst Hupkes.
301
Noordvleugel, begane grond: In de kazernetijd bevond zich hier de eetzaal van de manschappen.
De bij de restauratie van de buitenzijde herplaatste deur bevindt zich op de plek waar zich één van de
oorspronkelijke toegangen bevond. Foto: Ernst Hupkes.
302
303
Noordvleugel, tweede verdieping: In de noordvleugel zijn nog meerdere middeleeuwse scheidingsmuren
behouden, die op diverse plaatsen zijn doorsneden door de voor de noordvleugel karakteristieke rondbogen.
Foto: Ernst Hupkes.
304
Noordvleugel, eerste verdieping: Op 22 februari 1982 ontstond een grote brand in de noordvleugel
van de toen als kunstacademie in gebruik zijnde kazerne. De geblakerde balkstompen herinneren
hier nog aan. Foto: Ernst Hupkes.
305
Noordvleugel, zolder: Na de brand van 22 februari 1982 kon snel worden begonnen met het herstel, doordat
directeur Van Sliedrecht zelf als architect optrad en ondermeer deze kapconstructie ontwierp. Foto: Ernst Hupkes.
306
307
Binnenterrein gezien in oostelijke richting. Het bruine pleisterwerk aan de zuidvleugel markeert de plek
waar zich tot voor kort een aanbouw uit 1844 bevond. Foto: Ernst Hupkes.
308
Binnenterrein, gezien in zuidelijke richting: Het schoolgebouw, ook wel torengebouw genoemd,
werd gebouwd in 1874. Rechts in beeld het privaatgebouw dat in 1924 tegen de exercitieloods werd
aangebouwd. Foto: Ernst Hupkes.
309
Binnenterrein, gezien in noordelijke richting: Het bruine pleisterwerk markeert de locatie van de inmiddels
gesloopte aanbouw uit 1872. De exercitieloods met haar fraaie zijgevel voorzien van gietijzeren boogramen is
in maart 2014 gesloopt Foto: Ernst Hupkes.
310
311
Binnenterrein, doorkijkje tussen exercitieloods en noordvleugel: Deze fraaie achtergevel van de uit 1854
stammende exercitieloods is in maart 2014 gesloopt om plaats te maken voor een nieuw te bouwen depotruimte.
Foto: Ernst Hupkes.
312
313
Buiten Nieuwstraat gezien in zuidelijke richting. De exercitieloods zal in de toekomst tenminste
herkenbaar blijven aan deze fraaie gevel die bewaard blijft. Foto: Ernst Hupkes.
314
Buiten Nieuwstraat in noordelijke richting. Het schoolgebouw is al sinds de bouw in 1874 prominent aanwezig
in de straat. Begin 2014 is de toekomst van dit fraaie gebouw nog ongewis. Foto: Ernst Hupkes.
315

Download Report