Omgaan met littekens

Omgaan met littekens
Els Vandermeulen
Psychologe
BWC Neder-over-Heembeek
Februari 2014
1. Huid
2. Brandwonden
3. Littekens
4. Traumatische gebeurtenis
5. Onzichtbare littekens
6. Psychische problemen
1. Posttraumatische stresstoornis
2. Somberheid en depressie
3. Concentratie en geheugen
4. Zelfbeeld en contact met anderen
5. Seksualiteit
6. Slaapproblemen
7. Partner
8. Ouders
9. Kinderen
1. Huid
Buitenste bekleding van het lichaam
Omhulsel dat de mens afgrenst van de buitenwereld
Verschillende functies :
- Lichaamstemperatuur
- Bescherming
- Esthetisch
- Communicatie
2. Brandwonden
Een verwonding door verbranding van de huid
• Door invloed van hitte
• Gedurende een bepaalde tijd
• Boven een bepaalde kritische temperatuur
Functies van de huid worden beschadigd
Evolutie in medische technieken (Chir. + beademing + infectiebestrijding +')
overleven
Kwaliteit van het leven !
3. Littekens
•
•
Blijvende zichtbare afwijking van de huid
Na genezing van een wonde
Bindweefsel heeft niet meer dezelfde organisatie als het oorspronkelijk weefsel
•
•
Acute zorg
huid als orgaan (infecties, wondzorg, transplantaties,')
Nazorg
functionele en esthetische factoren
Leven met littekens
psycho-sociale gevolgen
4. Traumatische gebeurtenis
•
Het oplopen van BW als een traumatische gebeurtenis :
1.Het ongeval zelf
onverwachts, hulpeloos, controleverlies, schrik te sterven, '
thuis, ramp, arbeidsongeval,
getuige zijn van andermans lijden, sterven
2.Verblijf in het BWC
angst, pijn, isolatie, afhankelijkheid'
fysiek en emotioneel ‘overleven’
confrontatie met ongekende intense emoties
3.Veranderingen in je lichaam
evolutie van de wonden en littekens
4.Leven met littekens, reïntegratie
reacties van de omgeving,
aangetast zelfbeeld, functionele beperkingen
sociale angst, schaamte, isolatie, verlies van zelfvertrouwen
4. Traumatische gebeurtenis (vervolg)
Ongeval
- onverwacht - onvoorspelbaar - oncontroleerbaar
Gevoel van onveiligheid
Patiënt heeft nood aan
- ‘zijn verhaal’ vertellen, een luisterend oor
geeft mentale rust
- informatie
structuur, steun, houvast
veiligheid, voorspelbaarheid en controlegevoel
5. Onzichtbare littekens
•
Normale gevoelens na een ‘abnormale’ gebeurtenis
1.Schaamte
–
–
Reacties tijdens of na het ongeval
De aard van het ongeval
2.Boosheid
–
–
–
Waarom?
Verantwoordelijke voor het ongeval
Onmacht
3.Schuldgevoelens
–
–
–
zelfverwijten
minderwaardigheidsgevoelens
Verlies van zelfvertrouwen
Normale gevoelens na een ‘abnormale’ gebeurtenis (vervolg)
1.Schaamte
2.Boosheid
3.Schuldgevoelens
4.Rouw
–
–
–
Verlies van naaste, materiële zaken, ..
Verlies van ongeschonden huid
Verlies van basisgevoelens:
• Gevoel van veiligheid
• Gevoel van voorspelbaarheid
• Gevoel van controleerbaarheid
• Illusie van onkwetsbaarheid
5.Eenzaamheid
–
–
–
Onbegrip van anderen
Gevoelens van hulpeloosheid
Isolement
6. Psychische problemen
•
Risicofactoren voor het ontwikkelen van psychische problemen
VOOR: - Persoonlijkheidsfactoren, copingstrategie,
- voorafbestaande psychopathologie, psycho-sociale problemen
- vrouw
TIJDENS: - eerste reactie op ongeval
- paniek, schreeuwen, trillen, angst,'
- dissociatie en depersonalisatie
- extreme pijn tijdens opname
- ernst van het letsel
NA: - te weinig/geen erkenning krijgen van hun ‘slachtoffer-zijn’
- negeren, bagatelliseren, relativeren, medicaliseren
- te weinig/verkeerde informatie
- gebrek aan ondersteunend sociaal netwerk
- slepende juridische procedure
- perceptie van verantwoordelijkheid
6. Psychische problemen (vervolg)
1.Posttraumatische stressstoornis (PTSD)
a) een verzameling emotionele klachten die kunnen ontstaan na het
meemaken van een ingrijpende gebeurtenis
b) Herbeleving van het ongeval (flashbacks of dromen)
c) Aanhoudende vermijding van prikkels die bij het trauma horen
d) Verhoogde prikkelbaarheid
e) De symptomen zijn langer dan 1 maand intens aanwezig
f) Ernstig lijden en/of beperkingen
Acuut
Chronisch
Uitgesteld optreden
duur van de symptomen korter dan 3 maand
3 maand of langer
symptomen vanaf 6 maand na trauma
6. Psychische problemen (vervolg)
1.Posttraumatische stressstoornis (PTSD)
Officieel erkend in 1980
Angststoornis
Kan in principe iedereen overkomen
15 tot 45% PTSD 1 jaar PB
PTSD kan ook optreden zonder fysiek lijden
Getuige zijn van een gebeurtenis met intense gevoelens van angst,
afschuw en hulpeloosheid kan leiden tot (symptomen) van PTSD
Niet elk trauma leidt tot PTSD
Niet elk trauma-slachtoffer ontwikkelt PTSD
6. Psychische problemen (vervolg)
1.Posttraumatische stressstoornis
2.Depressie
• materiële schade, verlies van dierbaren, verlies van ongeschonden huid,
• langdurige ziekenhuisopname
• pijn en isolement van de buitenwereld
• afhankelijkheid, beperkingen
• verlies van eigenwaarde,..
3.Concentratie en geheugen
• vermoeidheid
• Stress
• medicatie
6. Psychische problemen (vervolg)
1.Posttraumatische stressstoornis
2.Depressie
3.Concentratie en geheugen
4.Zelfbeeld en contact met anderen
• minder zelfvertrouwen
• zich kwetsbaar voelen
• schaamte, angst
• zich ‘aangestaard voelen’
5.Sexualiteit
• gevoeligere of minder gevoelige huid
• lichaamsbeeld en eigenwaarde
• lichamelijke beperkingen
• medicatie
6. Psychische problemen (vervolg)
1.Posttraumatische stressstoornis
2.Depressie
3.Concentratie en geheugen
4.Zelfbeeld en contact met anderen
5.Sexualiteit
6.Slaapproblemen
•
•
•
•
lichamelijke ongemakken, pijn, jeuk, niet ‘goed’ liggen, zweten, '
moeilijkheden in de verwerking
drang naar controle
angst voor nachtmerries
7. Partner
•
•
•
•
•
Veranderde toekomstperspectieven
Extra zorgtaken
Angsten
Verhoogde werklast versus verminderde draagkracht
Verandering van de ‘rollen’
8. Ouders
Grote impact van een brandwondenongeval van een kind op ouders
Acute fase : bij 1/2 van de gezinnen is er min. 1 ouder met posttraumatische stresssymptomen
18 md PB : bij 1/5 van de gezinnen “
Moeders meer posttraumatische stresssymptomen dan vaders
Risicofactoren :Boosheid
Angst dat kind zal overlijden
Schuldgevoelens (lange termijn invloed bij uitgebreide littekens)
psychosociale nazorg !
Ouders moeten zich aanpassen aan de nieuwe behoeften van hun kind
Extra aandacht voor ouders die psychisch belast zijn
Reduceren van stressklachten van ouders
Informeren over mogelijke reacties van kinderen na ingrijpende gebeurtenis
Ondersteunen van het bestaande probleemoplossend vermogen van het gezin
Bevorderen van aanpassingsvermogen en cohesie
Anne BAKKER, Beyond pediatric burns. A family perspective on the
psychological consequences of burns in children (sep 2013)
9. Kinderen
•
•
•
Meerderheid past zich goed aan na brandwondenongeval
Acute traumatische stressreacties bij 1/3 van de kdn opgenomen in BWC
Beïnvloedende factoren :
– Uitgebreidheid van de brandwonden
– Pijn
– Stresssymptomen bij de ouders
•
Op lange termijn hebben de meeste kdn zich aangepast * (gebrek aan studies die
kinderen op lange termijn volgen)
•
Belang van leeftijdgenoten vanaf +/- 6 jaar
–
–
lotgenotencontact
Interventies in klasverband
Brandwondenkampen vb. vzw Pinocchio
*Anne BAKKER, Beyond pediatric burns. A family perspective
on the psychological consequences of burns in children. (sep 2013)
10. Conclusie
•
•
•
•
•
Het oplopen van brandwonden is vaak een traumatische gebeurtenis
Aandacht voor onzichtbare littekens
Aandacht voor normale gevoelens na een ‘abnormale’ gebeurtenis
Psychische problemen als gevolg van het brandwondenongeval
Aandacht voor de partner, ouders en kinderen, '