Technologiestichting STW
Jaarverslag
20
13
Technologiestichting STW
Postadres
Postbus 3021
3502 GA Utrecht
The Netherlands
Bezoekadres
Van Vollenhovenlaan 661
3527 JP Utrecht
T +31 (0)30 600 12 11
F +31 (0)30 601 44 08
[email protected]
www.stw.nl
Foto omslag
Om de belastende hielprik (soms tot drie
keer per dag) te voorkomen, ontwikkelt
Nienke Bosschaart een optische methode
om bilirubine en daarmee geelzucht aan te
tonen bij vroeggeboren baby’s. Bosschaart
ontving in oktober de Simon Steven gezelprijs.
Foto: Ivar Pel, Utrecht.
STW-nummer
2014/05146/STW
ISBN-nummer
978-90-73461-87-1
NUR
950
Jaarverslag 2013
Technologiestichting STW
april 2014
1
Inhoud
03
05
42
Voorwoord
44Inleiding
45
Cijfers kennisoverdracht
46
Open Technologieprogramma
50Perspectief
51Vernieuwingsimpuls
52Samenwerkingsprogramma
01
06
Ontwikkelingen binnen
08Inleiding
09
Jaarverslag
09Financieringsinstrumenten
15Varia
17
De financiële situatie
19Kernindicatoren
STW-Jaarcongres 2013
20
Opvallende resultaten
uit de kennisoverdracht
STW
04
54
STW in cijfers
56Inleiding
57
Kengetallen en statistiek
65
Verkort financieel jaarbericht 2013
02
22
Opvallende resultaten
uit het onderzoek
24
Overzicht programma’s
en activiteiten
26Inleiding
Open Technologieprogramma
27
32Perspectief
34Vernieuwingsimpuls
40Demonstrator
41
Simon Stevin Meester
05
70
Jurykamers en
72
Jurykamers
74Commissies
commissies
06
82
Lijst van gebruikers
99
Lijst van afkortingen
3
Bestuur
Prof.dr. P.M.G. Apers
voorzitter, Universiteit Twente
Prof.dr.ir. M.P.C. Weijnen
vice-voorzitter, Technische Universiteit Delft
Dr. T. Doyle
Philips Research 1
Dr. C.A. Linse
Voorzitter Raad van Toezicht TNO
Bestuursraad
Ir. D.Ph. Schmidt
Prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens
TNO Bouw en Ondergrond
Ir. A.H. Schaaf
Technische Universiteit Eindhoven
Ir. G.F.M. Beenker
CTO Océ 2
NXP
Prof.dr.ir. J.P.H. Benschop
ASML Netherlands BV
Prof.dr. C.A. van Blitterswijk
Universiteit Twente
Prof.dr.ir. R. de Borst
University of Glasgow
Prof.dr. J.A. Bouwstra
Universiteit Leiden
Directie
Dr.ir. Y. Engelen
DSM Venturing
Ir. T. Gorter
Dr. E.E.W. Bruins
directeur
Qanbridge BV
Prof.ir. G.D. Khoe
Technische Universiteit Eindhoven 3
Dr.ir. C.J. Kroese
ex Kadaster RvB
Dr. H.P.C.E. Kuipers
Shell Global Solutions
Prof.dr.ir. R. Rabbinge
Wageningen Universiteit
Dr. K. Wiedhaup
Netherlands Genomics Initiative
Waarnemers
Dr. C. de Visser
directeur NWO 4
Drs. J.H. de Groene
directeur NWO 5
Dhr. Th. Grosfeld
Vereniging VNO-NCW
Drs. S.V. Lahaije Msc BA
1
tot 01/01/2014
Ministerie van Economische Zaken,
2
tot 01/09/2013
Landbouw en Innovatie 6
3
vanaf 01/01/2014
4
tot 01/03/2013
Ministerie van Economische Zaken,
5
tot 01/07/2013
Landbouw en Innovatie 7
6
tot 01/12/2013
Ir. A.P. Couzy
4
Jaarverslag STW 2013
Kwaliteit zit in mensen
Het zag er niet best uit voor de magnetische koelkast in 2005. Een grote
Braziliaanse producent van koelkastcompressoren stapte onverwachts uit het STW-project
van onderzoeker Ekkes Brück, die een combinatie van materialen had ontwikkeld die bij kamertemperatuur met magneten te koelen is. Drie jaar lang vlogen Brazilianen voor STW-bijeenkomsten naar Amsterdam, met het vooruitzicht van koelkasten die niet trillen en geen energie
slurpen. Maar het Braziliaanse bedrijf veranderde plots haar beleid en de samenwerking stopte.
In de gebruikerscommissie zaten nog wel bedrijven met verstand van koelsystemen,
maar niemand meer die het materiaal zou kunnen produceren. Er lag kortom een mooie vondst,
een Nature-publicatie en een patent, maar de stille en zuinige koelkast leek opeens ver weg.
Totdat de program officer van STW die het project begeleidde, op zoek ging naar
een producent van materialen als mangaan, fosfor en silicium. Ze kwam uit bij katalysatorproducent Engelhard De Meern. Dit bedrijf nam een optie op de patenten en onderzocht opschaling. Inmiddels is Engelhard De Meern overgenomen door chemieconcern BASF. In oktober van
2013 kocht de multinational de rechten op, BASF verwacht de eerste magnetische koelkasten
al over een paar jaar op de markt te brengen. Het samenbrengen van de juiste mensen om zo
doorbraken mogelijk te maken: dat zijn zo van die momenten dat je als directeur weet dat er
kwaliteit geleverd wordt. STW-ers zijn veldwerkers pur sang.
2013 was niet alleen het jaar van de succesvolle doorstart van de magnetische
koelkast. Naast deze en andere zichtbare momenten van kennisoverdracht, werd ook binnen
de muren van het STW-bureau een belangrijke mijlpaal behaald: wij werden ISO-gecertificeerd.
STW voldoet nu aan de norm NEN-EN-ISO 9001:2008 voor financiering en monitoring van technisch-wetenschappelijk onderzoek. Of het nu gaat om het beheer van financiën, het zoeken van
referenten, instellen en begeleiden van jury’s en beoordelingscommissies, of het samenbrengen
van bedrijven en onderzoekers: we doen dit zoals we dat met u hebben afgesproken, eenduidig
en transparant. We hebben een handboek Kwaliteitssysteem, resultaatschema’s, procesgangen,
interne en externe audits. En we hebben natuurlijk een ingelijst certificaat aan de muur hangen.
Maar het gaat niet om wat er aan de muur hangt. Het gaat om de mensen en de
kwaliteit die ze leveren. Valorisatie is op het juiste moment de juiste mensen bij elkaar brengen.
Denkt u ook aan de uitvinder van magnetocalorische materialen en de producent van die materialen, als u over een paar jaar uw nieuwe koelkast koopt?
Eppo Bruins
directeur
5
01
Ontwikkelingen binnen STW
08 Inleiding
09Jaarverslag
09Financieringsinstrumenten
09
Open Technologieprogramma
09
Perspectief voor de topsectoren
Partnerships
12
13
Vernieuwingsimpuls
13
Valorisation Grant
13Demonstrator
14Samenwerking
15Varia
15
Maatschappelijke toepassing
15
Propositie topsectoren
Opvolger Valorisation Grant
15
15
Mede-uitvinders
16
Lorentz Center
16
Maatschappelijk Verantwoord Innoveren
16
E-coaching
16
Internationale samenwerking
16
Handelsmissie Tel Aviv
16
Personeelsbeleid
17
ISO 9001-certificering
17
17
18
19
De financiële situatie
Presentatie wijziging
Jaarrekening 2013
Begroting 2014
19Kernindicatoren
20
STW-Jaarcongres 2013
7
Inleiding
STW heeft als doelstelling de haar toevertrouwde middelen optimaal in te zetten voor hoogwaardig technisch-wetenschappelijk onderzoek,
en te bevorderen dat de resultaten uit dit onderzoek worden gebruikt door
derden, de utilisatie. Zij doet dit door excellent technisch-wetenschappelijk
onderzoek te financieren, gebruikers en onderzoekers bij elkaar te brengen
en door al haar projecten te begeleiden naar optimale kansen voor kennisoverdracht. Om haar missie te realiseren voert STW proactief eigen beleid
en reageert op externe ontwikkelingen. Dit hoofdstuk is een verslag van
het beleid en de resultaten daarvan in 2013. In hoofdstuk 2 staan enkele
opmerkelijke wetenschappelijke resultaten uit onderzoek in 2013. Hoofdstuk 3 geeft enkele voorbeelden van kennisoverdracht in 2013.
8
Jaarverslag STW 2013
Jaarverslag
Financieringsinstrumenten
In 2013 is het topsectorenbeleid in zijn volle omvang zichtbaar geworden. STW draagt daar stevig
aan bij en is op veel gebieden zelfs de grootste
financier van wetenschappelijk onderzoek binnen
de topsectoren. Door de aanpak en instrumenten
te flexibiliseren kan STW maatwerk leveren en
inspelen op de specifieke wensen van onder
andere de hightech sector, de energiesector en
de water-sector. Daarbij behoudt STW voldoende
ruimte voor het stimuleren van opkomende technologieën en onderwerpen die bijdragen aan topsector-overstijgende innovatie. Het STW-bestuur
had daarvoor al in 2012 een gezonde mix van
topsector-calls en open instrumenten vastgesteld.
STW kent zes financieringsinstrumenten en telt
daarnaast enkele programma’s.
Voor STW stond 2013 in het teken van kwaliteit
en efficiëntie. Immers, door het leveren van maatwerk, het bedienen van vele (kleine) communities
via separate calls en het verdelen van meerdere
geld-stromen, kan de administratieve overhead
gemakkelijk toenemen. Het is zaak om de kwaliteit
in de processen te borgen en tegelijk de red tape
buiten de deur te houden. Voor het STW-bureau
was het daarom een hoogtepunt dat, te midden
van al die ontwikkelingen, het ISO 9001 kwaliteitssysteem is ingevoerd. Dit betekent dat alle
processen binnen STW eenduidig beschreven zijn
en een aanpak van voortdurende kwaliteitsverbetering is ingevoerd.
Open Technologieprogramma (OTP)
Het Open Technologieprogramma (OTP) richt zich
op relatief kleine technisch-wetenschappelijke
projecten (maximaal 750.000 euro, plus een maximum van 250.000 euro aan investeringskosten).
Het OTP kenmerkt zich door het ontbreken van
begrenzingen op basis van disciplines. STW koestert deze openheid zorgvuldig, omdat innovatie in
bijna alle gevallen multidisciplinariteit verlangt.
Voor 2013 had STW een bedrag van 18,5 miljoen
euro voor het OTP beschikbaar (dit is exclusief
cofinanciering door partners). STW ontving 102
aanvragen voor OTP. Na beoordeling door onafhankelijke, buitenlandse referenten en op basis
van ranking door zes jury’s heeft het bestuur
32 projecten gehonoreerd. Daar was in totaal een
bedrag van 19,2 miljoen euro mee gemoeid, plus
1,1 miljoen euro aan cofinanciering (in cash).
Perspectief voor de topsectoren
In Perspectief worden onderzoeksprogramma’s
geselecteerd met daarbinnen een aantal onderzoeksprojecten die met elkaar bijdragen aan de
doelstellingen van het programma. De Perspectiefprogramma’s bevorderen publiek-private
samenwerking ten behoeve van de topsectoren.
De invalshoeken zijn het ontwikkelen van nieuwe
technologie via een multidisciplinaire aanpak,
samenwerking met gebruikers, medefinanciering
Een OTP-gebruikerscommissie op het terrein
van Norit in Klazienaveen.
Norit maakt varianten
van actieve kool die pcb’s
en zware metalen uit
het slib van sloten aan
zich kunnen binden.
Foto: Nico Voskamp, STW
Ontwikkelingen binnen STW
9
door private partijen en specifieke activiteiten
gericht op valorisatie en ondernemerschap. Perspectief past goed bij het topsectoren beleid en
levert zo een bijdrage aan technologische innovatie in Nederland. Omdat Perspectief een bottomup aanpak heeft is het instrument te kwalificeren
als ‘programmacompetitie binnen de topsectoren’.
In 2013 startte STW vijf perspectiefprogramma’s
(Co-adaptive Assistive Devices, Biomarkers, Rivercare, Memphis II, Green defence Against Pests) en
vier thematische topsector-calls (Maritiem, HTSM,
Watertech en High Tech Materialen). Het budget
voor de nieuwe programma’s is 44,1 miljoen euro,
waarvan 21,6 miljoen euro van het ministerie
van Economische Zaken en 22,5 miljoen euro van
STW/derden. Het bedrijfsleven droeg in totaal
19,1 miljoen euro bij, waarvan 12 miljoen euro aan
geldelijke bijdrage. Niet eerder realiseerde STW
zo’n grote bijdrage vanuit de gebruikerskant. De
programma’s hebben een looptijd van zes jaar en
een omvang van ruim 3 tot bijna 7 miljoen euro.
Vijf nieuwe perspectiefprogramma’s
Hulpmiddelen die zichzelf aanpassen
Steeds meer mensen met een lichamelijke beperking vertrouwen op ondersteuning via een hulpmiddel, bijvoorbeeld als spierkracht is afgenomen
door een spierziekte. De traditionele mechanismes zijn statisch en passen zich niet aan de omgeving of een specifieke taak aan. Doel van het
programma Co-adaptive Assistive Devices (onder-
deel van de topsector HTSM) is om mechanismes
te ontwikkelen die zich automatisch aanpassen
aan wisselende eigenschappen en wensen van
de gebruiker. Dit wordt gerealiseerd door slimme
ontwerpen te combineren met regelsystemen. De
patiënt of gebruiker kan hierdoor beter omgaan
met veranderingen, zoals bij het verergeren van
de ziekte of wandelen op een andere ondergrond.
Biomarkers voor COPD, Alzheimer en
Type II diabetes
Biomarkers zijn moleculen die een biologische of
pathogene toestand markeren. Veel kandidaatbiomarkers zijn ontdekt maar deze vergen verder
klinisch onderzoek. Het programma Biomarker
Development Center wordt een open innovatinetwerk dat de expertise en bevindingen van de
verschillende analytische laboratoria, klinische
centra en universitair medische centra samenbrengt. Ook worden ultragevoelige analytische
methodes ontwikkeld, gericht op drie grote
ziektes: COPD, Alzheimer en Type II diabetes.
Het doel is om robuuste biomarkers voor deze
ziektes te ontwikkelen tot klinische tests. Dit
programma is onderdeel van de topsector Life
Sciences & Health.
Rivieren peilen
De loop van Nederlandse rivieren wordt de
komende jaren flink aangepakt om veel water
veilig af te kunnen voeren naar zee en om natuur
te ontwikkelen. Maar nog onbekend is hoe de
bodem, oevers en uiterwaarden zich ontwikkelen
na deze aanpassingen. Het programma RiverCare
(topsector Water) gaat meten wat die veranderingen zijn om te kunnen voorspellen wat de
effecten op langere termijn zijn, zowel fysisch
als biologisch. Als dit bekend is kunnen rivieren
gericht onderhouden worden. De opgedane
kennis wordt ook gebruikt als typisch Nederlands
exportproduct: rivierbeheer voor laaglandrivieren.
Wereldwijd stijgt namelijk de overlast door overstromingen van rivieren. Nederlandse bedrijven
worden vaak ingeroepen om te helpen bij het
oplossen en voorkomen hiervan.
Medewerkers van het
Duitse BelFa belasten het
viaduct bij Vlijmen-Oost
tot 100 ton, ondertussen
volgen civil ingenieurs via
sensoren aan de onderkant
de vervorming van de brug.
Foto: Nico Voskamp, STW
10
Jaarverslag STW 2013
Bundelen van licht- en elektronica-onderzoek
Elementen die elektrische stroom omzetten in
licht (lichtbron) en elementen die licht omzetten
in elektrische stroom (lichtdetector) worden onder
meer toegepast in beeldschermen, webcams,
lasers, leds, en bewakingscamera’s. Onderzoek
en ontwikkeling in de fotonica (de wisselwerking
tussen licht en elektronen) is nu nogal versnipperd over de afzonderlijke toepassingsgebieden.
Het programma Memphis II: Merging Electronics
and Micro & nano Photonics in Integrated systems
(onderdeel van topsector High Tech Systemen en
Materialen) wil daarentegen grensoverschrijdend
te werk gaan. Door de ontwikkeling van gemeenschappelijke basisbouwstenen in fotonische en
elektronische technologie te verenigen in een
Memphis platform kunnen er nieuwe systemen
ontwikkeld worden die in meerdere sectoren
toepasbaar zijn.
Alternatieven voor pesticiden
Jaarlijks gaat vijftien tot twintig procent van de
oogst van groente- en siergewassen verloren
door schadelijke insecten en virussen, ondanks
chemische gewasbeschermingsmiddelen. Bovendien mogen deze middelen door milieueisen in
2020 niet meer gebruikt worden. Het programma
Green defence Against Pests wil daartoe een
meer duurzame en milieuvriendelijke gewasbescherming ontwikkelen. Een deel van de projecten
brengt de interactie tussen afweerstoffen, het
plaag-insect en biologische bestrijding in kaart.
Daartoe zullen onderzoekers zoeken naar nieuwe
afweermechanismen in wilde paprika- en tomatensoorten en naar plantenextracten die plaag-
insecten kunnen weghouden van chrysanten.
Een tweede reeks onderzoeken richt zich op het
helpen van planten om plaag-insecten te kunnen
herkennen zodat ze zich snel kunnen verdedigen.
Het programma valt onder de topsector Tuinbouw
en Uitgangsmaterialen.
Vier nieuwe topsector-calls en twee nieuwe initiatieven
Maritiem
Nederland bezit de sterkste maritieme cluster
in de wereld. Om deze kracht uit te bouwen
heeft de maritieme sector, via de topsector
Water, een innovatiecontract geformuleerd met
daarin zowel economische als maatschappelijke
uitdagingen. De thematische call Maritiem2013
is de bijdrage van STW aan dit innovatiecontract.
Het onderzoek richt zich op het winnen van
grondstoffen en energie op zee; schone schepen
(zoals brandstofbesparing en onderwatergeluid);
slim en veilig varen; en effectieve infrastructuur
van zeehavens en vaarwegen. Speciale aandacht
gaat uit naar impact op de mariene omgeving.
Nieuwe software en materialen
Het STW-programma High Tech Systemen en
Materialen financiert onderzoek dat onder meer
de machine- en auto-industrie, de lucht- en ruimtevaart en de staalindustrie verder zal helpen.
Het programma valt (uiteraard) binnen de topsector HTSM. Dat levert eindproducten, halffabricaten, componenten, materialen en diensten met
toepassingen in alle andere topsectoren. HTSM
Matchmaking Maritiem:
ondernemers en onderzoekers ontmoeten elkaar
tijdens een rondvaart door
de Rotterdamse haven.
Ontwikkelingen binnen STW
11
ontwikkelt en produceert voor onder meer verlichting, chips, kantoorapparatuur, auto’s, logistieke
systemen, vliegtuigen, satellieten, energieopwekking en voedselverwerking.
Watertechnologie
De Nederlandse watertechnologie is al decennia
wereldleidend via technologieën als actief-slibwaterzuivering, de UASB-technologie of biologische fosfaatverwijdering. Het Watertech-programma (topsector Water) wil die positie behouden en
verder uitbouwen. Daartoe zullen universitaire
onderzoekers nauw samenwerken met de bedrijven om in de komende vier jaar nieuwe kennis
te ontwikkelen en toe te passen op het gebied
van afvalwater-zuivering, drinkwaterzuivering,
en transport, opslag en het terugwinnen van
grondstoffen.
Nieuwe materialen
Uitdagingen in de energieconsumptie, milieu,
klimaatverandering, gezondheidszorg vergen
nieuwe, intelligent gemaakte materialen met
verbeterde of nieuwe eigenschappen. Doel
van het programma High Tech Materialen is om
doorbraken te forceren in materiaaltechnologie.
Dit moet nieuwe materialen opleveren die sterker,
veiliger, sneller, slijtvaster of milieuvriendelijker zijn. Hightech materialen kwam tot stand in
nauwe samenwerking met de stichting Materials
innovation institute (M2i) en past binnen de
topsector HTSM.
Plasma-conversie van CO2
STW en energienetwerkbedrijf Alliander hebben
het initiatief genomen om een programma te
financieren voor onderzoek naar plasma-conversie
van CO2. Dit programma moet leiden tot nieuwe
plasma- en procestechnologie voor het splitsen
van CO2 in CO en O2 Met CO als uitgangsmolecuul
kunnen in vervolg-processtappen gasvormige en/
of vloeibare brandstoffen gemaakt worden zoals
methaan. Op deze manier is het mogelijk om met
zon en wind opgewekte elektriciteit om te zetten
in CO2-neutrale brandstoffen wanneer de vraag
naar elektriciteit laag is. Het programma is onderdeel van de topsector Energie en het multidisciplinaire NWO-programma CO2-neutrale brandstoffen.
STW draagt een miljoen euro bij, NWO en Alliander
ieder een half miljoen euro.
Cyber security
Ook zal STW een miljoen euro toewijzen aan de
nationale Cyber Security call in samenwerking
met NWO Exacte Wetenschappen (onderdeel van
topsector ICT). In 2014 en 2015 zullen NWO en
STW deze call nader invullen.
Partnerships
Het instrument Partnership is bedoeld voor het
aanpakken van vragen en wensen vanuit een
specifiek bedrijf of groep bedrijven. Een Partnershipprogramma combineert op een efficiënte
manier vraagsturing vanuit het bedrijfsleven met
open indiening van onderzoekideeën vanuit de
Nederlandse universiteiten en para-universitaire
instituten. De kern van een Partnershipprogramma
wordt gevormd door de themabeschrijving, die
wordt opgesteld door een of meer bedrijven.
STW organiseert vervolgens een call rondom dat
thema en roept universitaire onderzoekers op
om te komen met hun beste ideeën die passen
binnen het thema. Hier kan een op maat gesneden
matchmaking aan vooraf gaan. Via haar netwerk
biedt STW het bedrijfsleven toegang tot de beste
onderzoekers in het Nederlandse academische
systeem. Het STW-bestuur honoreert onderzoeksvoorstellen volgens de gebruikelijke werkwijze
met beoordeling door onafhankelijke deskundigen.
STW heeft budget voor enkele Partnerships per
Woudagemaal in Lemmer.
Onderzoekers en ondernemers uit de wereld van
waterzuivering proosten op
de start van het Partnership
programma met Paques.
12
Jaarverslag STW 2013
jaar. Zij hebben een omvang van tenminste 3
miljoen euro waarbij het bedrijf of een consortium
van bedrijven de helft betaalt en STW – eventueel
met andere academische partners samen – de
andere helft. In 2013 werden twee Partnershipprogramma’s gehonoreerd, voor onderzoek naar
vluchtige vetzuren en naar duurzame verlichting:
Paques-STW/NWO
Doel van dit Partnershipprogramma met Paques,
een Friese onderneming die waterzuiveringssystemen ontwikkelt, is om het productieproces
van vluchtige vetzuren beter te begrijpen en
nieuwe processen te ontwikkelen om die vetzuren terug te winnen uit afval en om te zetten
in biologische producten. Het Partnership Volatile
Fatty Acid Platform valt inhoudelijk binnen de
topsector Chemie en het thema Biobased
Economy (dat door de topsectoren heen snijdt)
en wordt mede gefinancierd door NWO-CW.
Philips-STW
Valorisation Grant
De Valorisation Grant is een financieringsinstrument voor ondernemende onderzoekers om een
bedrijf te (kunnen) starten met de kennis die zij
hebben ontwikkeld binnen universiteit of onderzoeksinstelling. De Valorisation Grant bestaat
uit twee fases. Fase-1 is de haalbaarheidsstudie
van het voorstel; hiervoor is een bedrag van
maximaal 25.000 euro beschikbaar. Deze fase
moet in hooguit een half jaar zijn uitgevoerd.
Kandidaten die deze fase met succes hebben
doorlopen kunnen een aanvraag indienen voor
fase-2, de valorisatiefase. Hiervoor is maximaal
200.000 euro beschikbaar. De maximale duur
van deze fase is twee jaar, met een tussentijdse
evaluatie. In 2013 ontving STW 92 aanvragen
voor fase-1 en 33 aanvragen voor fase-2. Daarvan
werden er 33 voor fase-1 gehonoreerd en 14 voor
fase-2. Hiermee was een totaalbedrag gemoeid
van 3,63 miljoen euro.
Demonstrator
Advanced Sustainable Lighting Solutions is een
Partnership met Philips Electronics Nederland bv.
De verwachting is dat mede door de verschuiving naar een 24 uurs-economie rond 2050 het
wereldwijde lichtverbruik bijna drie keer hoger
zal zijn dan nu. Meer energie-efficiënte verlichting
is daarom gewenst. Het Partnershipprogramma
moet efficiënte en op een verantwoorde manier
te produceren verlichting ontwikkelen en past in
de topsector High Tech Systemen en Materialen.
In 2013 zijn de eerste projecten gehonoreerd
uit het nieuwe financieringsinstrument Demonstrator. Doel van Demonstrator is de toepassing
van verworven kennis op zowel universiteiten als
Vernieuwingsimpuls
De Vernieuwingsimpuls is een door NWO
uitgevoerd instrument van persoonsgebonden
financiering voor onderzoekers in diverse fasen
van hun wetenschappelijke carrière, van netgepromoveerden (Veni) via onderzoekers die
al hun eerste prestaties als onderzoeker hebben
geleverd (Vidi) tot intussen gerenommeerde
onderzoekers die een eigen groep aan het
opbouwen zijn (Vici). In 2013 werden binnen
het werkterrein van STW veertien Veni-aanvragen,
negen Vidi-aanvragen en geen Vici-aanvraag
gehonoreerd.
Prof.dr. Ekkes Brück maakt
magnetisch koelen mogelijk
met silicium in plaats van het
giftige arseen. BASF koopt
in oktober alle rechten op:
stille en schone koelkasten
komen een stap dichterbij.
Foto: Wouter Jansen
Ontwikkelingen binnen STW
13
hogescholen te bevorderen. Onderzoeksprojecten
in de technische wetenschappen leiden nu soms
niet verder dan tot het aantonen dat het principe
van een nieuwe technologie werkt (zogeheten
proof-of-principle), maar voor bedrijven is het
risico vaak nog te groot om kennis ‘op te pakken’.
Met Demonstrator wil STW één stap verder gaan:
de ontwikkeling van een praktisch demonstratiemodel dat de (commerciële) mogelijkheden
van de technologie laat zien (zogeheten proofof-concept). Voor een Demonstrator-project kan
maximaal 150.000 euro worden aangevraagd.
een sensor voor bewegingen en krachten van
handen, een katheter voorzien van een laser
die lipiden signaleert die een hartaanval veroorzaken; een metalen pin met geheugenmetaal die
de ruggengraat van scoliose-patiënten flexibel
houdt; en een sensor die de warmteproductie van
chips meet.
Samenwerking
Sport
Demonstrator bestaat uit twee onderdelen: het
eerste onderdeel financiert de ontwikkeling van
een demonstratiemodel, waarbij de exploitatiemogelijkheden zichtbaar worden. Deel twee
behelst het uitvoeren van een verkoop- en
transferplan om de technologie (tegen marktconforme vergoeding) over te dragen aan een
nog onbekende commerciële partij. Het nieuwe
instrument staat open voor aanvragen gebaseerd
op resultaten die voortkomen uit STW-onderzoek
en op resultaten uit zogeheten RAAK-onderzoek
bij hogescholen (Regionale Actie en Aandacht
voor Kennisinnovatie, uitgevoerd door de Stichting Innovatie Alliantie). Aanvragers moeten een
aanstelling hebben als hoogleraar of universitair
(hoofd)docent bij een academische instelling of
als lector bij een Nederlandse hogeschool.
In 2013 heeft STW zeven Demonstrator-projecten
gehonoreerd, waarvan er twee uit het Hoger
Beroepsonderwijs, met een gezamenlijk bedrag
van 1,029 miljoen euro. Het gaat om onder meer
In 2013 startte het onderzoeksprogramma Sport.
Het STW-bestuur heeft acht van de zeventien
aanvragen gehonoreerd. Het gezamenlijke budget is 3 miljoen euro, plus 1,6 miljoen euro aan
cofinanciering. Het gaat om onderzoek naar onder
andere slaapoptimalisatie bij topsporters, verbeteren van de zwem- en roeibeweging, het optimale
piek- en duurvermogen bij schaatsers en roeiers,
en een schaats die real time feedback geeft.
Het onderzoeksprogramma Sport is ontwikkeld
om het wetenschappelijk onderzoek op het terrein
van breedte- en topsport te versterken en duurzame kennis ten behoeve van beleid en praktijk
op te bouwen. Het programma wordt uitgevoerd
door technologiestichting STW, NWO-gebied
Geesteswetenschappen en ZonMw. Opdrachtgevers zijn het ministerie van VWS en NOC*NSF
in samenwerking met Stichting Innovatie Alliantie.
STW is trekker van de pijler ‘Presteren’, gericht op
het optimaliseren van (top)sportprestaties.
Maps4Society
Eind 2013 is het programma Maps4Society
geopend dat allerhande Nederlandse geoinformatie toegankelijk wil maken. Maps4Society
is ontwikkeld door Rijkswaterstaat, Kadaster,
Netherlands Space Office, de Nederlandse
Commissie voor Geodesie (NCG) en STW. Het
programma loopt van 2014 tot en met 2020,
heeft een omvang van 3 miljoen euro en is
onderdeel van de topsector ICT.
Astronaut André Kuipers en
de ministers Bussemaker en
Kamp openen het Techniekpact met een werkbezoek
aan de Leidse Instrumentmakersschool. Het pact
wil jongeren verleiden een
techniekopleiding te volgen.
14
Jaarverslag STW 2013
QuTech
Op verzoek van minister Kamp van Economische
Zaken en het Topteam HTSM heeft het STWbestuur besloten om eenmalig 2,6 miljoen euro
toe te kennen aan de TU Delft voor het QuTechinitiatief. Samen met NWO, FOM en TNO geeft
STW onderzoekers de kans om de technologische
haalbaarheid aan te tonen van toekomstige
toepassingen van kwantumtechnologie.
Ontwerpende en construerende wetenschappen
Het STW-bestuur heeft besloten om extra aandacht te willen besteden aan de positionering van
de ontwerpende en construerende wetenschappen binnen NWO. In samenwerking met Geesteswetenschappen wordt gewerkt aan een speciale
impuls waarbij de focus zal liggen op bouwkunde
en industrieel ontwerpen. Propositie topsectoren
Holst Centre
In december zijn de eerste twee projecten
gehonoreerd binnen de speciale samenwerking
tussen Holst Centre en STW, waarvoor STW
en NWO op verzoek van het Ministerie van
Economische Zaken middelen hebben gereserveerd. De onderzoeksvoorstellen passen binnen
de zogeheten Holst Centre roadmaps en gaan
gepaard met een substantiële in-kind bijdrage
vanuit het Holst Centre.
Varia
Maatschappelijke toepassing
STW heeft in 2013 de vragen aangepast aan
referenten in de beoordelingsprocedure van het
Open Technologieprogramma. Aanleiding hiervoor was dat STW binnen het criterium ‘utilisatie’
naast de gebruikelijke economische doelstellingen
meer aandacht wil voor de aspecten die samenhangen met de inpassing van technologie in de
maatschappelijke context.
In september heeft het STW-bestuur de propositie voor de topsectoren 2014-2015 vastgesteld.
Deze propositie is in overleg met de topteams
tot stand gekomen en vastgelegd in het innovatiecontract 2014-2015.
Opvolger Valorisation Grant
Op verzoek van het Ministerie van Economische
Zaken ontwikkelen STW, NWO en ZonMw een
instrument voor vroege-fasefinanciering met
een gedeeltelijk revolverend karakter. Het doel is
het stimuleren en mogelijk maken van start-ups
op basis van kennis uit academisch onderzoek.
Dit nieuwe instrument zal de opvolger zijn van
de succesvolle Valorisation Grant, die tien jaar
geleden door STW werd gestart met steun van
de ministeries OCW en EZ. Bij het verschijnen
van het jaarverslag is het instrument nog in de
ontwerp-fase, waarbij vooral aandacht wordt
besteed aan de positionering in de keten van
instrumenten binnen en buiten STW, in het
bijzonder bij EZ en de regio’s. Naar verwachting
zal dit nieuwe instrument in de loop van 2014
het levenslicht zien.
Promovendi werken aan
complexe problemen van
Nederlandse ondernemingen: Physics with industry.
Or is it chemistry?
Foto: Nico Voskamp, STW
Ontwikkelingen binnen STW
15
Mede-uitvinders
In april heeft STW haar kennisexploitatiebeleid
aangepast op het punt van ‘co-inventorship’.
Dit was een sterke wens van enkele belangrijke
industriële partners van STW. Met deze beleidswijziging wordt gegarandeerd dat bedrijven die
gezamenlijk met een universiteit een uitvinding
doen, deze uitvinding vervolgens ook zelf kunnen
gebruiken mits het bedrijf substantieel participeert binnen het STW-project en een substantieel
aandeel heeft in de vinding. Lorentz Center
Het STW-bestuur heeft besloten om vanaf 2013
partner te worden in het Lorentz Center door
een langjarige financiële bijdrage te leveren
aan technisch-wetenschappelijke workshops
met sterke betrokkenheid van het bedrijfsleven.
Dit heeft concrete invulling gekregen door de
organisatie van de eerste workshops Life Science
with Industry en ICT with Industry in het Leidse
workshopcentrum, in navolging van de samen met
FOM georganiseerde Physics with Industry en de
Studiegroep Wiskunde met Industrie die al sinds
de vorige eeuw door STW wordt ondersteund.
Maatschappelijk Verantwoord Innoveren
STW is partner in het NWO-brede programma
Maatschappelijk Verantwoord Innoveren. Het
bestuur heeft besloten ook te willen participeren
binnen het vervolgprogramma dat in 2014 zal
starten. Hiervoor heeft STW 500.000 euro vrijgemaakt uit eigen middelen en nog eens 500.000
euro uit NWO-topsector-middelen specifiek voor
HTSM.
E-coaching
Aanpalend aan het STW/NIHC-Philips Partnershipprogramma Healthy Lifestyle Solutions heeft het
STW-bestuur besloten een project te financieren
dat zich richt op de ethiek van e-coaching. Op deze
manier wordt niet alleen de technologische haalbaarheid maar ook de kans op sociale acceptatie
al in een vroege fase onderzocht om zo kans op
toepassing te maximaliseren.
Internationale samenwerking
In januari is de Lead Agency-procedure met de
DFG (‘Duitse NWO’) positief geëvalueerd. Mogelijkheden voor voortzetting van deze samenwerking
worden verkend. In de loop van 2013 is bovendien
een start gemaakt met gesprekken over samenwerking met Vlaanderen (IWT) en Engeland (EPSRC).
Handelsmissie Tel Aviv
Tijdens een handelsmissie van minister-president
Rutte en minister Ploumen aan Israël gaf directeur
Bruins een presentatie van de STW-aanpak. Dat
leidde tot een bespreking in de Knesset, waarbij
het voorstel werd gedaan om deze aanpak in Israël
te adopteren voor het verbinden van technologische vragen en academische kennis. Ook werden
samenwerkingen met Israëlische zusterorganisaties verkend.
Personeelsbeleid
In 2013 heeft STW een nieuw wervings- en
selectiebeleid ingevoerd dat meer mogelijkheden
en middelen biedt om kwaliteit te werven voor
STW. Verder is er een nieuwe beoordelingssystematiek ingevoerd en heeft STW een Competentiehandboek geïmplementeerd waarbij organisatie
én medewerker gerichter kunnen sturen op de
Handelsmissie Tel Aviv:
Van links naar rechts:
staand: Uzi de Haan (Philips
Israël), zittend: Caspar
Veldkamp (Nederlandse
ambassadeur in Israël), Mark
Rutte (minister-president),
Ehud Gazit (Tel Aviv University), Eppo Bruins (directeur
Technologiestichting STW),
Lilianne Ploumen (minister
voor Buitenlandse Handel
en Ontwikkelingssamenwerking) en Rob Swartbol,
(directeur-generaal Internationale Samenwerking bij
het ministerie van Buitenlandse Zaken).
16
Jaarverslag STW 2013
resultaten en de individuele ontwikkeling van
iedere medewerker.
De financiële situatie
Presentatiewijziging
In het zogenoemde R&O-gesprek draait het om
de functie-inhoud (takenpakket), de resultaten
((jaar)doelen) en de ontwikkeling van competenties van de medewerker (gedragsvaardigheden
om succesvol in de functie te zijn) en van zijn
loopbaan. Hiermee ondersteunt STW medewerkers
om de strategische doelstellingen te bereiken.
ISO 9001-certificering
In maart 2013 is het kwaliteitsmanagementsysteem van STW door DNV Business Assurance
gecertificeerd voor het voldoen aan de eisen
gesteld in de norm NEN-EN-ISO 9001:2008.
Het certificaat is geldig voor de volgende scope:
de financiering en monitoring van toepassingsgerichte en technisch wetenschappelijke
onderzoeksprojecten. Het certificaat heeft een
geldigheidsduur van 3 jaar onder voorwaarde dat
jaarlijkse audits een positieve uitkomst hebben.
STW is een met publieke middelen gefinancierde
organisatie en hecht daarom groot belang aan
transparant en eenduidig handelen.
In aanloop naar de certificering heeft STW onder
begeleiding van een gespecialiseerd bureau een
Kwaliteitshandboek opgesteld. Hierin zijn de
beleids- en organisatiestructuur en de zogeheten resultaatschema’s van de kernprocessen en
de ondersteunende processen opgenomen. Het
kwaliteitsmanagementsysteem, gebaseerd op de
zogeheten kwaliteitscirkel van Deming (plan, do,
check, act), heeft tot doel om de resultaten en
werkwijzen van STW continu te verbeteren.
Met ingang van het boekjaar 2013 heeft STW
de presentatie van de financiële situatie gewijzigd, waardoor een beter beeld ontstaat van
het geheel aan programma’s. De lasten toekenning Perspectief is verantwoord bij toekenning
programma’s en de lasten toekenning overige
activiteiten en programma’s zijn verdeeld over de
toekenning programma’s en toekenning overige
activiteiten. De vergelijkende cijfers van de jaarrekening 2012 zijn aangepast overeenkomstig
deze methodiek. De verandering heeft geen invloed
op het vermogen en het resultaat ultimo 2013.
Jaarrekening 2013
Baten
In het jaar 2013 zijn de baten van STW toegenomen met 10 miljoen euro tot 101 miljoen euro.
Deze stijging komt voornamelijk door stijging van
de cofinanciering met 8 miljoen euro (post opbrengsten kennisexploitatie en cofinanciering) en de
start van de TKI-toeslagregeling waarbij TKI-HTSM
3 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld. De TKItoeslag is volledig ingezet in de HTSM-call 2013.
Daarnaast was er een afname van de NWO- en de
EZ-bijdrage van 4 miljoen euro en een stijging van
de overige bijdragen met 2 miljoen euro en een
stijging van de doorberekende bureaukosten met
1 miljoen euro.
ICT with Industry.
Informatica-onderzoekers
werken een week aan
wetenschappelijke uitdagingen aangedragen door
ondermeer Kadaster,
Rijkswaterstaat, Seecr en
het Nederlands Instituut
Beeld en Geluid.
Foto: Nico Voskamp, STW
Ontwikkelingen binnen STW
17
Lasten
De lasten uit hoofde van toekenningen zijn in
het verslagjaar 96 miljoen euro. In 2013 is 20
miljoen euro besteed aan het Open Technologieprogramma. Hiermee realiseerde het OTP
een honoreringspercentage van 31 procent in
aantallen en 34 procent in geld. Van de EZbijdrage zijn de HTSM-call 2013 en vijf nieuwe
Perspectiefprogramma’s gestart: RiverCare,
Symbionics, Memphis II, Biomarker, GAP voor
een totaalbedrag van 34 miljoen euro. Inclusief
het programma QuTech is het totaal 37 miljoen
euro. Daarnaast besteedde STW 11 miljoen
euro aan de Vernieuwingsimpuls en 28 miljoen
euro aan overige programma’s, zoals Partnerships
met Philips ASLS en Paques, Demonstrator,
Sportprogramma ZonMw/NOC*NSF, Maritiem,
Watertech, HTM, Valorisation Grant, Simon
Stevin Meesterschap en continuering bestaande
programma’s.
Begroting 2013
Het verschil tussen begroting 2013 en realisatie
is voornamelijk te verklaren door de stijging van
de cofinanciering en TKI-toeslag (baten) en de
inzet van deze middelen in toekenningen aan
derden (lasten). De begroting over 2013 is ter
vergelijking opgenomen in de staat van Baten
en Lasten. De totale baten zijn toegenomen met
20 miljoen tot 101 miljoen euro. STW heeft een
substantieel deel van haar middelen vooraf geoormerkt gereserveerd voor publiek-private samenwerking binnen de topsectoren. Dit resulteert in
een toename van de cofinanciering van 8 miljoen,
3 miljoen aan NWO-bijdrage, 3 miljoen voor sportprogramma met ZonMw/NOC*NSF en twee nieuwe
partnerships van 3 miljoen. Dat brengt het totaal
op 17 miljoen. Daarnaast is 3 miljoen TKI-toeslag
HTSM toegekend aan STW. Deze middelen zijn
ingezet in de HTSM-call 2013.
De totale lasten zijn met 16 miljoen toegenomen
30 miljoen. Dit betreft vooral de inzet van STW in
de topsectoren aangevuld met de co-financiering
en TKI-toeslag HTSM.
Beheerskosten
Aan de kostenkant heeft STW met name gestuurd
op de effectiviteit en efficiëntie van het bureau
STW, het programmabureau van de Stichting
NanoNextNL en het programmabureau van
de Stichting NanoLabNL. STW organiseert de
projectadministratie, het financieel beheer, de
communicatie en de juridische ondersteuning voor
NanoNextNL en NanoLabNL. De beheerskosten
gerelateerd aan de totale baten zijn na verdiscontering van bijdragen derden netto 4,7 procent
voor 2013 en 5,6 procent voor 2012. De daling
van het netto beheerskostenpercentage is een
direct gevolg van de stijging van de totale baten
naar 101 miljoen euro. De ontwikkeling van de
beheerskosten bestaat uit twee componenten:
een stijging van personeelskosten en een stijging
van de doorberekende bureaukosten (baten).
Eigen vermogen
De algemene reserve (onbestemd) is met 1,2
miljoen euro afgenomen en is na resultaatbestemming 1,8 miljoen euro. De bestemde reserve
(intern geoormerkt) is met 3,0 miljoen euro
toegenomen. Totaal heeft het bestuur na resultaatbestemming voor een bedrag van 6 miljoen
euro een bestemming aangewezen. Voor 10
Technologisch toptalent
Loubna Bouarfa zet sensoren en patroonherkenning
in om het aantal medische
missers te helpen verminderen, door onder meer
afwijkingen in het stressniveau van de chirurg
of het gebruik van instrumenten te analyseren.
18
Jaarverslag STW 2013
miljoen euro zijn de gelden door derden beklemd
(extern geoormerkt) en vastgelegd in het bestemmingsvermogen. Het totale eigen vermogen is na
resultaatbestemming afgenomen met 1,8 miljoen
euro tot 18,1 miljoen euro. Bestuur en bureau
monitoren periodiek het vermogensbeleid.
Liquide middelen
De doelstelling van het liquiditeitsbeheer is
zorgen voor voldoende middelen om tijdig
noodzakelijke uitgaven te doen. De beschikbare
liquiditeiten worden kortlopend aangehouden bij
het Ministerie van Financiën (schatkistbankieren).
De liquide middelen zijn gestegen van 54 miljoen
euro ultimo 2012 naar 69 miljoen euro ultimo
2013, een toename van 15 miljoen euro.
Begroting 2014
STW investeert in de door het kabinet aangewezen topsectoren van ons land, maar behoudt
ook ruimte om te investeren in onderzoek waar
onverwachte ontdekkingen kunnen leiden tot
radicaal nieuwe oplossingen met commerciële
potentie. STW zet haar instrumenten adequaat
in om onderzoek te financieren waar gebruikers
nauw bij betrokken zijn. Zo wordt de kans op
succesvolle toepassing van kennis vergroot.
STW blijft zich inzetten op publiek-private initiatieven binnen de topsectoren en valorisatie. De
baten zijn voor 2014 begroot op 92 miljoen euro.
De toekenningen van nieuwe projecten in het jaar
zijn begroot op 91 miljoen euro.
Kernindicatoren 2013 (2012)
Budget: 101 M€ (90 M€)
(waarvan 55 M€ van NWO, 21 M€ van EZ,
25 M€ van derden (56, 24, 10))
Aantal onderzoekers (promovendi + postdocs –
in dienst bij de kennisinstellingen): circa 1042 (1143)
Promoties: 85 (94)
Gebruikersrelaties: 1256 (1122)
Gebruikerscommissiebijeenkomsten: 598 (525)
Door STW georganiseerde congressen: circa 9 (15)
Publicaties: 651 (665) artikelen (76 (66) met
co-auteurs uit de groep van gebruikers, waaronder ook
ziekenhuizen en onderzoeksinstellingen; 61 opgenomen
in de SCI met co-auteurs van bedrijven)
Overeenkomsten kennisoverdracht: 78 (70)
Kennisoverdrachtmomenten: 25 (28)
Vermeldingen in landelijke media: 16 (6)
Octrooien: 7 (12)
Start-ups Valorisation Grant: 13 (12)
De Leidse Venionderzoeker Irene Groot
zoekt naar een goedkope katalysator om
milieuvriendelijk
chloor te produceren.
Ontwikkelingen binnen STW
19
1 Impressie van het
STW-Jaarcongres 2013
Op 3 oktober hield STW haar jaarlijkse congres.
Een korte impressie.
1
2
3
4
20
Jaarverslag STW 2013
jaarcongres.
2 Deelnemers aan één
van de workshops voor
jonge onderzoekers.
3 Posterborden ter
beoordeling voor de Simon
Stevin Leerling prijs.
4Dagvoorzitter
prof.dr.ir. Ton van der Steen
5 Impressie van de zaal
met diverse stands.
6 Uitreiking van de Simon
Stevin Leerlingprijs 2013
aan Ivan Stojanovi´c van
de Universiteit Twente.
7 Uitreiking van de
Simon Stevin Gezelprijs
2013 aan Nienke Bosschaart
(AMC Amsterdam).
8 Uitreiking van de Simon
Stevin Meesterprijs 2013
aan prof.dr.ir. Mark van
Loosdrecht van de Technische Universiteit Delft.
5
6
7
8
Ontwikkelingen binnen STW
21
02
Opvallende resultaten
uit het onderzoek
24
Overzicht programma’s en activiteiten
26Inleiding
27
Open Technologieprogramma
32Perspectief
34Vernieuwingsimpuls
40Demonstrator
41
Simon Stevin Meester
23
Overzicht programma’s en activiteiten
Programma
Looptijd
Open Technologieprogramma Totaal
budget
in M€
open indiening Budget
in 2013
in M€
Uitvoering
programma
18,5
STW
Perspectief (inclusief bijdragen bedrijven):
Green & Smart Process Technologies (GSPT) Multiscale Simulation Techniques (MuST) Smart Systems in Package (SmartSiP) Autonomous Sensor Systems (ASSYS) Clean Combustion Concepts (CCC)
GenBiotics
Smart Optics Systems (SOS) Building on Transient Plasmas (BTP)
Integral Solutions for Sustainable Construction (IS2C) Learning from Nature to protect crops (LFN)
NeuroSIPE Bio-Based Geo & Civil Engineering (BioGeoCivil)
Cardiovascular Risk Management (CARISMA) Generic Technology of Integrated Photonics (GTIP) SMART Seperations for complex systems (SMARTSep)
From Waste to Resource (W2R) Fundamentals and Application of Silicon Heterojunction
solar cells (FLASH) Human-Centered Haptics: H-Haptics ONTIME: how to fix a (broken) circadian clock (OnTime) Super-resolution Microscopy (‘Nanoscopy’) Integral and sustainable design of multifunctional flood defences Nature-driven nourishment of coastal systems (NatureCoast) Microscopy Valley
Robust design of cyber-physical systems (IPS)
Instruments for minimally Invasive techniques (iMIT)
Population imaging genetics (ImaGene)
RiverCare – towards self-sustaining
multifunctional Rivers
Symbionics: Co-Adaptive Assistive Devices
MEMPHIS platform: Merging Electronics and
Micro & nano PHotonics in Integrated Systems
Biomarker Development Center (Biomarker-DC)
Green defense against Pests (GAP)
2007-2013 2007-2013 2007-2013 2008-2014 2008-2014 2008-2014 2008-2014 2009-2015 2009-2015 2009-2015 2009-2015 2010-2016 2010-2016 2010-2016 2010-2016 2010-2016 2011-2017 6
5
5,3
4,8
6,5
5,7
5,5
6,1
6
6,5
7
5,2
7,2
5,4
6
4,5
3,8
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
STW
2011-2017 2011-2017 2011-2017 2011-2017 6
5,5
5,4
4,7
STW
STW
STW
STW
2012-2018 4,5
STW
2012-2018 2012-2018
2012-2018
2012-2018
2013-2019
5,4
5,6
6,7
5,4
5,7
STW
STW
STW
STW
STW
2013-2019
2013-2019
4,1
6,7
STW
STW
2013-2019
2013-2019
4,4
3,7
STW
STW
2010-2014 2010-2015 2011-2016 2011-2016 2011-2016 2012-2017 2012-2018 3
3
3
5
3
3
3
STW, Hyflux
STW, Danone
STW, NWO-NIHC, Philips
STW, NWO-MaGW, ProRail
STW, Rijk Zwaan
STW, Philips
STW, Paques
2004-onbepaald 2,9
STW, FOM, NanoNed
Partnership:
Hyflux Danone Healthy Lifestyle Solutions Explorail Meiosis Advanced Sustainable Lighting Solutions (ASLS)
Volatile Fatty Acid Platform Valorisation Grant Samenwerking met NWO:
Complexiteit Innovatieve Genomics Clusters 24
Jaarverslag STW 2013
2010-2014
2004-onbepaald 9
STW, NWO-EW
STW, NGI
Programma
Looptijd
Totaal
budget
in M€
Budget
in 2013
in M€
Uitvoering
programma
Maatschappelijk en Verantwoord Innoveren
2013-2017
7,4
STW, NWO
Mozaiek 2004-onbepaald 4
STW, NWO
Nieuwe Instrumenten in de Gezondheidszorg (NIG) 2008-2015 9STW, NWO, ZonMw, FOM
Rubicon 2005-onbepaald 2
STW, NWO
Smart Energy Systems (SES) 2010-2016 6
STW, NWO-EW
Sport
2012-2018 10
STW, ZonMw, NWO/ GW
Cyber Security 2012-2018
3,8 STW, NWO
HTSM
2012-2018
16,7
STW, FOM
NWO-Fonds Open Access 2010-onbepaald 2,5
ACTS, ALW, CW, EW, GW,
MaGW, ZonMw, N, NGI,
STW, WOTRO, FOM, NIHC
NWOnano 2010-2015 10
STW, FOM, NWO-ALW,
NWO-CW, ZonMw
Qu-tech
2013-2018 2,6
STW
Demonstrator
2013-2018 1
STW
Vernieuwingsimpuls:
Veni Vidi 2000-onbepaald 2000-onbepaald 3,5
7,2
STW, NWO
STW, NWO
FES-programma’s:
NanoNextNL NanoLabNL 2010-2016 2011-2013 250
27
Programmabureau STW
Programmabureau STW
Samenwerking met derden:
ERA-NET NanoSci-E+ 2005-2013 3
ERA-NET SIINN 2011-2014
JACQUARD 2001-2015 17
Sentinels 2004-2014 8,3
Eiwitinnovatie
2012-2018
4,7
Holstcentre
2013-2017
2
2Enrich
2013-2018
10
Urbanising Deltas of the World
2013-2018
1
Maritiem
2013-2018
5
Watertech
2013-2018
2
High Tech Materialen
2013-2018
1
STW, FOM
STW en 19 partners uit
14 verschillende landen
STW
STW
STW
STW, NWO
STW, WOTRO/NWO
STW, ALW/WOTRO/MagW
STW
STW
STW
STW-platformactiviteiten:
ICT.OPEN (conferentie) Sense of Contact (conferentie) Schone en Zuinige Verbranding (COMBURA)
2010-onbepaald
1998-2014
1997-onbepaald
STW, NWO
STW
STW
1998-onbepaald 2005-onbepaald 2008-onbepaald STW
STW
STW
Simon Stevinprijzen:
Simon Stevin Meester Simon Stevin Gezel Simon Stevin Leerling 500 k€
5 k€
1k€
Monitoring:
MEDEA+ / CATRENE 2001-2008/
2008-2013
STW, Rijksdienst voor
Onderenemend
Nederland (voorheen
AgentschapNL)
Opvallende resultaten uit het onderzoek
25
Inleiding
In dit hoofdstuk presenteren wij een aantal aansprekende resultaten uit het onderzoek. Bij elke bijdrage is vermeld uit welk instrument
(Open Technologieprogramma, Perspectief, Partnership, Valorisation Grant,
Vernieuwingsimpuls, overige activiteiten) het onderzoek is gefinancierd en in
welk van de werkterreinen zoals die binnen STW worden gehanteerd het onderwerp past: Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek;
Systemen, Energie en Materialen; Chemie, Milieu en Water; Life Sciences &
Technology; Nanotechnologie.
26
Jaarverslag STW 2013
Open Technologieprogramma (OTP)
Life Sciences & Technology
Universiteit
Technische Universiteit Eindhoven
Projectleider
Prof.dr. N.H.J. Pijls
Project
11052
Ballon in een varkenshart
Testopstelling met een kloppend varkenshart,
gekoppeld aan een hart-longmachine. Hiermee
bestuderen onderzoekers van de TU Eindhoven en
het Catharina Ziekenhuis het effect van zogeheten
ballonpomp-therapie. Sinds de jaren zestig krijgen hartpatiënten met progressief hartfalen – dat
ontstaat door voortdurend zuurstofgebrek in de
hartspier - een intra-aortale ballonpomp. Deze sigaarvormige ballon komt in de hoofdslagader wordt
voortdurend opgeblazen en weer leeggezogen. Dit
moet de doorbloeding van de kransslagaderen en
de zuurstofvoorziening naar het hart verbeteren.
Maar het effect van deze therapie is niet eenduidig. Sommige patiënten met een hartinfarct knappen direct op na de start van de therapie, terwijl
anderen geen of nauwelijks effect ondervinden.
De redenen hiervoor zijn onduidelijk.
De onderzoekers prepareerden twaalf geïsoleerde
varkensharten en koppelden deze aan een speciaal onderzoekplatform van industriële partner LifeTec Group. Ze simuleerden verschillende scenario’s
die in de praktijk voorkomen, variërend van matig
tot ernstig pompfalen, al dan niet gecombineerd
met zuurstofgebrek. De studie suggereert dat de
intra-aortale ballonpomp het meest effectief is bij
patiënten met een acuut hartinfarct en zuurstofgebrek, maar waarbij de samentrekking van het
hartspierweefsel nog wel hersteld kan worden.
Opvallende resultaten uit het onderzoek
27
Open Technologieprogramma (OTP)
Life Sciences & Technology
Universiteit
Technische Universiteit Delft
Projectleider
Dr. K.W.A. van Dongen
Project
10331
Borstkanker kun je horen
Een mammografie is belastend, tijdrovend en niet
helemaal betrouwbaar. Onderzoekers aan de TU
Delft kijken of het mogelijk is om borsttumoren op
een betrouwbare en vrouwvriendelijke manier te
detecteren met behulp van ultrageluid. Met name
jonge vrouwen zouden baat kunnen hebben bij
deze techniek, omdat bij hen de dichtheid van het
borstweefsel groter is, waardoor de gevoeligheid
van een mammogram minder is.
De onderzoekers hebben verschillende afbeeldingstechnieken getest. Van de drie technieken
(de drie figuren rechtsonder) geeft de niet-lineaire
afbeeldingstechniek (rechts) het beste resultaat.
Hierop is de tumor (in het midden) het beste zichtbaar. Samen met het Karlsruhe Institute of Tech-
28
Jaarverslag STW 2013
nology ontwikkelen de Delftse wetenschappers
nu nieuwe afbeeldingstechnieken die het mogelijk
moeten maken om driedimensionale afbeeldingen
van de geluidssnelheid in borsten te maken.
Waar standaard ultrasone afbeeldingstechnieken
zich beperken zich tot het afbeelden van de
gereflecteerde akoestische golven, maakt deze
studie expliciet gebruik van de natuurkundige
wetten die verstrooiing van akoestische golven
in het weefsel beschrijven. Met deze afbeeldingen
kunnen artsen onderscheid maken tussen bijvoorbeeld een relatief ongevaarlijke cyste en een
kwaadaardige tumor. De verwachting is dat deze
techniek de aard en de locatie van een ‘knobbeltje
in de borst’ beter zal kunnen duiden.
Open Technologieprogramma (OTP)
Informatie- en Communicatietechnologie en
Elektrotechniek
Universiteit
Universiteit Utrecht
Projectleider
Prof.dr.ir. M.A. Viergever
Dr.ir. P.R. Seevinck
Project
10712
Metalen prothese stoort magnetische scan niet meer
Foto: Patrick Post
Wanneer mensen een metalen implantaat hebben gekregen, zoals deze kunstheup, dan is het
belangrijk om te kunnen controleren of de operatie
correct verlopen is. Ook op lange termijn is controle
belangrijk, aangezien er bijwerkingen kunnen
ontstaan in het omliggende weefsel, zoals ontstekingen of pseudotumoren. Anders dan CT-scans zijn
MRI-scans heel geschikt om het zachte omliggende
weefsel te bestuderen. Maar helaas zorgt het metaal voor sterke verstoringen van het magneetveld
in de MRI-scanner, waardoor je met standaardinstellingen het implantaat en het omliggende weefsel niet nauwkeurig kunt afbeelden. Dit maakt het
lastig om te bepalen wat de oorzaak van eventuele
klachten is en of operatief ingrijpen noodzakelijk is.
De Universiteit Utrecht ontwikkelt MRI-technieken
om beeldvorming in de buurt van metalen implantaten te verbeteren. De eerste resultaten laten
zien dat het mogelijk is om onverstoorde beelden
te verkrijgen in de buurt van dergelijke implantaten, door de scanner op een specifieke manier
aan te sturen. De methode is echter nog zeer
tijdrovend. Door gebruik te maken van compressed
sensing, een wiskundige techniek geleend uit
de informatietechnologie, zijn de onderzoekers
in staat om SPI enorm te versnellen. Uiteindelijk
moet de prothese-scan zo snel worden dat deze
voor de medische praktijk acceptabel is.
Opvallende resultaten uit het onderzoek
29
Open Technologieprogramma (OTP)
Systemen, Energie en Materialen
Universiteit
Technische Universiteit Delft
Projectleider
Prof.dr.ir. P. Colonna
Project
11143
De ideale gaswet gaat niet op voor groene energiecentrales
Foto: Hans Stakelbeek
Na een lange testperiode is in 2013 de Flexible
Asymmetric Shock Tube in gebruik genomen.
Delftse wetenschappers bestuderen met deze
buis schokgolven en zogenoemde non-classical
gasdynamics: de stroming van gassen die sterk
afwijken van de ideale gaswet, met name dicht
bij het condensatiepunt.
De buis kan met een vloeistof naar keuze gevuld
worden. Deze wordt verdampt en onder specifieke
druk en hoge temperatuur gebracht en nauwkeurig constant gehouden. De eerste metingen die
30
Jaarverslag STW 2013
zijn gedaan waren geluidssnelheidsmetingen van
bekende gassen als helium en koolstofdioxide.
In 2014 volgen interessantere metingen, namelijk
in bepaalde siliconenolies waarvan de eigenschappen veel minder bekend zijn. Deze olies worden
gebruikt in zogeheten Organic Rankine Cycles:
kleine energiecentrales die hun restwarmte halen
uit onder andere motoren, warmte van geconcentreerde zonnestraling en uit verbranding van
biomassa. Met een betere kennis van de stroming
in de turbine kunnen deze centrales straks efficiënter energie omzetten.
Open Technologieprogramma (OTP)
Systemen, Energie en Materialen
Universiteit
Technische Universiteit Eindhoven
Projectleider
Dr. P.A. Bobbert
Project
12200
Het gedrag van organische leds
Foto: Philips
Een transparante organische licht-emitterende
diode (ontwikkeld door Philips). Deze organische
halfgeleiders zijn een groot succes als schermen
in smartphones en televisies. Ze zijn energiebesparend, kunnen in zeer platte beeldschermen
worden verwerkt en zorgen voor een mooi, contrastrijk beeld. Organische leds voor verlichting
zullen naar verwachting snel volgen.
De onderzoeksgroepen van de TU Eindhoven en
Philips doen samen met het Karlsruher Institut für
Technologie en BASF simulaties naar de werking
van oleds. Daarvoor gebruiken ze een virtuele
‘simulatiedoos’ van 10x10x10 nm, aangemaakt
door een computerprogramma. Omdat zelfs de
krachtigste computers beperkte rekenkracht heb-
ben, moet de omvang van de simulatie beperkt
worden. De kunst is om dat zodanig te doen dat
de computer het nog aankan en de resultaten
representatief zijn voor de werkelijkheid. In deze
simulatiedoos ontstaat een organische moleculaire halfgeleider met een wanordelijke vorm.
Om simulaties uit te voeren aan complete oleds
willen onderzoekers deze informatie vertalen naar
veel grotere simulatiedozen. Daarvoor gebruiken
ze wiskundige algoritmes. Op deze manier hopen
de wetenschappers binnen enkele jaren in staat
te zijn om de elektronische processen in complete
commercieel relevante oleds te simuleren. Dan
kunnen ze precies voorspellen hoe moleculen in
organische leds zich gedragen. Dat kan veel tijd
en geld besparen in de ontwikkelfase.
Opvallende resultaten uit het onderzoek
31
Perspectief - Neurosipe
Life Sciences & Technology
Universiteit
Universiteit Twente
Projectleider
Prof.dr.ir. H. van der Kooij
Project
10737
Balans in beeld brengen
Foto: Rikkert Harink
De BalRoom is een testruimte voor patiënten met
balansproblemen, ontwikkeld door de Universiteit
Twente. De apparatuur zorgt ervoor dat iemand uit
balans wordt gebracht, door kleine krachten aan
te brengen op de heupen en tussen de schouderbladen. Een ronddraaiende ondergrond stimuleert
de spiersensoren en een ronddraaiende omgeving
manipuleert de zichtinformatie. Vooral onder ouderen komen balansstoornissen veel voor. Veel verschillende systemen in het lichaam – bijvoorbeeld
spieren, zenuwstelsel, zicht, evenwichtsorgaan –
werken samen om ons lichaam rechtop te houden.
Aan de hand van de huidige balanstesten is het niet
mogelijk om de kwaliteit van deze individuele sys-
32
Jaarverslag STW 2013
temen vast te stellen. Dat maakt het voorschrijven
van een doelgerichte behandeling moeilijker. De
BalRoom kan balansproblemen gerichter opsporen.
Twentse onderzoekers ontwikkelen een nieuwe
diagnostische methode om de kwaliteit van de
onderliggende lichamelijke systemen bij balanshandhaving te identificeren. De eerste testen bij
het Leids Universitair Medisch Centrum laten zien
dat het mogelijk is om verschillen te detecteren
tussen gezonde ouderen en ouderen met balansproblemen. De apparatuur is door de universiteit
en het bedrijf Forcelink zelf ontwikkeld. Na meer
uitvoerige testen kan de Balroom tot een product
doorontwikkeld worden.
Perspectief – Integral design of
multi-functional flood defences
Systemen, Energie en Materialen
Universiteit
Technische Universiteit Delft
Projectleider
Prof.dr.ir. V.J. Meyer
Project
12179
Ontwerp een kust met ruimtelijke kwaliteit
© Atelier Kustkwaliteit en DeFacto
Drie mogelijkheden voor kustversterking en ruimtelijke ontwikkeling van Zuid-Scheveningen (de pier
ligt rechts van de tekeningen). Boven: de Stad
aan Zee, met een waterkering van kademuren en
damwanden, een zogeheten orthogonaal stedelijk
patroon. Midden: bij de Stad achter de Duinen krijgt
Scheveningen een zeewaartse uitbreiding van
strand en duinen, met ‘stadsvilla’s’ in de nieuwe
duinen. Onder: de Stad in Zee omvat de aanleg
van haakse strekdammen, waartussen aanslibbing
van zand zal plaatsvinden. Hierdoor ontstaat een
stedelijke baai.
De Scheveningse voorstellen komen voort uit de
benadering van het Atelier Kustkwaliteit (een
kennisplatform van onder meer TU Delft, Deltaprogramma Kust, vier provincies, Gemeente Den
Haag en baggerbedrijf Van Oord). De benadering
betekent dat diverse oplossingen systematisch
getoetst worden op technische robuustheid,
kosten én ruimtelijke kwaliteit – de laatste factor
ontbrak tot dusver in het Nederlandse kustbeleid.
De resultaten in juni 2013 tentoongesteld in
Middelburg, Den Haag, Bergen en Delft. Dit leidde
tot discussie, aandacht en enthousiasme bij
bestuurders en bevolking. Zo ontwikkelen drie
provincies en de Gemeente Den Haag op dit moment kustbeleid in lijn met voorstellen van Atelier
Kustkwaliteit. Ook is de benadering afgelopen
jaar grotendeels opgenomen in de Nationale Visie
Kust van het Ministerie I&M. Medio 2014 zal een
wetenschappelijke publicatie over de methode
verschijnen in Built Environment.
Opvallende resultaten uit het onderzoek
33
Vernieuwingsimpuls - Veni
Informatie- en Communicatietechnologie en
Elektrotechniek
Universiteit
Rijksuniversiteit Groningen
Projectleider
Prof.dr.ir. M. Cao
Project
10686
Samen werken als in een zwerm, school of kudde
Foto: Reyer Boxem
Deze robotvis, ontwikkeld door de Rijksuniversiteit
Groningen (RUG), is zo geprogrammeerd dat hij
goed kan samenwerken met andere robotvissen.
In de toekomst zullen we steeds vaker netwerken
van meerdere robots zien die met elkaar een taak
uitvoeren, zoals objecten zoeken, mensen redden
of zware objecten verplaatsen. Robotproducenten
willen graag weten hoe ze zulke groepen robots
kunnen inzetten in complexe, onzekere en gevaarlijke omgevingen. Denk aan plaatsen die voor
mensen gevaarlijk of slecht bereikbaar zijn. Maar
ook water is tot nu toe lastig terrein voor robots.
Groningse wetenschappers willen meer inzicht
geven in deze complexe omgevingen. Ze ont-
34
Jaarverslag STW 2013
wikkelden nieuwe methoden om verschillende
informatie-architecturen te construeren. Daarvoor lieten ze zich inspireren door het dierenrijk.
Ze keken naar de mechanismes die zorgen voor
collectieve bewegingen in diergroepen, zoals
zwermen of kuddegedrag. Ze ontwikkelden een
methodologie voor het ontwerp van informatiearchitecturen. Dat pasten ze toe in een systeem
met meerdere robots. Om ze autonoom te laten
opereren, bleek is een overweldigende schat aan
informatie nodig. De onderzoekers toonden aan
dat er een efficiënte en effectieve manier bestaat
om met die informatie om te gaan.
Vernieuwingsimpuls - Veni
Informatie- en Communicatietechnologie en
Elektrotechniek
Universiteit
Technische Universiteit Delft
Projectleider
Dr.ir. R. Mugge
Project
11129
Waarom een radicale vernieuwing niet verkoopt
Hoe kun je een camera zodanig ontwerpen dat het
kinderlijk eenvoudig te bedienen is? Het uiterlijk
beïnvloedt de verwachtingen: een consument
maakt een inschatting hoe goed of gemakkelijk
het product zal functioneren. Een interdisciplinair
Veni-project van de TU Delft wil deze relaties doorgronden. Daarvoor combineren onderzoekers
kennis over productontwerpen met psychologische kennis van consumentengedrag. Samenwerking met Darren Dahl van de University of British
Colombia onderzochten ze de invloed van een nieuw
productontwerp op de consumentenevaluatie. De
onderzoekers keken zowel naar radicale, volledig
nieuwe productinnovaties als naar incrementele
innovaties, met slechts beperkte wijzigingen.
Bij een radicale vernieuwing wijkt het product
sterk af van andere producten in dezelfde categorie. En dan zijn consumenten niet in staat om hun
huidige kennis over de categorie over te dragen
naar deze innovatie. Daardoor verwachten consumenten dat ze meer moeite moeten doen om het
nieuwe product te leren gebruiken. Dat heeft een
negatief effect op de totale beoordeling. Daarentegen heeft een nieuw, afwijkend productontwerp
bij incrementele innovaties (bijvoorbeeld een
andere kleur) geen negatief effect op de consumentenevaluatie. Bedrijven en productontwerpers
kunnen deze resultaten gebruiken bij het vormgeven en succesvol lanceren van nieuwe producten.
Opvallende resultaten uit het onderzoek
35
Vernieuwingsimpuls - Vici
Informatie- en Communicatietechnologie
en Elektrotechniek
Universiteit
Technische Universiteit Eindhoven
Projectleider
Prof.dr.ir. W.P.M.H. Heemels
Project
11382
Een trein van pratende auto’s
Zie hier: Coöperatieve Adaptieve Cruise Control
in de praktijk. Deze Toyota’s praten met elkaar.
Met dit systeem kan een peloton voertuigen op
korte afstand van elkaar rijden (hier uitgevoerd
door TNO). Als er veel voertuigen in zo’n peloton
rijden, is het belangrijk dat de communicatiemiddelen zorgvuldig en efficiënt benut worden.
In een Vici-project bestuderen wetenschappers
van de TU Eindhoven hoe draadloze regelsystemen werkelijkheid kunnen worden. Draadloze
communicatie heeft veel onzekerheden en beperkingen, zoals informatieverlies, vertragingen en
beperkte bandbreedte. Regelsystemen moeten
om kunnen gaan met deze beperkingen. Gewoonlijk opereren deze regelsystemen periodiek in de
tijd, op basis van een korte, constante tijdsduur
36
Jaarverslag STW 2013
tussen het uitvoeren van twee regeltaken. De
onderzoekers stellen voor om zogeheten gebeurtenisgedreven regelsystemen (event-triggered
controllers) te gebruiken. Deze gebeurtenisgedreven regelsystemen nemen enkel actie wanneer
dit voor de functionaliteit en de prestatie van
het systeem noodzakelijk is. Het systeem meet
bijvoorbeeld de versnelling van een voertuig en
grijpt in als het verschil tussen de huidige meting
teveel afwijkt van de laatste gecommuniceerde
waarde. Deze nieuwe manier van regelen en communiceren geeft een significant betere afweging
tussen regelprestaties en het gebruik van kostbare communicatiemiddelen. Met zulke intelligente
transportsystemen is op termijn een drastische
vermindering van files, verkeersslachtoffers en
milieubelasting mogelijk.
Vernieuwingsimpuls - Vidi
Systemen, Energie en Materialen
Universiteit
Universiteit Twente
Projectleider
Dr.ir. N.R. Tas
Project
10233
Extra dimensie voor de nano-wereld
Een driedimensionale fractale structuur, bestaande uit een gevouwen dunne schaal van silicium
oxide, met gaatjes op alle punten. De structuur is
hol van binnen. Het instituut voor nanotechnologie van de Universiteit Twente, MESA+, ontwikkelde hiervoor corner lithography; een nieuwe
techniek die het mogelijk maakt dergelijke structuren te maken. Een publicatie hierover in 2013 was
een hoogtepunt voor de Twentse onderzoekers.
Nanotechnologen proberen functionele structuren te maken die kleiner zijn dan 100 nm. Dat
doen ze veelal door dunne films van verschillende materialen te deponeren, patroneren en
wegetsen. Maar de structuren die zo ontstaan zijn
relatief plat; de derde dimensie wordt niet volledig
benut. In het project FunTips proberen onderzoekers om met relatief goedkope technieken drie-
dimensionale nanostructuren te vormen. Het doel
is om veel structuren parallel te fabriceren, zodat
de nanostructuren in massaproductie gemaakt
kunnen worden.
Gaandeweg is in Twente een compleet technologieplatform ontwikkeld. De onderzoekers werken
nu aan de depositie van materiaal met behulp van
een functionele sonde met een gaatje bovenop,
gemaakt met corner lithography. Dit zou kunnen
leiden tot een 3D-printer op nanoschaal. Ook in
de biotechnologie zijn toepassingen, bijvoorbeeld
om cellen te vangen in een soort kooitjes. Een
meetinstrument in zo’n kooitje kan de reactie van
de cellen op bijvoorbeeld langsstromende chemicaliën zoals medicijnen meten. Ook voor batterijen
of brandstofcellen kan de techniek mogelijk van
pas komen.
Opvallende resultaten uit het onderzoek
37
Vernieuwingsimpuls – Vidi
Life Sciences & Technology
Universiteit
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Projectleider
Dr.ir. P. Bijma
Project
10248
Kannibalisme verminderen door genetische selectie
Foto: Bart Nijs
Kannibalisme komt geregeld voor onder legkippen. Selectie op basis van dna kan dit mogelijk
verminderen, zo blijkt uit Wagenings onderzoek.
Sociale interacties tussen dieren, zoals kannibalisme, zijn deels erfelijk. Ze kunnen de gevolgen
van selectie enorm versnellen, vrijwel teniet doen,
of zelfs van richting doen verandering. Dit fenomeen heeft grote gevolgen voor de evolutie in
natuurlijke populaties en voor fokkerij- en veredelingsprogramma’s in de landbouw. Selectie voor
hogere productiviteit in de landbouw kan bijvoorbeeld leiden tot verhoogde competitie tussen
dieren, waardoor de productiviteit juist daalt.
In dit onderzoek is een wiskundige theorie ontwikkeld om de bijdrage van sociale interacties aan de
erfelijke variatie te kwantificeren. Van de totale
38
Jaarverslag STW 2013
erfelijke variatie in de levensduur van kippen
draagt het zogeheten daderschap twee derde
bij en het slachtofferschap een derde. Er is dus
zowel erfelijk daderschap als slachtofferschap.
Beide componenten kunnen nuttig zijn in de
selectie van ouders om kannibalisme te verminderen. Vergelijkbare resultaten zijn gevonden
in kweekvis, waar de strijd om voer de groei
vermindert. Selectie op basis van familiegroepen
is een goede manier om de erfelijke variatie optimaal te benutten, blijkt uit de theorie. Het bedrijf
Hendrix-Genetics heeft deze methode in een kippenselectielijn toegepast. Daar was de sterfte
door kannibalisme met drie tot vijf procent per generatie verminderd. Daarmee komt het uitbannen
van snavelbehandeling, de huidige praktijk om
kannibalisme te voorkomen, een stap dichterbij.
Vernieuwingsimpuls - Vidi
Life Sciences & Technology
Universiteit
Technische Universiteit Eindhoven
Projectleider
Dr. M. Mischi
Project
10769
Prostaatkanker zichtbaar maken
Slecht kunnen plassen is een van de symptomen
van prostaatkanker. In 2014 zal deze variant naar
verwachting 27 procent van alle nieuwe kankerdiagnoses bij de man betreffen. Het veroorzaakt
tien procent van alle kankersterfte bij de man.
Onderzoekers aan de TU Eindhoven ontwikkelen
in samenwerking met het AMC, het Jeroen Bosch
en het Catharina Ziekenhuis een nieuwe, nauwkeurigere echografie-methode voor beeldvorming
van prostaatkanker.
Op dit moment is er geen beeldvormende
methode die deze kanker zichtbaar kan maken.
De Eindhovense onderzoekers werken aan een
innovatieve techniek die de aangroei van kleine
bloedvaten, angiogenese, zichtbaar kan maken.
Kankercellen gebruiken deze bloedvaten om te
kunnen groeien. Na injectie van een contrastmiddel, bestaande uit miljoenen kleine gasbellen
met een schil, wordt de verspreiding van dit
contrast in de prostaat met echografie gevolgd.
Deze zogenaamde dispersion wordt met geavanceerde modellen en analyses gekwantificeerd
en in beeld gebracht met parametrische kaarten.
De methode is gevalideerd bij een kleine groep
patiënten. Daaruit blijkt dat de prostaatkanker
met een hoge betrouwbaarheid zichtbaar is.
Dit gaf aanleiding om naast verdere technische
ontwikkelingen te starten met een grotere validatiestudie in de drie genoemde ziekenhuizen.
Foto: Corbis Corporation
Opvallende resultaten uit het onderzoek
39
Demonstrator
Chemie, Milieu en Materialen
Universiteit
Universiteit Twente
Projectleider
Dr.ir. R.J. Wiegerink
Project
13173
Een minuscule krachtsensor
Dit is een extreem platte krachtsensor. Hij is
kleiner dan een vingertop en kan de krachten
meten die je met een hand kunt uitoefenen.
Een hand is een krachtig wapen; je kunt hem op
vele manieren draaien, schuiven over een plat
vlak of er een klap mee uitdelen. Op dit moment
zijn er nog geen sensoren verkrijgbaar die klein
genoeg zijn om de krachten te kunnen meten
tussen de vingers en een vastgepakt object.
Deze Twentse sensor kan alle vormen van belasting door een hand meten. De sensor is slechts
1 mm dik en 9 mm in diameter. Ter vergelijking:
de momenteel kleinste sensor met vergelijkbare
prestaties is 15 mm dik en 17 mm in diameter.
40
Jaarverslag STW 2013
Zo’n kleine sensor kan in een handschoen of prothese worden verwerkt, maar bijvoorbeeld ook in
de trappers van een fiets, onder een schoenzool,
of achter een aanraakscherm. De sensor meet niet
alleen de plek waar de hand het scherm aanraakt,
maar ook de kracht waarmee dat gebeurt.
In 2013 is de nieuwe sensorchip ontworpen en
gefabriceerd. Momenteel leggen de Twentse
onderzoekers de laatste hand gelegd aan een
compleet functioneel prototype van de sensor.
Als deze demonstratie gereed is, zoeken ze
industriële partners om de sensor op de markt
te brengen.
Simon Stevin Meester
Life Sciences & Technology
Universiteit
Universiteit Utrecht
Projectleider
Prof.dr. H.A.B. Wösten
Project
10344
Kwaliteitsverlies zien voordat je het kunt zien
Foto: Ivar Pel
Champignons in een Utrechts laboratorium.
Utrechtse wetenschappers hebben een nieuwe
techniek ontwikkeld om de kwaliteit van gewassen snel te kunnen meten. Kwaliteitsverlies
door opslag of infecties kan zo snel opgespoord
worden, al voordat dit met het blote oog waarneembaar is. Deze techniek, genaamd Niet
Lineaire Spectrale Imaging, bestraalt de gewassen
kortstondig met onschadelijke pulsen infrarood
licht van 740-800 nm. Vervolgens meten de
instrumenten het spectrum van licht (van ongeveer 420 nm (violet) tot 600 nm (rood) dat wordt
afgegeven door cellen en weefsels in de gewassen. De onderzoekers hebben aangetoond dat het
lichtspectrum dat door verse champignons wordt
afgegeven verandert naarmate de paddenstoelen
langer zijn opgeslagen. De hoeveelheid afgegeven
blauw licht vermindert, terwijl de hoeveelheid
groen en rood licht toeneemt. Gedurende de opslagtijd waren er geen veranderingen waarneembaar met het oog. Niet Lineaire Spectrale Imaging
kan dus op een gevoelige manier de kwaliteit van
champignons bepalen. In de toekomst willen de
onderzoekers nagaan of deze techniek ook voor
andere land- en tuinbouwgewassen ingezet kan
worden. Ook willen ze een kleine, draagbare versie
van het meetapparaat ontwikkelen.
Opvallende resultaten uit het onderzoek
41
03
Opvallende resultaten
uit de kennisoverdracht
44Inleiding
45
Cijfers kennisoverdracht
46
Open Technologieprogramma
50Perspectief
51Vernieuwingsimpuls
52Samenwerkingsprogramma
43
Inleiding
Kennisoverdracht en kennisbescherming spelen bij STW een
grote rol om haar missie te realiseren. Om kennisoverdracht met succes tot
stand te kunnen bevorderen, brengt STW geïnteresseerde bedrijven, maatschappelijke groeperingen en onderzoekers bij elkaar door het organiseren
van een gebruikerscommissie per project.
Uitgangspunt voor de kennisoverdracht is dat STW als financier
en de kennisinstelling die het onderzoek uitvoert mede-eigendom hebben
op de onderzoeksresultaten. Op basis van de (mede) eigendom kunnen
afspraken over optierechten, licenties of overdracht op de resultaten met
bedrijven worden gemaakt.
Het proces van kennisoverdracht begint echter al bij het onderzoeksvoorstel waarin de utilisatiemogelijkheden en potentiële gebruikers
geïdentificeerd worden door de indiener. Aanvragen worden bij STW beoordeeld op wetenschappelijke kwaliteit én op de utilisatiekansen. Daarnaast
beoordeelt het STW-bureau al bij de indiening van onderzoeksvoorstellen
of er sprake is van belemmeringen voor de kennisoverdracht, met andere
woorden of er freedom to operate is. Doel van STW is om het onderzoek
mogelijk te maken en STW zal in het geval van dergelijke belemmeringen
in samenwerking met de kennisinstelling en de projectleider afspraken
maken om toegang tot benodigde kennis te verkrijgen of te behouden.
Hierdoor blijven afspraken over exploitatie van de onderzoeksresultaten
met bedrijven mogelijk.
Juridische kennisbescherming is van belang als dat bijdraagt
om kennisoverdracht te realiseren. Voor STW is een octrooi een middel om
kennisoverdracht te realiseren, bijvoorbeeld door middel van het verlenen
van licenties of overdracht van de eigendom van de octrooirechten. Daarnaast worden in het onderzoeksproject afspraken gemaakt met bedrijven
die deelnemen in een gebruikerscommissie over geheimhouding van de
resultaten en over publicatie van de resultaten uit het onderzoek.
In dit hoofdstuk presenteren wij een aantal aansprekende resultaten uit het onderzoek. Bij elke bijdrage is vermeld uit welk instrument
(Open Technologieprogramma, Perspectief, Partnership, Valorisation Grant,
Vernieuwingsimpuls, overige activiteiten) het onderzoek is gefinancierd
en in welk van de werkterreinen zoals die binnen STW worden gehanteerd
het onderwerp past: Informatie- en Communicatietechnologie en Elektrotechniek; Systemen, Energie en Materialen; Chemie, Milieu en Water; Life
Sciences & Technology; Nanotechnologie.
44
Jaarverslag STW 2013
Cijfer kennisoverdracht
onderzoeksresultaten wanneer een onderzoeker
niet in dienst is van een universiteit).
Invention Disclosure en octrooiaanvragen
In 2013 heeft STW tweeëntwintig ‘Invention
Disclosure’-formulieren ontvangen (vertrouwelijk
document van een onderzoeker om te bepalen
of octrooibescherming gezocht moet worden).
STW heeft vijftien searches (zoekacties in octrooidatabases) uitgevoerd van de Invention Disclosure
formulieren uit 2013, bij twee vindingen moet
nog een search procedure worden gestart. Bij
zeven vindingen is wel een search uitgevoerd
maar heeft STW nog niet besloten tot octrooiaanvraag. Zes van die tweeëntwintig vindingen
hebben geleid tot een octrooiaanvraag in 2013.
Van tien vindingen is afgezien van het indienen
van een octrooiaanvrage, waarvan drie vindingen
in 2013 zijn gedaan.
Octrooiaanvragen in 2013
Op zeven vindingen uit projecten heeft STW al dan
niet tezamen met de aanvragende kennisinstelling
een octrooiaanvrage ingediend in het verslagjaar.
Vervallen octrooiaanvragen in 2013
In 2013 zijn in totaal tien octrooiaanvragen
vervallen.
Overeenkomsten
In 2013 heeft STW totaal achtenzeventig
overeenkomsten gesloten met universiteiten
en/of gebruikers. Bij vier daarvan is een licentie
verstrekt op een of meer octrooien, al dan niet
beperkt tot een bepaald toepassingsgebied.
Er zijn vijf aanvullende overeenkomsten
afgesloten, bijvoorbeeld een addendum op
een licentieovereenkomst of verlenging van
de samenwerking in een onderzoeksproject.
Afspraken over het geheim houden van resultaten
en/of andere informatie is acht maal schriftelijk
vastgelegd. Geheimhouding is binnen een onderzoeksproject altijd geregeld in de algemene financieringsvoorwaarden en in de voorwaarden van de
gebruikerscommissie en in overeenkomsten met
gebruikers. In een voorkomend geval is een extra
geheimhoudingsafspraak gewenst, bijvoorbeeld
als er sprake is van een nog niet geoctrooieerde
vinding die onderwerp is van een bespreking met
een gebruiker of derde.
Binnen het partnershipinstrument heeft STW
één raamovereenkomsten afgesloten, waarin
het opzetten van de partnership call en de
samenwerking tussen STW en de industriële
partner is vastgelegd. STW heeft elf partnershipproject agreements gesloten, waardoor ook de
kennisinstelling(en) verbonden aan het project
binnen het partnershipprogramma valt.
Er zijn vier programmaovereenkomsten afgesloten.
Dit zijn strategische samenwerkingen (programma
Sport, 2Enrich, Alliander en Maps4Society).
Tot slot zijn er vijf afspraken die heel verschillend
van aard zijn, zoals afspraken over octrooikostenverdeling en -management, inkomsten of een
volmacht.
Nieuwe bedrijven
Direct voortkomend uit STW-onderzoek zijn in
2013 drie bedrijfjes opgestart: SoMUT, Better
Battery en BlubClean.
Bij drieëntwintig overeenkomsten ging het om
optierechten. Een optierecht op resultaten uit
het onderzoek geeft een bedrijf meestal (ingeval
er geen andere bedrijven interesse hebben binnen
de gebruikerscommissie) de exclusieve mogelijkheid om gedurende het onderzoek in onderhandelingen te treden over gebruiksrechten.
Er zijn vier samenwerkingsovereenkomsten afgesloten waarbij sprake is van een samenwerking en
medefinanciering met een of meerdere contractpartijen in een onderzoeksprogramma. Verder
zijn er zeven material transfer-overeenkomsten
afgesloten en zes afstandsverklaringen (deze
garanderen freedom to operate bij gebruik van
Opvallende resultaten uit de kennisoverdracht
45
Open Technologieprogramma (OTP)
Life Sciences & Technology
Universiteit
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Projectleider
Prof.dr.ir. C. de Graaf
Project
07438
Een verzadigd gevoel voorkomt obesitas
Foto: Roel Burgler
Trek in iets hartigs? Dat komt door de eiwit-status
in je lichaam, die bepaalt tamelijk nauwkeurig de
eiwitconsumptie. Dit blijkt uit een technologisch/
biologisch onderzoeksproject van de Wageningen
Universiteit, dat nagaat hoe sensorische signalen
uit voedingsmiddelen bijdragen aan voedselkeuze
en verzadiging. Deze kennis helpt de levensmiddelenindustrie om voedingsmiddelen te ontwerpen
die beter verzadigen, en waarvan je niet zo snel
te veel eet.
Het begrip satiation verwijst naar processen
die betrokken zijn bij het stoppen met eten.
46
Jaarverslag STW 2013
De belangrijkste conclusie is dat satiation vooral
afhangt van de blootstelling aan smaaksignalen.
Hoe langer en hoe sterker je wordt blootgesteld
aan de smaak van een voedingsmiddel (zoet,
zout, hartig, vet), des te sneller je verzadigd raakt.
Je krijgt minder calorieën naar binnen van voedingsmiddelen met een hardere textuur, omdat
deze ervoor zorgen dat je langzamer eet. De
Wageningse voedingstechnologen ontdekten ook
dat geur en aroma’s niet zozeer betrokken zijn bij
de verzadiging, maar meer bij het opwekken van
eetlust. Ruik je de geur van pizza, dan wekt dat de
trek in pizza en soortgelijke voedingsmiddelen op.
Open Technologieprogramma (OTP)
Informatie- en Communicatietechnologie en
Elektrotechniek
Universiteit
Radboud Universiteit Nijmegen
Projectleider
Prof.dr.ir. M.J. Plasmeijer
Project
07729
Slimmer werken met taakgerichte software
Op een defensiecongres toont TNO de applicatie
iTask, dat het werk op marine fregatten efficiënter maakt. Deze software maakt inzichtelijk
welke taken er uitgevoerd moeten worden, door
wie, wanneer, wat de status daarvan is, etc. De
Radboud Universiteit Nijmegen heeft de software
en bijbehorende nieuwe programmeermethode
ontwikkeld. Naast TNO gebruikt ook de Nederlandse Kustwacht het systeem, om reddingswerkzaamheden slimmer te coördineren.
Aan de basis van dit systeem ligt een nieuwe,
taakgeörienteerde programmeermethode. Een programmeur modelleert de taken en hun onderlinge
afhankelijkheden en kan daarmee willekeurige,
complexe samenwerkingsverbanden beschrijven.
De software wordt automatisch afgeleid uit het
model. De programmeur hoeft zich hierdoor niet
meer te bekommeren om technische details.
In veel situaties waarin mensen intensief met
elkaar samenwerken en zij apparatuur zoals
computers, tablets en smart watches gebruiken,
kan iTask worden toegepast. Denk bijvoorbeeld
aan alarmcentrales, eHealth (samenwerkende
sensoren op je lichaam die communiceren met je
telefoon en met de dokter) of domotica (apparaten
in huis die op afstand te bedienen zijn en met
elkaar communiceren).
Opvallende resultaten uit de kennisoverdracht
47
Open Technologieprogramma (OTP)
Informatie-en Communicatietechnologie en
Elektrotechniek
Universiteit
Universiteit Twente
Projectleider
Prof.dr. R.J. Boucherie
Prof.dr.ir. E.W. Hans
Project
08140
Logistieke problemen in de zorg
Foto: Jordi Huisman
Centrale hal van het UMC Utrecht, een van de grotere ziekenhuizen in Nederland. De Nederlandse
beroepsbevolking daalt, de samenleving vergrijst
en de vraag naar zorg stijgt. Als we niets doen,
dan ontstaat op korte termijn een aanzienlijk
personeelstekort in de zorg.
Er is gelukkig een enorme efficiëntieslag in de
zorg mogelijk zonder aan kwaliteit in te boeten.
Dat heeft het Center for Healthcare Operations
Improvement and Research (CHOIR) van de
Universiteit Twente aangetoond. CHOIR werkte
samen met ziekenhuizen intensief aan hun
logistieke problemen. De onderzoekers hebben
allerlei nieuwe en geoptimaliseerde planningsen besturingsconcepten ontwikkeld en doorgere-
48
Jaarverslag STW 2013
kend met behulp van mathematische modellen en
computersimulatie. Met deze oplossingen zou de
zorgsector met de huidige hoeveelheid personeel
zelfs over twintig jaar hetzelfde niveau van de
gezondheidszorg in Nederland kunnen handhaven.
De aanpak van CHOIR is effectief omdat de onderzoekers de helft van hun tijd als onderdeel van de
staf werkzaam zijn in het ziekenhuis. Daar kunnen
ze de relevante logistieke problemen inventariseren en de zorgprofessionals betrekken bij de
concept-ontwikkeling. Ook zijn ze direct betrokken
bij de uiteindelijke implementatie van de voorstellen die ze tijdens het onderzoek zelf ontwikkeld
en gevalideerd hebben.
Open Technologieprogramma (OTP)
Life Sciences & Technology
Universiteit
Leids Universitair Medisch Centrum
Projectleider
Prof.dr.ir. B.P.F. Lelieveldt
Project
10084
Eerder hartziekten opsporen
Vernauwingen in de kransslagaders zijn duidelijk
te zien in deze 3D-visualisatie, ontwikkeld door
het Leids Universitair Medisch Centrum en Medis
medical imaging systems. Deze vernauwingen
ontstaan door ophopingen van kalk of vet in de
vaatwand. Dit kan hartziekten zoals hartinfarcten
of beroertes veroorzaken. Deze software kan
risicogevallen al in een vroeg stadium opsporen.
De onderzoekers hebben daarvoor een programma
ontwikkeld dat CT-scans van de kransslagaders
analyseert. Cardiologen en radiologen kunnen
dat gebruiken om hartziekten op te sporen.
Het programma werkt als volgt: het analyseert
volledig automatisch de coronaire vaatboom en
geeft informatie over de samenstelling van het
weefsel en de hoeveelheid weefsel die vernauwingen veroorzaakt. Op basis van deze getallen
kan het programma automatisch een risicogetal
bepalen dat aangeeft wat de conditie van het
hart is. Met behulp van 3D-visualisatie maakt de
software duidelijk waar de probleemgebieden liggen. Inmiddels zijn alle ontwikkelde automatische
analyses gevalideerd en internationaal gepubliceerd. Ook wordt de software nu commercieel
aangeboden door Medis medical imaging systems
uit Leiden, één van de partners in het project.
Opvallende resultaten uit de kennisoverdracht
49
Perspectief - From Waste to
Resource (W2R)
Chemie, Milieu en Water
Universiteit
Technische Universiteit Delft
Projectleider
Dr.ir. R. Kleerebezem
Project
11610
Spaanse zon maakt Delftse biodiesel
De meeste biobrandstoffen, zoals biodiesel,
worden nog altijd gemaakt van gewassen als
palmolie of suikerriet. Algen zijn echter ook zeer
geschikt voor de productie van biobrandstoffen.
De opbrengst per hectare is veel hoger dan die
van energiegewassen. Maar het kweken van algen
op grote schaal brengt nog wel enkele uitdagingen met zich mee. Voor een stabiele productie is
het noodzakelijk dat niet-gewenste algensoorten
buiten het kweeksysteem blijven. De TU Delft
heeft een methode ontwikkeld waarin besmetting
geen probleem meer is, zonder dat de productie
daaronder lijdt. Dit doen de onderzoekers door
niet op een specifieke algensoort, maar op een
specifieke eigenschap te focussen. Ze creëren een
selectief milieu waarin het hebben van energie
een voordeel biedt.
In de afgelopen twee-en-een-half jaar is deze
aanpak op laboratoriumschaal bewezen, met reactoren van een liter. Voor grootschalige brandstofproductie is een grotere schaal nodig. Industriële
partner Algae Food and Fuel test het concept
daarom in reactoren van 1000 liter. Ook zijn er
concrete plannen voor het kweken van algen op
één hectare. Bovendien is het Spaanse bedrijf
Aqualia geïnteresseerd in de Delftse aanpak. In
het voorjaar en de zomer van 2014 zal ze dit idee
in zes algenvijvers onder de Spaanse zon testen.
Foto: Renco Beunis
50
Jaarverslag STW 2013
Vernieuwingsimpuls – Veni
Systemen, Energie en Materialen
Universiteit
Technische Universiteit Eindhoven
Projectleider
Dr.ir. J.P.M. Hoefnagels
Project
08097
Oprekbare elektronica
Foto: Bart van Overbeeke Fotografie (Eindhoven)
Een elektronische huid, kunstspieren of een
printplaat die verbinding maakt met de hersenen,
zenuwbanen of het hart. Dankzij oprekbare
elektronica is het binnenkort wellicht geen
toekomstmuziek meer. De grootste uitdaging is
om de elektronica compatibel te maken met het
lichaamsweefsel, zonder dat dit ten koste gaat
van de betrouwbaarheid en de levensduur.
Onderzoekers van de TU Eindhoven plaatsen
daartoe starre functionele componenten, zoals
sensoren, actuatoren of microchips, op een oprekbare printplaat: een rubbervel. Dit vraagt veel
van de elektrische bedrading tussen de starre
componenten, die extreem wordt opgerekt.
Daarom worden deze draden aangebracht in
veerpatronen, zoals een hoefijzervorm. Maar
zelfs dan nog wordt de oprekbaarheid beperkt
doordat metalen signaallijntjes loskomen van
het rubbervel. De wetenschappers hebben de
micromechanica van het loslaten daarom in detail
bestudeerd op verschillende lengteschalen.
Hoge-resolutie elektronenmicroscopie liet zien
dat sommige grensvlakken loslaten door het
initiëren, uitrekken en breken van microscopische
rubberen haartjes, en dat alle elastische energie
in de haartjes verloren gaat tijdens de breuk.
Aanvullende microscopische metingen hebben
de oorzaak voor dit micromechanisme onthuld en
duidelijk gemaakt waarom juist deze grensvlakken
moeilijker loslaten. Deze inzichten gebruiken de
technologen nu om taaiere grensvlakken te fabriceren, die ze zullen toepassen in demonstratiemodellen van oprekbare elektronica.
Opvallende resultaten uit de kennisoverdracht
51
Samenwerkingsprogramma
Nieuwe Instrumenten in de Gezondheidszorg
Universiteit
UMC Utrecht
Projectleider
Dr.ing. D.W.J. Klomp
Drs. I. van Kalleveen
Project
10882
Een virtuele biopsie
Foto: Ivar Pel
Deze antenne, ontworpen door het UMC Utrecht,
kan in de natuurlijke holtes van de mens worden
geplaatst, zoals de endeldarm of de baarmoederhals. Zo kunnen artsen kankergezwellen beter op
sporen en karakteriseren.
De antenne wordt gebruikt in combinatie met een
MRI. Doorgaans worden daarbij radiofrequente
spoelen gebruikt, die voor hoge detaillering zo
dicht mogelijk bij het lichaam geplaatst worden.
Maar de modernste, krachtige MRI-systemen,
met een magnetische kracht van zeven Tesla,
52
Jaarverslag STW 2013
hebben een kortere draaggolf. Dat maakt het
mogelijk om antennes in plaats van spoelen te
gebruiken. Met deze antennes kunnen artsen veel
dichter bij de interne organen komen. Dat geeft
hogere resoluties en een meer beeldcontrast.
Dit geeft de radioloog betere informatie voor de
behandeling van endeldarm- en baarmoederhalskanker. Door bijvoorbeeld een scan loodrecht op
de endeldarm te maken, kan een radioloog de
verschillende structuren van het darmkanaal erg
goed te onderscheiden.
Opvallende resultaten uit de kennisoverdracht
53
04
STW in cijfers
56Inleiding
57
57
59
60
63
64
Kengetallen en statistiek
65
Verkort financieel jaarbericht 2013
Gebruikers
Utilisatie
Aantal lopende projecten
Financiële (project)gegevens
STW-bureau
55
Inleiding
Met dit jaarverslag legt STW verantwoording af over de besteding
van de haar toevertrouwde gelden. Naast dit jaarverslag publiceert STW
ook jaarlijks haar zogeheten Utilisatierapport. Daarin rapporteert zij over de
toepassing van resultaten uit STW-onderzoek. Graag verwijzen wij de lezer
daar naar.
In dit hoofdstuk geven wij op een beknopte en kwantitatieve
manier inzicht in de prestaties van STW in het afgelopen jaar, veelal in
meerjarig perspectief. Met de komst van programma’s is in de afgelopen
jaren het programmatische compartiment gegroeid, deels door het
verkleinen van het budget voor het Open Technologieprogramma (OTP),
deels door toegenomen bijdragen van gebruikers en andere sponsoren.
Waar op de volgende pagina’s geen nadere aanduiding is gegeven betreffen
de kengetallen het OTP en de STW-programma’s samen.
De door STW uitgevoerde Vernieuwingsimpuls en in hoofdzaak
extern gefinancierde programma’s worden niet tot het OTP gerekend.
56
Jaarverslag STW 2013
Kengetallen en Statistiek
Gebruikers
figuur
1
Gebruikers per categorie in 2013
aantal
(Semi)overheid6%
Kennisinstelling15%
Bedrijven: > 250 medewerkers 31%
Bedrijven: < 250 medewerkers 48%
1400
figuur
2
Aantal industriële gebruikersrelaties
1200
1000
Aantal buitenlandse gebruikersrelaties
Aantal Nederlandse gebruikersrelaties
800
600
400
13
20
12
20
11
20
20
120
figuur
3
Gebruikers
100
80
60
40
Aantal gebruikers in de gebruikerscommissies
van 2013. Soms is de gebruikerscommissie
nog niet volledig geformeerd. Bij 41 projecten
zijn meer dan 10 gebruikers betrokken, vaak in
de sfeer van vertegenwoordigers van andere
kennisinstellingen.
20
0
>1
10
9
8
7
6
5
4
3
2
0
1
aantal projecten
20
09
0
10
200
aantal gebruikerscommissieleden
STW in cijfers
57
aantal gebruikers
1000
figuur
4
Projecten en gebruikers
Verdeling van de externe gebruikers naar het
aantal projecten waarbij zij zijn betrokken. Zo zijn
er 863 gebruikers ‘slechts’ bij één STW-project
betrokken, 175 gebruikers bij twee projecten,
tot 12 gebruikers bij meer dan 14 verschillende
projecten. In 2013 waren in totaal 1256 gebruikers betrokken bij het onderzoek. (Buitenlandse)
universiteiten en ziekenhuizen zijn niet meegerekend. Divisies van bedrijven worden niet als
afzonderlijke gebruiker geteld.
100
10
4
>1
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
aantal projecten waaraan de gebruiker is verbonden
figuur
5
Waardering gebruikers na afloop
van het project
figuur
Zeer tevreden
22%
Tevreden36%
Neutraal36%
Ontevreden6%
Zeer ontevreden
0%
6
Waardering onderzoekers na afloop
van het project
58
Jaarverslag STW 2013
Zeer tevreden
44%
Tevreden32%
Neutraal20%
Ontevreden3%
Zeer ontevreden
1%
aantal octrooiaanvragen
Utilisatie
16
figuur
7
Octrooiaanvragen
14
12
Aantal octrooiaanvragen direct voortgekomen
uit STW-onderzoek.
10
8
6
4
13
13
20
20
12
20
12
20
11
20
11
20
10
20
20
09
20
20
09
0
10
2
figuur
Contracten
overige overeenkomsten
7 1110 9 3
material transfer agreement 6 2 44
letter of intent 11
overdracht octrooi
7 5 43
overdracht kennis
11
samenwerking onderzoek 2 5144
optie en licentie
5 1 22
optie
12 22163123
licentie
4 3545
geheimhouding
5 2138
afstandsverklaring
9 712 5 6
addendum
325
partnership frame work agreement
2 1
partnership project agreement
11
programma’s
4
Totaal
8
58 59587078
15
figuur
9
Nieuwe startende bedrijven
12
9
6
Overige programma’s
(inclusief Vernieuwingsimpuls)
Valorisation Grant
Aantal uit STW-onderzoek opgestarte bedrijven.
20
13
20
12
20
11
0
20
10
3
20
09
aantal
STW in cijfers
59
inkomsten (in M€)
1,2
figuur
10
Inkomsten uit kennisexploitatie
1,0
Royalty
Lumpsum
0,8
0,6
Inkomsten op STW-projecten.
Royalty en lumpsum zijn inkomsten
vanwege overeenkomsten met derden.
0,4
13
20
12
20
11
20
10
20
20
0
09
0,2
aantal lopende projecten
Aantal lopende projecten
500
400
figuur
11
Lopende projecten binnen OTP, Perspectief,
Partnership, HTSM en overige programma’s
OTP
Bsik
Overige programma’s *
Perspectief
Partnership
HTSM
300
200
100
aantal lopende projecten
13
300
figuur
in 2013 (OTP, Perspectief en HTSM)
200
100
Jaarverslag STW 2013
13
20
12
20
11
20
10
20
20
09
50
0
12
Lopende projecten per type instelling
250
150
60
* Overige programma‘s zijn: Demonstrator,
Valorisation Grant, Vernieuwingsimpuls en
alle overige samenwerkingsprogramma’s.
20
12
20
11
20
10
20
20
0
09
TUD, TU/e, UT
Overige universiteiten (inclusief UMC’s)
Para-universitaire instellingen
aantal projectvoorstellen
250
figuur
13
Honoreringen en afwijzingen per jaar
200
(OTP en Perspectief)
Honoreringen
Afwijzingen
150
100
50
13
20
12
20
11
20
10
20
09
20
08
20
07
20
06
20
05
20
20
04
0
figuur
14
Status projecten in 2013
(OTP en Perspectief)
In behandeling Afgewezen
Gehonoreerd
Lopend
Beëindigd
103
96
70
354
69
120
figuur
15
Aantal gepromoveerde onderzoekers
100
80
Aantal gepromoveerde onderzoekers
op een STW-project.
60
40
3
20
1
2
20
1
1
20
1
0
20
1
0
9
20
20
0
aantal
STW in cijfers
61
aantal projecten
70
figuur
16
Lang openstaande vacatures na honorering
60
(OTP en Perspectief)
50
Het aantal projecten met vacatures die langer
open staan dan 6 maanden.
N.B. De gegevens voor 2013 worden in 2014
gerapporteerd, omdat van een aantal projecten
de 6-maandstermijn nog niet is verstreken.
40
30
20
12
20
11
4
17
Wetenschappelijke kwaliteit voor
Honoreringen
Afwijzingen
3
figuur
18
20
20
20
09
20
13
12
1
De beoordelingsschaal voor juryleden
varieert tussen 1 en 9.
1 =uitstekend
9 =ondermaats
11
10
2
40
35
Aantal referenten (OTP)
30
25
20
15
10
5
0
>1
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
aantal referenten
62
figuur
OTP-projectvoorstellen
0
aantal OTP project(voorstell)en
20
20
5
20
gemiddeld jurycijfer wetenschappelijke kwaliteit
20
09
0
10
10
Jaarverslag STW 2013
Aantal referenten per ingediend projectvoorstel
in 2013 in de beoordelingsfase.
bedrag (in M€)
Financiële (project)gegevens
50
figuur
45
19
Totale inkomsten STW
40
Basissubsidie NWO
Subsidie EZ
Overig
35
30
25
Overig betreft: programma’s (o.a. Vernieuwingsimpuls), lumpsum, royalties, cash bijdragen aan
projecten en rente.
20
15
10
percentage
13
20
12
20
11
20
20
20
09
0
10
5
60
figuur
20
Verdeling totaal STW-projectbudget
50
OTP
Overige programma’s
Perspectief
40
30
Overige programma’s zijn onder andere
Demonstrator, 2Enrich, HTM, HTSM-2013,
Maritiem, Partnership, Qu-Tech, Sport,
Vernieuwingsimpuls, Valorisation Grant
en Watertech.
20
13
20
12
20
11
20
20
800
figuur
21
Gemiddelde omvang STW-projecten
700
(OTP en Perspectief)
600
Personeel
Materiaal
Reizen
Investeringen
500
400
300
200
100
13
20
12
20
11
20
10
20
09
20
08
20
07
20
06
20
05
20
04
0
20
gemiddelde omvang STW-projecten (in k€)
20
09
0
10
10
De gemiddelde omvang van STW-projecten gedurende de laatste 10 jaar. De stijging is gelegen
in de toegenomen personeelskosten en het
grotere aandeel multi-disciplinaire projecten met
cofinanciering van bedrijven. Sinds 2010 is een
bovengrens van 750 k€ per project ingevoerd.
STW in cijfers
63
inkomsten (in M€)
30
figuur
22
Bijdragen gebruikers aan STW-projecten
25
20
Bijdrage in natura
Bijdrage in geld
Totale bijdragen aan STW-projecten.
‘Bijdrage in geld’ zijn de inkomsten die
door STW zijn gefactureerd en ontvangen.
De ‘bijdrage in natura’ zijn alle andere
bijdragen.
15
10
13
20
12
20
11
20
10
20
20
0
09
5
maanden
STW-bureau
8
7
figuur
23
Gemiddelde behandelingsduur OTP-projecten
6
Alle projecten
Gehonoreerd
Afgewezen
5
4
3
2
percentage
13
20
12
20
11
20
10
20
20
0
09
1
12
figuur
Algemene beheerskosten ten opzichte van
10
de baten
8
Bruto
Netto
6
4
64
Jaarverslag STW 2013
3
20
1
2
20
1
1
20
1
0
20
1
20
0
9
2
0
24
De nettokosten zijn brutokosten minus de aan
derden doorberekende bureaukosten.
Verkort financieel jaarbericht 2013
De cijfers en tekst op de pagina’s 66 tot en met 69 zijn ontleend
aan het Financieel Jaarbericht 2013 van Technologiestichting STW. Het
Financieel Jaarbericht 2013 is gecontroleerd door Deloitte Accountants BV
in Utrecht en is voorzien van een goedgekeurde accountantsverklaring.
STW in cijfers
65
Balans per 31 december 2013 na resultaat bestemming
Activa 31/12/201331/12/2012
k€
k€
VASTE ACTIVA
Materiële vaste activa (1)
13192
VLOTTENDE ACTIVA
Vorderingen:
NWO (2)
Ministerie van EZ (3)
Bijdragen van derden (4)
Nog te vorderen cofinanciering
Debiteuren
Overige vorderingen en overlopende activa
Te vorderen omzetbelasting
133.500163.347
73.52774.074
14.5557.323
20.875
10.586
805
1.294
110
374
401
250
243.773
Liquide middelen (5)
TOTAAL ACTIVA
66
Jaarverslag STW 2013
257.248
69.43953.823
313.343
311.163
Passiva 31/12/201331/12/2012
k€
k€
EIGEN VERMOGEN
Vrij besteedbaar vermogen:
Algemene reserve (6)
1.8413.028
Vastgelegd vermogen:
Bestemde reserve (7)
6.2603.335
Bestemde fondsen (8)
10.04513.601
18.146
19.964
VOORZIENINGEN
Voorziening wacht- en uitkeringsgelden (9)
460335
460
335
LANGLOPENDE SCHULDEN
Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen:
Open Technologieprogramma (10)
Overige programma’s (11)
42.10742.381
147.466116.891
189.573
159.272
KORTLOPENDE SCHULDEN
Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen:
Open Technologieprogramma (10)
Overige programma’s (11)
Rekening-courant NanoLab (12)
Rekening-courant Tissue Engineering
Crediteuren en overlopende passiva (12)
49.00056.246
50.66248.779
6146.916
-552
4.88819.099
105.164
131.592
TOTAAL PASSIVA
313.343
311.163
STW in cijfers
67
Staat van baten en lasten over 2013
Baten
Begroting 2013
Basissubsidie NWO (13)
Overige bijdragen NWO (13)
Bijdrage Ministerie van EZ (14)
Bijdragen derden (15)
Opbrengsten kennisexploitatie en cofinanciering (16)
Doorberekende bureaukosten
Subtotaal baten uit normale operationele bedrijfsvoering
k€
2013
k€
2012
k€
29.232 28.80229.233
23.100 25.79327.350
21.399 21.64123.526
- 9.0493.900
5.60013.7035.840
1.950
2.223
1.233
81.281
101.211
91.082
100
35
80
Totaal baten 81.381
101.246
91.162
Financiële baten Lasten
Toekenningen onderzoeksprojecten (inclusief ontvangen cofinanciering)
Toekenning Open Technologieprogramma (17)
Toekenning Vernieuwingsimpuls (18)
Toekenning Programma’s (19)
Toekenning overige activiteiten (20)
Totaal toekenningen
Algemene beheerskosten (21)
Afschrijvingen (21)
Kosten kennishandel en toekenning aan CvB universiteiten (22)
Dotatie voorziening wacht- en uitkeringsgelden
18.500 20.33317.785
12.100 10.57010.355
33.700 58.34836.547
16.000 6.57117.827
80.300
95.822
82.514
6.325 6.6976.203
75 8257
350 231330
-
232
111
Totaal lasten
87.050
Resultaat
-5.669 -1.8181.947
68
Jaarverslag STW 2013
103.064
89.215
Resultaat en resultaatbestemming 2013
Begroting 2013
k€
2013
k€
2012
k€
Resultaat
Resultaat op normale operationele bedrijfsvoering
Financiële baten
Totaal resultaat
-5.769
100
-1.853
35
1.867
80
-5.669
-1.818
1.947
-5.250
-3.556
993
-5.250
-3.556
993
-500
81
2.925
-1.187
578
376
-5.669
-1.818
1.947
Resultaatbestemming
Mutatie bestemde fondsen OCW/NWO
Totaal mutatie bestemde fondsen
Mutatie bestemde reserve
Mutatie algemene reserve
Bestemd resultaat
STW in cijfers
69
05
Jurykamers en commissies
72Jurykamers
74Perspectiefcommissies
76
Partnership - programmacommissies
77
Overige commissies
71
Jurykamers
Jurykamer 311 - OTP
Dr.ir. G.J. Tretmans
Dr. E.L. Scott
Dr. L. Boon PhD
Radboud Universiteit Nijmegen
Bioceros BV, Utrecht
Dr.ir. G.H.W. Willems
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Dhr. H. Dijk
FrieslandCampina, Wageningen
Dr.ir. L.M.T. Somers
Didico BV, s-Gravenhage
Prof.dr. P. Dorenbos
Technische Universiteit Eindhoven
Jurykamer 313 - OTP
Dr.ir. H. Wijshoff
Technische Universiteit Delft
Prof.dr.ing. M.C.G. Aalders
Prof.dr.ir. J.E. ten Elshof
Universiteit Twente
Academisch Medisch Centrum
Amsterdam Zuidoost
Dipl.-Ing. V. Geyer
Dr.ir. M.D. Boot
Dr. J.J.C. Arts
Scheuten Glasgroep BV, Venlo
Technische Universiteit Eindhoven
Academisch Ziekenhuis Maastricht
Dr. D. Goovaerts
Dr.ir. B.J.M. Delsing
Prof.dr.ir. P. Breedveld
Intervet International BV /
MSD Animal Health, Boxmeer
FrieslandCampina, Wageningen
Technische Universiteit Delft
Dr.ir. J. Groen
Dr.ir. A.F. de Jong
Prof.dr. A.A. Koelmans
Science & Technology Experts Pool, Delft
FEI Company, Eindhoven
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Prof.dr.ir. J.C.M. van Hest
Dr. R.J. Kok
Radboud Universiteit Nijmegen
Universiteit Utrecht
Prof.dr.ir. J.L. van Leeuwen
Prof.dr. J.K. Lenstra
Dr. H.L.M. Meekes
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Utrecht
Radboud Universiteit Nijmegen
Dr. S.G. Lukosch
Prof.dr. E. Otten
Prof.dr.ir. E.J.G. Peterman
Technische Universiteit Delft
Universitair Medisch Centrum, Groningen
Vrije Universiteit Amsterdam
Ir. P.W.M. Merkus
Dr. C.J. van der Poel
Mw. M. Roth
Philips Research, Europartners, Eindhoven
Technische Universiteit Delft
Lelystad
Dr.ir. G. Nijenbanning
Dr. J.K. Rath
Prof.dr.ir. A.B. Smolders
BAAT Medical Engineering, Hengelo
Universiteit Utrecht
Technische Universiteit Eindhoven
Prof.dr.ir. M. van Sint Annaland
Drs. E. Roos
Dr. G. de Temmerman
Technische Universiteit Eindhoven
Brightmove, Eindhoven
FOM-instituut DIFFER, Nieuwegein
Dr. A.P. van Wezel
Prof.dr.ing. E.R. Valstar
KWR Watercycle Research Institute,
Nieuwegein
Leids Universitair Medisch Centrum
Prof.dr.ir. O.C.G. Adan
Prof.dr.ir. M. Zeman
Erasmus MC, Rotterdam
Technische Universiteit Eindhoven
Technische Universiteit Delft
Prof. R.F. Witkamp
Jurykamer 312 - OTP
Dr.ir. C.A.T. van den Berg
Universitair Medisch Centrum Utrecht
Jurykamer 314 - OTP
Océ Technologies BV, Venlo
Jurykamer 321 - OTP
Dr.ir. J.J. Wentzel
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Prof.dr.ir. G. Brem
Prof.dr. P. Buma
Universiteit Twente
Radboud universitair medisch centrum,
Nijmegen
Dr. S. Barends
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Drs.ing. P. Cnubben
Du Pont, Leiden
Energy Valley, Groningen
Dhr. A. Brinkman
Prof.dr. C.G. Figdor
Prof.dr. B. van Ginneken
Personal Space Technologies, Amsterdam
Radboud universitair
medisch centrum, Nijmegen
Radboud universitair medisch centrum,
Nijmegen
Prof.dr. H.J. Haisma
Ir. J. Gunsing
Prof.dr.ir. R.A. Hoekstra
Dr. J.D.R. Harting
Avans Hogeschool, Breda
Rijksuniversiteit Groningen
Technische Universiteit Eindhoven
Dr. M.J.M Hoozemans
Dr. A.J. Houtepen
Prof.dr. J.J.M. Hooman
Vrije Universiteit Amsterdam
Technische Universiteit Delft
Radboud Universiteit Nijmegen
Prof.dr.ir. M. Molenaar
Dr.ir. R. van Kranenburg
Dr.ir. T. Noij
Universiteit Twente
Corbion Purac, Gorinchem
WIL Research Europe, ’s-Hertogenbosch
Prof.dr. J. Schoonman
Dr.ir. D.T.S. Rijkers
Prof.dr. G.J.V.M. van Osch
Technische Universiteit Delft
Universiteit Utrecht
Erasmus MC, Rotterdam
Dr.ir. M. Snellen
Dr. W.G.J.H.M. van Sark
Dr. C. Otto
Technische Universiteit Delft
Universiteit Utrecht
Universiteit Twente
Dr.ir. J.S. Scheltes
Prof.dr. T. Pieters
DEAM, Amsterdam
VU Medisch Centrum Amsterdam
Prof.dr. A. van den Brink
72
Jaarverslag STW 2013
Jurykamer 322 - OTP
Rijksuniversiteit Groningen
Ir. D.W. van der Plas
Jurykamer 331 - Maritiem
Jurykamer 333 - HTSM
Tata Steel, IJmuiden
Prof. ir. A. Aalbers
Prof.dr. K.J. Boller
Prof.dr. H.E.J. Veeger
Technische Universiteit Delft
Universiteit Twente
Vrije Universiteit Amsterdam
Dhr. B. Boon
Prof.dr. A. van Deursen
Prof.dr. T.J. Wansbeek
Aerdenhout
Technische Universiteit Delft
Rijksuniversiteit Groningen
Dr. H. Boonstra
Prof.dr. J.W.M. Frenken
SWZ Maritime, Rotterdam
Universiteit Leiden
Prof. J.S. Carlton
Prof.dr. H.C. Gerritsen
Dr.ir. A.J. Annema
City University London (Groot Brittannië)
Universiteit Utrecht
Universiteit Twente
Ir. E.W.H. Keizer
Prof.dr. T. Gregorkiewicz
Dr. M. Böhmer
Zevenhuizen
Universiteit van Amsterdam
Philips Research, Eindhoven
Dhr. G. Lagers
Prof.dr.ir. P.P. Jonker
Dr. J.J. van den Dobbelsteen
Rotterdam
Technische Universiteit Delft
Technische Universiteit Delft
Dhr. K-J. Mes
Dr.ir. G. de Lange
Dr. J.B. Evers
MesMarine Management Services,
Rotterdam
SRON - Netherlands Institute
for Space Research, Groningen
Dr. M.K. Tivey
Ir. J.H.M. Lombaers
Holst Centre, Eindhoven
Technische Universiteit Delft
Woods Hole Oceanographic Institution,
Woods Hole (Verenigde Staten)
Prof.dr. T. Hankemeier
Prof. S.R. Turnock
Universiteit Twente
Universiteit Leiden
Prof.dr.ir. A.A. van Steenhoven
Dr. P. Hoogerhout
University of Southampton
Highfield (Groot Brittannië)
InTraVacc, Bilthoven
Prof. A. Vanreusel
Prof.dr.ir. J.M.J. den Toonder
Dr. A.Y. Kovalgin
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit Twente
Universiteit Gent,
Gent (België)
Ing. H. Linden
Dr. F-W. Wellmer
TNO, Delft
Scheuten Solar Glass, Venlo
Hannover (Duitsland)
Jurykamer 323 - OTP
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Prof.dr. U. Hanefeld
Technische Universiteit Eindhoven
Ir. B. Vetjens
Jurykamer 334 - HTM
Dr.ir. C.J.G. Onderwater
Rijksuniversiteit Groningen
Prof.dr. J. Schmitz
Jurykamer 332 - HTSM
Dr. D.J. Gravesteijn
Dr.ir. A. Twerda
Prof.dr.ir. A.A. Basten
TNO, Delft
Technische Universiteit Eindhoven
NXP Semiconductors Belgium NV
Leuven (België)
Dr. J. Visser
Dr.ir. M.C. van Beurden
Ir. J.G. van der Laan
FOM-Nikhef, Amsterdam
Technische Universiteit Eindhoven
Mirabeau (Vaucluse), (Frankrijk)
Prof.dr. J.F. de Boer
Prof.dr. T.T.M. Palstra
Jurykamer 330 - Watertech
Vrije Universiteit Amsterdam
Rijksuniversiteit Groningen
Drs. C.N. Bremmer
Prof.dr. J. Dankelman
Prof.dr.ing. A.J.H.M. Rijnders
TNO, Delft
Technische Universiteit Delft
Universiteit Twente
Prof.dr.ir. B. van der Bruggen
Dr. A. Dortmans
Dr.ir. R.H. Vegter
Katholieke Universiteit Leuven, (België)
TNO, Eindhoven
Mw. A. Diepeveen
Prof.dr. J. Gomez Rivas
SKF Research & Development
Company BV, Nieuwegein
Nederlands Water Partnership,
’s-Gravenhage
AMOLF, Amsterdam
Prof.dr.ir. S. van der Zwaag
Prof.dr. G.W. ‘t Hooft
Technische Universiteit Delft
Prof.dr.ir. P.N.L. Lens
Philips Research, Eindhoven
UNESCO-IHE Institute for
Water Education, Delft
Prof.dr. J.C. Hummelen
Dr. A.P. van Wezel
Prof.dr.ing. R.A.P. Klees
KWR Watercycle Research Institute,
Vianen
Technische Universiteit Delft
Dhr. G. Zoutberg
Universiteit Twente
Hoogheemraadschap Hollands
Noorderkwartier, Purmerend
Prof.dr. L.D.A. Siebbeles
Rijksuniversiteit Groningen
Prof.dr. D. Lohse
Technische Universiteit Delft
Prof.dr.ir. W. Steenbergen
Universiteit Twente
Jurykamers en commissies
73
Perspectiefcommissies
Autonomous Sensor Systems
(ASSYS)
Building on Transient Plasmas
(BTP)
Dr. L.J. Korstanje, secretaris
STW, Utrecht
Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer em., voorzitter
Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen, voorzitter
Technische Universiteit Delft
Technische Universiteit Eindhoven
Prof.dr.ir. A.J. van der Veen, vice-voorzitter
Dr. V.I.Y Banine
Prof.dr. A.J.M. Driessen, voorzitter
Technische Universiteit Delft
ASML Netherlands BV, Veldhoven
Rijksuniversiteit Groningen
Drs. J.P. Barthel
Prof.dr. K.J. Boller
Prof.dr. R.A.L. Bovenberg
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek,
’s-Gravenhage
Universiteit Twente
DSM Anti-Infectives BV, Delft
Prof.dr. U.M. Ebert
Dr. S.J. Donadio
KtedoGen, Milano (Italië)
Ir. R.R. de Boer
Centrum Wiskunde & Informatica
Amsterdam
Smartec BV, Breda
Prof.dr.ir. M. Haverlag
Universiteit Utrecht
Drs. E. Bongers
Philips Lighting BV, Eindhoven
Prof.dr. F.P.J.T. Rutjes
Dutch Space BV, Leiden
Ir. R.G.H.M. Voeten
Radboud Universiteit Nijmegen
Dr.ir. E. Cantatore
Bradford Engineering BV, Heerle
Prof. ir. P. Schmid
Technische Universiteit Eindhoven
Dr. L.J. Korstanje, secretaris
Prof.dr. E.K.A. Gill
STW, Utrecht
Intervet International /
MSD Animal Health GmbH
Schwabenheim am der Selz (Duitsland)
Technische Universiteit Delft
Prof.dr. ing. P.J.M. Havinga
Universiteit Twente
Vardiovascular Risk
Management (CARISMA)
Genbiotics
Prof.dr. R.M.J. Liskamp
Prof.dr. C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls
VU Medisch Centrum Amsterdam
Prof.dr.ir. J.P.M.G. Linnartz
Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber, voorzitter
Mr. M.M. Wuisan, waarnemer
Philips Research, Eindhoven
Leids Universitair Medisch Centrum
STW, Utrecht
Prof.dr. R.J. Meijer
Dr.ir. B. Goedhart
Drs. M.K van Dalen, secretaris
Universiteit Twente
STW, Utrecht
Dr. S. Nihtianov
Medis Medical Imaging Systems BV,
Leiden
ASML Netherlands BV, Veldhoven
Ir. R.J. ‘t Hoen
Prof.dr.ir. J.M.A. Scherpen
Oldelft Ultrasound BV, Delft
Rijksuniversiteit Groningen
Prof.dr. W.P.Th.M. Mali
Prof.dr.ir. M.K. Smit, voorzitter
Prof.dr.ir. S. Stramigioli
Universitair Medisch Centrum Utrecht
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit Twente
Prof.dr. W.J. Niessen
Dr.ir. M. Tichem
Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz, secretaris
Erasmus MC, Rotterdam
Technische Universiteit Delft
STW, Utrecht
Prof.dr.ir. M.A. Viergever
Dr.ir. R.G. Heideman
Universitair Medisch Centrum Utrecht
LioniX BV, Enschede
Shirley Baert, secretaris
Ir. T. Korthorst
STW, Utrecht
Phoenix BV, Enschede
Bio-Based Geo & GeoCivil
Engineering (BioGeoCivil)
Prof.dr.ir. T.J. Heimovaara, voorzitter
Technische Universiteit Delft
Dr. H.M. Jonkers, vice-voorzitter
Generic Technology of
Integrated Photonics (GTIP)
Dr. M. Wale
Clean Combustion Concepts
(CCC)
Oclaro, Caswell
Dr.ir. G. Roelkens
Technische Universiteit Delft
Prof.dr. L.P.H. de Goey, voorzitter
IMEC, Leuven (België)
Prof.dr.ir. O.C.G. Adan
Technische Universiteit Eindhoven
Dr. B.H. Verbeek
TNO, Delft
Dr.ir. B.A. Albrecht
IOP Photonic Devices, Nuenen
Prof.dr. R.N.J. Comans
Daf Trucks NV, Eindhoven
Dr.ir. F.T.M. van den Berg, secretaris
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Prof.dr. H.B. Levinsky
STW, Utrecht
Dr.ir. J.T.C. Grotenhuis
Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Technische Universiteit Delft
Prof.dr.ir. Th.H van der Meer
Prof.dr.ir. H.E.A. van den Akker
Prof.dr.ir. S.M. Hassanizadeh
Universiteit Twente
Technische Universiteit Delft
Universiteit Utrecht
Dr.ir. L. Post
Ir. P.T. Alderliesten
Prof.dr. J.A. van Veen
Shell Global Solutions
International BV, Amsterdam
Energieonderzoek Centrum Nederland,
Petten
Dr.ir. P. Pronk
Dr. C.A.M.C. Dirix
Tata Steel, IJmuiden
Akzo Nobel Chemicals BV, Arnhem
Nederlands Instituut voor
Ecologie (NIOO), Wageningen
Dr. W.H. van der Zon
Koninklijke Vopak NV, Rotterdam
74
Jaarverslag STW 2013
Rijksuniversiteit Groningen
Green & Smart Process
Technologies (GSPT)
Ir. R.W.E.G. Reintjens
DSM Innovative Synthesis BV, Geleen
Multiscale Simulation
Techniques (MuST)
Dr.ir. A.C. Schouten
Technische Universiteit Delft
Prof.dr.ir. J.C. Schouten
Prof.dr.ir. E.H. van Brummelen, voorzitter
Prof.dr. E.J.W. van Someren
Technische Universiteit Eindhoven
Technische Universiteit Eindhoven
Prof.dr.ir. A.I. Stankiewicz
Dr.ir. L.J.M.G. Dortmans
Technische Universiteit Delft
TNO, Eindhoven
Nederlands Instituut voor
Neurowetenschappen,
Amsterdam
Dr. M. Wiegel, secretaris
Dr. R.P.J. Duursma
Prof.dr. H.E.J. Veeger
STW, Utrecht
Tata Steel, IJmuiden
Vrije Universiteit Amsterdam
Prof.dr.ir. M.G.D. Geers
Prof.dr.ir. P.H. Veltink
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit Twente
Integral Solutions for
Sustainable Construction (IS2C)
Prof.dr.ir. A. van Keulen
Dr.ir. E. de Vlugt
Dr.ir. E.A.B. Koenders, voorzitter
Technische Universiteit Delft
Technische Universiteit Delft
Technische Universiteit Delft
Dr. F.J. Klever
Dr. A. Stekelenburg, secretaris
Prof.dr.ir. O.C.G. Adan
STW, Utrecht
TNO, Delft
Shell International Exploration
and Production BV, Rijswijk
Ir. J.D. Bakker
Prof.dr.ir. J.J.W. van der Vegt
Rijkswaterstaat, Utrecht
Universiteit Twente
Prof.dr.ir. M. Verhaegen, voorzitter
Dr.ir. A. van Beek
Dr.ir. H. Wijshoff
Technische Universiteit Delft
Bouwsucces, Amersfoort
Océ Technologies BV, Venlo
Prof.dr. K.J. Boller
Prof. ir. A.Q.C. van der Horst
Ir. S.R. Jongerius, secretaris
Universiteit Twente
Technische Universiteit Delft
STW, Utrecht
Dr.ir. N. Doelman
TNO, Delft
Prof.dr. J.N. Kok
Universiteit Leiden
Smart Optics Systems (SOS)
NeuroSIPE
Prof.dr. C.U. Keller
Dr.ir. W. Olthuis
Prof.dr. F.C.T. van der Helm, voorzitter
Universiteit Utrecht
Universiteit Twente
Technische Universiteit Delft
Prof.ir. R.H. Munnig Schmidt
Ir. S.R. Jongerius, secretaris
Dr.ir. J.R. Buitenweg
Technische Universiteit Delft
STW, Utrecht
Universiteit Twente
Dr.ir. G. Vdovin
Prof.dr. J.H. van Dieân
Technische Universiteit Delft
Vrije Universiteit Amsterdam
Dr.ir. F.T.M. van den Berg, secretaris
Dr.ir. R. Happee
STW, Utrecht
Learning from Nature
to protect crops (LFN)
Prof.dr. M. Dicke, voorzitter
Technische Universiteit Delft
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Dr.ir. T. Heida
Dr. S. Heimovaara
Prof.dr. F.J.P.M. Huygen
Ir. P.T. Alderliesten
Royal Van Zanten / Van Zanten
Holding BV, Aalsmeer
Erasmus MC, Rotterdam
Energieonderzoek Centrum Nederland,
Petten
Prof.dr.ir. C.M.J. Pieterse
Universiteit Utrecht
Academisch Medisch Centrum,
Amsterdan
Prof.dr. H.J. Bouwmeester
Dr. M.A.J. de Koning-Tijssen
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr.ir. P.J.T. Bussmann
Prof.dr.ir. H. van der Kooij
TNO, Zeist
Dr. F.A. van Eeuwijk
Universiteit Twente
Prof. A.B. de Haan
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Dr. H.G.E. Meijer
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit Twente
Prof.dr.ir. H.J. Heeres
Dr. M. Prins
Dr. C.G.M. Meskers
Rijksuniversiteit Groningen
Keygene NV, Wageningen
Leids Universitair Medisch Centrum
Dr.ir. E.J.A.X. van de Sandt
Dr. J. Peleman
Dr. S.P. Niehof
DSM Anti-Infectives BV, Delft
Nunhems Netherlands BV, Haelen
Erasmus MC, Rotterdam
Dr. D.F. Stamatialis
Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris
Dr. R. Perez
Universiteit Twente
STW, Utrecht
VU Medisch Centrum Amsterdam
Prof.dr.ir. A.I. Stankiewicz
Dr. A.F. van Rootselaar
Technische Universiteit Delft
Universiteit Twente
Dr. J.H.T.M. Koelman
Smart Seperations for complex
Systems (SmartSep)
Prof.dr.ir. R.M. Boom
Academisch Medisch Centrum,
Amsterdam
Jurykamers en commissies
75
Perspectiefcommissies
Partnership programmacommissies
Danone
Dr. J.W. Veldsink
Prof.dr. K. Poelstra
FrieslandCampina, Wageningen
Rijksuniversiteit Groningen
Dr. E.M. van der Beek
Dr. M. Wiegel, secretaris
Prof.dr. G.P. van Wezel
Danone Research BV, Wageningen
STW, Utrecht
Universiteit Leiden
Prof. P.C. Calder
Prof.dr. E.J. Woltering
University of Southampton,
(Groot Brittannië)
From Waste to Resource (W2R)
Dr.ir. R. Kleerebezem, voorzitter
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Technische Universiteit Delft
Prof.dr. J. Garssen
Danone Research BV, Wageningen
Paques BV, Balk
Perspectief beoordelingscommissie ronde 2012-2013
Dr.ir. A.A.M. de Laat
compartiment C (Topsectoren Chemie
Institute of Food Research ,
Colney Norwich (Groot Brittannië)
(incl. BBE), Water en Energie).
Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris
J. Kruit MSc
Royal Cosun, Roosendaal
Prof. C. Mills
STW, Utrecht
Prof.dr.ir. J.B. van Lier
Ir. R. Bijker
Technische Universiteit Delft
ACRB, Lemmer
Prof.dr.ir. A.J.M. Stams
Prof.dr. E. Drent
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Dhr. H. Bothof, voorzitter
Dr. A.A. Winkler, secretaris
Universiteit Leiden (em.) /
Shell Global Solutions International BV,
Amsterdam
STW, Utrecht
Prof.dr. G.J.W. Euverink
Rijksuniversiteit Groningen
Technische Universität München,
(Duitsland)
Perspectief beoordelingscommissie ronde 2012-2013
Dr. T.G. Nijland
Prof.dr.ing. P. Veit
TNO, Delft
compartiment A Ir. M.J.J. Scheepers
Technischen Universität Graz,
Wenen (Oostenrijk)
(Topsector HTSM, incl. ICT, Nano-
Energieonderzoek Centrum Nederland,
Petten
technologie en Medische technologie)
Explorail
ProRail, Utrecht
Prof.dr. S. Minner
Dhr. A. Zoeteman
ProRail, Utrecht
Ir. G.F.M. Beenker
Mw. T. Bezema, waarnemer
NXP Semiconductors, Eindhoven
ProRail, Utrecht
Dr. A.F. de Jong
Mw. A.L. Westendorp, waarnemer
FEI Company, Eindhoven
Leids Universitair Medisch Centrum
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek,
’s-Gravenhage
Ir. J.H.M. Martens
Dr.ir. F.A. Karelse, secretaris
DAF Trucks NV, Eindhoven
STW, Utrecht
Prof.dr. B.P.F. Lelieveldt
Prof.dr.ir. G.J.M. Smit
Universiteit Twente
Hyflux
Prof.dr.ir. A.J.P. Theuwissen
Dr.ir. R.A. Terpstra, voorzitter
Technische Universiteit Delft
Hyflux CEPAration BV, Helmond
Prof.dr. F.W. Vaandrager
Prof.dr. J. Caro
Radboud Universiteit Nijmegen
Ir. S. de Vries
Leibniz Universität Hannover,
(Duitsland)
Chess eT International BV, Haarlem
Dr. A. Julbe
Perspectief beoordelingscommissie ronde 2012-2013
Institut Européen des Membranes
(CNRS-ENSCM-UM2),
Montpelier (Frankrijk)
compartiment B Dhr. R. Low
(Topsectoren Life Sciences & Health
Hyflux (Singapore)
(excl. Medische technologie), Agri&Food
Dr. M. Wiegel, secretaris
en Tuinbouw & uitgangsmaterialen)
STW, Utrecht
Prof.dr. H.P. Haagsman
Universiteit Utrecht
Paques
Prof.dr.E. Hoffland
Dr. L.T. Angenent
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Cornell University,
Ithaca (Verenigde Staten)
76
Jaarverslag STW 2013
Overige commissies
Drs. ir. H. Dijkman
Rijk Zwaan ‘Meiosis’
Demonstrator 2013
Paques BV, Balk
Dr.ir. C.M.P. van Dun
Dr. Th.M. Berkvens
J. Kruit MSc
Rijk Zwaan Breeding BV, Fijnaart
Paques BV, Balk
Prof.dr. D. Geelen
Berkvens Management & Investment,
Amsterdam
Dr.ir. R.A. Rozendal
Universiteit Gent,
Gent (België)
Ir. P.P. ‘t Hoen
Paques BV, Balk
Prof.dr.ir. C.V. Stevens
Dr. E.W. Gutteling
I.F.M. Karthaus MSM
Universiteit Gent,
Gent (België)
Rijk Zwaan Breeding BV, Fijnaart
Syntens, Nieuwegein
Dr.ir. C.L.C. Lelivelt
Mw. A. Metz
Prof.dr.ir. W. Verstraete
Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV,
De Lier
Haarlem
Prof.dr. H. Ma
Delft
Pennsylvania State University
(Verenigde Staten)
Ir. W.H.M. Orbons
Prof.dr. R. Mercier
Ir. H.J. Voûte
INRA, Versailles (Frankrijk)
Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris
Dutch Institute of Management &
Innovation, Zeist
STW, Utrecht
Dr. M. Wiegel
Universiteit Gent,
Gent (België)
Dr. A.A. Winkler, secretaris
STW, Utrecht
Philips Healthy Lifestyle
Solutions (HLS)
programmacommissie 2011
Ing. J.H.A Gelissen
Leidschendam
Ir. G.J.W. Oldeman
Orbons Advies BV, Grubbenvorst
STW, Utrecht
Philips Research Europe - Eindhoven
Dr.ir. R. Haakma
Philips Research Europe - Eindhoven
Eiwit Innovatie
programmacommissie
Prof.dr. E. Harmon-Jones
Dr. H. Aiking
Texas A&M University (Verenigde Staten)
Vrije Universiteit Amsterdam
Prof. R. Istepanian
Dr. G. van Duinkerken
Kingston University,
Surrey (Groot Brittannië)
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Prof.dr. J.L. Kenemans
Dr. R. Floris
Universiteit Utrecht
NIZO food research BV, Ede
Dr. R. Maandonks
Dr.ir. M.L.F. Giuseppin
Philips Research, Eindhoven
AVEBE UA, Veendam
Dr. J.H.D.M. Westerink
Prof.dr.ir. J.P.M. Sanders
Philips Research, Eindhoven
Dr. W.H. Segeth, secretaris
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
STW, Utrecht
Ing. C.J.G. Wever
Philips Advanced Sustainable
Lighting Solutions (ASLS)
Ministerie van Economische Zaken,
’s-Gravenhage
Dr. H.C.P.M. van der Valk, secretaris
Eliav Haskal
Philips, Eindhoven
ICT.OPEN 2013/ Stuurgroep
Ad Lagendijk
Prof.dr. A. Smeulders, voorzitter
Amolf, Amsterdam
IPN, Amsterdam
Maria Loi
Dr. R. van der Drift
Rijks Universiteit Groningen
Philips, Eindhoven
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek,
‘s-Gravenhage
Dr. P.C. Schuddeboom, secretaris
Dr.ir. F.A. Karelse
STW, Utrecht
STW, Utrecht
Sjoerd Mentink
ICT.OPEN 2013/
programma commissie
Prof.dr.ir. D. Stroobandt, voorzitter
Universiteit Gent,
Gent (België)
Jurykamers en commissies
77
Overige commissies
Prof.dr.ir. W. van der Aalst
Dr.ir. G.N. Gaydadjiev
Dr. A.J.A.M. Sips
Technische Universiteit Eindhoven
Technische Universiteit Delft
Prof.dr.ir. P. Avgeriou
Dr. J. de Haas
Rijksinstituut voor Volksgezondheid
en Milieu, Bilthoven
Rijksuniversiteit Groningen
Dialog Semiconductors Den Bosch
Prof.dr.ir. G.J.M. Smit
Prof.dr. P.G.M. Baltus
Dhr. K. Kianush
Universiteit Twente
Technische Universiteit Eindhoven
Catena Delft
Prof.dr. H. Corporaal
Dr.ir. E.A.M. Klumperink
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit Twente
Prof. J.J. Meyer
Prof.dr. W. Krautschneider
Universiteit Utrecht
Prof.dr. J.J. Meyer, voorztiter
Dr.ir. E. Poll
Technische Universität Hamburg-Harburg,
(Duitsland)
Radboud Universiteit Nijmegen
Prof.dr.ir. G.J.M. Krijnen
Prof.dr. F. Brazier
Dr. W.H. Segeth
Universiteit Twente
Technische Universiteit Delft
STW, Utrecht
Prof.dr. L.K. Nanver
Prof.dr. J. van den Herik
Technische Universiteit Delft
Universiteit Twente
Dr. ing. T.G. Noll
Prof.dr. L. Schomaker
RWTH Aachen University (Duitsland)
Rijksuniversiteit Groningen
ICT.OPEN 2013/
organisatie commissie
ICT.OPEN 2013/
track commissie Intelligent
Systems
Universiteit Utrecht
Mw. L. Jansen
Dr. S. Ouzounov
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek,
’s-Gravenhage
Philips Research, Eindhoven
Dr. W.H. Segeth
Prof.dr. F. Roozeboom
Prof.dr.ir. P. Avgeriou, voorzitter
STW, Utrecht
Technische Universiteit Eindhoven
Rijksuniversiteit Groningen
Mw. A.M. van der Stroom
Dr. H. Woertche
Prof.dr.ir. M. Aksit
STW, Utrecht
INCAS3, Assen
Universiteit Twente
Drs. J. van Wijk
Prof.dr.ir. D. Stroobandt
Dr. P. America
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek,
’s-Gravenhage
Universiteit Gent,
Gent (België)
Philips Research, Eindhoven
ICT.OPEN 2013/
track commissie Big Data
Prof.dr. J. Pineda de Gyvez
Technische Universiteit Eindhoven
ICT.OPEN 2013/
track commissie Software
Engineering
Dr. R. de Boer
ArchiXL, Amersfoort
ICT.OPEN 2013/
track commissie Cyber Security
Prof.dr. S. Brinkkemper
Universiteit Utrecht
Dr.ir. E. Poll, voorzitter
Dr. F. Farenhorst
Prof.dr.ir. W. van der Aalst, voorzitter
RadboudUniversiteit Nijmegen
Inspearit, Bilthoven
Technische Universiteit Eindhoven
Prof.dr.ir. I. Lagendijk
Dr. P. Lago
Prof.dr.ir. G.J. Houben
Technische Universiteit Delft
Vrije Universiteit Amsterdam
Technische Universiteit Eindhoven
B. Skoric
Prof.dr. M. Kersten
Technische Universiteit Eindhoven
Centrum Wiskunde & Informatica,
Amsterdam
Prof.dr.ir. C. de Laat
Sense of Contact
Ir. R.R. de Boer
ICT.OPEN 2013/ track
commissie Embedded Systems
Smartec BV, Breda
Dr. H.J.W.M. Hoekstra
Universiteit van Amsterdam
Prof.dr. H. Corporaal, voorzitter
Universiteit Twente
Prof.dr. A. Siebes
Technische Universiteit Eindhoven
Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer em.
Universiteit Utrecht
Dr. K. Bertels
Technische Universiteit Delft
Technische Universiteit Delft
Prof.dr.ir. A.J. van der Veen
Dr.ir. J.F. Broenink
Technische Universiteit Delft
Universiteit Twente
Dr.ir. W. Jouwsma
Prof.dr. K. DeBosschere
Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo
M. Reinhold
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit Gent,
Gent (België)
Ir. F. van den Boogaard
Prof.dr.ir. E.F.A. Deprettere
FHI, Federatie van Technologiebranches,
Leusden
TNO, Delft
Universiteit Leiden
Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz
Prof.dr. P.J. French
Dr. A.D. Pimentel
STW, Utrecht
Technische Universiteit Delft
Universiteit van Amsterdam
Dhr. N. Voskamp
ICT.OPEN 2013/
track commissie Components &
Circuits
Prof.dr. P.G.M. Baltus, voorzitter
STW, Utrecht
78
Jaarverslag STW 2013
Sport pijlercommissie
Waarnemers TNO
Drs. R.J. Notermans
F.P. Bakker
Dr. P.H. de Haan
De Noordelijke Combinatie, Grou
Rijksuniversiteit Groningen
TNO Strategy, Delft
Ir. G.J.W. Oldeman
B. Coumans
Dr.ir. M. van der Linden
MKB innovatiedeskundige, Delft
Doping autoriteit, Rotterdam
TNO Bedrijven, Delft
Ir. W.H.M. Orbons
Ch. Delecluse
Ir. R.R.J. Vandepoel
Orbons Advies BV, Grubbenvorst
Universiteit Leuven,
Leuven (België)
TNO Bedrijven, Delft
Prof.dr. W.J. Quax
Rijksuniversiteit Groningen
Valorisation Grant 2013 beoordelingscommissie
Dr. H. van der Loo
InnoSportNL, Arnhem
Dr.ing. K. Recourt
Stichting Mibiton, ’s-Gravenhage
Dhr. K. Maase
M. Bas
Drs. E. Schutte
NOC*NSF, Arnhem
Ranj serious games BV, Rotterdam
Signifix BV, Bilthoven
Prof.dr. R.Meeusen
Ir. W.H. van den Berg
Prof.dr.ir. C.H. Slump
Vrije Universiteit Brussel,
Brussel (België)
TIIN Capital -The Informal
Investors Network BV, Soest
Universiteit Twente
M. Müskens
Dr. Th.M. Berkvens
Syntens Den Haag, Rijswijk
Hoge school van Arnhem en Nijmegen,
Nijmegen
Berkvens Management & Investment BV,
Amsterdam
Mw. M. Tan-Jacobs, PhD
Prof.dr. A. Beukers
Ir. R.T. Tweehuysen
Technische Universiteit Delft
Tweehuysen BV, Groesbeek
Ir. G.A. de Bruin
Dhr. H. Uitenboogaart
Dhr. J. Beltman
T&A Energy BV, Groningen
Markant International BV, Utrecht
Drs. M.H. Bunge MBA
Qredits, Microfinanciering Nederland,
Almelo
Ir. T. Bouws
Bunge Consultancy BV, Amsterdam
Ir. H.J. Vos
Syntens, vestiging Amsterdam
Ir. G.A. de Bruin
T&A Energy BV, Groningen
Dr. P. van Gelderen
Maeze BV, Rotterdam
Icos Capital Management BV,
Amsterdam
Prof.dr. H.A.B. Wösten
Drs. M.H. Bunge MBA
Dhr. G. Hiemstra
Dr. W.H. Segeth, secretaris
Bunge Consultancy BV, Amsterdam
Van der Meer & van Tilburg BV, Zeist
STW, Utrecht
Ing. G. Huizinga
Ir. P.P. ‘t Hoen
Y.M.J. van Scharenburg, secretariaat
Vereniging FME-CWM, Zoetermeer
ICT innovatiedeskundige, Leidschendam
STW, Utrecht
Dr.ir. W. Jouwsma
Drs. C.A. Holland
Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo
Dhr. I.F.M. Karthaus MSM
HAN University of Applied Sciences,
Arnhem
Syntens, Nieuwegein
Dr.ir. W. Jouwsma
Prof.dr. C.M. Jonker, voorzitter
Dhr. F. Liemburg
Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo
Technische Universiteit Delft
Bluetrace BV, Amsterdam
Ir.drs. H. Kamphuis
Prof.dr. R.P.H. Bischoff
Mw. A. Metz
Open Design Aanpak, Zoetermeer
Rijksuniversiteit Groningen
Metz Consult, Amsterdam
Dhr. I.F.M. Karthaus MSM
Prof.dr.ir. E.H. van Brummelen
Drs. R.J. Notermans
Syntens, Nieuwegein
Technische Universiteit Eindhoven
De Noordelijke Combinatie, Grou
Prof. C.I. Koen
Prof.dr. T. Gregorkiewicz
Ir. W.H.M. Orbons
Universiteit van Amsterdam
Orbons Advies BV, Grubbenvorst
Universiteit Tilburg, TiasNimbas
Business School, Tilburg
Mw. M. Tan-Jacobs, PhD
Dhr. F. Liemburg
Universiteit Twente
PatentPunt Leiden
Bluetrace BV, Amsterdam
Dr. J.P.W. Pluim
Dhr. H. Uitenboogaart
Dr. J.H. Lutje Spelberg
Universitair Medisch Centrum Utrecht
Qredits, Microfinanciering Nederland,
Almelo
Industriebank LIOF NV, Maastricht
Prof.dr.ir. H.H.M. Rijnaarts
Ir. V.H.J. Mattousch
Ir. J. van der Wel
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
Technolution, Gouda
Participatiemaatschappij
Oost Nederland NV, Arnhem
Y.M.J. van Scharenburg, secretariaat
Dhr. J. Melles
Universiteit Twente
STW, Utrecht
Photonics Investments BV, Duiven
Dr.ir. B.P.H.J. Thomma
Dr. W.H. Segeth, secretaris
Mw. A. Metz
STW, Utrecht
Metz Consult, Haarlem
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
TNO SBIR 2013 beoordelingscommissie
Dhr. P.S.T. Tan PhD
PatentPunt Leiden
Universiteit Utrecht
Veni Beoordelingscommissie
2013
Prof.dr.ir. D.C. Nijmeijer
Prof.dr.ing. A.J.H.M. Rijnders
Jurykamers en commissies
79
Overige commissies
Strategische Samenwerkingsprogrammacommissie
Maps4Society (M4S)
Dr.ir. E. de Vlugt
Martijn Reinhold
Technische Universiteit Delft
Dr.ir. A. Stekelenburg, secretaris
FHI, Federatie van Technologiebranches,
Leusden
STW, Utrecht
Dr.ir. P. Schreurs
Prof.dr.ir. M. Molenaar, voorzitter
Agentschap voor Innovatie door
Wetenschap en Technologie (IWT),
Brussel (België)
Nederlandse Commissie voor Geodesie,
Amersfoort
Prof.dr.ir. W.P.M.H. Heemels
Dr. R.M.J. Sillen
Technische Universiteit Eindhoven
Hogeschool van Utrecht
NHL, Hogeschool Communicatie &
Multimedia Design, Leeuwarden
Dr. M. Kabel
Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz, secretaris
Prof.dr. Y. Georgiadou
Wageningen Universiteit &
Researchcentrum
STW, Utrecht
Universiteit Twente
Dhr. N. Voskamp, secretariaat
Dr. A. Hanjalic
Prof.dr.ir. W.M.M. Kessels
STW, Utrecht
Technische Universiteit Delft
Vidi Beoordelingscommissie
2013
Technische Universiteit Eindhoven
Dr. W.Th. Kok
Universiteit van Amsterdam
Dr.ir. H.W. van Dijk
Ir. A. Heutink
Schone en Zuinige
Verbranding - platformleden
Rijkswaterstaat, ’s-Gravenhage
A.J. Klijnjan
Prof.dr. L.K. Nanver
Prof.dr. Th.H. van der Meer voorzitter
Kadaster, Apeldoorn
Technische Universiteit Delft
Universiteit Twente
Dr.ir. J.P. van Loon
Prof.dr. J. Plat
Prof.dr.ir. R.S.G. Baert
Maastricht University
TNO Automotive, Helmond
Netherlands Space Office (NSO),
’s-Gravenhage
Prof.dr. B.G. Ruessink
Dr.ir. M.F.G. Cremers
Dr.ir. K. van Onselen
Universiteit Utrecht
Rijkswaterstaat, Delft
Dr. R.M. Schiffelers
DNV KEMA Energy & Sustainability,
Arnhem
Universitair Medisch Centrum Utrecht
Dr.ir. M.A.F. Derksen
Prof.dr.ir. L.J. Sluys
Stork Thermeq, Hengelo
Stichting Netherlands eScience Center,
Amsterdam
Technische Universiteit Delft
Prof.dr. L.P.H. de Goey
Prof.mr.drs. C. Stuurman
Prof.dr. A.M. Versluis
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit van Tilburg
Universiteit Twente
Ir. B. Hakstege
Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz, secretaris
Dr. M. Wiegel, secretaris
DAF Trucks NV, Eindhoven
STW, Utrecht
STW, Utrecht
Dr.ir. W. de Jong
Technische Universiteit Delft
Sensortechnologie platform
Dr.ir. J.H.A. Kiel
Plant Research International, Wageningen
Energieonderzoek Centrum Nederland,
Petten
Dr. W.P. van Bennekom
Prof.dr. H.B. Levinsky
Universiteit Utrecht
KEMA Nederland BV, Groningen
Dr. H.J.W.M. Hoekstra
Dr.ir. L. Post
Universiteit Twente
Dr.ir. W. Jouwsma
Shell Global Solutions International BV
Amsterdam
Bronkhorst High-Tech BV, Ruurlo
Dr.ir. P. Pronk
Dr. J.P. Kappelhof
Tata Steel, IJmuiden
TNO, Delft
Dr.ir. C.J.A. Pulles
Prof.dr.ir. G.C.M. Meijer em.
Kiwa Gas Technology, Apeldoorn
Technische Universiteit Delft
Prof.dr. D.J.E.M. Roekaerts
Dr.ir. M.G.H. Meijerink
Technische Universiteit Delft
TNO, Delft
Dr. L.J. Korstanje, secretaris
N. Olij
STW, Utrecht
Ir. J. Balendonck
PhoeniX BV, Enschede
Dhr. P.P. Petersen
FHI, Federatie van Technologiebranches,
Leusden
Prof.dr. R. Puers
Katholieke Universiteit Leuven (België)
80
Jaarverslag STW 2013
Dhr. R. van Schaik
Jurykamers en commissies
81
06
Lijst van gebruikers
Lijst van gebruikers bij STW-projecten. De naam van
de gebruiker (soms meerdere verstigingen) wordt
gevolgd door het aantal lopende projecten in 2013,
waarbij deze was betrokken.
83
A
Akzo Nobel
ANSYS Europe Ltd.
‘s-Gravenhage 1
Amersfoort, Arnhem,
Deventer, Sassenheim 14
Oxfordshire
(Groot Brittannië) 1
Advanced Bionics
Albemarle Catalysts Company BV
ANSYS Germany GmbH
Rixheim (Frankrijk) 1
Amsterdam 1
Otterfing (Duitsland) 1
Advanced Bionics UK Ltd
Albert Schweitzer Ziekenhuis
ANSYS Netherlands
Cambridge
(Groot Brittannië) 2
Dordrecht 1
Zoetermeer 2
Eindhoven 1
ALFEN BV
Antec Leyden BV
3mensio Medical Imaging vof
Advanced Lightweight
Almere 1
Zoeterwoude 1
Algae Food & Fuel BV
Anton de Kom Universiteit
ADMOTION Performance
1 Spatial Group Limited
Consultancy
Cambridge
(Groot-Brittannië) 2
2M Engineering Ltd
Veldhoven 1
2M Sensors Ltd.
Bilthoven 3
Engineering
3T BV
Delft 1
Hendrik-Ido-Ambacht 1
Enschede 1
Adversitement BV
AlgaSpring BV
A P E Angewandte Physik &
Uden 1
Almere 1
Antonius Ziekenhuis
Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV
ALK-Abello A/S
Nieuwegein 1
El.ektronik GmbH
van Suriname
Paramaribo (Suriname) 1
Berlijn (Duitsland) 1
Rijswijk 1
Horsholm (Denemarken) 1
Antwerp Space nv
A.Hakpark BV
AEMICS BV
ALK-Abello BV
Antwerpen (België) 1
Tricht 1
Oldenzaal 1
Almere 1
ANWB
AAE BV
Aeon Astron Europe BV
Allergan Ltd.
Lelystad 1
Applied Laser Technology (ALT)
Helmond 1
Leiden 1
Marlow (Groot Brittannië) 1
Aalborg University
Afvalzorg Deponie BV
Alliander NV
Aaleborg East (Denemarken) 1
Assendelft 1
Arnhem 1
Best 1
ABB AB
Afvalzorg NV
Allseas Engineering BV
Applied Nanolayers BV
‘s-Gravenhage 1
Consultants
Västerås (Zweden) 1
Assendelft 1
Delft 1
ABB Switzerland Ltd
Agfa-Gevaert NV
Almatis
Applied Optics
Baden-Dattwil
(Zwitserland) 2
Mortsel (België) 1
Botlek Rotterdam 1
St. Petersburg 1
Agilent Technologies
Almende BV
Aqualab Zuid
Santa Clara
(Verenigde Staten) 1
Rotterdam 1
Werkendam 1
Stockholm (Zweden) 1
ALTEN Mechatronics
Aquamarijn Microfiltration BV
Ablynx nv
Agilent Technologies
Eindhoven 3
Zutphen 1
ALTERRA
AquaPurga Nederland BV
Rotselaar (België) 1
Wageningen 1
‘s-Hertogenbosch 1
Agilent Technologies
Ambient Systems BV
ARCADIS Nederland BV
Enschede 1
Abera Bioscience AB
Zwijnaarde (België) 1
Academisch Centrum
Tandheelkunde Amsterdam
Amstelveen 2
Belgium SA/NV
Waldbronn (Duitsland) 1
Ambroise Holland BV
Amersfoort, Rotterdam,
‘s-Hertogenbosch, Zwolle 9
Amsterdam 25
Agis Automatisering
Enschede 1
Arens Bureau voor Strand- en
Academisch Ziekenhuis
Harmelen 1
Ambulance Amsterdam
Aglaia BioMedical Ventures BV
Amsterdam 1
Argonne National Laboratory
Bilthoven 1
Ambulancezorg Nederland
Argonne, (Verenigde Staten) 1
AGPO Ferroli
Zwolle 1
Arjo Wiggins Security S.A.S.
Breda 1
Amsterdam Scientific
Apprieu (Frankrijk) 1
Academisch Medisch Centrum
Maastricht
Maastricht 6
ACE Associated Compiler
Experts BV
Germany GmbH
Amsterdam 1
Agrifirm Innovation Center
Acelor Mittal
Apeldoorn 2
Zwijnaarde (België) 1
Agrotechnology & Food
Innovations BV
Achmea
Instruments BV
Duinonderzoek 1
Artinis Medical Systems BV
Amsterdam 1
Elst 1
AMT Biopharma
Artu Biologicals Europe BV
Amsterdam 1
Lelystad 1
Amersfoort 1
Wageningen 1
Andor Technology plc.
AsicAhead NV
AD eco advies
Airborne Composites BV
Belfast (Groot Brittannië) 1
Hasselt (België) 1
Amsterdam 1
‘s-Gravenhage 1
Ansaldo Thomassen BV
Asimptote BV
Adaptronics International
Airbus Deutschland GmbH
Rheden 1
Delft 2
Bucholz (Duitsland) 1
Hamburg (Duitsland) 1
ANSYS
A-Skin Nederland BV
Adelante-zorggroep
Akita University
Amsterdam 1
Almere 4
Hoensbroek 2
Akita (Japan) 1
Oxfordshire
(Groot Brittannië) 1
Adimec Holding BV
Akzo Nobel
ANSYS Belgium
Eindhoven 2
Slough
(Groot Brittannië) 1
Wavre (België) 1
84
Jaarverslag STW 2013
ASM Europe BV
B
ASM Europe BV
Betoncentrale Twenthe
Boehringer Ingelheim
Leuven (België) 3
BAAT Medical Engineering
Hengelo 1
ASM International NV
Hengelo 3
Betonmortelbedrijven
Almere 4
BAAT Medical Products BV
ASM Microchemistry Ltd
Hengelo 2
Zoeterwoude 1
Boonekamp Roses BV
Helsinki (Finland) 2
BAM Civiel BV
Betronic Solutions BV
Bleiswijk 1
ASML Netherlands BV
Gouda 3
Amsterdam 1
Borealis GmbH
Eindhoven, Veldhoven 30
BAM Infraconsult BV
Bevolkingsonderzoek Oost
Linz (Oostenrijk) 2
ASP - Quality Support BV
Gouda 6
Deventer 1
Bosch Rexroth BV
Enkhuizen 1
BAM Techniek
Bioceros BV
Boxtel, Eindhoven 3
Cementbouw BV
Pharma GmbH & Co. KG
Ingelheim am Rhein
(Duitsland) 1
Assembléon Netherlands BV
Bunnik 1
Utrecht 1
Bosch Security Systems BV
Veldhoven 1
Bartels
Bioclear BV
Breda 1
ASSET Rail
Apeldoorn 2
Groningen 2
Boschman Technologies BV
Bemmel 1
BAS Research and
Bioclinica
Duiven 1
Leiden 2
Brabant Water NV
Leiden 1
Venlo 3
BioComp Industries BV
Breda 1
Astellas Pharma Europe Ltd
BaseClear BV
Vught 1
Bradford Engineering BV
Staines
(Groot Brittannië) 1
Leiden 2
BIOFORDRUG
Heerle (N-Br) 2
Basell Polyolefine GmbH
Bari (Italië) 1
Braintronics BV
Bio-Imaging Technologies BV
Almere 1
Mölndal (Zweden) 2
Frankfurt am Main
(Duitsland) 1
Leiden 1
Brandsma Metaalveredeling BV
ASTRON - Netherlands Institute
BASF
Bioké
Hilversum 1
Brandweer Amsterdam/
Astellas Pharma BV
AstraZeneca
Technology Venlo
Lyon (Frankrijk) 1
Leiden 1
Dwingeloo 3
BASF Nederland BV
Biolitec AG
Atag Verwarming BV
Arnhem, De Meern 3
Jena (Duitsland) 1
Amsterdam 1
Lichtenvoorde 1
BASF SE
BIOMAY AG
Bridgestone Corporation
Atrium Medisch Centrum
Ludwigshafen
(Duitsland) 4
Vienna (Oostenrijk) 1
Kodaira-Shi (Japan) 1
Heerlen 1
Biomet Nederland BV
BrightPhotonics BV
ATTechnologies BV
B-Cat BV
Dordrecht 4
Maarssen 2
Veldhoven 1
Tiel 1
Bionavis Ltd.
Bronkhorst High-Tech BV
for Radio Astronomy
Amstelland
Attero
BD Biosciences
Tampere (Finland) 1
Ruurlo 1
Haelen, Wijster 7
Bionics Instrument Europe BV
Bruco Integrated Circuits BV
Avantes BV
Erembodegem
(Duitsland) 1
Heerhugowaard 1
Borne 2
Apeldoorn 5
Beckman Coulter Nederland BV
Bio-Prodict BV
Bruker Nederland BV
Avantium Pharma BV
Woerden 1
Nijmegen 1
Wormer 5
Amsterdam 1
Beckman Coulter, Inc.
Biosoil R&D
BRUKER OPTICS BV
Avantium Technologies BV
Hendrik Ido Ambacht 1
Delft 1
Amsterdam 4
Fullerton
(Verenigde Staten) 1
Biothane Systems International
Buchem BV
AVEBE UA
Becton Dickinson BV
Delft 1
Leiden 1
Foxhol 2
Breda 1
Biotronics3D Ltd.
Bundesanstalt für
Averis Seeds BV
Beekenkamp Plants BV
Valthermond 2
Maasdijk 1
London
(Groot Brittannië) 1
Materialforschung
und -prüfung (BAM)
Aviko BV
Bejo Zaden BV
BK Medical
Berlijn (Duitsland) 2
Steenderen 1
Warmenhuizen 6
Herlev (Denemarken) 1
BuNova Development BV
Aviko Potato BV
Bekaert Combustion
BLGG AgroXpertus BV
Zwolle 1
Dronten 1
Technology BV
Wageningen 2
C
Axini
Assen 2
Blue4Green BV
Leusden 1
Bema-Lux
Enschede 1
C point
Axiom IC BV
Vught 1
Bluewater Energy Services BV
Horst 1
Enschede 3
Bentley Systems Europe BV
Hoofddorp 1
C. Meijer BV
Axiss GmbH
Hoofddorp 2
BMT ARGOSS BV
Rilland 2
Hunxe (Duitsland) 1
Bentley Systems Inc.
Marknesse 1
Quebec (Canada) 1
C4C Holding BV
Milsbeek 3
Lijst van gebruikers
85
D
Capgemini Nederland BV
CHESS Wise
Conservatory of Amsterdam
Utrecht 1
Haarlem 1
Amsterdam 1
Dacolt
Cardialysis BV
CHL Netherlands BV
Controllab Products BV
Maastricht 7
Rotterdam 3
Katwijk 1
Enschede 2
DAF Trucks NV
CARE 4 CONCRETE.NL
Circlair Benelux BV
Convergence BV
Eindhoven 13
Gasselternijveen 2
Deventer 1
Enschede 1
DALSA BV
Carl Zeiss NTS, LLC
Cisco Systems, Inc.
Cook Medical
Eindhoven 2
Peabody
(Verenigde Staten) 1
San José
(Verenigde Staten) 1
Bjaeverskov
(Denemarken) 1
DALSA Professional Imaging
Carl Zeiss SMT GmbH
CITEQ BV
Corbion Purac
Damen Shipyards Group
Gorinchem 1
Eindhoven 2
Oberkochen (Duitsland) 4
Groningen 1
Gorinchem 14
CATENA Microelectronics BV
CityGIS Holding BV
Coriolis Pharma Research GmbH
Dana
Delft 3
‘s-Gravenhage 1
Martinsried (Duitsland) 1
Brugge (België) 1
Catexel BV
Civolution
Cosine Research BV
Danfoss Turbocor Compressors
Leiden 1
Eindhoven 1
Leiden 2
Catharina Ziekenhuis
Classic Imaging
Cosmoferm BV
Syracuse
(Verenigde Staten) 1
Eindhoven 9
Stein 1
Den Hoorn 3
Danisco A/S
Cavendish Kinetics BV
ClearDetections
Covalys Biosciences AG
Brabrand (Denemarken) 1
‘s-Hertogenbosch 1
Wageningen 1
Witterswil 1
Danisco Genencor
CCL research
Clinical Graphics
COVIDIEN
Veghel 2
Delft 2
Trevoux (Frankrijk) 1
Leiden 5
CCP4
CMOSIS NV
Cristal Delivery BV
Danish National Space Center
Oxfordshire 1
Antwerpen (Berchem)
(België) 1
Utrecht 1
Cell Signaling Europe
Croda Chemicals Europe Ltd
Kopenhagen
(Denemarken) 1
Leiden 1
CNC Grondstoffen BV
Meebeek (België) 3
Darling Ingredients International
Cellanyzer BV
Milsbeek 3
Croda Europe Limited
Son 1
Enschede 1
Cobb Europe BV
Boxmeer 3
Leek Staffirdshire
(Groot Brittannië) 2
Dassault Systems Simulia BV
CellCoTec BV
Bilthoven 3
Cofely Nederland BV
Crucell Nederland BV
DC4U BV
CelSian Glass & Solar BV
Bunnik 1
Leiden 1
Rotterdam 1
International BV
Maarssen 5
Eindhoven 1
Coherent BV
Cruden BV
De Efteling BV
CenS (Micro)Electronics
Utrecht 4
Amsterdam 1
Kaatsheuvel 1
Apeldoorn 1
Coherent Europe BV
CSC Computer Sciences BV
De Friesland Zorgverzekeraar
Centraalbureau voor
Utrecht 8
Utrecht 1
Leeuwarden 1
Schimmelcultures
College Bouw Zorginstellingen
CSIRO
De Winter Media Groep
Utrecht 1
Utrecht 1
Highett (Australië) 1
Uden 1
Centre for Human Drug Research
Collis
CSIRO Mathematical &
Leiden 5
Leiden 1
Centre National de la Recherche
Combinatie van Beroepsvissers
Scientifique
Grenoble (Frankrijk) 1
Centrum voor Topsport en
Rijswijk 1
Combined Ophthalmic
Research Rotterdam
Information Sciences
DEAM
Amsterdam 7
Clayton South
(Australië) 1
Hensbroek 2
Dekker Chrysanten BV
CSK Food Enrichment BV
Delfluent Services BV
Ede Gld 1
Den Hoorn Zh 1
Deliflor Chrysanten BV
Rotterdam 1
Cugla BV
Amsterdam, Eindhoven 4
Commit Arbo Diemen
Breda 3
Maasdijk 1
Ceradis BV
Diemen 1
Cyclone Fluid Dynamics BV
Delphi Diesel Systems Limited
Wageningen 1
Commonwealth Scientific
Waalre 1
Onderwijs
CGI
& Industrial Research
Cyclotron VU BV
Gloucestershire
(Groot Brittannië) 3
Rotterdam 1
Organisation
Amsterdam 1
Deltaprogramma Kust
Chematronics BV
Lindfield (Australië) 1
Cyto Barr BV
‘s-Gravenhage 1
Eindhoven 1
Connexxion
Bergen 1
Deltares
Chemtrix BV
Hilversum 1
Cytori GmbH
Delft, Utrecht 30
Hull (Groot Brittannië) 1
ConSensor
Zug (Zwitserland) 1
DEM Solutions Ltd
Chess eT International BV
Rotterdam 3
Haarlem 4
86
Jaarverslag STW 2013
Edinburgh (Groot Brittannië) 1
DEMCON
Enschede 9
Demuris Ltd.
DST Entwicklungszentrum
Elekta Instrument AB
Essent NV
für Schiffstechnik und
Uppsala (Zweden) 1
‘s-Hertogenbosch 2
Transportsysteme e.V.
Elekta Ltd.
Essent Netwerk Brabant
‘s-Hertogenbosch 1
Newcastle Upon Tyne
(Groot Brittannië) 1
Duisburg (Duitsland) 1
DTU Space
Crawley
(Groot Brittannië) 1
Den Ouden Groenrecycling BV
København (Denemarken) 1
ELMOS AP BV
Schijndel 1
Du Pont
Nijmegen 1
Noordwijk 9
Deutsche
Leiden 2
Eltomation BV
EUPhoenix BV
Dublin City University
Barneveld 1
Breda 1
Dublin (Ierland) 1
EMS Electro Medical Systems SA
EURAILSCOUT Inspection &
Forschungsgemeinschaft (DFG)
Bonn (Duitsland) 2
ESTEC - European Space Research
and Technology Centre
Duchenne Parent Project (DPP)
Nyon 1
Veenendaal 1
Encapson BV
Amersfoort 1
Hamburg (Duitsland) 1
Dunea
Nijmegen 1
European Chemical Industry
Deutsches Zentrum für
Voorburg, Zoetermeer 2
ENCI BV
Dura Vermeer Business
Velsen-Noord 1
Brussel (België) 1
ENCI BV
European Commission
Botlek Rotterdam, Maastricht,
´s Hertogenbosch, Velsen/
Noord 7
Luxembourg (Luxemburg) 1
European Southern Observatory
Deutsches ElektronenSynchrotron DESY
Luft- und Raumfahrt (DLR)
Köln (Duitsland) 1
Development BV
Deventer Ziekenhuis
Hoofddorp 1
Deventer1
Dutch Institute for Advanced
DevLab
Logistics
Analysis
Council (CEFIC)
European Institute of Oncology
Milan (Italië) 1
Eindhoven 2
Breda 1
Endomagnetics Ltd
Dialog Semiconductor BV
Dutch Polymer Institute
London (Groot Brittannië) 1
‘s Hertogenbosch 5
Eindhoven 1
Energieonderzoek Centrum
Dierenbescherming
Dutch Space BV
‘s-Gravenhage 1
Leiden 2
Petten 27
Dimensional Imaging ltd
Dutch Sustainable Landfill
Enthone BV
Euvision Technologies BV
Den Bosch 1
Amsterdam 3
Nederland
(ESO)
Garching (Duitsland) 1
EURORAD SA
Eckbolsheim (Frankrijk) 1
Glasgow
(Groot Brittannië) 1
‘s-Hertogenbosch 1
Enthone GmbH
Everris International BV
Dionex Benelux BV
DVC Machinevision BV
Langenfeld (Duitsland) 1
Waardenburg 1
Environmental Risk ASessment
Foundation
Amsterdam (Nederland) 1
Breda 1
Direct Current BV
Dyadic Nederland BV
Aalsmeer 1
Wageningen 3
Brussel (België) 1
DJO Global
Dynaflow Research Group
Enviu
Essen (Duitsland) 3
Guildford 1
Zoetermeer 3
Rotterdam 1
EWOS Innovation AS
DNA Green Group
DySI BV
Enza Zaden BV
Sandnes (Noorwegen) 1
De Lier 1
Assen 1
DNV GL
Arnhem, Groningen 11
Dordrecht
E
and Management (ERASM)
Evides Industriewater
Middelburg 3
Evonik Industries AG
Enkhuizen 14
EXALOS AG
EnzyScreen BV
Schlieren (Zwitserland) 1
Haarlem 2
F
EADS Deutschland GmbH
Eon engineering Ltd
Dordrecht 1
Munchen (Duitsland) 1
Dr. Sennewald
Eagle Vision BV
Coventry
(Groot Brittannië) 1
Naarden 1
EPCOS Netherlands
Farm Frites
Munich (Duitsland) 1
Eastman Chemical BV
Nijmegen 1
Oudenhoorn 1
Medizintechnik GmbH
Falco Systems
Amsterdam 1
Draka Comteq Fibre BV
Capelle aan den IJssel 1
Erasmus MC
FBGS International
Eindhoven 3
EcoShape, Building with Nature
Rotterdam 35
Geel (België) 1
Drug Discovery Factory
Dordrecht 1
Ernst & Young
Federal office of Metrology METAS
Bussum 1
ECOstyle BV
Amsterdam 1
Bern-Wabern (Zwitserland) 1
DSM
Appelscha 1
ESAOTE Europe BV
FEI Company
Delft, Geleen, Heerlen,
Urmond, Waalwijk 62
ECP-EPN
Maastricht 2
Eindhoven 9
Leidschendam 1
E-Semble BV
FEI Electron Optics BV
DSM
EFFECT Photonics
Delft 1
Eindhoven 3
Kaiseraugst
(Zwitserland) 3
Eindhoven 2
Eska Graphic Board
Femtogrid Energy Solutions BV
Eidgenössische Technische
Hoogezand 1
Amsterdam 1
Hochschule Zürich
Zürich (Zwitserland) 1
ESRI Nederland BV
Fertiliteitskliniek Twente
Rotterdam 2
Hengelo 1
Lijst van gebruikers
87
Festo Nederland BV
Ford Motor Company
Gemeenlandshuis Delft
Grontmij Nederland BV
Delft 2
Michigan (Verenigde Staten) 1
Delft 1
De Bilt 4
FeyeCon Carbon Dioxide
ForFarmers Group BV
Gemeente Amsterdam
Grow Group BV
Lochem 1
Amsterdam 4
Baarlo Lb 1
Weesp 2
Forschungszentrum Jülich GmbH
Gemeente Den Haag
GS1 Nederland
FGT Consultancy
Jülich (Duitsland) 1
‘s-Gravenhage 3
Amsterdam 1
Wageningen 1
FOS
Gemeente Rotterdam
Guerbet Nederland BV
Fianium Limited
Veldhoven 2
Rotterdam 6
Gorinchem 2
Southampton, Hampshire
(Groot Brittannië) 1
Foundation to Eradicate
Gemeente Tiel
GustoMSC BV
Tiel 1
Schiedam 1
FIDES BV
Alexandria
(Verenigde Staten) 1
Genencor International Inc.
GyroTools LLC
De Lier 1
Palo Alto 1
Winterthur (Zwitserland) 1
Filtex Air Filtration
Fraunhofer HHI
Genentech
Nijmegen 2
Berlin (Duitsland) 3
South San Francisco 1
FKG Dentaire
Friedrich-Schiller-Universität Jena
General Electric Plastics
La Chaux-de-Fonds
(Zwitserland) 1
Jena (Duitsland) 1
Technologies
Duchenne, Inc. (FED)
Europe BV
H
Habanera Numerical Software
Delft 2
FrieslandCampina
Bergen op Zoom 1
Hactivar BV
Genetwister Technologies BV
Ridderkerk 1
Antwerpen 1
Amersfoort, Deventer,
Leeuwarden, Wageningen 12
Wageningen 1
Haemoscan BV
Flexible Optical BV
FSHD Stichting
Genexis BV
Zuidwolde Gn 1
Flanders Hydraulics Research
Rijswijk Zh 3
Wassenaar 1
Eindhoven 6
HagaZiekenhuis
Flick Engineering Solutions BV
Fugro Groep NV
Genmab BV
‘s-Gravenhage 1
Winterswijk 1
Leidschendam 1
Utrecht 1
HAL Allergy
FLIR
Fugro Ingenieursbureau BV
Gensos
Leiden 3
Teteringen 1
Leidschendam 2
Breezand 1
Hankamp BV
Flir Systems AB
FuMa-Tech GmbH
Geochem Research BV
Enschede 5
Hannover Milieu- en
Danderyd 1
Vaihingen-Enz (Duitsland) 1
Nieuwegein 2
Florensis BV
FutureChemistry Holding BV
Georgetown University
Hendrik-Ido-Ambacht 1
Nijmegen 2
Ede Gld 1
Flowid BV
FutureWater BV
Washington Dc
(Verenigde Staten) 1
Eindhoven 2
Wageningen 1
GevelMeesters BV
Broek op Langedijk 1
FlowMotion
G
Delft 2
Fluxicon Process Laboratories
G2 Speech BV
Veiligheidstechniek BV
Hans van der Sloot Consultancy
Beers Nb 1
Hanwha Q.Cells GmbH
Gezondheidsdienst voor Dieren
Deventer 1
Bitterfeld-Wolfen
(Duitsland) 3
Hanze Institute of Technology
Eindhoven 1
Nuenen 1
Gezondheidsdienst voor Dieren
FNsteel BV
GABA BV
Deventer 1
Assen 1
Alblasserdam 1
Weesp 1
GGD Flevoland
Harmsen Consultancy BV
Focal Meditech BV
GABA International AG
Lelystad 1
Nieuwerkerk aan den IJssel 4
Tilburg 3
Therwil (Zwitserland) 1
GGZ Eindhoven
Harvestagg BV
Fokker Aerostructures BV
Galvamé Oppervlaktechnieken BV
Eindhoven 1
Lelystad 1
Dordrecht, Hoogeveen,
Papendrecht 3
Rotterdam 1
Glatt Ingenieurtechnik GmbH
HaskoningDHV Nederland BV
Gameship
Weimar (Duitsland) 2
Nijmegen 2
Fokker Landing Gear BV
Leeuwarden 1
GlaxoSmithKline
Hatenboer-Water BV
Helmond 1
Gatan UK
Zeist 1
Schiedam 2
FOM-instituut DIFFER
Abingdon
(Groot Brittannië) 1
GlaxoSmithKline Consumer
Hauzer Techno Coating BV
Nieuwegein 5
Fontys Hogeschool
GDF SUEZ Energie Nederland
Zwolle 1
Weybridge
(Groot Brittannië) 1
Rotterdam 3
Eindhoven 1
GE Healthcare
Globe Plant
Heemskerk Innovative
FORCE Technology
Buc (Frankrijk) 1
Vierpolders 1
Engineering/ FHENG
Healthcare
Venlo 4
Havenbedrijf Rotterdam NV
Technology BV
Sandvika (Noorwegen) 1
GE Healthcare
GN ReSound BV
ForceLink BV
Eindhoven, Hoevelaken 2
Eindhoven 1
Heidelberg Engineering GmbH
Culemborg 2
Gebr. A en R van der Lans
Graniet import Benelux BV
Heidelberg (Duitsland) 1
‘s-Gravenzande 1
Amsterdam 1
88
Jaarverslag STW 2013
Sassenheim 4
Heijmans Civiel
HOMA Software BV
IBM Nederland BV
InnoSportNL
Rosmalen 1
Enschede 1
Amsterdam 2
Arnhem 2
Innovation Handling
Heinrich-Heine-Universität
Honeywell
IBM Research - Zürich
Emmen 1
Ruschlikon (Zwitserland) 5
Eindhoven 1
Düsseldorf (Duitsland) 1
Hoofdproductschap Akkerbouw
IBM T.J. Watson Research Center
Inspektor Research Systems BV
Helianthos BV
‘s-Gravenhage 1
Amsterdam 1
Düsseldorf
Arnhem 4
Hoogheemraadschap Delfland
Yorktown Heights
(Verenigde Staten) 1
Heliomare
Delft 2
IBS Precision Engineering BV
Boxmeer 1
Wijk aan Zee 2
Hoogheemraadschap Hollands
Eindhoven 1
Institut Supérieur de
Noorderkwartier
HemoLab BV
ICCROM
Institut de Sélection Animale BV
l’Aéronautique et de l’Espace
Eindhoven 11
Heerhugowaard 2
Rome (Italië) 1
Toulouse (Frankrijk) 2
Hendriks Engineering BV
Hoogheemraadschap van Rijnland
I-Climate BV
Institute for Marine Resources
Nuth 1
Leiden 1
Waalwijk 1
and Ecosystem Studies
Hendrix Genetics BV
Hooijmans Champignons BV
IDB Holland BV
(IMARES)
Boxmeer 4
Kerkdriel 1
Baarle-Nassau 1
Den Hoorn Texel 4
Herbstreith & Fox KG
HortiMaX BV
IFP
Institute for Sustainable
Neuenbürg/Württ
(Duitsland) 1
Pijnacker 1
Rueil-Malmaison (Frankrijk) 3
HR Wallingford Ltd
IHC Dredgers BV
Amersfoort 6
Het Oranje Kruis
Wallingford, Oxfordshire 1
Kinderdijk 1
Instituto de Astrofisica
‘s-Gravenhage 1
Hubrecht Instituut voor
IJsfontein holding BV
Process Technology
de Canarias
Het Waterlaboratorium
Ontwikkelingsbiologie en
Amsterdam 1
La Laguna (Spanje) 1
Haarlem 2
Stamcelonderzoek
IME Technologies
Instituut voor Natuur- en
Het Waterschapshuis
Utrecht 1
Eindhoven 1
Amersfoort 1
Huntsman (Europe) B V
IMEC
Brussel (België) 1
HGST
Everberg (België) 1
Gent, Leuven (België) 8
Intel Corporation
San Jose
(Verenigde Staten) 1
Huntsman Polyurethanes
IMEC Nederland
Everberg (België) 1
Eindhoven 1
Hillsboro
(Verenigde Staten) 2
Hilbrands Laboratorium voor
HybriScan Technologies
Imperial College London
Intersnack Nederland BV
Bodemziekten
Holding BV
Bosonderzoek
London (Groot Brittannië) 1
Doetinchem 1
Interuniversitair Cardiologisch
Wijster 1
Arnhem 1
IMS
HILL-ROM
Hycult Biotech BV
Almelo 1
Montpellier (Frankrijk) 1
Uden 4
In Summa Innovation
Utrecht 1
Intervet International / MSD
Instituut Nederland
Hitexacoat BV
HydroLogic
Raamsdonksveer 1
Gouda 1
Amersfoort 1
INCAS3
HKV Lijn in water
Hyflux
Assen 2
Lelystad 2
Singapore (Singapore) 4
Indaver Compost BV
Schwabenheim an der Selz
(Duitsland) 1
Intervet International BV /
Animal Health GmbH
Hocoma AG
Hygear BV
Nieuwdorp Zld 1
Volketswil (Zwitserland) 1
Arnhem 2
ING Bank
Hogeschool Utrecht
HZPC Holland BV
Amsterdam 1
Boxmeer 3
Utrecht 1
Joure, Metslawier 5
ING België NV
InteSpring BV
MSD Animal Health
Brussel (België) 1
Delft 4
Ingenieursbureau Sepra
InTraVacc
IBA
‘s-Gravenhage 1
Bilthoven 3
Louvain-la-Neuve (België) 1
Inmotio Object Tracking BV
Inviso BV
Hilversum 1
IBA Dosimetry GmbH
Amsterdam 1
Gemert 1
Hogeschool Zeeland
InnoSeis BV
Ioniqa Technologies BV
Vlissingen 1
Schwarzenbruck
(Duitsland) 1
Amsterdam 1
Eindhoven 1
Holcim Group Support Ltd.
Ibis Power
InnoSportLab De Tongelreep
IPA Bauchemische Produkte
Hogeschool van Amsterdam
Amsterdam
I
1
Hogeschool voor de Kunsten
Utrecht
Holderbank (Zwitserland) 1
Eindhoven 1
Eindhoven 3
Holland Genetics BV
IBIS Technologies BV
InnoSportLab Papendal
Pullach (Duitsland) 1
GmbH
Arnhem 1
Enschede 2
Arnhem 1
Ipsen Farmaceutica BV
Holst Centre
IBM Corporation
InnoSportLab Thialf
Hoofddorp 1
Eindhoven 17
Essex Juntion
(Verenigde Staten) 1
Heerenveen 2
IQ Products
Groningen 1
Lijst van gebruikers
89
Karlsruher Institut für
Irdeto BV
Hoofddorp 2
Technologie
Roeibond
IRS
Karlsruhe (Duitsland) 1
Amstelveen 2
Bergen op Zoom 2
Katholieke Universiteit Leuven
Koninklijke Nederlandsche
IRX Innovations BV
Leuven (België) 2
Son en Breugel 1
KAVB
Nieuwegein 2
ISA Pharmaceuticals BV
Hillegom 2
Koninklijke Nederlandse Baseball
Leiden 1
Kerry Group
Isala klinieken
Zwolle 2
Wisconsin
(Verenigde Staten) 1
ISIS - Innovative Solutions
Keukenhof
Wielren Unie
en Softball Bond
Lacquey BV
Delft 1
Lambert Instruments BV
Roden 4
Lambert van den Bosch BV
Ede 1
Landelijk Referentie Centrum voor
Schaats Bond
Delft 1
Keygene NV
Koninklijke Nederlandse
Isogenica Ltd
Wageningen 5
Little Chesterford
(Groot Brittannië) 1
Kiemkracht
Nieuwegein 2
Utrecht 1
Koninklijke Nedschroef
ISZGRO Diodes BV
Kiepenheuer-Institut
für Sonnenphysik
Linhebeek (België) 3
Koninklijke Nederlandse
Utrecht 2
Delft 1
Laborelec
Nieuwegein 1
Lisse 1
In Space BV
L
Koninklijke Nederlandsche
Zwembond
Holding BV
Borstkankerscreening (LCRB)
Nijmegen 1
Lanthio Pharma
Groningen 1
Lappeenranta University of
Technology
Lappeenranta (Finland) 1
Helmond 1
Laser 2000 Benelux C.V.
Vinkeveen 1
IT’IS Foundation
Freiburg (Duitsland) 1
Koninklijke Shell
Zurich (Zwitserland) 2
Kijlstra Betonmortel BV
Rijswijk 1
Lead Pharma Holding BV
Ivoren Kruis
Drachten 1
Koninklijke Vopak NV
‘s-Hertogenbosch 1
Zoetermeer 1
Kiwa Technology
Rotterdam 1
Leibniz Institute
Apeldoorn 1
Koppert BV
Jena (Duitsland) 1
KLM Royal Dutch Airlines
Berkel en Rodenrijs 2
Leica Camera AG
J
Jacob Klimstra Consultancy
Amstelveen 1
KplusV organisatieadvies
Solms (Duitsland) 1
Broeksterwald 1
Klockner S.A.
Amsterdam 1
Leica Microsystems
Janssen Pharmaceutica NV
Barcelona (Spanje) 1
KPN
Mannheim (Duitsland) 1
Beerse (België) 6
Knauf BV
’s-Gravenhage 1
Leica Mikrosysteme
Janssen Precision Engineering BV
Utrecht 1
Kreatech Diagnostics
Maastricht-Airport 1
Knauf Gips KG
Amsterdam 1
Wetzlar (Duitsland) 2
Janssen Research & Development
Iphofen (Duitsland) 1
Krohne Nederland BV
Leica Nederland BV
Beerse (België) 2
Knauf Insulation BV
Dordrecht 1
Rijswijk 2
Johanna KinderFonds
Oosterhout 1
Kronos International inc.
Leiden Probe Microscopy BV
Arnhem 1
Koepel Fokkerij
Leverkusen (Duitsland) 1
Leiden 2
Johannes Gutenberg-Universität
Ermelo 1
Kropman BV
Leids Cytolologisch en
Koninklijk Instituut
Nijmegen 1
Mainz
Mainz (Duitsland) 1
voor de Tropen
John Innes Centre
Amsterdam 1
Norwich
(Groot Brittannië) 1
Koninklijk Nederlands
Meteorologisch Instituut
Joma international
De Bilt 4
Nyborg (Noorwegen) 1
Koninklijke Auping BV
K
Kweek en researchbedrijf
Lek/Habo BV
AGRICO BV
Ter Aar 1
Institute
Lens Research & Development
Nieuwegein 3
Bleiswijk 1
KWS POTATO BV
LEO Pharma A/S
Nagele 2
Ballerup (Denemarken) 2
Papendrecht 3
Kymi Rens
Liandon BV
Koninklijke Marine
Aalborg Sø
(Denemarken) 1
Duiven 1
Westminster NV
Den Helder, ´s-Gravenhage 2
Karlsruhe Institute of Technology
Koninklijke Nederlandsche
Jaarverslag STW 2013
Medisch Centrum
Leiden 24
Lely Industries NV
Leiderdorp 1
90
KtedoGen
Milano (Italië) 2
Rotterdam 1
Koninklijke Boskalis
Eggenstein-Leopoldshafen
(Duitsland) 1
Leids Universitair
KWR Watercycle Research
Kaisec
Nederland BV
Enschede 1
Bant 1
Papendrecht, Rotterdam 7
Karl Storz Endoscopie
Leiden 1
Koninklijke Boskalis
Apeldoorn, Zwolle 4
Hengelo 1
Pathologisch Laboratorium
Kryoz Technologies BV
Deventer 1
Westminster NV
Kadaster
Vertrieb GmbH
Atletiek Unie
Arnhem 1
Lievers Holland
Mijdrecht 1
Life Sciences Park
Oss 1
LifeTec Group
MAPPER Lithography
Medlumics
Milabs BV
Eindhoven 4
Delft 1
Madrid (Spanje) 1
Utrecht 1
Light Motif
Maquet
Medtronic BV
Militair Revalidatie
Enschede 1
Mahwah (Verenigde Staten) 1
Maastricht 3
Lightmotif
Maquet Netherlands
Medtronic Nederland
Doorn 1
Enschede 1
Hilversum 1
Heerlen 1
Mind Media BV
Medtronic Neuromodulation
Centrum Aardenburg
Herten 1
LineSolar BV
Mars GmbH
‘s-Gravenhage 1
Verden (Duitsland) 1
LinXis BV
Mars Nederland BV
Breda 1
Veghel 1
Fridley
(Verenigde Staten) 1
LioniX BV
Marti Keuning Eckhart Stichting
Medtronic Trading NL BV
Ministerie van Defensie
Enschede 19
Lunteren 1
Heerlen 1
Amersfoort, ‘s-Gravenhage 4
LiqTech International A/S
MASER Engineering BV
MEGED Engineering &
Ballerup (Denemarken) 1
Enschede 2
Europe & Canada
Consultancy
Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties
‘s-Gravenhage 2
Ministerie van Economische Zaken
Amersfoort, ‘s-Gravenhage 3
Liquavista Netherlands
Materials Innovation Centre BV
Zoetermeer 1
Ministerie van Financien
Eindhoven 1
Delft 1
MEMC Electronic Materials
‘s-Gravenhage 1
LM Wind Power Blades
Materials innovation institute M2i
Novara (Italië) 2
Ministerie van Infrastructuur
Kolding (Denemarken) 1
Delft 1
Merck & Co. Inc.
en Milieu
Lode BV
MathWorks
Eindhoven (Nederland) 1
Rahway
(Verenigde Staten) 1
Rotterdam, ‘s-Gravenhage 3
Groningen 1
Logisticon Water Treatment BV
Max-Delbrück-Centrum für
Merck Chemicals Ltd
Eindhoven 1
Mistras Group BV
Groot-Ammers 1
MiPlaza
Luchtverkeersleiding Nederland
Berlin (Duitsland) 1
Southampton
(Groot Brittannië) 1
Schiphol Airport 1
Maxima Medisch Centrum
Merck KGaA
Moldflow
Luminostix BV
Veldhoven 3
Rotterdam 4
Max-Planck-Institut für Human
Darmstadt
(Duitsland) 1
Kilsyth, Victoria
(Australië) 1
Lummus Technology Inc.
Molekulare Medizin
Cognitive and Brain Sciences
Schiedam 1
Merford Noise Control
Molecular Imprints
Gorinchem 1
Merus BV
Austin
(Verenigde Staten) 1
Utrecht 2
Momentive Specialty
Bloomfield
(Verenigde Staten) 1
Leipzig (Duitsland) 1
McGill University
Lund University
Montreal (Canada) 1
Lund (Zweden) 2
McRoberts BV
Merz Pharmaceuticals GmbH
‘s-Gravenhage 1
Monsanto Holland BV
Bergschenhoek 5
Chemicals BV
MECAL Applied Mechanics
Frankfurt am Main
(Duitsland) 1
MA3 Solutions BV
Eindhoven 1
MetaSensing BV
Son 1
Mediatronix BV
Noordwijk 1
Monsanto Holland BV
Maaslandziekenhuis
Hoofddorp 1
Metatronics
Wageningen 1
M
Vondelingenplaat 1
Sittard 1
Medicim NV
Eindhoven 1
Moog FCS
Maastricht Instruments BV
Mechelen (België) 1
Mettler-Toledo AutoChem, Inc
Nieuw-Vennep 7
Maastricht 2
Medicort
Maastricht UMC+
Utrecht 1
Schwerzenbach
(Zwitserland) 1
Rhoon 1
Maastricht 2
MediluX BV
Micro resist technology GmbH
Motek BV
Maastricht University
Velserbroek 1
Berlijn (Duitsland) 1
Amsterdam 4
Maastricht 6
Medis Medical Imaging
MicroDish BV
MOTEK Medical BV
Utrecht 1
Amsterdam 6
MAASTRO Clinic
Systems BV
Mos Grondmechanica
Maastricht 3
Leiden 10
Microflown Holding BV
Movares Nederland BV
Machnet BV
Medis specials BV
Zevenaar 1
Utrecht 2
MRC Aardenhout
Roden 3
Leiden 1
Micronit Microfluidics BV
MagnaView
Medisch Centrum Haaglanden
Enschede 11
Doorn 1
Eindhoven 2
‘s-Gravenhage 2
Microsoft Corporation
MS Vision
Mali Biocarburant S.A.
Medisch Spectrum Twente
Almere 1
Bamako (Mali) 1
Enschede 3
Redmond
(Verenigde Staten) 1
ManualFysion
Medisse BV i.o.
Mijtech kunstofvloer advies
Gouda 2
Amsterdam 1
Ede Gld 1
Druten 1
MSD Oss
MSC Software Benelux BV
Oss 3
Lijst van gebruikers
91
MTI Holland BV
Kinderdijk 1
Nederlands Instituut
voor Bouwbiologie en
MTSA Technopower BV
Ecologie BV (NIBE)
NLISIS
Nutricia Research BV
Geleen (Nederland) 1
Utrecht 2
NLnet Labs
Nutriënten Management
Arnhem 1
Bussum 1
Amsterdam 1
Mushroom Office
Nederlands Kanker Instituut
NMDG NV
Wageningen 1
‘s-Hertogenbosch 2
Amsterdam 5
Bornem (België) 1
NXP Semiconductors
Eindhoven, Nijmegen 34
Instituut NMI BV
MyMicro Group BV
Nederlands Vaccin Instituut
NNZ BV
Beek en Donk 1
Bilthoven 1
Groningen 1
NXP Semiconductors Belgium NV
Nederlandse Aardappel
NOC*NSF
Leuven (België) 6
Arnhem 5
NZO
Noldus Information
Zoetermeer 1
N
Organisatie
NAICONS
‘s-Gravenhage 1
Milano (Italië) 1
Nederlandse Aardolie
Nano4Imaging GmbH
Maatschappij BV
Technology BV
O
Wageningen 4
Aachen (Duitsland) 1
Assen 2
Noppe Orthopedietechniek
Nanosens
Nederlandse Algemene
Noordwijkerhout 1
Gouda 1
Norit Nederland BV
OC Oerlikon Balzers Ltd.
Emmeloord 1
Amersfoort 2
Balzers (Liechtenstein) 1
Nederlandse apparatenfabriek
Nortek Oceanografische
OCAS
Zutphen 2
Keuringsdienst
Nationaal Initiatief Hersenen
en Cognitie (NIHC)
‘s-Gravenhage 4
Nationaal Lucht- en
Ruimtevaartlaboratorium
Amsterdam, Marknesse 5
‘NEDAP’ NV
Instrumenten en Diensten BV
Oasen NV
Zelzate (België) 1
Groenlo 1
Badhoevendorp 1
Océ Technologies BV
Nederlandse Organisatie voor
Novacta Biosystems Limited
Venlo 13
OcellO
Leiden 1
National Aerospace Laboratory
‘s-Gravenhage 2
Welwyn Garden City
(Groot Brittannië) 2
Amsterdam 1
Nederlandse Triathlon Bond
Novay
Oclaro Inc.
National Institute of Health
Nieuwegein 1
Enschede 1
Zurich (Zwitserland) 1
Bethesda
(Verenigde Staten) 1
Nederlandse Vereniging
NRG Nuclear Services For Energy,
Oclaro Technology Plc
National Semiconductor BV
Wetenschappelijk Onderzoek
van Leveranciers van
Bouwgrondstoffen (NVLB)
Petten 3
Towcester
(Groot Brittannië) 5
Environment & Health
Delft 2
Hoofddorp 1
NS Reizigers BV
OIM Orthopedie
Nationale Politie
Nederlandse Vereniging voor
Utrecht 1
Assen 1
Driebergen-Rijsenburg,
Zoetermeer 3
NT&D Nanotechnology & Devices
Okolab s.r.l.
Velsen-Noord 4
Aachen (Duitsland) 1
Ottaviano (Italië) 3
Natuurmonumenten
Nedinsco BV
NT-MDT Co. Russia
Oldelft Ultrasound BV
‘s-Graveland 2
Venlo 1
Delft 6
NEM Energy BV
Moscow
(Russische Federatie) 1
Leiden 2
NT-MDT Service & Logistics Ltd.
Eindhoven 9
NCIRO Australia Telescope
National Facility
Vlamonderzoek
OM&T BV
Epping (Australië) 1
Nemo Healthcare BV
Limerick (Ierland) 1
Omniradar BV
Nebest BV
Eindhoven 2
NTS-Optel
Eindhoven 1
Groot-Ammers 2
Nestlé Research Center
Nijmegen 1
ONERA
Nebest Koning & Bienfait BV
Vevey (Zwitserland) 2
Nuclear Research and
Toulouse (Frankrijk) 1
Mijdrecht 1
Netherlands Translational
Nedcard BV
Research Center BV
Consultancy Group
Arnhem 1
Ontwikkelingsbedrijf
Gemeente Amsterdam
Wijchen 1
Berghem 1
Nucletron BV
Nederlands Anafylaxis Netwerk
NGO-SBG
Veenendaal 2
Onze Lieve Vrouwe Gasthuis
Dordrecht 1
Zoetermeer 1
NUMECA International
Amsterdam 1
Nederlands Centrum voor
Nickerson-Zwaan
Brussel (België) 4
Oogziekenhuis Rotterdam
Made 1
Nunhems Netherlands BV
Rotterdam 1
NIKON CORPORATION
Nunhem 3
OonKAY
Laser Research BV
Enschede 1
Amsterdam 1
Nederlands Forensisch Instituut
(Japan) 5
NUON
Apeldoorn 1
‘s-Gravenhage 2
Nikon Instruments Europe BV
Arnhem, Utrecht 2
Oostwaardhoeve v.o.f.
Nederlands Instituut voor
Amsterdam 7
Nuon/Vattenfall
Schagen 1
NIZO food research BV
Amsterdam 1
Open Engineering
Nutreco Nederland BV
Angleur (België) 1
Beeld en Geluid
Hilversum 1
Ede 5
Boxmeer 1
92
Jaarverslag STW 2013
OPRA Optimal Radial Turbine BV
Peer+ BV
Photonis
Polytec Benelux / K. Peeraer bvba
Hengelo 1
Eindhoven 1
Roden 1
Antwerpen (België) 1
Optics11
Penta Robotics BV
Photonis Holding S.A.S.
Polytec GmbH
Amsterdam 2
Vreeland 1
Mérignac Cedex (Frankrijk) 1
Waldbronn (Duitsland) 1
OptiekXL
PEPperPRINT GmbH
Physical Electronics
Polyvation BV
Franeker 1
Heidelberg (Duitsland) 1
Groningen 1
OptiSense BV
Pepscan Presto BV
Chanhassan
(Verenigde Staten) 1
Enschede 1
Lelystad 1
Physik Instrumente (PI)
Uithoorn 2
GmbH & Co. KG
PPG Coatings Europe BV
Oracle Nederland BV
Pepscan Therapeutics BV
Utrecht 2
Lelystad 4
Karlsruhe (Duitsland) 2
Oranjewoud
Pepscope BV
PI Medical Diagnostic
Oosterhout 2
Utrecht 1
ORGA Architecten
Percuros BV
Tijnje 1
Veldhoven 1
Nijmegen 1
Enschede 4
Pie Medical BV
PragmatIC Printing Limited
Ortec International BV
PerkinElmer
Maastricht 1
Gouda 2
Groningen 1
Pie Medical Imaging BV
Cambridge
(Verenigde Staten) 1
Orthin
PerkinElmer
Maastricht 5
Prestwick Chemical
Drachten 1
Turku (Finland) 1
Pierre Fabre Dermo-Cosmetique
Strasbourg-Illkirch (Frankrijk) 1
Orthoproof Digital Models
Personal Health Institute
Toulouse (Frankrijk) 1
Primix BV
Pijngeneeskunde
Mijdrecht 1
Nieuwegein 1
international (PHIi)
Equipment BV
PRA International, Early
Development Services
Assen 1
Praction
Orthovita Inc.
Amsterdam 4
Rotterdam 1
Princess Margaret Hospital
Malvern 1
Personal Space Technologies
Plant Research International
Toronto (Canada) 1
O’Sports
Amsterdam 3
Bleiswijk, Wageningen 7
Prinses Beatrix Spierfonds
Delft 1
Pervatech BV
Plant Sciences Group (PSG)
‘s-Gravenhage 1
Össur Head Office
Rijssen (Nederland) 2
Wageningen 1
Process Systems Enterprise
Reykjavik (IJsland) 2
Pharmaceutical Research
Plantenkwekerij Gitzels BV
Otto-von-Guericke-Universität
Associates Group BV
Wervershoof 1
Limited - ‘The model company’
London (Groot Brittannië) 1
Zuidlaren 1
Plantenkwekerij Valstar
Procter & Gamble
Magdeburg (Duitsland) 1
Philips
‘s-Gravenzande 1
OWI Oel-Wärme-Institut
Best, Drachten, Eindhoven,
Heerlen, Maarheeze 144
Plantenziektenkundige Dienst
Newcastle upon Tyne
(Groot Brittannië) 1
Wageningen 1
Procter & Gamble Germany GmbH
Philips Electronics North America
Plantronics BV
Emmen 2
Schwalbach am Taunus
(Duitsland) 2
Andover
(Verenigde Staten) 1
Plantum NL
Prodrive BV
Gouda 1
Son 3
Philips GmbH
Plastic Electronic GmbH
Productschap Diervoeder
Magdeburg
Aachen GmbH
Herzogenrath (Duitsland) 1
Oxford Instruments
Bristol (Groot Brittannië) 7
P
Corporation
PA Imaging Holding BV
Aachen (Duitsland) 2
Linz 1
Zoetermeer 1
Enschede 1
Philips Healthcare
Plaxis BV
Productschap Tuinbouw
PamGene International BV
Andover
(Verenigde Staten) 1
Delft 2
Zoetermeer 5
‘s-Hertogenbosch 2
PLUREL
Productschap Zuivel
PANalytical BV
Philips Research
Utrecht 2
Zoetermeer 1
Almelo 2
Politecnico di Milano
Pro-Motion Medical BV
PanAmericanSeed Europe BV
Redhill
(Groot Brittannië) 2
Milano (Italië) 1
Zwijndrecht 1
Hem 1
Philips Technology GmbH
Politie Amsterdam-Amstelland
ProRail
Paques BV
Aachen (Duitsland) 4
Amsterdam 1
Utrecht 5
Balk 9
Philips Technology GmbH
Politie Brabant Zuid-Oost
ProSensa BV
Parent Project Muscular
Plauen (Duitsland) 1
Eindhoven 1
Leiden 1
Dystrophy (PPMD)
PhoeniX BV
Politie Groningen
Proton Ventures BV
Hackensack
(Verenigde Staten) 2
Enschede 6
Groningen 1
Brielle 1
Phosphor Technology Ltd.
Politieacademie
Provincie Noord Brabant
Paul-Drude-Institut für
Stevenage
(Groot Brittannië) 2
Apeldoorn 1
‘s-Hertogenbosch 1
Polymer Vision Ltd.
Provincie Zeeland
Photonamic GmbH & Co. KG
Eindhoven 1
Middelburg 1
Festkörperelektronik
Berlin (Duitsland) 1
Wedel (Duitsland) 1
Lijst van gebruikers
93
Provincie Zuid-Holland
RE-lion BV
Rode Kruis Ziekenhuis
Satelec Acteon Group
‘s-Gravenhage 3
Enschede 2
Beverwijk 1
Merignac (Frankrijk) 1
Roessingh Research
SATRAX BV
PS-tech
Remeha BV
Amsterdam 2
Apeldoorn 1
PTB
Remmers Bouwchemie BV
Enschede 3
Saxion Hogeschool Enschede
Berlijn (Duitsland) 1
Hoogeveen 1
Rolls-Royce Deutschland
Enschede 1
Pulsar Physics
RESONANCE RESEARCH, INC.
Eindhoven 1
Billerica (Verenigde Staten) 1
PWN (Puur Water & Natuur)
Reststoffenunie
Velsenbroek 1
Q
Waterleidingbedrijven BV
and Development
Ltd & Co KG
Enschede 3
SBRCURnet
Blankenfelde Mahlow
(Duitsland) 1
Rotterdam 1
Scannexus
Roth & Rau BV
Maastricht 1
Nieuwegein 1
Eindhoven 12
Schiphol Group
Reumafonds
Rotterdams Oogheelkundig
Schiphol 1
QCare medical services BV
Amsterdam 1
Oisterwijk 1
Revalidatiecentrum Heliomare
Rotterdam 1
Schiphol 1
Wijk aan Zee 1
Royal Cosun
Schmid & Partner Engineering AG
Revalidatiecentrum
Breda, Roosendaal 3
Zürich (Zwitserland) 1
QPS hydrographic and marine
software solutions
Zeist 1
Het Roessingh
Enschede 1
Instituut
Royal HaskoningDHV
Schneider BV
Ridderkerk 1
Eindhoven 1
Rheinland Westfalen Netz AG
Quantib BV
Essen (Duitsland) 1
Amersfoort, ‘s-Gravenhage,
‘s-Hertogenbosch, Rotterdam,
Utrecht 7
Rotterdam 1
Rijk Zwaan Zaadteelt en
Royal Van Zanten / Van Zanten
QTIS/e BV
Quest Innovations BV
Zaadhandel BV
Schiphol Telematics BV
Holding BV
Schoneveld Breeding
Twello 1
Scienion AG
Berlin (Duitsland) 1
Middenmeer 1
De Lier, Fijnaart 13
Rijsenhout 4
Scientific Volume Imaging BV
QVQ BV
Rijksdienst voor het
RPS advies- en
Hilversum 8
Woerden 1
Cultureel Erfgoed
Amersfoort, Amsterdam 3
R
Rijksinstituut voor
Radboud universitair
Volksgezondheid en Milieu
ingenieursbureau BV
Delft 1
SE Blades Technology BV
Hengelo 1
Ruhr-Universität Bochum
SeaTools BV
Bochum (Duitsland) 1
Numansdorp 2
Bilthoven 10
Ruijsink Dynamic Engineering
Seedmobi
Nijmegen 16
Rijksuniversiteit Groningen
Gouda 1
Arnhem 1
medisch centrum
Radboud Universiteit Nijmegen
Groningen 13
RWE Rheinland Westfalen
Selecta Klemm
Nijmegen 14
Rijkswaterstaat
Essen (Duitsland) 1
Maasland 1
Rahu Catalytics BV
RWTH Aachen University
Selor eeig
Aachen (Duitsland) 4
Amsterdam 2
Utrecht 1
Arnhem, Capelle a/d IJssel,
Delft, Lelystad, Middelburg,
Rijswijk, Rotterdam,
‘s-Gravenhage, Utrecht 35
Ranj Serious Games
Rijnlands Revalidatie
SABIC Europe
Sencio BV
Sittard 1
Nijmegen 1
Vlaardingen 1
RailData BV
Rotterdam 1
Centrum (RRC)
SEMATECH
S
Albany (Verenigde Staten) 1
RAV Gooi- en Vechtstreek
Leiden 1
SABIC Innovative Plastics
Sensata Technologies Holland BV
Hilversum 1
Rivas Zorggroep
Bergen op Zoom 2
Almelo 4
RAV Utrecht
Gorinchem 1
SABIC T&I, STC Geleen
Sense Observation Systems BV
Bilthoven 1
River Diagnostics BV
Geleen 3
Rotterdam 1
Reade revalidatie | reumatologie
Rotterdam 4
Safe Software Inc.
SenseIT BV
Amsterdam 1
RiverD International BV
Surrey (Canada) 1
Delft 1
Recharge BV
Rotterdam 1
Saint-Gobain Crystaux
Sensixs Design BV
Bussum 1
RIWA-Maas
Delfgauw 2
Sensor Sense BV
Recore Systems BV
Maastricht 1
Saint Pierre les Nemours
(Frankrijk) 1
Enschede 2
Robert Bosch GmbH
Saint-Gobain Recherche
Nijmegen 4
Reddingsbrigade Nederland
Stuttgart (Duitsland) 1
Aubervilliers (Frankrijk) 1
SensoRon - Sensors & Measuring
IJmuiden 2
Roche Center for Medical
Samsung Electronics SEBN
Genomics
Regge Hout
Delft 1
Techniques
Valkenswaard 1
Goor 1
Basel (Zwitserland) 1
Sanquin Research
Septentrio Satellite Navigation NV
Reinier de Graaf Gasthuis
Rockwell Collins (UK) Ltd
Amsterdam 3
Leuven (België) 1
Delft 1
Hoofddorp 1
94
Jaarverslag STW 2013
Service XS BV
Leiden 1
SKF Research & Development
Company BV
Spirotech BV
Stichting Rioned
Helmond 1
Ede 1
Sport Medisch Advies Centrum
Stichting Sanquin
SGS INTRON BV
Nieuwegein 2
Culemborg 1
Skyline Diagnostics BV
SGS INTRON BV
Rotterdam 1
Amersfoort 1
Amsterdam 3
Sittard 4
SMART Photonics
SporterOnline
Stichting Technologisch
Eindhoven 3
Maarssen 1
Smartec BV
SRON - Netherlands Institute
Shanghai Tunnel
Engineering Co. Ltc. (STEC)
Midden Nederland (SMA)
Bloedvoorziening
Kenniscentrum
Textielverzorging
Shanghai (China) 1
Breda 2
Shell
SmartTip BV
Groningen, Utrecht 5
Amsterdam, ‘s-Gravenhage,
Rijswijk 31
Enschede 3
Ssens BV
Smit Ovens BV
Enschede 1
Amersfoort 9
for Space Research
Ophemert 1
Stichting Toegepast Onderzoek
Waterbeheer (STOWA)
Shell Global Solutions
Son en Breugel 1
St. Jude Medical
Stichting Voedeselallergie
Chester
(Groot Brittannië) 5
Smith & Nephew BV
St. Paul (Verenigde Staten) 4
Nijkerk 1
Hoofddorp 1
St. Jude Medical Nederland BV
Stiho BV
Shell Global Solutions GmbH
SN1C
Veenendaal 2
Nieuwegein 1
Hamburg (Duitsland) 1
Shanghai 1
St. Thomas’s Hospital
STMicroelectronics
Siemens AG
Software Improvement Group BV
London (Groot Brittannië) 1
Crolles Cedex (Frankrijk) 3
Berlijn (Duitsland) 1
Amsterdam 1
Staatsbosbeheer
STMicroelectronics
Siemens AG
Solaris Optics S.A.
Erlangen (Duitsland) 2
Józefów (Polen) 1
Amsterdam,
Driebergen-Rijsenburg 2
Stork Thermeq BV
Siemens Healthcare
SoLayTec
Stichting BREIN
Hengelo 4
‘s-Gravenhage 1
Eindhoven 1
Hoofddorp 1
Stork Veco BV
Siemens Nederland NV
Solland Solar Cells BV
Stichting Burgerkomitee
Eerbeek 1
Grenoble (Frankrijk) 1
‘s-Gravenhage 8
Heerlen 5
Siemens Power Generation
SolMateS BV
Broek in Waterland 1
Orlando
(Verenigde Staten) 1
Enschede 4
Stichting Dorp, Stad & Land
Winterswijk 1
Solsep BV
Rotterdam 1
Strukton Civiel
Sika Technology AG
Apeldoorn 2
Stichting Duurzaam Storten
Utrecht 2
Zürich (Zwitserland) 1
Solutia Italia Spa
’s-Hertogenbosch 1
Strukton Engineering
Volgermeer
Streekziekenhuis Koningin
Beatrix
SilverFit BV
Zaventem (België) 1
Stichting Flextension
Utrecht 1
Woerden 1
Somfy Nederland BV
Veenendaal 2
Strukton Systems BV
Simax Lithography BV
Hoofddorp 1
Stichting Het Zeeuwse Landschap
Hengelo 1
Eindhoven 1
Sonion Nederland BV
Heinkenszand 1
Struyk Verwo Infra BV
SIMENDO BV
Amsterdam 1
Stichting IJkdijk
Oosterhout 1
Rotterdam 1
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Groningen 1
StudyPortals BV
Sincrotrone Trieste
Nijmegen 1
Stichting Knowledge &
Basovizza, Trieste (Italië) 1
SOWNet technologies BV
Singulex Inc.
Delft 1
Schiphol 1
Alameda
(Verenigde Staten) 3
SpaarnWater
Stichting La MER
Haarlem 1
‘s-Gravenhage 1
Suiker Unie
Singulus Mastering BV
Space Businesspark
Stichting Landschap
Dinteloord 1
development centre
Eindhoven 1
SUASIS Underwater
Technology R&D Ltd.
Gebze (Turkije) 1
Eindhoven 1
Noordwijk 1
Sint Franciscus Gasthuis
Spark Holland BV
Heiloo 1
Rotterdam 2
Emmen 3
Stichting Maritiem Research
Sint Maartenskliniek
SPECS
Nijmegen 1
Delft 2
Wageningen 4
Superon GmbH
SINTEF
SPECS Surface Nano
Stichting Nationale Computer
Dermbach (Duitsland) 2
Trondheim (Noorwegen) 4
Analysis GmbH
Noord-Holland
Instituut Nederland
Faciliteiten
Siza Dorp Groep
Berlijn (Duitsland) 1
‘s-Gravenhage 1
Arnhem 1
Spieren voor Spieren
Stichting NIO - Nederlands
SKF Engineering &
Blaricum 1
Research Centre BV
Nieuwegein 6
Spirig Pharma AG
Egerkingen (Zwitserland) 2
Instituut voor Onderhandelen
Eindhoven 1
Suikerstichting Nederland
Baarn 1
SunCycle
Eindhoven 1
Surfix BV
Wageningen 1
SURFnet BV
Utrecht 1
SURFsara
Amsterdam 2
Lijst van gebruikers
95
SurgicEye GmbH
Tata Steel
Thales Research and Technology
TulipMed BV
Munich (Duitsland) 1
Velsen-Noord, IJmuiden 25
Delft 1
Nieuwegein 1
Surgvision
Tata Steel French Rail
Thales Research and Technology
Turboden Pratt & Whitney
Heerenveen 1
Hayange (Frankrijk) 1
Palaiseau (Frankrijk) 1
Brescia (Italië) 1
Thomson Broadcast & Media
Swimovate
Tata Steel UK Limited
Wraysbury
(Groot Brittannië) 1
Moorgate 1
TAUS BV
Breda 2
Twister BV
Swiss Federal Institute of
De Rijp 1
Thrombinoscope BV
Rijswijk 1
Tauw BV
Maastricht 1
Tyndall National Institute
Deventer 3
Tigenix
Cork
(Groot Brittannië) 1
Technology (EPFL)
Lausanne (Zwitserland) 1
Solutions Nederland BV
Twente Solid State Technology BV
Enschede 2
Sylvan Foods Netherlands BV
TCKI
Leuven (België) 1
Horst 1
Velp 2
Tilburg University
Sylvan Inc.
TE Connectivity Nederland BV
Tilburg 1
Langeais (Frankrijk) 1
‘s-Hertogenbosch 7
TMC NV
UbiQ Bio BV
Amsterdam 1
U
Symantec
Technische Universiteit Delft
Eindhoven 1
Dublin (Ierland) 1
Delft 52
TMD Technologies Limited
Ultrasonix Medical Corporation
SyMo-Chem BV
Technische Universiteit
Hayes
(Groot Brittannië) 1
Richmond
(Verenigde Staten) 2
Umicore
Eindhoven 1
Eindhoven
Synaptix
Eindhoven 42
T-Mobile Netherlands BV
Niel (België) 1
Technobis Fibre Technologies
‘s-Gravenhage 1
Olen (België) 1
Syncom BV
Uitgeest 7
TMS International BV
UNESCO-IHE Institute for
Groningen 3
Technobis Mechatronics
Oldenzaal 14
Water Education
SynerScope BV
Uitgeest 3
TNO Apeldoorn
Eindhoven 1
Technolution BV
Syngenta
Gouda 2
Bracknell (Groot Brittannië) 1
TECNALIA
Syngenta Seeds BV
Enkhuizen 4
Donostia-San Sebastian
(Spanje) 1
Apeldoorn, Delft, Den Helder,
Eindhoven, Groningen,
Helmond, Leiden, Rijswijk,
‘s-Gravenhage, Utrecht,
Zeist 102
Delft 1
Union Biometrica
SyntheticMR AB
Tecnotion BV
TNO DIANA BV
Geel (België) 1
Linköping (Zweden) 1
Almelo 1
Delft 2
Union Biometrica
Unilever R & D
Bedford (Groot Brittannië) 2
Unilever R & D
Vlaardingen 9
Synthon BV
Telersvereniging Prominent
TomTom International BV
Nijmegen 4
De Lier 1
Eindhoven 1
Holliston
(Verenigde Staten) 1
SystematIC Design BV
Tempress Systems BV
Top Institute Food & Nutrition
United Parent Projects Muscular
Delft 3
Vaassen 9
Wageningen 1
Ten Cate Advanced
T
Composites BV
Tagworks Pharmaceuticals
Nijverdal 1
Eindhoven 1
Tenaris
Taiwan Semiconductor
Manufacturing Company
Europe BV
Dystrophy (UPPMD)
TOPIGS Research Center IPG
Veenendaal 1
Beuningen 4
Universitair Medisch Centrum
Toshiba Medical Systems
Europe BV
Groningen
Groningen 14
Dalmine (Italië) 1
Zoetermeer 1
TET Systems Holding GmbH &
TOSOH BIOSCIENCE GmbH
Utrecht
Stuttgart (Duitsland) 1
Utrecht 22
Touchwood BV
Universität Münster
Münster (Duitsland) 2
Co. KG
Amsterdam 1
Heidelberg (Duitsland) 1
Takii Europe BV
Tetra Pak Cheese & Powders
Schijndel 1
De Kwakel 4
Heerenveen 1
Transport-, Handelsbedrijf
Targeson, LLC
Thales Communications
Hofmans BV
Universität Rostock
Rostock (Duitsland) 1
Charlottesville
(Verenigde Staten) 1
Huizen 1
Tree C Technology BV
Genève (Zwitserland) 2
Target Holding BV
Thales Cryogenics BV
Ede 3
Université de Mons
Groningen 1
Eindhoven 1
Treparel Information Solutions BV
Mons (België) 1
TASS BV
Thales Nederland BV
Delft 2
Université du Luxembourg
Nederland BV
Horst 1
Universitair Medisch Centrum
Université de Genève
Rijswijk 1
Hengelo 7
Trinity College
Luxembourg (Luxemburg) 1
TASS Nederland
Thales Nederland BV
Dublin (Ierland) 1
Université François-Rabelais
Eindhoven 1
Huizen 1
Tri-O-Gen BV
Goor 2
96
Jaarverslag STW 2013
de Tours
Tours (Frankrijk) 1
Vortex Engineering
Universite Libre de Bruxelles
University of Southern California
Bruxelles (België) 1
Université Libre de Bruxelles
Los Angelos
(Verenigde Staten) 1
Älvkarleby (Zweden) 1
Vrije Universiteit Amsterdam
Bruxelles (België) 1
University of Strathclyde
VDL Enabling Technologies Group
Amsterdam 5
Vattenfall Research and
Development AB
Nieuwegein 1
Universiteit Gent
Glasgow (Groot Brittannië) 1
Eindhoven 1
Vrije Universiteit Brussel
Gent, Zwijnaarde (België) 7
University of Ulster
Veeco Instruments BV
Brussel (België) 1
Universiteit Leiden
Coleraine (Groot Brittannië) 1
Breda 1
VSL
Leiden 15
U-Protein Express BV
VENIK
Delft 6
Universiteit Twente
Utrecht 1
Helvoirt 1
VTEC Lasers & Sensors
Enschede 28
Urotex Medical BV
Vereniging Samenwerkende
Eindhoven 8
Universiteit Utrecht
Rhenen 1
Utrecht 18
UTC Imaging BV
Beverwijk 1
Universiteit van Amsterdam
Stein 1
Vereniging van
Amsterdam 4
Brandwondencentra Nederland
Aardappelverwerkende
V
University College Cork
Industrie
Cork (Ierland) 1
V.d. Bosch Beton BV
Rijswijk 1
University College Dublin
Almelo 1
Vereniging van Ondernemingen
Dublin (Ierland) 1
Vabrema BV
en Betonmortelfabrikanten
VU Medisch Centrum Amsterdam
Amsterdam 16
Vxlabs
Delft 1
W&H Dentalwerk
Bürmoos (Oostenrijk) 1
W
University Gent
Eindhoven 1
Gent (België) 1
Van der Heide BV
Veenendaal 2
Amsterdam 1
University of Applied Sciences,
Kollum 2
Vertex Pharmaceuticals
Wageningen Universiteit &
Gelsenkirchen
Bocholt (Duitsland) 1
Van Gansewinkel
in Nederland
Incorporated
Waag Society
Researchcentrum
University of Brescia
Waalwijk 1
San Diego
(Verenigde Staten) 1
Brescia (Italië) 1
Van Hattum en Blankevoort -
Video Dock BV
America (Horst),
Den Helder, Lelystad,
Lisse, Wageningen 24
Volker Stevin Construction
Amsterdam 1
Walkro International BV
University of California
Milieutechniek BV
Vilmorin & Cie
Blitterswijck 1
Los Angeles
(Verenigde Staten) 1
Woerden 1
Chappes (Frankrijk) 2
Wärtsilä Finland Oy
Van Nieuwpoort Grint en Zand BV
Vilmorin S.A.
Vaasa (Finland) 1
University of California
Gouda 1
La Menitre (Frankrijk) 1
Water Governance Centre
ViNotion BV
Den Haag 1
at Los Angeles
at San Diego
La Jolla (Verenigde Staten) 1
Europe BV
Van Oord Dredging and Marine
Contractors BV
Eindhoven 1
Waternet
University of Central Lancashire
Rotterdam 3
VION Ingredients
Amsterdam 2
Preston (Groot Brittannië) 1
Van Oord Nederland BV
Son 1
Waters Chromatography BV
Vista Landscape and
Etten-Leur 1
University of Coimbra
Gorinchem 2
Coimbra (Portugal) 1
Van Rijn - KWS BV
University of Edinburgh
Poeldijk 1
Amsterdam 1
Edinburgh (Groot Brittannië) 1
Van Vledder Consulting
Vital Images Europe
Manchester
(Groot Brittannië) 2
Waterschap Scheldestromen
Urban Design
Waters Corporation
University of Helsinki
Olst 1
‘s-Gravenhage 1
Helsinki (Finland) 1
Vanberlo BV
Vitens
Middelburg 1
University of Manchester
Eindhoven 1
Waterschap Vallei en Eem
Manchester
(Groot Brittannië) 1
Varian BV
Leeuwarden, Utrecht,
Zwolle 6
Middelburg 1
Vitesse BV
Waterschap Zuiderzeeland
University of Michigan
VARIAN Medical Systems
Arnhem 2
Lelystad 1
Ann Arbor
(Verenigde Staten) 1
Bergisch Gladbach
(Duitsland) 1
VLC Photonics
Wavin Technology &
University of New South Wales
Varioptic/Parrot
Vlisco Helmond BV
Dedemsvaart 1
Sydney (Australië) 1
Lyon (Frankrijk) 1
Helmond 1
Weidlinger Associates, Ltd.
Valencia (Spanje) 1
Leusden 1
Innovation BV
University of Sheffield
VARTEC NV
VNSI-Scheepsbouw Nederland
Sheffield (Groot Brittannië) 1
Gent (België) 1
Rotterdam 1
Glasgow Scotland
(Groot Brittannië) 1
University of Southampton
Vattenfall AB
Vogel BV
Westfälische Wilhelms
Southampton
(Groot Brittannië) 1
Stockholm (Zweden) 1
Zwijndrecht 1
VORtech BV
Universität Münster
Münster (Duitsland) 2
Delft 2
97
Westlandse Planten-kwekerij
Ziut BV
Made 1
Apeldoorn, Gorredijk 3
Westnetz GmbH
ZMBH
Bad Bentheim (Duitsland) 1
Heidelberg (Duitsland) 1
WillCo Wells BV
ZMT Zurich MedTech AG
Amsterdam 1
Zurich (Zwitserland) 1
Witteveen+Bos
ZoBio BV
Almere, Deventer,
Rotterdam 8
Leiden 1
WL Gore & Associates Inc
Newark (Verenigde Staten) 1
Zuidelijke Land- en
Tuinbouworganisatie (ZLTO)
‘s-Hertogenbosch 2
WLN
ZyLAB Technologies BV
Glimmen 4
Amsterdam 1
WMC: Twente Institute
for Wireless and Mobile
Communications BV
Enschede 2
WML
Maastricht 1
WorldFish Center
Penang (Maleisië) 1
WS-Wärmeprozesstechnik GmbH
Renningen (Duitsland) 1
X
Xilinx Ireland
Citywest Business Campus,
Saggart County (Ierland) 2
XiO Photonics BV
Enschede 5
Xsens Technologies BV
Enschede 3
Xylem Water Solutions
Netherlands BV
Dordrecht 1
Y
Yacht Eindhoven Campus
Eindhoven 1
Yara Tertre SA
Tertre 1
YouMedical
Amsterdam 1
Z
Zentralinsitut für Seelische
Gesundheit Mannheim
Mannheim (Duitsland) 1
ZF-screens BV
Leiden 2
Ziekenhuisgroep Twente
Hengelo 1
Ziggo
‘s-Gravenhage 1
98
Jaarverslag STW 2013
Lijst van afkortingen
ACTS
Advanced Chemical Technologies for Sustainability
TKI
Topconsortia voor Kennis en Innovatie
ALW
Aard- en Levenswetenschappen (NWO)
TNO
Nederlandse Organisatie voor Toegepast
ASSYS
Autonomous Sensor Systems
Bsik
Besluit subsidies investeringen in de kennisinfrastructuur
TU
Technische Universiteit
CATRENE
Cluster for Application and Technology Research in
TUD
Technische Universiteit Delft
Europe on NanoElectronics
TU/e
Technische Universiteit Eindhoven
CW
Chemische Wetenschappen (NWO)
UL
Universiteit Leiden
CWI
Centrum voor Wiskunde en Informatica
UM
Maastricht University
DFG
Deutsche Forschungsgemeinschaft
UMC
Universitair Medisch Centrum
ESTEC
European Space Research and Technology Centre
UT
Universiteit Twente
EW
Exacte Wetenschappen (NWO)
UU
Universiteit Utrecht
EZ
Ministerie van Economische Zaken
UvA
Universiteit van Amsterdam
FOM
Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie
VU
Vrije Universiteit
ERA-NET SIINN
Safe Implementation of Innovative Nanoscience
WUR
Wageningen Universiteit & Researchcentrum
and Nanotechnology
ZonMw
ZorgOnderzoek Nederland en NWO-Medische Wetenschappen
EPSRC
Engineering and Physical Sciences Research Council
HTSM
High Tech Systemen en Materialen
ICT
Informatie- en Communicatietechnologie
IOP
Innovatiegericht Onderzoeksprogramma
ISO
International Organization for Standardization
KEMA
NV tot Keuring van Elektrotechnische Materialen
k€
kilo euro (eenheid van 1.000 euro)
KIWA
Keuringsinstituut voor Waterleidingartikelen NV
M€
Mega euro (eenheid van 1.000.000 euro)
MaGW
Maatschappij- en Gedragswetenschappen (NWO)
MEDEA+
MicroElectronics Development for European Applications
MESA+
Institute for Nanotechnology
N
Natuurkunde (NWO)
NGI
Netherlands Genomics Initiative
NIG
Nieuwe Instrumenten voor de Gezondheidszorg
NIHC
Nationaal Initiatief voor Hersenen en Cognitie (NWO)
NIZO
Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek
NWO
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
OCW
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
OTP
Open Technologieprogramma
RU
Radboud Universiteit Nijmegen
RuG
Rijksuniversiteit Groningen
SBIR
Small Business Innovative Research
SCI
Science Citation Index
SES
Smart Energy Systems
Natuurwetenschappelijk Onderzoek
Ontwikkelingen binnen STW
99
Colofon
Eindredactie en productie
Kitty Puijk, STW
Redactie
Gaby van Caulil, STW
Ontwerp
Room for ID’s, Nieuwegein
Realisatie
Argante Argante, Amsterdam
Fotografie
Bram Saeys, Eindhoven (pagina 20 en 21)
Ivar Pel, Utrecht (tussenbladen en omslag)
Betrokken instellingen (hoofdstuk 1, 2 en 3)
Drukwerk
Zwaan printmedia, Wormerveer
www.stw.nl

Uurtarieven mensuren voor in kind bijdrage

brief - HAL16

Advies Cliëntenraad Sociale Zaken inzake minimabeleid

Weekly 1415 - WordPress.com

Puzzel mee!

Nieuwsflits nr. 15

Top-30-R-D_2014 met bron.indd

Maps4Science: katalysator voor wetenschappelijke

Delftpas formulier

Klik hier om onze brochure te downloaden