)3". Omslag is het een tegenslag.indd 1 06-03-2014 15:21:26 Aan ons allen die het grote geschenk kregen de vrijheid van keuze te hebben om in diepe verbondenheid met onszelf en met elkaar het leven de betekenis te geven waar iedereen echt beter van wordt en recht op heeft. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 2 07-03-14 14:30 Robert Benninga Is het een tegenslag of juist een kans? Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 3 07-03-14 14:30 Aan ons allen die het grote geschenk kregen de vrijheid van keuze te hebben om in diepe verbondenheid met onszelf en met elkaar het leven de betekenis te geven waar iedereen echt beter van wordt en recht op heeft. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 2 07-03-14 14:30 www.kosmosuitgevers.nl © 2014 Robert Benninga & Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Omslagontwerp: De Weijer Design BNO Vormgeving binnenwerk: Scribent.nl ISBN 978 90 215 5372 6 ISBN e-book 978 90 215 5578 2 NUR 770 Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 4 07-03-14 14:30 Inhoud 1 Tour d’horizon 7 2 Tegenslag of kans Boven of onder de lijn – In gesprek met Martin Jimmink Jouw leven is jouw pad – In gesprek met Jan Bommerez Ik misluk nooit... – In gesprek met Peter Faber 13 27 37 46 3 Ongeluk en toeval Iedere slagboom is een polsstok – In gesprek met Ralph van Hessen Hoezo ongeluk?! Een persoonlijk delen van een unieke ervaring – Met Erik Smithuis 51 59 4 Relaties Tegenslagen in liefdesrelaties doen pijn – Doe er iets aan! – Met Ingeborg Weser Kijk je toe of speel je mee? – Met Roy Martina 75 67 81 92 5 Echtscheidingen En dan is het zover: ik ga scheiden! – Met Martine Koelemeijer Er is een groot verschil in communicatie tussen mannen en vrouwen – Met Sylvia de Goede Nooit ophouden met beginnen – Met Rebecca Luyf en Rebecca Leeuwenberg 101 104 6 Gezondheid Driedimensionale gezondheid – Met Jeroen Maas Alive and kicking – Met Sonja van Hamersveld 123 133 140 7 Verlies van dierbaren Dagje voor dagje – In gesprek met Anne-Marie Rakhorst Leven met Hille – Met Norma G. Sijthoff Het onverklaarbare valt niet te verklaren – Met Bernhard Touwen 147 154 162 167 Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 5 110 115 07-03-14 14:30 8 Burn-outs en doorbraken Er is leven na burn-out en bore-out! – Met Katrin Van de Water Liever opgebrand dan uitgedoofd – Met Toine Simons 177 182 191 9 Ondernemen De Nieuwe Werkelijkheid van de weconomy – Met Arko van Brakel Hoe naïef ben je om ondernemer te worden? – Met Hans van der Kooij 205 214 227 10 Carrière en talent Soms is niet krijgen wat je wilt het beste wat je kan overkomen! – Met Mariëtte Schouten Zelfkennis: het begin van alle wijsheid? – Met Martin Haring Ook ik kan hard balen – In gesprek met Huub van Zwieten 233 11 Business en er bovenop komen Zonder fouten geen leren – Met Bas Westland Ontwerp je eigen toekomst: persoonlijke en organische organisatiegroei! – Met Wessel Berkman Geef ruimte en wees transparant – In gesprek met Jan Willem Dekker 257 263 12 Vertrouwen Zelfvertrouwen is jezelf zijn – Met Iris Dorreboom en Rudi de Graaf Leer anders denken – In gesprek met Hans van Breukelen 283 287 298 Slotwoord 303 Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 6 239 243 250 268 276 07-03-14 14:30 1 Tour d’horizon H oe ga je om met tegenslagen en een crisis? Die vraag werd me gesteld en die sprak me meteen aan, omdat er simpelweg geen mens op deze planeet rondloopt die geen tegenslagen meemaakt. Ze vormen een belangrijk onderdeel van ‘het theater van het leven’, waar jij en ik de hoofdrollen in mogen spelen. En wat doe je dan met die problemen die op je afkomen? Laat je je erin meeslepen of zoek je naar een oplossing? Of is het een mix daarvan en is je benadering genuanceerd? Denk je ‘Jeetje, dat moet mij weer overkomen’ of ‘Welke uitnodiging zit hierin om mezelf op te tillen naar het volgende niveau in mijn leven?’ Kortom: denk je ‘weg van’ of ‘naartoe’? Met dit boek zou ik je willen aansporen te kiezen voor ‘naartoe’. Een kans dus i.p.v. een tegenslag. Waar sta je voor en waar ga je voor i.p.v. je te focussen op waar je niet wilt zijn en daardoor daar juist bijft. De weg die we in ons leven gaan, is voor iedereen anders. Maar de lessen die erin zitten, zijn universeel en vaak behoorlijk identiek. In dit boek ga je talrijke directe en indirecte ervaringen tegenkomen, met de beroemde uitspraak van Friedrich Nietzsche als uitgangspunt: ‘Wat is jouw weg, dit is mijn weg… De Weg bestaat niet!’ Samen zullen we een weg kiezen, stap voor stap. Ik zal je in dit boek uitdagen om op een wat andere en mogelijk op een nieuwe manier naar jezelf en je leven te kijken. En daarbij steeds voor de focus te kiezen om met toenemende discipline vast te houden aan de geboden kans waar we samen uit willen komen: meer geluk, betere Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 7 07-03-14 14:30 8 is het een tegenslag of juist een kans? gezondheid, fijnere relaties, meer innerlijke rust, stevigere financiële basis, eerlijkere communicatie naar jezelf en anderen. Kortom: een nog veel mooiere invulling van jouw unieke leven. Gaandeweg zullen we er samen hoogstwaarschijnlijk achter komen dat het niet gaat om een tegenslag óf een kans, veel meer om een tegenslag én een kans, want bijna altijd is een tegenslag ook tegelijk een kans. Niet voor iedereen, wel voor jou Met de elf brede thema’s die in de hoofdstukken 2 tot en met 12 aan de orde komen, is dit boek per definitie verre van uitputtend. Het is een uitnodigende tour d’horizon. Je zou ernaar kunnen kijken wetend dat er nog veel meer achter die horizon ligt en dat we een aantal bootjes gaan bezoeken die op die brede zee varen. Laten we ons heel goed realiseren dat jij en ik, met alle ups en downs die het leven ons biedt tijdens onze ‘stage hier op aarde’, gezegend zijn met een behoorlijk goede mentale, emotionele en fysieke gezondheid. Anders had je dit boek hoogstwaarschijnlijk nu niet in handen. Ik realiseer me heel goed dat veel mensen een erfelijke, genetische, dna- of geprogrammeerde beperking hebben en dat daarom de suggesties in dit boek wel goed voor hen bedoeld zijn, en toch helaas voor hen slechts gedeeltelijk of helemaal niet zullen gaan werken, simpelweg omdat hun grond niet vruchtbaar is voor deze te planten zaadjes. Niet goed, niet slecht, dat is gewoon de keiharde realiteit. De bredere benadering van dit boek zal naar schatting zo’n 80% van de mensen heel goed kunnen helpen, de rest helaas niet! Een van mijn levensmotto’s is, hoe simplistisch het misschien ook klinkt, gebaseerd op een lang, intensief en zeer doorleefd leven: ‘Wat er ook gebeurt, niet te lang getreurd, actie is aan de beurt!’ Eén ding weet ik zeker: als je geen actie onderneemt, gebeurt er helemaal niets! Althans niet wat het realiseren van je doel(en) betreft. Geen actie is namelijk ook actie en Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 8 07-03-14 14:30 tour d’horizon 9 geeft ruimte om dingen te laten gebeuren of niet, met alle verrassende mogelijkheden en gevolgen van dien. Dit boek nodigt jou uit het heft nog veel meer in eigen handen te nemen om zo zeker mogelijk te stellen dat het leven jou gaat brengen wat je ervan verwacht, met alle goede en minder prettige verrassingen die zich aandienen. De geleerden zijn het er nog steeds niet over eens, over het algemeen wordt er vanuit gegaan dat toch zo’n 50% van het leven maakbaar is, en dus zo’n 50% helemaal niet! Dit boek is uiteraard niet uitputtend het biedt wel de gelegenheid kennis te maken met maar liefst 27 bijdragen van 29 experts en ervaringsdeskundigen over 11 thema’s, die hun kennis met je willen delen. Bekende en minder bekende. Ze geven je de mogelijkheid weloverwogen te bepalen en keuzes te maken wat dit boek voor jou gaat betekenen. Hoe geweldig is dat? Eén ding is, althans voor mij, zeker: het is geen toeval dat je dit nu leest. Je bent er nu aan toe, dus laat het allemaal rustig bij je binnenkomen, reflecteer erop, geniet ervan, oordeel niet (te snel) en doe er je voordeel mee. Je hebt dat dubbel en dwars verdiend. Draden voor een tapijt Sommige situaties zul je direct herkennen, terwijl je andere mogelijk vreemd, onherkenbaar of zelfs raar vindt. Toch kunnen vele thema’s en bijdragen ervoor zorgen dat zich nieuwe gedachten en combinaties vormen die jou vaak heel onverwachts opeens ergens inzicht in geven. Ik raad je aan ieder verhaal en ieder instrument te bekijken als een mooie draad waarmee we samen een schitterend tapijt kunnen weven. Voorkomen is beter dan genezen, luidt een mooi gezegde. In onze cultuur is dat voor de meeste mensen echter (nog) niet hun manier van leven. Heel vaak denkt men: ‘Als het niet kapot is, hoef ik het toch ook niet te repareren.’ Onze hele gezondheidszorg en tal van andere persoonlijke en maatschappelijke aanpakken zijn curatief/oplossend in Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 9 07-03-14 14:30 10 is het een tegenslag of juist een kans? plaats van preventief/voorkomend. Ik nodig je van harte uit voortdurend de suggesties te volgen die je in dit boek tegen zult komen, onder andere in de vorm van vele praktische do’s en don’ts. Blijf of word gewoon lekker jezelf, de enige persoon die je kunt zijn. ‘Die ander’ is immers toch allang bezet! Tegelijkertijd nodig ik jou uit ook stevig in actie te komen, want alleen dan gaat er echt iets gebeuren. Eigenlijk kun je het best niets geloven van wat mijn mede-auteurs en ik hier gaan beweren. Het is onze eigen ervaring en het heeft voor ons en vele anderen heel goed gewerkt. Dat wil uiteraard nog niet zeggen dat het ook voor jou zal werken. De enige manier om daar achter te komen, is om er concreet mee aan de slag te gaan. Niets meer en zeker niets minder. Gun jezelf daarbij de ruimte om eerst eens rustig de aangeboden informatie in je op te nemen en vooral niet direct een oordeel te hebben of iets wel of niet voor jou en de jouwen gaat werken. Het Verkeerslicht Een drietal vragen is een van mijn favoriete instrumenten en dat ‘werkt als de brandweer’. Vraag je, aan de hand van het visueel zo bekende verkeerslicht, aan het eind van iedere meeting, dag, gesprek of project het volgende af: • Waar ga ik mee stoppen? • Waar ga ik mee door? • Waar ga ik mee starten? Stel je eens voor: hoe zou het zijn als je ‘Het Verkeerslicht’ als concept met deze drie kinderlijk eenvoudige vragen, om te beginnen als nieuwe gewoonte de komende drie weken consequent en consistent zou stellen aan anderen en jezelf, zowel persoonlijk als professioneel? Zou het dan Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 10 07-03-14 14:30 tour d’horizon 11 kunnen dat je in een opwaartse spiraal terechtkomt? Ik durf best te stellen dat ‘Het Verkeerslicht’ ook bij jou een enorme verbeteringscyclus tot stand zal gaan brengen. Motto Ten slotte stel ik voor als motto te hanteren wat Carl Gustav Jung zo fraai stelde: ‘Alles wat jou irriteert in iets of iemand anders, is een kans om jezelf beter te leren kennen.’ Laten we samen veel gaan leren. Het is tijd! Ik hoor graag wat dit boek voor je doet en hoe ik je verder kan en mag helpen. Schrijf me op [email protected] en ik antwoord zo snel mogelijk. Neem je job serieus… en jezelf wat minder. Oké? Humor helpt, gegarandeerd! Fotografie: Carolien de Marez Oyens Robert S. Benninga Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 11 07-03-14 14:30 Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 12 07-03-14 14:30 2 Tegenslag of kans The most beautiful people we have known are those who have known defeat, known suffering, known struggle, known loss, and have found their way out of the depths. These persons have an appreciation, a sensitivity and an understanding of life that fills them with compassion, gentleness, and a deep loving concern. Beautiful people do not just happen. – Elizabeth Kübler-Ross H et is nu al weer anderhalf jaar geleden dat Mary − bijna 38,5 jaar mijn buddy, geweldige vrouw, businesspartner en moeder van onze dochters Nicole en Joyce − ons verliet. In haar heldhaftige gevecht tegen die kankertsunami streed ze met verve. Tot het einde op 8 augustus 2012 ging ze er stevig, stoer en sterk tegenaan. Ze was, is en blijft een inspiratie voor iedereen en altijd! Haar aardse dood zou je met recht een tegenslag of crisis kunnen noemen. Graag grijp ik de kans om stil te staan bij die twee woorden. Tegenslag en crisis worden vaak door elkaar gebruikt en zijn uiteraard sterk met elkaar verbonden, tegelijkertijd zijn ze in mijn beleving wat één specifiek kenmerk betreft enorm verschillend. Laten we er snel naar gaan kjken. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 13 07-03-14 14:30 14 is het een tegenslag of juist een kans? Wat is een tegenslag? Een tegenslag is een gebeurtenis waarbij de dingen niet gaan zoals je wilt dat ze gaan. Bijvoorbeeld: je zakt voor je rijexamen, je wordt ontslagen, jij of een dierbare krijgt een ernstige ziekte, een hartsvriend(in) overlijdt, er gaat iets helemaal mis in een (bouw)project, een goede bekende krijgt een ernstig ongeluk, je wordt beroofd, je krijgt op precies het verkeerde moment een lekke band, het begint onverwachts enorm te stortregenen tijdens de barbecue in de tuin, je geliefde gaat er opeens vandoor met een ander, door een mega file ben je te laat op een belangrijke afspraak en de betreffende persoon heeft je inmiddels laten weten dat ‘het niet meer hoeft’, je wordt afgewezen voor een baan of relatie, je mist je vliegtuig, je vulling valt uit je kies, het doet ongelooflijk pijn en je kwam net binnen bij het diner waar jij de hoofdspreker bent, je wasmachine gaat kapot één dag nadat de garantie is afgelopen en je moet de volle prijs betalen, je bent gezellig aan het winkelen in een warenhuis als er een enorme brand uitbreekt en iedereen in paniek raakt, je favoriete sportclub verliest in de laatste minuut, hét gaat opeens toch niet door, met alle negatieve gevolgen van dien, een financiële crash doet jouw vermogen met 95 procent dalen, door een terreurdreiging wordt jouw vakantie gecanceld, je valt slecht en raakt verlamd, jouw bedrijf gaat failliet en zo kan ik nog heel lang doorgaan. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 14 07-03-14 14:30 tegenslag of kans 15 Opdracht Maak nu zelf eens een lijst van de kleine en grote tegenslagen die je in je leven bent tegengekomen. Of zou kunnen tegenkomen. Dat is heel leer- en behulpzaam. Als in een tenniswedstrijd de bal keihard op je afkomt, moet je die terugslaan. Hoe sla jij er dan tegenaan, hoe ga jij er dan tegenaan? Als je de bal niet terug kunt slaan, verlies je. Zo werkt het ook in dat grotere spel: je leven. En van jou en mij wordt verwacht het spel serieus en zo goed mogelijk te spelen. Dus heb je als het ware ‘tennisles’ nodig om de ballen zo goed mogelijk terug te kunnen slaan. Dit boek, vooral ook door de zeer gevarieerde, soms aangrijpende en zeker doorleefde bijdragen van goede collega’s en vrienden biedt jou en mij de kans de situaties te herkennen en bepaalde lessen te leren, zonder per se die ervaring zelf te hebben. Een prachtige kans. Wat is het verschil tussen een tegenslag en een crisis? Een crisis is een periode waarin iets heel slecht gaat. En de definitie van tegenslag was: een gebeurtenis waarbij de dingen niet gaan zoals je wilt dat ze gaan. Hét grote verschil zit dan in het woord ‘periode’ bij een crisis en het woord ‘gebeurtenis’ bij een tegenslag. Een tegenslag zie ik dus als een moment, een eenmalige gebeurtenis die ons in eerste instantie meestal een grotere of kleinere schok geeft. Een tegenslag roept gewoonlijk direct een fysieke, mentale en/of emotionele reactie op, die over het algemeen niet goed voelt. De vertaalslag van de tegenslag naar de directe ervaring van ‘niet goed voelen’ en dan naar de eerste interpretatie van de betekenis is vaak een kwestie van seconden. Zo snel reageren mind, psyche en ons lichaam. Vaak voelt een tegenslag direct aan als een crisis, waarvan we de omvang Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 15 07-03-14 14:30 16 is het een tegenslag of juist een kans? nog niet beseffen, of hij kort of lang duurt, een kleine of grote impact heeft en ga zo maar door. Gevaar of kans? Laten we even naar de Chinese geschreven taal kijken, want daarin bestaat het symbool voor crisis uit twee tekens, waarvan de ene ‘gevaar’ betekent en de andere ‘kans’. En daar ligt meteen de crux, de clou van dit boek: wij hebben zelf de keuzemogelijkheid om de bijna automatische vertaalslag van een tegenslag (gebeurtenis waarbij de dingen niet gaan zoals je wilt dat ze gaan) naar een gevoel van crisis (periode dat iets heel erg slecht voelt) te interpreteren als een gevaar of als een kans. Ik realiseer me dat ik dit bijzonder brede thema nu enorm simplificeer, dat doe ik uiteraard bewust om het leven zo behapbaar en stuurbaar mogelijk te maken. Ik kies er in dit boek voor om het moment van interpretatie of iets een gevaar of een kans is direct vast te stellen bij de tegenslag, want dat bepaalt hoe je met een situatie omgaat. Of iets een korter of langer durend effect heeft, zoals een ziekteproces, een economische crisis, een relatieprobleem, een rouwproces, een zelfvertrouwensthema en zo met alle komende tien hoofdstukken (3 tot en met 12) in dit boek. Sinds ik eind 1991 met Mindpower startte, heb ik in 54 landen voor meer dan 300.000 mensen mogen spreken, heb ik met tienduizenden intensieve en interactieve master classes gedaan, heb ik met enkele duizenden human capital-ontwikkelingsprojecten gedaan en heb ik enkele honderden mensen direct één-op-één (meestal via Skype) gecoacht. De benaderingswijze en methodes die ik gebruik, spreken velen enorm aan en enkelen ook helemaal niet. En dat is uiteraard prima. Het is niet aan mij om daarover te oordelen. Wel weet en ervaar ik dagelijks hoe diegenen die met dit materiaal aan de slag gaan, er op hun eigen manier royaal hun voordeel mee gedaan hebben. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 16 07-03-14 14:30 tegenslag of kans 17 Met in totaal 30 mensen bieden we jou hier onze geleerde lessen en do’s en don’ts aan. Ik herhaal mijn oprechte hoop dat je jezelf de ruimte gunt ermee te experimenteren, net zoals je een jas probeert in de paskamer. Meestal zitten onze bestaande overtuigingen en programmeringen heel diep en die ben je niet zomaar kwijt. Dus je hebt behoorlijk wat geduld nodig om rustig te reflecteren en dit boek genuanceerd te laten indalen. Hoe intensiever je meedoet, hoe groter de kans dat je heel veel uit dit boek haalt! vtara Als ik een tegenslag heb en dus moet kiezen of ik die als een gevaar of als een kans zie, heb ik mij aangeleerd om er volgens vtara naar te kijken. We nemen de vijf begrippen hierna rustig door. Het zal je duidelijk zijn dat ik zelf steeds uitga van een positieve houding waarbij ik zo veel mogelijk iedere tegenslag bekijk om te zien of er toch een kans inzit. Met als motto de inspirerende uitspraak: ‘Als het leven je citroenen aanbiedt, maak er dan limonade van!’ vtara staat voor mij voor de volgende vijf keuzemogelijkheden, een soort filters waardoor je jouw wereld en leven kunt bekijken en verwerken: 1 verzetten 2 tolereren 3 accepteren 4 respecteren 5 accorderen. 1 Verzetten Er bestaan twee soorten verzetten: I Een vorm van eenvoudigweg niet accepteren, er dwars tegen ingaan, negeren, met de armen robuust over elkaar. Hierbij passen uitspraken Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 17 07-03-14 14:30 18 is het een tegenslag of juist een kans? zoals: ‘Ben jij nou helemaal….’, ‘Zijn ze gek geworden’, ‘Je denkt toch niet dat ik….’. Hier wordt behoorlijke weerstand ervaren en die wordt met weerstand beantwoord. Zoiets als armworstelen vroeger in de kroeg. Heel vermoeiend op termijn en niet écht iets opleverend. De tegenslag ervaar je hier als negatieve energie en zo ga je er ook mee om. II Je laat je niet intimideren, klein krijgen of uit het veld slaan. Je put als het ware energie uit de gegeven situatie en gaat er hard tegenaan om datgene waar jij voor staat ook tot werkelijkheid te maken. Opdracht Schrijf voor jezelf een paar voorbeelden van verzet op, het liefst uit je eigen directe ervaring, en uiteraard mag je er ook een paar opschrijven die je herkent bij anderen in jouw omgeving. Hoe concreter je hier met een paar situaties komt, hoe beter je beide manieren van ‘verzetten’ en de gevolgen ervan kunt inschatten en/of (opnieuw) ervaren. Nadat je gedaan hebt, wat valt je nu op? Het is goed om hier nu ook stil te staan bij de vraag wat de vier manieren zijn om met negatieve energie om te gaan die zich manifesteert bij verzetten. 1 Dingen negeren. Dit kan even als een soort pleister werken, maar hét is er nog steeds. Het is zoiets als een röntgenlaborant die voor de x-ray-machine gaat staan, hem aanzet, zich omdraait en dan denkt en doet of er geen bestraling plaatsvindt. Hoe gek kan en wil je het maken? De negatieve energie is er blijkbaar en negeren maakt het op termijn juist erger in plaats van minder. Negeren is een van de vormen van ontkenning en aangezien de mind het woordje ‘niet’ niet verstaat en zich dus focust op wat er achteraan komt, heeft negeren op termijn precies Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 18 07-03-14 14:30 tegenslag of kans 19 het tegenovergestelde effect en maakt het ‘te negeren’ verschijnsel alleen maar groter. Kijk maar eens naar relaties waar bepaalde thema’s niet uitgesproken en genegeerd worden: dat loopt bijna altijd faliekant verkeerd af. ‘De weg ernaar toe is de weg erdoorheen’, het is nog nooit anders geweest. 2 Ervan weglopen. Dan ben je je in ieder geval bewust van de realiteit van de blijkbaar bestaande situatie. En bewustzijn is de deur naar verbetering. Toch kun je dat ‘weglopen’ beter niet doen. Een heel eenvoudig voorbeeldje: ik bel jou, krijg je p.a. aan de lijn en ik vraag naar jou. Jouw p.a. herhaalt heel tactisch mijn naam hardop, jij hoort mijn naam en denkt: O nee, Robert wil ik nu écht niet spreken, Robert geeft mij negatieve energie, daar heb ik nu helemaal geen zin in. En je maakt een duidelijk gebaar naar jouw p.a. dat je er nu niet bent. Jouw p.a. vertelt mij keurig dat je blijkbaar net vertrokken bent en op mijn vraag wanneer je dan weer bereikbaar bent, geef jij op een papiertje snel en duidelijk aan dat je er (zogenaamd) pas volgende week donderdag weer bent vanwege een project waar je de komende dagen niet bij gestoord kunt worden. Jouw p.a. vertelt me dit, ik zeg dat ik dan eind volgende week terugbel en ik ga over tot de orde van mijn dag. De clou: jij blijft je afvragen waar ik voor belde. Het blijft jou bezighouden en mij niet, hoe goed je misschien ook bent in zoiets los te laten. Het zal best van jouw Tefallaag afglijden, en toch blijft ‘mijn negatieve energie’ bij jou hangen en neemt enige ruimte bij je in. Geen clear mind, geen clear desk! Deze scenario’s zijn dus af te raden. Tegelijk kunnen ze door de opgeroepen ergernis, irritatie of zelfs frustratie ook leiden tot nieuwe creativiteit. Creativiteit om met je verzet om te gaan en iets te doen om de negatieve energie te neutraliseren of nog beter te gaan gebruiken. 3 Je ertegen beschermen. Gewoon rustig inzien dat je iets als negatieve energie ervaart en dan kijken hoe je daar het beste mee omgaat. Bekende Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 19 07-03-14 14:30 20 is het een tegenslag of juist een kans? voorbeelden die ik hoor en ook herken: het wat verplicht voelend bezoek van mensen bij wie je een ‘kort lontje’ voelt of bij wie je weet dat je wat ‘langere tenen’ hebt. Ken je zo’n situatie? Dan kun je bijvoorbeeld visualiseren dat je een mooie grote zonnebloem voor jezelf neerzet als je in gesprek gaat en je alle negatieve energie door die zonnebloem opgezogen laat worden en zo de grond in afgevoerd laat worden. Veel gebruikt is ook een beschermingsmuurtje of cilinder, gemaakt van jouw favoriete materiaal zoals mooie bloemen, een mooie haag van speciaal licht of favoriet eten. Wat het ook is, als het maar goed voor jou voelt en je je beschermd weet. Een belangrijke vraag in deze context is: ‘Is de zon positieve of negatieve energie?’ Denk er maar even rustig en goed over na. Meestal krijg ik hier als antwoord: ‘Positief, natuurlijk’, want we snakken allemaal veel en vaak naar een lekker zonnetje. Vraag: als het schitterend warm weer is en de zon heerlijk fel schijnt bij een stralendblauwe hemel en jij heerlijk op een zonnestoel in de volle zon ligt én je je helemaal niet insmeert, is de zon dan positief of negatief? Inderdaad, als je een tijdje zonder bescherming in de volle zon blijft liggen, is dat buitengewoon negatief voor je. Hetzelfde geldt als je zonder zonnebril een paar minuten in de volle zon zou kijken. Ik kan je garanderen dat je dan een zeer ernstig, onherstelbaar oogprobleem zult hebben. Oftewel: zonnecrème en een goede zonnebril zijn essentieel om de zon inderdaad als positief te kunnen ervaren. Dit derde scenario van bescherming geeft jou mogelijk nog een belangrijk inzicht, namelijk dat de zon positief noch negatief is qua energie. Het is een enorme bron van energie en wat die voor jou betekent hangt af van de manier waarop je ermee omgaat. Geen enkele situatie, niets heeft dus een betekenis behalve de betekenis die jij en ik eraan geven door de wijze waarop we ermee omgaan. Dit is zo’n heerlijke open deur, waar je toch eerst zelf doorheen moet lopen om in de volgende zaal van jouw Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 20 07-03-14 14:30 tegenslag of kans 21 levenshuis terecht te komen. Dit brengt ons naar het vierde en eigenlijk enige echt effectieve scenario. 4 Transformatie. De enorme keuzemogelijkheid die je hebt om zelf volledig te bepalen of iets negatief of positief is, is de kracht van transformatie: iets een andere vorm geven, waardoor hetzelfde fenomeen een heel andere betekenis kan krijgen. Zoals bij de krijgskunst (ook vaak vechtsport genoemd, what’s in a name?) Aikido de grote energie van een tegenstander direct getransformeerd kan worden naar energie die vóór jou werkt in plaats van tegen jou. Hier ligt de essentie van dit hele boek hoe je van een tegenslag direct een kans kunt maken. Veel gezegdes over in actie komen, fouten maken, ervan leren, de tijd nemen om iets te laten rijpen en doorgaan benadrukken deze transformatiemogelijkheid die de sleutel is naar ieders succes. Voeg je eigen voorbeelden eraan toe, hoe basaal ook: • Niet geschoten is altijd mis. • Ieder nadeel heeft zijn voordeel. • Gras groeit niet sneller door eraan te trekken. Wel door er shit op te doen. • Zonder wrijving geen glans. Het is allemaal een kwestie van mentaliteit, gewoonte en wereldbeeld. Veel mensen leven volgens wat ik noem de hurry worry-ziekte. Er is een tegenslag en we vertalen de doorwerking daarvan in de toekomst vanuit onze vroegere (ook al) slechte ervaringen. Velen maken zich zorgen, rennen zich rot, balen ervan hoe het in het verleden fout ging en dat de toekomst onzeker is. Vaak resulteert dat in een manifestatie in het nu die verre van optimaal is. Natuurlijk willen we en moeten we leren van gisteren en natuurlijk is het cruciaal goed te plannen voor morgen en Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 21 07-03-14 14:30 22 is het een tegenslag of juist een kans? overmorgen. Het enige moment dat we echter echt kunnen beïnvloeden is nu. Er is helemaal geen enkel ander moment waarop we ons leven richting kunnen geven, vanuit welke koers en doelstelling dan ook. Het gaat om het nu. En in al die nu’s bouwen we de kennis, de ervaring, de volwassenheid, het geduld, het weerstandsvermogen op om het steeds weer beter te doen, met al het vallen en opstaan dat er bijhoort. Er is een prachtig Engels gedichtje dat dit mooi weergeeft: Yesterday is History Tomorrow is a Mystery Today is a Gift That is why we call it The Precious Present. 2 Tolereren Hier praat ik over een situatie waarin ik besluit met iets te kunnen leven. Ik laat ‘het’ maar even zijn gang gaan, neem er echter geen enkele verantwoordelijkheid voor en hoef het er ook (nog) helemaal niet mee eens te zijn. Nederlanders hebben de naam tolerant te zijn, maar wat betekent dat eigenlijk? In mijn ervaring betekent het: Ik kan er voorlopig wel mee leven, zolang je maar niet te dicht bij me komt. Niets meer en ook niets minder. Tolereren betekent meestal veel minder dan we vaak denken. Het is een heel oppervlakkig begrip dat zelfs dicht bij onverschilligheid komt in vele situaties. Met het diepere thema van tegenslag of kans heeft het eigenlijk nog maar heel weinig te maken. 3 Accepteren Velen vinden het een enorme uitdaging om iets te aanvaarden, iets te accepteren, zeker als het gaat om tegenslag. Ik heb daar zelf ook jaren op zitten kauwen. ‘Dat hoef ik toch niet te accepteren’. Herken je dat? Ik Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 22 07-03-14 14:30 tegenslag of kans 23 wil hier graag mijn wat gerijpte ervaring met je delen. Ik ben er eindelijk achtergekomen dat er helemaal niets te accepteren valt. Het is een bijna komische gedachte dat dat een keuzemogelijkheid zou zijn. Het is wat het is. Punt. Er is gewoon een situatie, een omgeving, een gebeurtenis, er is iets gebeurd! Het is een aardig ego-spelletje om jezelf wijs te maken dat er iets te accepteren zou zijn. Laat ik vooral heel duidelijk zeggen dat dat helemaal niet betekent dat ik over me heen laat lopen of dat ik dingen toesta waarvan ik niet gediend ben. Ik ben er juist achtergekomen dat wanneer ik de dingen die gebeuren accepteer voor wat ze zijn, het veel makkelijker wordt om ermee aan de slag te gaan en juist te bereiken wat ik zou willen bereiken. Het is een kwestie van rustig in kaart brengen wat je wel en vooral wat je niet kunt veranderen of verbeteren. Focus je vooral op jouw ‘cirkel van invloed’, waar jij echt iets aan kunt doen, waar je invloed op kunt uitoefenen, waar jouw investering in tijd, moeite, energie en middelen ook echt tot iets kunnen leiden. Wees of word je bewust dat jouw ‘cirkel van betrokkenheid’ een aardige tijdsbesteding is van zaken waar jij je weliswaar bij betrokken voelt maar tevens weinig aan kunt veranderen, zoals het weer, de politiek, de economische situatie, de oorlogsbrandhaarden, ziektes, de regering enzovoort. Iets niet accepteren resulteert meestal in een soort verkramping en verkleint de comfortzone van actiebereidheid en actiegerichtheid. Door zaken wel te accepteren zoals ze zijn, wordt jouw cirkel van invloed juist vaak groter, terwijl jouw cirkel van betrokkenheid meestal hetzelfde blijft en ook verder weinig uitmaakt 4 Respecteren Respecteren gaat duidelijk een stap verder dan accepteren. Als het lukt ook oprecht respect op te brengen voor bijvoorbeeld de visie van een ander, dan zal wederzijds respect groeien en wordt een win-winsituatie Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 23 07-03-14 14:30 24 is het een tegenslag of juist een kans? haalbaarder en een goede uitkomst waarschijnlijker. Terwijl bij het tolereren, niet accepteren of niet respecteren van de situatie of elkaars standpunten al snel een win-lose- of erger nog een lose-losesituatie zal ontstaan. En dat leidt tot een verder neergaande spiraal in plaats van een opwaartse. Je kunt het er uiteraard over eens zijn dat je het niet met elkaar eens bent. Zolang je maar respect opbrengt voor ieders positie en je in ieders gedachten daarbij in kunt leven, is een positieve stap voorwaarts altijd mogelijk. 5 Accorderen Ten slotte kunnen alle betrokkenen tot een akkoord komen waarmee iedereen verder kan, waarbij iedereen zich optimaal voelt in de situatie en er weer nieuwe kansen ontstaan en gerealiseerd kunnen gaan worden. Accorderen gaat veel verder dan respecteren. Het is elkaar in de ogen kunnen kijken, elkaar de hand geven en er, ook nog steeds mogelijk vanuit verschillende invalshoeken en betekenissen, aan gaan werken met achterlating van het verleden, de beste actie te ondernemen, nieuwe kansen te zien en voor een nieuwe visie en doelstelling te staan en te gaan. Drie vragen Ik suggereer je niet alleen, ik raad je aan om na het lezen van het bovenstaande jezelf drie vragen te stellen. En ik raad je aan dat telkens te doen bij het lezen van alle hoofstukken en externe bijdragen in dit boek. Je stelt jezelf niet alleen deze drie vragen, het beste is ze ook zelf steeds schriftelijk te beantwoorden. Noteer ze voor jezelf, best in een speciaal boekje zodat je de belangrijkste inzichten en lessen die je gaat krijgen voor jezelf kunt vasthouden en ook écht gaat gebruiken. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 24 07-03-14 14:30 tegenslag of kans 25 1 Wat zijn de beste dingen die ik net heb ervaren bij het lezen van bovenstaande? 2 Wat zijn mijn belangrijkste lessen en inzichten die ik hieruit haal? 3 Welke concrete actiepunten haal ik hieruit en ga ik toepassen? (En noteer dan bij voorkeur in Verkeerslichttermen: Waar ga ik mee stoppen? Waar ga ik mee door? Waar ga ik mee starten?) Lessen die jou aanspreken, en verschillende do’s en dont’s voor jou zullen zeker meerdere keren gaan terugkeren. Kijk ernaar als naar het nemen van pianoles of tennisles, steeds opnieuw komen dezelfde of zeer vergelijkbare leermomenten voorbij. De kunst van de implementatie en integratie in jouw en in mijn leven zit ‘m vaak in de herhaling en verdieping, die blijkbaar noodzakelijk is om echte verbetering tot stand te brengen en onze kansen echt te pakken en te realiseren. Vanaf nu ga ik je ieder hoofdstuk een paar experts en ervaringsdeskundigen voorstellen. Vrouwen en mannen die kort of lang, met grote frequentie of af en toe, met hun levenservaring mijn leven en dat van vele anderen verrijkt hebben. Wij zijn het lang niet altijd met elkaar eens en dat is juist zo stimulerend. Wij delen wel alle 30 met elkaar dat, wat er ook in het leven gebeurt, wij zelf de unieke kans hebben om die situatie ook als een kans te zien, het kernthema van dit boek. Natuurlijk heeft iedereen recht op een eigen tempo, mening, het wel of niet integreren en implementeren van het wereldbeeld en de suggesties die jou hier aangeboden worden! Gun jezelf daarbij ook rustig wat boosheid, verwarring, frustratie, verdriet, soms een gevoel van onvermogen, van niet weten of van niet willen, van onmacht of van ongeloof! Allemaal helemaal prima uiteraard. Gun jezelf vooral ook steeds een time-out door wat je leest, en daarna zo snel mogelijk een time-in om te checken wat het voor jou kan betekenen en voor jouw Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 25 07-03-14 14:30 26 is het een tegenslag of juist een kans? toekomst, wat er in het verleden en in het heden ook aan de hand was en is. Bij het interviewen van een derde van de externe bijdrages en vooral bij het schrijven en redigeren ervan had ik zelf de unieke ervaring van mijn eigen steeds wisselende extraverte en introverte kwaliteiten en momenten. Ik wilde de inzichten en verschilleden vormen van aanpak zo duidelijke mogelijk met jou en vele anderen live, in boek- of videovorm delen en had tegelijkertijd de behoefte om me heerlijk af te zonderen, te gaan wandelen, te reflecteren en de vele informatie te verwerken voor een (nog) beter leven. Die mooie mix wens ik jou ook toe. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 26 07-03-14 14:30 relaties 81 Tegenslagen in liefdesrelaties doen pijn – Doe er iets aan! Met Ingeborg Weser, psychologe en relatiedeskundige. Jouw beste vriend laat niets meer van zich horen, iedereen in het team is tegen jouw voorstellen, jouw baas maakt veel te veel kritische opmerkingen over jou, jouw partner lijkt steeds meer een vreemde te worden. Tegenslagen in persoonlijke relaties doen pijn. We voelen ons buitengesloten, alleen gelaten, afgewezen, bekritiseerd, gekleineerd of belazerd. Tegenslagen in relaties met anderen kunnen een bron van stress zijn, ons verontrusten, bang maken. Dat is trouwens heel normaal en niet verbazingwekkend. Mensen hebben namelijk mensen nodig. We zijn geboren als sociale wezens, we hebben mensen nodig om ons veilig en verbonden te voelen. Dat dit voor kinderen geldt, weet ieder die met kinderen te maken heeft. Kinderen ontwikkelen zich goed als ze zich door de ouders of verzorgers gewild en aangenomen voelen. Als ze door een begripvolle ouder begeleid worden in hun emotionele en intellectuele ontwikkeling. Maar ook volwassenen hebben menselijk contact nodig. Erbij horen, belangrijk zijn voor anderen, zich geaccepteerd en gerespecteerd voelen zijn basale behoeften die diep in onze hersenen zijn gegrift. Het is niet voor niets dat wij een vriendenkring opbouwen, de contacten met de familie onderhouden, leden zijn van verenigingen, verbroederen als het nationaal voetbalelftal speelt. Het is niet voor niets dat een goed functionerend team op ons werk een bron is van motivatie en werkplezier, dat wij ons Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 81 07-03-14 14:30 82 is het een tegenslag of juist een kans? (willen) identificeren met het bedrijf waaraan wij zijn verbonden en last but not least dat wij levenspartners zoeken en gezinnen stichten. De noodzaak om ons aan mensen te hechten maakt vanaf het begin van ons leven deel uit van onze psychologische make-up. Tegenslagen in een liefdesrelatie zijn beangstigend Dit geldt in het bijzonder voor onze levenspartners. In een maatschappij die mobiliteit en individualisering hoog in het vaandel heeft staan, wordt de stabiliteit van de band tussen partners door veel mensen terecht als bijzonder belangrijk ervaren. ‘Jan en Marieke zijn vijftien jaar getrouwd. Ze hebben kinderen gekregen, een carrière opgebouwd, een huis gekocht. Vele jaren ervoeren ze de relatie als buitengewoon gelukkig. De band tussen hen was stevig, samen konden ze wel tegen een stootje. Ze voelden zich emotioneel veilig bij elkaar. Het was duidelijk: “Als ik je nodig heb, dan ben je er voor mij.” Er was vertrouwen, beiden waren geïnteresseerd in het leven en de visie van de ander, ze konden kwetsbaar zijn en samen huilen en samen lachen. Op basis van een gevoel van “wij samen” kon iedereen zijn eigen gang gaan, zijn eigen leven leiden en zich ontwikkelen. Wat was het fijn om erop te vertrouwen dat het thuisfront emotioneel stond als een huis.’ Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat mensen in een als stabiel en veilig ervaren liefdesrelatie meer ontspannen, tevreden, succesvol en gezonder zijn. Ze leven zelfs langer! Als wij andere mensen nodig hebben, zoals boven beschreven, dan geldt dat natuurlijk in het bijzonder voor de partner. Hij of zij is immers de belangrijkste persoon in ons leven. ‘Vijf jaar geleden kwam er een tegenslag op het pad van Jan en Marieke. Jan had een eigen bedrijf opgebouwd, maar daar ging het steeds minder goed mee. Jan werkte nog meer uren als daarvoor, sliep slecht, reageerde prikkelbaar op Marieke en de kinderen en zat avonden Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 82 07-03-14 14:30 relaties 83 achter de computer. Marieke snapte in eerste instantie natuurlijk waar Jan mee bezig was, ze liet hem zijn gang gaan, naam veel taken over en begon ook stressklachten te vertonen. De band tussen hen werd steeds dunner. Alsof ze twee eilanden waren zonder een verbindende brug. Er kwamen ruzies, soms om de meest onbenullige dingen, en een gevoel van kilte en afstand. Marieke had geen zin meer in seks en Jan trok zich steeds meer terug.’ Als de band tussen partners over een te lang tijdsbestek te dun wordt, worden wij diep geraakt. Het gevoel van emotionele veiligheid en verbondenheid lijkt ineens dun ijs. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat mensen in deze situatie stresshormonen aanmaken als reactie op een basaal gevoel van ‘Er is gevaar! Pas op! Er moet iets gebeuren!’ Als dreigt dat wij de band met die belangrijkste persoon in ons leven verliezen, maakt ons dat bang en onrustig. Angst is een gevoel dat de meesten van ons liever niet willen voelen. Onze psyche ‘beschermt’ ons ervoor en gaat meteen over tot actie, dat wil zeggen ‘gedrag’. We doen iets om met deze situatie om te gaan. Als het misgaat in de liefde ‘Marieke is boos. Jan is voor de zoveelste keer vergeten hun dochtertje van ballet op te halen. Ze wordt boos: “Dat je mij al niet meer ziet zitten en ik het hele gezin alleen draaiend moet houden, is al erg genoeg, maar dat je je dochter zo maar vergeet, dat gaat echt te ver.” Jan ziet het vuur in haar ogen en richt zich op: “Daar ga je weer, dat gezeur kan ik echt niet meer horen. Ik werk me uit de naad maar ja, dat is blijkbaar vanzelfsprekend.” Hij draait zich om, gooit de deur achter zich dicht en gaat de dochter ophalen. Die avond laat hij zich beneden niet meer zien. Hij is druk bezig aan de computer.’ Wat doen we als we te veel en te vaak emotioneel afstand voelen van Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 83 07-03-14 14:30 84 is het een tegenslag of juist een kans? onze partner? Als de diepe angst in ons schuilt om de ander kwijt te raken? De Canadese relatietherapeute Sue Johnson heeft dit onderzocht. Ze beschrijft typische reactiepatronen die leiden tot ‘duivelse dialogen’. Duivelse dialogen zijn negatieve interactiepatronen, die niet leiden tot meer contact en begrip voor elkaar maar tot meer afstand. Ze hebben de neiging om zich te herhalen en het is een hele klus om ze te stoppen. Beide partners lijden eronder. De bekendste ‘duivelse dialoog’ is de ‘protestpolka’: één partner, vaak de vrouw, reageert met boosheid: Marieke uit kritiek, maakt verwijten, vertelt Jan hoe hij zich moet verbeteren, laat haar afkeuring merken, dringt aan en laat niet los, geeft steken en uit dreigementen. Ze doet dat omdat ze vertwijfeld contact zoekt. Eigenlijk wil ze helemaal niet zo tekeer gaan, maar het lijkt alsof ze er geen controle over heeft. Ze heeft het al die maanden uitgehouden, nu is haar woede een laatste poging om door te dringen tot de man die haar geliefde was. Ze bonkt op een gesloten deur, ze schreeuwt om een reactie te krijgen − elke reactie is beter dan geen reactie. Jan doet mee aan deze duivelse dialoog: soms wordt ook hij boos, hij verdedigt zijn standpunt, soms probeert hij Marieke kalm en rationeel duidelijk te maken dat ze het mis heeft. Jan trekt zich terug, innerlijk en uiterlijk. Hij verstart vanbinnen, luistert niet meer en vroeger of later gaat hij daadwerkelijk ergens anders naar toe. Computer en werk zijn voor hem in deze situatie ware toevluchtsoorden. Jan doet dit alles omdat hij zichzelf en de relatie wil beschermen. Hij is bang dat de poppen helemaal aan het dansen raken als hij ook boos zou worden. Hij wil niet dat het nog erger wordt. Vanbuiten gezien lijkt het alsof hij rustig blijft of het hem allemaal niet veel kan schelen, maar vanbinnen gieren de stresshormonen door zijn lijf. Een hele uitdaging nogmaals om deze duivelse dialogen te stoppen. Sommige paren lukt het de relatie te repareren: deze paren hebben Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 84 07-03-14 14:30 relaties 85 de veerkracht om elkaar emotioneel niet kwijt te raken ook al hebben ze stressfactoren te verduren. Anderen lukt dat minder, er is te veel gebeurd om elkaar nog te kunnen vertrouwen. Dan is het belangrijk om ondersteuning te zoeken. Soms helpen gesprekken met vrienden, soms is het gemakkelijker om een neutrale professional in te schakelen. Een relatiecursus of partnerrelatiegesprekken kunnen eyeopeners zijn die het paar over de drempel helpen. Op weg naar een veilige verbinding met je partner Jan en Marieke merken dat ze er samen niet meer uit komen. Ze zoeken professionele hulp. Ze willen handvatten hebben om de duivelse dialogen te stoppen en de veilige verbinding te herstellen. 1 Liefde en veilige verbinding begrijpen De eerste stap om weer dichter bij elkaar te komen, is het feit dat de partners zich ervan bewust zijn dat ze in een vreselijke negatieve spiraal terecht zijn gekomen, die gestopt moet worden voordat het te laat is. Als de stap is gezet, ervaren de meeste paren het als zeer opluchtend als ze beseffen dat hun manier van reageren heel begrijpelijk is, dat duivelse dialogen in de beste relaties voorkomen en dat er manieren zijn om ze te stoppen. ‘Jan is helemaal verbaasd als hij begrijpt dat zijn manier van reageren geen vanzelfsprekendheid is maar dat hij eigenlijk een keuze heeft. Het lucht hem op dat Marieke blijkbaar niet boos op hem is omdat hij zich zo onmogelijk gedraagt maar omdat zij op deze manier contact met hem zoekt. Marieke beseft dat het terugtrekkend gedrag van Jan niet betekent dat hij haar niet meer ziet zitten maar dat hij lijdt onder de afstand tussen beiden en eigenlijk de relatie wil beschermen voor nog meer escalatie.’ Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 85 07-03-14 14:30 86 is het een tegenslag of juist een kans? 2 De duivelse dialogen leren kennen Duivelse dialogen zijn zo hardnekkig omdat de partners de neiging hebben om met de vinger naar de ander te wijzen en vooral de schuld bij de ander te zoeken. Het is veel gemakkelijker om de fouten van de ander te zien en op te merken dan het eigen gedrag eens goed onder de loep te nemen. In stap 2 doe je dat: ‘Wat dóé ik eigenlijk in situaties van ruzie of verwijdering? Welke rol neem ik aan binnen de dynamiek tussen ons tweeën?’ Het gaat hier dus niet om de inhoud of aanleiding van de ruzie maar hoe beiden er over het algemeen mee omgaan. ‘Marieke merkt op: “Als ik de verbinding met je kwijtraak, ga ik klagen, vragen, kritiek uiten enzovoort. Hoe meer ik bij jou overkom als bedreigend of gevaarlijk hoe meer je je terugtrekt, je me uitsluit, je dichtklapt.” Jan zegt: “Als jij boos op me wordt, verdedig ik me, vertel ik je dat je veel te emotioneel bent en dan trek ik me terug, zoek mijn heil in mijn werk of in mijn hobby en laat je niet meer binnen.” Als Jan op deze manier afstand van Marieke neemt, ervaart ze hem als nog minder toegankelijk en wordt ze nog bozer. Met het resultaat dat Jan nog meer in zijn slakkenhuis verdwijnt. Op een gegeven moment trekt ook Marieke zich terug. Dan wordt het stil in het huis – beangstigend stil.’ 3 De pijnplekken vinden Nadat Jan en Marieke hun gedragspatronen in kaart hebben gebracht, gaan ze een stap verder. Ze onderzoeken welke gevoelens en gedachten er eigenlijk tijdens de duivelse dialogen in hen omgaan. ‘Marieke zegt tegen Jan: “Toen jij onze dochter vergeten was, werd ik boos op je omdat ik me al een hele tijd erg alleen gelaten voel. Eigenlijk voel ik me eenzaam, ik mis je ontzettend. Ik denk dan: Ik ben blijkbaar niet meer belangrijk voor hem.” ‘Jan zegt: “Als jij boos op me bent, schrik ik daar enorm van. Ik denk dan bij mezelf: Ik doe het niet goed, ik kan Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 86 07-03-14 14:30 relaties 87 haar niet meer gelukkig maken. Ze vindt me gewoon een rotzak. Het is niet fijn om dat op te merken maar eigenlijk voel ik me diep vanbinnen wanhopig en helemaal fout. Ik doe het gewoon niet goed.”’ We hebben allemaal pijnplekken. Ze zijn als een blauwe plek die wij amper opmerken, alleen als hij wordt geraakt, doet hij zeer. Pijnplekken activeren alarmbellen in ons psychisch systeem. ‘Pas op! Hier doet iets pijn! Doe iets!’ Boosheid of terugtrekkend gedrag hebben in dit verband de functie om ons tegen de pijn te beschermen: zo worden duivelse dialogen geboren! Pijnplekken zijn universeel. Iedereen kent ze. Ze schuilen in ieder van ons en komen makkelijker te voorschijn als we ons kwetsbaar voelen, in stress zijn en als iemand belangrijk voor ons is. Geen wonder dat onze partner, immers de belangrijkste persoon in ons leven, onbedoeld onze pijnplekken weet te raken! Bekende pijnplekken kunnen zijn: zich verlaten, niet gewild, in de steek gelaten of afgewezen voelen, niet voldoen, niet belangrijk zijn, als fout en falend worden gezien enzovoort. Vaak horen er gevoelens als schaamte, schuld, angst en verdriet bij. Het is niet gemakkelijk om zich van deze pijnplekken bewust te worden en al helemaal niet om ze met de partner te delen. Als dat wel lukt, voelt de verbinding meteen een stuk veiliger. Als we ons durven openstellen voor onze partner is dat een bijzonder cadeau voor hem of haar, een bewijs van groeiend vertrouwen. 4 Wij samen tegen de duivelse dialogen In stap 4 beginnen de partners de duivelse dialogen te herkennen, ze beseffen hoe ze er allebei aan bijdragen en de wens groeit om ze te stoppen. Ze voelen zich niet meer hulpeloos overgeleverd aan altijd dezelfde vervelende situaties. Ze kunnen écht iets doen! ‘Jan en Marieke hebben afgesproken om samen uit eten te gaan. Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 87 07-03-14 14:30 88 is het een tegenslag of juist een kans? Marieke heeft zich mooi gemaakt, de kinderen logeren bij vrienden, alleen Jan is er niet op het afgesproken tijdstip. Als hij gehaast binnen komt rennen, zegt Marieke: “Nou, dat begint goed, ben je onze afspraak vergeten?” Jan hoort de verwijtende toon in haar stem en voelt het oude gevoel van boosheid in hem opkomen. Hij haalt diep adem en zegt: “Volgens mij is dit een situatie die kan eindigen in een duivelse dialoog. Laten we proberen er samen uit te komen.” Marieke sputtert even tegen maar stemt dan in. “Ik heb me zo verheugd op ons etentje, als je dan te laat komt, denk ik meteen dat ik blijkbaar toch niet belangrijk voor je ben.” Jan zegt: “Ik vind het heel vervelend dat ik te laat ben. Ik stond in de file en mijn mobieltje was leeg. Ik vind het ook fijn dat we samen uit gaan. Ik ga me nu verkleden en dan gaan we, oké?’’’ 5 Je kwetsbaarheid laten zien De emotionele band tussen partners wordt stabieler en veiliger als ze de moed opbrengen om zich voor de ander open te stellen, kwetsbare kanten te laten zien en te ervaren waar de ander met begrip en warmte op kan reageren. In deze gesprekken zijn de partners in staat om ‘de lift naar nog een verdieping lager te nemen’ en terecht te komen bij hun diepste angsten en behoeften: de behoeften die eigenlijk ten grondslag liggen aan de emotionele energie die de duivelse dialogen aandrijft. ‘Jan zegt: “Als jij boos op me bent, verdedig ik me eerst en dan sluit ik me van je af. Diep vanbinnen ben ik bang dat ik je teleurstel. Ik heb dan het gevoel dat ik tekortschiet en in jouw ogen faal. Dat is mijn pijnplek. Mijn diepste angst is dat je vindt dat ik niet goed genoeg ben en dat je mij daarom op een gegeven moment gaat verlaten. Dat het met de zaak slecht gaat, voelt ergens ook als een mislukking. Als jij dan ook nog aan me twijfelt, dan voelt dat verwoestend, dat kan ik niet aan. Als ik deze angst voel, heb ik eigenlijk nodig dat je mij even geruststelt. Dat je zegt: Ik Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 88 07-03-14 14:30 relaties 89 houd van je en ik blijf bij je ook al doe je soms iets verkeerd of lukt soms iets niet. We komen er samen wel uit.” Marieke krijgt tranen in haar ogen en zegt dat ze er trots op is hoe hij zijn best doet en dat hij het niet alleen hoeft te doen. “Ik ben bij je en samen komen we er zeker uit.” Nu is het Marieke’s beurt: “Als jij emotioneel niet beschikbaar bent, word ik snel boos en verwijtend, maar eigenlijk voel ik me eenzaam en alleen. Ik denk dan dat ik blijkbaar onbelangrijk voor je ben. Mijn diepste angst is dat je dat echt vindt: dat je mijn wensen naar contact en nabijheid eigenlijk kinderlijk en belachelijk vindt en dat je mij afwijst. Dat ik je voor altijd verlies en ik als het kleine, domme, onbeduidende vrouwtje achterblijf. Als ik deze angst voel, dan voel ik me inderdaad erg klein en behoeftig. Het is dan heel kwetsbaar en gevaarlijk voor mij om hierover te praten. Wat ik dan eigenlijk nodig heb, is dat je mij even vasthoudt. Letterlijk even in de arm neemt. Dan kan ik voelen dat je mij aanneemt zoals ik ben en dat we weer bij elkaar zijn.” Jan neemt Marieke teder in zijn armen: “Ik wist helemaal niet dat je je zo kwetsbaar voelde, ik heb alleen je boosheid gezien. Alles is goed, mijn schat, je was altijd mijn meisje en je zult het altijd blijven.”’ 6 Intimiteit en seks terugvinden Als een paar in duivelse dialogen verzeild is geraakt, uit zich dat geheid ook in de seksualiteit. Paren wier band niet veilig is, hebben ook geen fijne intimiteit. Ze ervaren elkaar vooral als vijanden. En bij vijanden geef je je niet bloot! Nog gecompliceerder wordt het omdat mannen over het algemeen de neiging hebben om via seksualiteit de band met de partner te willen herstellen, terwijl vrouwen over het algemeen zin hebben in intimiteit als ze zich emotioneel veilig voelen. ‘Voordat Jan en Marieke met de relatie aan de slag zijn gegaan, was seksualiteit een heet hangijzer. Jan maakte wel avances, maar Marieke Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 89 07-03-14 14:30 90 is het een tegenslag of juist een kans? snapte er niets van: “Hoezo wil je seks met mij als wij mijlenver van elkaar zijn verwijderd? Ben ik alleen nog goed genoeg voor jouw orgasme?” Voor Jan was de seks een bewijs dat het nog goed genoeg tussen hen was, voor Marieke dat hij haar helemaal niet meer respecteerde. Nadat beiden de duivelse dialogen te lijf zijn gegaan en ze zich weer kwetsbaar en open konden opstellen, is er weer plek voor seks en intimiteit. Sterker nog: de seks is beter dan ooit, meer nabij, speelser, met lust en liefde.’ Tot slot Tegenslagen in je liefdesrelatie? Pak ze aan! Neem ze serieus! Tijd heelt in dit geval niet alle wonden. In tegendeel: niet op tijd aan de slag gaan, maakt dat de wond gaat etteren. Je maakt daardoor meer kapot dan je lief is. Drie do’s • Neem regelmatig tijd voor een goed gesprek tussen jou en je partner: praat dan over jezelf en wat er in je omgaat. Gespreksonderwerpen zoals de kinderen, financiën en andere huishoudelijke of zakelijke thema’s horen er niet bij! Het gaat dus echt over jou en je partner zelf. • Koester de kleine rituelen die een relatie levendig houden: bijvoorbeeld een zoen bij het weggaan of terugkomen, even een telefoontje tussendoor, samen eten, af en toe een tedere aanraking en de belangstellende vraag: ‘Hoe gaat het met je? Wat gaat in je om?’ • Duivelse dialogen? Pak ze samen aan! Samen kom je eruit! Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 90 07-03-14 14:30 relaties 91 Drie don’ts: • Laat je niet bepalen door schaamte (‘Ik wil niet dat iemand ons zo ziet’) of trots (‘Ik ben toch geen kneus?’). Doe je ego in de ijskast en zoek hulp als jullie er niet uitkomen. • Blijf niet denken: ‘Zo erg is het niet’, of ‘Het komt wel goed’. Wonden die etteren zijn moeilijk te genezen. Een scheiding is erg pijnlijk en kost bovendien heel veel geld. • Geef de hoop niet op, vertrouw op jullie veerkracht! www.couplepower.nl, www.ippsy.nl Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 91 07-03-14 14:30 )3". Omslag is het een tegenslag.indd 1 06-03-2014 15:21:26
© Copyright 2025 ExpyDoc
