Lees het interview in Ons Recht

© foto: belgaimage
“Inkomens en uitkeringen moeten
waardig leven mogelijk maken”
Netwerk tegen Armoede vindt universeel basisinkomen niet beste idee
Denis Bouwen
Het oude idee van een universeel basisinkomen gaat de jongste tijd weer vaker over de tongen. In Zwitserland wordt er zelfs
een referendum over gehouden
nadat meer dan 100.000 handtekeningen werden verzameld. Geef
iedereen het recht op een gelijk
basisbedrag, doe dat onvoorwaardelijk en je krijgt een simpel systeem van sociale bescherming dat alleen maar voordelen
heeft, zo luidt de redenering. Bij
het Netwerk tegen Armoede
lopen ze niet meteen warm.
“Laten we eerst maar eens inspanningen
doen om de sociale zekerheid te versterken zoals we die kennen. Daarna kunnen we luchtkastelen beginnen te bouwen”, zegt algemeen coördinator Frederic
Vanhauwaert. “De laagste uitkeringen die
nu bestaan moeten naar omhoog, tot boven
de armoedegrens.”
Sommige voorstanders zien het universele
basisinkomen nochtans als hét antwoord
op de armoede. Ze verwijzen naar recente
28 | FEBRUARI 2014 | 118de jaargang | Ons Recht
succesvolle experimenten in ontwikkelingslanden en in een iets verder verleden ook in
de VS en Canada. Een heel sprekend voorbeeld is dat van de Canadese stad Dauphin,
waar de invoering van een universeel basisinkomen in de jaren 1970 spectaculaire effecten had: méér mensen die hun middelbare
school af maakten, minder inwoners die in
het ziekenhuis belandden en noem maar op.
Wat is de redenering? Als je geen voorwaarden oplegt, verdwijnen allerlei drempels en uitsluitingsmechanismen waardoor
nu mensen in onze sociale zekerheid uit de
boot vallen of te weinig worden beschermd.
Wie de absolute zekerheid heeft dat hij
altijd op een basisbedrag kan terugvallen,
zou juist worden aangespoord om zijn eigen
toekomst vorm te geven en te ontsnappen
uit de afhankelijkheid. De voorstanders
gaan ervan uit dat het niet zo is dat minder mensen zullen (willen) werken als ze
een basisinkomen krijgen. In hun redenering zou er ook geen nood meer zijn aan het
hele controle- en opvolgingsmechanisme
dat gekoppeld is aan systemen van sociale
zekerheid en bijstand.
“In de filosofie rond het universeel basisinkomen zitten zeker elementen die ons charmeren”, erkent Frederic Vanhauwaert. “Maar
er blijven ook en vooral vragen waarop we
geen antwoord krijgen.”
Fijnmazig systeem
“Wie voor een universeel basisinkomen pleit,
moet ons maar eens precies uitleggen hoe
dat zal worden gefinancierd”, stelt Frederic.
“Er waren experimenten maar voor zover wij
weten nooit echt op grote schaal. Over de
hoogte van het basisinkomen circuleren ook
uiteenlopende ideeën, al naargelang wie aan
het woord is. Peter De Keyzer, hoofdeconoom bij BNP Paribas Foris, pleitte niet lang
geleden voor een maandelijks bedrag van
1.000 euro. Als je dat vergelijkt met de laagste uitkeringen voor alleenstaanden vandaag is dat al een stuk beter, maar in zijn
ogen kan dat dan ook wel even in de plaats
komen van onze huidige sociale zekerheid
en andere sociale investeringen. Een heel
gevaarlijke piste. Onze sociale zekerheid is
een heel fijnmazig systeem dat wel wat méér
inhoudt dan alleen maar een basisuitkering.
Het systeem is misschien niet fijnmazig
genoeg maar om het nu helemaal overboord
te gooien? Dat in géén geval.”
Frederic vermoedt dat het debat over een
basisinkomen nu weer in de mode is omdat
er een economische crisis woedt die ook nog
eens de middenklasse treft. “De eenvoud
welzijn
“Mensen in armoede hebben meestal geen
schop onder hun kont nodig om hun lot in
eigen handen te nemen, ook al is het tegenwoordig populair om dat te beweren”, zegt het
Netwerk tegen Armoede.
van het idee spreekt mensen aan. Je hoeft
geen econoom te zijn om er een mening
over te hebben. Het zou wel mooi zijn als
de hernieuwde interesse tot een debat in
het Europees Parlement zou leiden over
een minimale sociale bescherming in elke
lidstaat. Wij zouden het geweldig vinden
als Europa een minimale bescherming zou
opleggen die een waardig bestaan garandeert.”
Het Netwerk tegen Armoede geeft daarom
voorrang aan een verhoging van de uitkeringen die nu bestaan en aan een verdere
verfijning en versterking van de huidige
sociale bescherming. “De rest vinden wij
een beetje sciencefiction, al zijn kleinschalige experimenten of gerichte maatregelen
voor specifieke doelgroepen zeker denkbaar.
We verwijzen graag naar wat er al in Londen
gebeurde: daar kreeg een aantal langdurig
daklozen gedurende een lange periode een
maandelijks inkomen toegekend, zonder
voorwaarden. Bijna al die mensen namen
definitief hun eigen leven in handen. Een
voorbeeld dat zeker tot de verbeelding
spreekt.”
‘Hangmat’
Bij het Netwerk vertrekken ze van de
gedachte dat de meeste mensen graag vooruit willen in het leven en zich helemaal niet
willen nestelen in het vangnet van de sociale welvaartsstaat. “Mensen in armoede
moeten we helpen met uitkeringen die hoog
genoeg zijn”, vindt Frederic. “Ze hebben
meestal geen schop onder hun kont nodig
om hun lot in eigen handen te nemen, ook
al is het tegenwoordig populair om dat te
beweren. Sommige mensen wijzen uitkeringstrekkers met de vinger op basis van
misbruiken die ze in hun eigen omgeving
zien. Het is verkeerd om daar algemene
conclusies uit te trekken. Als we de sociale
bescherming verbeteren, zal je de fraude
met uitkeringen, die al bij al beperkt is, zien
verminderen. Nu lopen sommige mensen er
de kantjes af omdat ze anders alleen maar
zwarte miserie kennen.”
‘Activeren’ is een woord dat heel wat van
onze politici wat graag in de mond nemen.
“De politiek vergist zich als ze denkt dat
mensen niet willen werken. Wij gaan ervan
uit dat onze mensen in armoede wat graag
actief willen zijn. Maar de verwachtingen
moeten wel realistisch blijven. Niet iedereen
kan aan dezelfde hoge maatstaven beantwoorden, en op dat punt wringt het schoentje vaak: werkgevers stellen hoge, soms
onrealistische eisen. En er bestaan ook veel
vooroordelen. Hoeveel werkgevers staan te
popelen om iemand aan te werven die een
leefloon heeft, die de 50 voorbij is of die een
beperking heeft?”
Veel uitkeringen liggen onder de armoedegrens. Liberale geesten in onze politiek
hebben liever niet dat de sociale uitkeringen worden opgetrokken. Want dat zou
mensen ontmoedigen om een job te zoeken, zo luidt de redenering. “Die schrik is
niet alleen ongegrond, ze is ook contraproductief”, zegt het Netwerk tegen Armoede.
“Als je mensen een te povere uitkering geeft,
hebben ze een permanente stress en hebben ze zoveel zorgen dat ze er niet gauw aan
toe komen om werk te zoeken: hoe krijg ik
In de filosofie rond
het universeel
basisinkomen zitten
zeker elementen die
ons charmeren.
voor de sociale zekerheid is in ieders belang.
‘A system for the poor becomes a poor system’, zoals ze in het Engels zeggen. Als mensen er zich niet in herkennen is de druk op
de politiek om erin te investeren weg. Dan
krijg je binnen de kortste keren een sociale bescherming die haar naam niet meer
verdient.”
Maar de slinger mag ook niet naar de andere
kant doorslaan. In de voorbije tientallen
jaren zagen we onze welvaart groeien en
verhoogden we onze sociale uitgaven, en
toch nam de armoede in België niet wezenlijk af. En dan kennen we de omvang van
sommige problemen niet eens. Zo zijn er
geen betrouwbare cijfers over daklozen of
mensen zonder papieren; ook zij leven in
armoede, maar ze zitten nauwelijks of niet
in de statistieken. “Een pijnlijke vaststelling
die erop wijst dat een aantal investeringen
of verbeteringen aan het systeem veel te
weinig de kwetsbaarsten ten goede komt en
eerder gaat naar wie al beter beschermd is”,
zegt Frederic. “Maar het is ook waar dat de
armoedecijfers nog een stuk hoger zouden
uitvallen zonder onze sociale zekerheid. Als
we bijvoorbeeld de inkomensgarantie voor
ouderen zouden afschaffen, zouden we meteen een grote groep armen erbij hebben.”
Verkiezingen
morgen brood op de plank? Hoe betaal ik
de schoolrekeningen van de kinderen? Hoe
vermijd ik dat ik mijn woning kwijtspeel?
De kritiek komt vaak van diegenen die zelf
geen uitkering nodig hebben en die het allemaal bezien vanuit hun eigen comfortabele
positie.”
“Is het trouwens niet merkwaardig dat sommigen het heel normaal vinden dat we elk
jaar zes miljard euro geven aan bedrijven die
profiteren van de notionele intrestaftrek?”,
bedenkt Frederic. “Terwijl ze zich met hand
en tand verzetten tegen het voorstel om elk
jaar anderhalf miljard uit te trekken om de
laagste uitkeringen te verhogen.”
In mei zijn er nieuwe federale, regionale en
Europese verkiezingen. Het Netwerk hoopt
dat een nieuwe federale regering zal afspreken om de laagste inkomens en uitkeringen
op te trekken tot de armoedegrens. “Als
dat punt niet in het regeerakkoord belandt,
komt er niks van in huis.”
Ook op Vlaams niveau zijn positieve maatregelen hard nodig, klinkt het. “De kinderbijslag wordt een Vlaamse bevoegdheid. Wij
willen dat de herverdeling in de kinderbijslag behouden blijft en vragen zelfs meer
herverdeling.”
Aan de woonbonus moet ook worden gesleuteld, vindt het Netwerk. “Die fiscale aftrek
kwam er om jonge, instappende gezinnen
Zelf ziek of werkloos
te steunen. Maar in de praktijk zien we dat
“Ook bij leden van de vakbond stellen we vooral oudere huiseigenaars die hun woning
vast dat ze zichzelf soms te weinig kriti- definitief van de hand doen hiervan profische vragen stellen”, klinkt het. “Wat als je teerden omdat de woonbonus leidde tot
zelf morgen ziek of werkloos wordt? Komen een extra stijging van de vastgoedprijje bejaarde ouders toe met hun pensioen? zen. Ondertussen stijgt elk jaar het aantal
Mensen staan te weinig stil bij het feit dat koopwoningen waarvoor een woonbonus
het hen morgen zelf kan overkomen. Weten geldt; zo wordt het systeem onbetaalbaar
we echt wel waarover we praten als het over en dreigt het zelfs op andere budgetten te
anderen gaat? Slagen mensen met een han- wegen. En dat terwijl de noden op de woondicap erin om rond te komen met wat ze markt enorm zijn en er te weinig in wordt
krijgen? En al die allochtone mensen in geïnvesteerd. De huidige Vlaamse regering
armoede? Zou jouw werkgever bereid zijn liet veel te weinig nieuwe sociale woningen
veel mensen met vreemde roots aan te wer- bijbouwen. Ze investeerde ook veel te weiven?”
nig in een uitbreiding van de huursubsidies.
Het Netwerk tegen Armoede hecht sterk Als je weet hoe zwaar huisvesting doorweegt
aan onze sociale zekerheid en onderstreept in het budget van gezinnen met een laag
dat het systeem ook voor de middenklasse inkomen is dat hét werkpunt voor de volmoet blijven werken. “Een breed draagvlak gende Vlaamse regering.’
Ons Recht | 118de jaargang | FEBRUARI 2014 |
29

Download Report