t ran sfe r
vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs
Hoe verkopen we
ons hoger onderwijs?
(en hoe het zou moeten)
2
jaargang 22 | november / december 2014
marketingdirecteur nbtc over gezamenlijke holland-branding | welk vlaggenschip
komt in de etalage? | wervingsagenten: omstreden maar onvermijdelijk | meer
interesse voor studie in duitsland | nederlandse buddy's zijn schaars
2
Transfer is een onafhankelijk vakblad voor
internationale samenwerking in het hoger
onderwijs en onderzoek. Transfer is ook
online: www.nuffic.nl/transfer. Transfer is
een uitgave van de Nuffic, de Nederlandse
organisatie voor internationale
samenwerking in het hoger onderwijs.
Verschijnt zes keer per jaar.
Redactie
Ralph Aarnout, Els Heuts en Annelieke
Zandvliet
Aan dit nummer werkten mee
Han van der Horst, Yvonne van de Meent,
Martine Postma, Wendy van Til,
Hans Vossensteyn, Rineke Wisman.
Beeld
Eric Brinkhorst, Roel Burgler/HH, Jacob van
Essen/De Beeldredaktie, Flip Franssen/HH,
Henriette Guest, Ronald van den Heerik,
Sijmen Hendriks/HH, Luuk van der Lee/HH,
Christian van der Meij/ De Beeldredaktie,
Sibille Metz, Annemiek Mommers/De
Beeldredaktie, Gijs van Ouwerkerk, Jiang
Ren/HH, Toma Tudor, Marco Vellinga/De
Beeldredaktie, Marijn Willemse, Erik van ’t
Woud/ANP, Piroschka van de Wouw.
Redactieraad
Ries Agterberg (DUB), Sebastiaan den Bak
(Neth-ER), Klaartje van Genugten (Fontys),
Roos Hogenkamp (Tilburg University),
Leonard van der Hout (Hogeschool van
Amsterdam), Erwin Ploeger (Unesco-IHE).
Redactieadres
Nuffic, Postbus 29777, 2502 LT Den Haag,
tel.: 070 – 4260126 / 4260144 / 4260122
fax: 070 – 4260399
e-mail: [email protected]
Abonnementen
Transfer is gratis verkrijgbaar.
Geïnteresseerden kunnen zich voor
een gratis abonnement aanmelden via
www.nuffic.nl/transfer.
Adreswijzigingen
Abonnees kunnen adreswijzigingen
doorgeven via het contactformulier op
www.nuffic.nl/transfer
Vormgeving en lay-out
Sabrina Luthjens BNO
en Christina Schürmann
(www.makingwaves.nl)
Druk
Drukkerij Verloop, Alblasserdam
Overname artikelen
Het overnemen en vermenigvuldigen van
artikelen uit Transfer is slechts geoorloofd
na schriftelijke toestemming van de
redactie.
Omslag
Beeld iStock, bewerking Making Waves.
Transfer 3, jaargang 22, verschijnt
op 29 januari 2015.
transfer
Onder een vlag
Maar liefst zeven unique sellingpoints van het Nederlandse hoger onderwijs
benoemen de Vereniging Hogescholen en de VSNU in hun gezamenlijke visie
op internationalisering. Ze schrijven over de noodzaak van meer synergie
tussen de branding van ‘Nederland kennisland’ en de Holland-branding. En
over gemeenschappelijke boodschappen van waaruit afzonderlijke hogescholen en universiteiten hun eigen positionering invullen. “Juist door de
unieke kenmerken van het Nederlandse stelsel voorop te zetten, zal de interesse voor afzonderlijke kennisinstellingen toenemen.” Minister Bussemaker
noemt in haar visiebrief het samen optrekken in het buitenland voor de gezamenlijke positionering van het Nederlandse hoger onderwijs zelfs ‘een hoeksteen van het internationaliseringsbeleid’.
Daar wordt aan gewerkt. Inmiddels zitten de verschillende partijen die
Nederland in het buitenland promoten samen om de tafel. Maar iemand
zal de regie zal moeten nemen, zegt Conrad van Tiggelen van NBTC Holland
Marketing in dit nummer van Transfer. Want voor je het weet, verzandt het
initiatief om tot een gemeenschappelijke branding voor ons land te komen in
eindeloos gepolder. Een eerdere Holland-imago groep ging roemloos ten onder,
mogelijk door een te groot aantal betrokken partijen.
Als er eenmaal overeenstemming is over het verhaal dat we met z’n allen over
Nederland willen vertellen, volgt de grootste uitdaging. Is iedereen bereid om
consequent onder die vlag te varen? Vanuit de toeristische sector weet marketeer Van Tiggelen dat Amsterdam soms een sterker merk is dan Holland. Net
zoals challenge the future aan de TU Delft meer tot de verbeelding zou kunnen
spreken dan Study in Holland.
Marketing-experts uit het hoger onderwijs weten op hun beurt dat
Nederlandse universiteiten en hogescholen zich soms de grootste concurrenten tonen bij het werven van buitenlandse studenten. Ze willen niet met
elkaar delen hoeveel ze betalen aan buitenlandse agenten, zegt Frederika
Cazemier van recruiters-netwerk Dhenim. Ze zijn moeilijk op een lijn te krijgen,
merkt consultant Thijs van Vugt.
Minister Bussemaker is over de brug gekomen met geld voor een nationaal
beurzenprogramma – de andere door de VSNU en de Vereniging Hogescholen
genoemde voorwaarde om internationaal talent te kunnen aantrekken. Het
is aan de instellingen om gezamenlijk de volgende stap op het zelf uitgestippelde pad te zetten. En zo slagvaardig naar buiten te treden.
annelieke zandvliet
[email protected]
r
inhoud
10–20
22
26
3
Hoe kan het Nederlandse hoger onderwijs zich verkopen?
Het Nederlandse hoger onderwijs heeft in het buitenland een goed imago, blijkt uit onderzoek dat de Nuffic heeft laten
uitvoeren. Maar ook de concurrentie zit niet stil. Hoe zorgt een klein land als Nederland dat het in de internationale
studentenstrijd zichtbaar blijft? Transfer spreekt met Conrad van Tiggelen, directeur marketing bij NBTC, het kantoor dat
zich specialiseert in Holland-Marketing (pag. 10–12). We vragen betrokkenen bij diverse instellingen en bij de Nuffic op welke
manier het Nederlandse hoger onderwijs zich in de toekomst zou moeten profileren (pag. 14–16). En wervingsagenten in het
buitenland zijn omstreden, maar vaak ook onvermijdelijk. Hoe gaan universiteiten en hogescholen daarmee om? (pag. 17–20)
Duitsland wordt populairder, maar het kan nóg beter
De Duitslanddesk spant zich al een jaar in om Nederlandse studenten warm te
maken voor studeren in Duitsland. Lukt dat al? Transfer sprak vier studenten
die inmiddels overtuigd zijn van de waarde van het oosterbuurland. Toch staat,
volgens betrokkenen, Duitsland nog niet voldoende op het netvlies.
Internationaliseren in eigen land: de praktijk blijft achter
Vrijwel alle hogeronderwijsinstellingen in Nederland noemen vormen van
internationalisation at home in hun beleidsstukken, bleek uit eerder onderzoek van
de Nuffic. In een vervolgstudie wordt nu de praktijk geschetst. Die blijft achter bij
de ambities.
En verder
2 Colofon en redactioneel 4 Kort nieuws 21 Opinie: leenstelsel goed voor internationale dynamiek 28 Buddy's over hun motivatie en ervaringen 31 Column Wendy van Til 32 Aanpakken: internationaliseerders
aan het werk 33 Sorry? Pardon! Misverstanden in het buitenland 34 Gelezen 35 Onbekend terrein: Lucky Fonz
over zijn studie-ervaring in Edinburgh
4
nieuws
Foto: Eric Brinkhorst/UTwente
dubbele promotie op een dag
Een HEC-beurs bracht hen vijf jaar geleden naar Nederland, een zwangerschap weerhield hen van het plan om
allebei aan een andere universiteit een master en PhD te doen. Zo kwam het dat de Pakistaanse Salma Anwar en
Muhammad Yaseen begin november op dezelfde dag en bij dezelfde hoogleraar aan de Universiteit Twente promoveerden. “Mensen benijdden ons omdat we op dezelfde plek studeerden en werkten”, aldus het echtpaar, dat in de
tussentijd drie kinderen kreeg.
Veel extra werk door Erasmus+
De invoering van het Europese programma
Erasmus+ zadelt deelnemende instellingen en
studenten met veel extra werk op. Het is daardoor de vraag of een belangrijke ambitie van het
programma – de groei van internationale mobiliteit –
gehaald kan worden.
De online tool die de Europese Commissie introduceerde om mobiliteit van studenten mee te registreren, werkt nog niet naar behoren. Ook de koppeling tussen IT-systemen ontbreekt nog. Instellingen
doen hierdoor veel administratief werk dubbel.
Het Nationaal Agentschap (NA) heeft de problemen
meermaals aangekaart bij de Europese Commissie. In
augustus in een gezamenlijke brief met het ministerie
van OCW; in oktober tijdens een onderhoud met de
november/december 2014 | transfer
Brusselse coördinator van Erasmus+, samen met de
VSNU, de Nationale Autoriteit en Neth-er.
De Europese Commissie laat weten de zorgen, die
overigens vanuit heel Europa geuit worden, serieus
te nemen. Op het verantwoordelijke directoraatgeneraal is mankracht vrijgemaakt om aan de
IT-problemen te werken, zijn taskforces in het leven
geroepen en is een IT-helpdesk opgetuigd.
NA-afdelingshoofd Annemarie de Ruiter is tevreden
dat de problemen serieus genomen worden en dat
verbeteringen zijn aangebracht, maar verwacht niet
dat alle problemen snel opgelost zullen zijn. “De
Commissie doet wat mogelijk is, maar bij de bouw
van de systemen zijn fouten gemaakt die niet een,
twee, drie te verhelpen zijn.” (RA)
5
Utrecht ziet af van PhD-bursalen binnen NFP
Dat er belasting dreigt te worden geheven over
PhD-beurzen van de Netherlands Fellowship
Programmes (NFP) heeft alleen de Universiteit
Utrecht ervan weerhouden om kandidaten voor
te dragen. Meer universiteiten overwogen om
deze reden af te zien van voordrachten, maar alle
overige gebruikelijke instellingen hebben volgens
de Nuffic toch subsidieaanvragen ingediend voor
de deadline begin november.
In december wordt bekend welke kandidaten in
aanmerking komen voor een NFP-beurs. Als er dan
nog geen oplossing is, zouden instellingen alsnog
kunnen besluiten af te zien van deelname.
De Universiteit Utrecht heeft dat bij voorbaat al
gedaan, omdat zij haar potentiële bursalen geen valse
hoop wilde geven. “Het was een lastig besluit, want
veel faculteiten hadden goede kandidaten”, zegt
Femke van der Geest, adviseur van het international
office. “Maar wij vonden de risico’s en de onduidelijkheid te groot. Wij kunnen de kosten van een werkgever-werknemer-relatie niet dragen.”
Voorheen deden universiteiten met succes een
beroep op de uitzonderingspositie die Wageningen
University bij haar regionale belastinginspecteur had
bedongen voor PhD-studenten met een NFP-beurs.
Maar daar wil de Belastingdienst een eind aan maken.
De Nuffic heeft haar contactpersoon bij de
Belastingdienst benaderd en had bij het ter perse gaan
van dit blad een brief aan staatssecretaris Wiebes van
Financiën in voorbereiding over deze kwestie. (AZ)
Welk deel van de studenten is na
vijf jaar nog in Nederland?
t ocea nië
ui
t Afrik a
ui
t eu r opa
ui
tA
ui
uit Azië
m erik
a
97%
studenten uit het buitenland heeft
de Research Master in Economics
aan Tilburg University. Dit leverde
een speciale vermelding op in
Elsevier Beste Studies 2014, als
opleiding met het hoogste percentage internationale studenten.
bron: ind / bewerking cbs
Aankomst in 2008, op 1 januari 2014 nog hier.
november/december 2014 | transfer
6
nieuws
De beurs van…
Vlaams collegegeld naar € 890
Jaarlijks komen honderden studenten,
promovendi en cursisten uit
ontwikkelingslanden naar Nederland met
een NFP-beurs (Netherlands Fellowship
Programme). Wie zijn zij en wat doen zij?
Wat deed je voordat je uit Syrië
naar Nederland kwam?
“Ik werkte naast mijn studie economie als
marketeer en op de klantenservice van een
groot telecommunicatiebedrijf. Omdat
de situatie in mijn land dramatisch uit de
hand liep, vertrok ik eind 2013, toen ik mijn
bachelor op zak had, naar Libanon. Daar
werkte ik als communicatieadviseur voor een
startend ICT-bedrijf.”
Waarom koos je deze studie?
“Ik zocht een master die consultancy en
ondernemerschap combineert, en die theoretische kennis oplevert, maar ook praktijkervaring. En een netwerk, als het even kan.
Deze studie beantwoordt daar volledig aan.
Mijn carrièredoel is een eigen onderneming,
een start-up accelerator. Ik wil beginnende
ondernemers met trainingen en voorzieningen helpen om internationaal concurrerende bedrijven op te zetten, die op den duur
de economie van het land weer opbouwen.”
Wil je terug naar Syrië?
“Vrienden van me in Syrië runnen een
organisatie die jongeren ondersteunt met
beurzen en door onderwijscentra op te zetten
in landen waar veel Syriërs naartoe gevlucht
zijn. Misschien kan ik hen daarbij helpen. De
situatie in het land is nu alleen zo instabiel
dat ik niet kan bepalen wanneer ik terugga en
of ik mijn plannen kan uitvoeren.” (RW)
november/december 2014 | transfer
Foto: Ronald van den Heerik
osman kudsi (24)
master consultancy and
entrepreneurship aan de
hogeschool van rotterdam
De Vlaamse regering wil het collegegeld volgend studiejaar met bijna
45 procent verhogen van € 620 naar
€ 890. Minister van Onderwijs
Hilde Crevits zegt in het weekblad
Knack dat de eenmalige stijging
nodig is om studeren voor iedereen
betaalbaar te houden.
Studenten die in aanmerking komen
voor een studietoelage, zoge-
noemde ‘beursstudenten’, blijven
fors minder collegegeld betalen:
€ 105. Een op de vier studenten
behoort tot deze groep, aldus Crevits.
Daarnaast zijn er nog ‘bijna-beursstudenten’, voor wie het collegegeld
stijgt van € 410 naar € 470. Omdat
de inkomensgrens omhoog gaat,
zal het aantal bijna-beursstudenten
verdubbelen. (AZ)
Onrust over toekomst Unesco-IHE
De toekomst van het prestigieuze
waterinstituut Unesco-IHE in Delft
staat ter discussie. Het stichtingsbestuur wil het instituut losweken van
Unesco en ‘met behoud van identiteit’
onderbrengen bij een Nederlandse
universiteit. De financiële basis van
het instituut is volgens het stichtingsbestuur te smal en daardoor
kwetsbaar voor onverwachte risico’s,
meldt NRC Handelsblad. Door de
kleine en onafhankelijke organisatie
onder te brengen bij een Nederlandse
universiteit – bijvoorbeeld de TU
Delft, in samenwerking met de
Universiteit van Amsterdam en de
Universiteit Wageningen –, zou het
IHE kunnen overleven.
De academische raad bestrijdt die
visie en is mordicus tegen het plan.
Volgens rector András Szöllözi-Nagy
heeft Unesco het instituut juist veel
voordelen gebracht. “Unesco draagt
financieel niet bij. Maar we hebben
driehonderd gasthoogleraren die
hier komen omdat ze een bijdrage
willen leveren aan watereducatie
door Unesco.” (EH)
Australië duurste bestemming voor
internationale student
Wie in Australië wil studeren, moet
flink in de buidel tasten. Zakenbank
HSBC zette op een rijtje wat college­
geld en levensonderhoud kosten
in vijftien landen. In Australië is
een internationale student daar het
grootste bedrag aan kwijt: omgerekend
ruim € 33.000 per jaar. In de Verenigde
Staten is dat zo’n € 4.500 minder
(iets meer dan € 28.500), terwijl
een jaar studeren in het Verenigd
Koninkrijk nog iets goedkoper is:
gemiddeld € 27.580. In Duitsland kost
een jaar studeren slechts € 6000 per
jaar. Nederland bleef buiten beschouwing in het onderzoek van HSBC. (AZ)
Rectificatie
In het vorige nummer van Transfer werd bericht dat de Erasmus Universiteit Rotterdam zich zou hebben teruggetrokken uit de organisatie van de European Universities Games. Dit is onjuist. De universiteit
heeft het evenement in het kader van haar 100-jarig bestaan naar Rotterdam gehaald en financieel mede
mogelijk gemaakt. De redactie van Transfer betreurt het dat er een onjuist beeld is geschetst.
7
Een Nederlandse onderzoeker
informeert naar de plaatselijke zorg.
Studenten en medewerkers van de
Hogeschool van Amsterdam (HvA)
mogen alleen voor studie of stage
naar Afrika met toestemming van het
College van Bestuur. Aanleiding voor
dit besluit waren plannen voor reizen
naar gebieden met veiligheids- en
gezondheidsrisico’s, aldus de instelling, die benadrukt dat de nieuwe
regeling ook kan gelden voor landen of
regio’s buiten Afrika.
De HvA kwam met deze nuancering nadat er in de media ophef was
ontstaan over een vermeend verbod
voor twee jaar op reizen naar Afrika,
vanwege virussen als ebola en politieke
instabiliteit. Een bericht hierover op
de website van weekblad Folia leidde
onder meer tot de reactie dat Nederland
600 kilometer dichter bij Sierra Leone
ligt dan Zuid-Afrika. ‘Laten we alle
stages in Nederland ook maar gelijk
verbieden”, stelde ene ‘Marit’ voor.
Directeur Ton Dietz van het Afrika
Studiecentrum schreef een blog
getiteld ‘Hogeschool van Apekool’.
“Studenten van de Hogeschool van
Amsterdam wordt geleerd om kritisch
en intelligent naar de wereld te kijken.
Hun bestuurders gaven de afgelopen
dagen wel heel erg het verkeerde voorbeeld”, vindt Dietz.
De hogeschool erkende vervolgens op zijn website dat er in veel
Afrikaanse landen veel te leren en
te onderzoeken valt en geen grote
gevaren voor de veiligheid of de
gezondheid bestaan. “In die gevallen
geeft het bestuur toestemming voor
de reis.” Maar de instelling kent
gevallen van studenten die op het
punt stonden naar risicogebieden af
te reizen zonder goede voorbereiding.
Vandaar de extra check. De hogeschool
schrijft zich onder andere te baseren
op adviezen van de World Health
Organization en het ministerie van
Buitenlandse Zaken.
Als daar aanleiding voor is, wil de
HvA studenten die al in Afrika zijn
terug laten keren, net zoals hogeschool
Windesheim dat in oktober deed met
studenten in Oeganda. In dat OostAfrikaanse land was kort daarvoor een
man overleden aan het Marburgvirus,
dat op ebola lijkt. Windesheim
beloofde zijn studenten maximale
ondersteuning bij het voortzetten
van hun minor of studieproject in
Nederland. Ook toonde de hogeschool
zich bereid om de kosten van terugkeer
en annulering op zich te nemen als de
verzekering van de studenten die niet
zou dekken. Desondanks bleef een
meerderheid in Oeganda. (AZ)
beer's tweets @beerschroder
#21stcenturyskills is a consistent mix
of old and new. Mobility remains
important as modality to build up
competences #LSVbsymposium
en
u
-b e r z
cv
Foto: Roel Burgler/HH
HvA: toestemming nodig
voor reis naar Afrika
beurs
deadline
start studie/onderzoek
Indonesië, studie
10 jan
sep 2015
Indonesië, korte cursus
10 jan
sep 2015
India, studie
1 feb
jul 2015
Denemarken, studiebeurs
28 feb
sep 2015
Denemarken, zomerbeurs
28 feb
jul / aug 2015
Meer informatie op www.wilweg.nl/cv
november/december 2014 | transfer
nieuws
Foto: Flip Franssen/HH
8
Studentenflat in Nijmegen.
‘Internationale student dupe van
wetsvoorstel Tijdelijke Huur’
Een nieuw wetsvoorstel over tijdelijke huurcontracten vormt mogelijk een bedreiging voor de
voortgang van de internationalisering van het hoger
onderwijs. Dat schrijven de VSNU, de Vereniging
Hogescholen, het Netwerk Kennissteden Nederland
en koepelorganisatie van studentenhuisvesters
Kences aan minister Blok (Wonen).
Onderdeel van het wetsvoorstel is een nieuw flexibel
huurcontract, waarbij de huurder de mogelijkheid
krijgt om tussentijds op te zeggen. Nu worden
gemeubileerde kamers voor internationale studenten
gereserveerd, zodat zij die meteen na aankomst in
Nederland kunnen betrekken. Onderwijsinstellingen
betalen de leegstandskosten. In de nieuwe situatie
zou een student die in september arriveert, bijvoor-
beeld per 1 maart de huur kunnen opzeggen. In die
periode is het lastig om nog een huurder te vinden
voor enkele maanden, met hogere leegstandskosten
als gevolg. Hogescholen en universiteiten kunnen
daardoor besluiten geen kamers meer te reserveren.
Voor nieuwe studenten uit het buitenland zal er
vervolgens niet genoeg woonruimte meer beschikbaar zijn.
De studentenhuisvesters drongen er tijdens het
Landelijk Congres Studentenhuisvesting begin
oktober al bij de minister op aan om de mogelijkheid van tussentijds opzeggen uit het wetsvoorstel te
schrappen. Blok beloofde toen dat hij hier nog naar
zal kijken na afloop van de internetconsultatie over
het wetsvoorstel. Die liep tot begin november. (AZ)
Buitenlandse belangstelling voor
Nederlands hbo keldert
Het aantal voorlopige inschrijvingen van buitenlandse studenten aan hogescholen voor dit studiejaar is vrijwel gehalveerd ten opzichte van een jaar
eerder. Dat blijkt uit cijfers die begin oktober bekend
werden. De Vereniging Hogescholen heeft geen
verklaring voor de sterke afname.
In 2013 bedroeg het aantal voorlopige inschrijvingen
van studenten uit het buitenland ongeveer 7.900; dit
jaar waren het er zo’n 4.150. Bij welke hogescholen de
daling het grootst was en of er vooral vanuit bepaalde
landen sprake is van een afname, wil de Vereniging
Hogescholen pas in januari naar buiten brengen. Dan
zijn de definitieve cijfers bekend.
november/december 2014 | transfer
Jarenlang steeg de instroom van internationale
studenten in het hbo licht, van bijna 6.700 in 2006
tot een kleine 8.800 vijf jaar later. In 2012 daalde het
aantal eerstejaars uit het buitenland naar krap 8.500,
vorig jaar waren het er nog geen 8.000.
De internationale instroom in het wo steeg de afgelopen jaren nog, maar vlakte wel wat af. De VSNU
doet helemaal geen uitspraken over de voorlopige
inschrijvingen vanuit het buitenland voor dit studiejaar, maar wil de definitieve cijfers afwachten.
Deze teleurstellende trend was een van de redenen
voor beide verenigingen om aandacht te vragen voor
de branding van Nederland als kennisland. (AZ)
9
Particuliere hbo-opleiding schendt
Gedragscode
Foto: Sijmen Hendriks/HH
De EuroPort Business School (EPBS) hangt verwijdering voor een jaar uit het register van de Gedragscode
boven het hoofd. De instelling heeft buitenlandse
studenten onvolledige en misleidende informatie
verstrekt en een groep van 37 Chinese studenten
ernstig gedupeerd. Het aanzien van het Nederlandse
hoger onderwijs is daardoor geschaad, stelt de
Landelijke Commissie Gedragscode HO.
In het onderzoek staat een verkorte variant van
de bacheloropleiding International Business and
Management Studies (IBMS), het zogenaamde
Capstone-programma en een daaraan gekoppelde
MBA-opleiding centraal. In 2012 verdiepte de
Landelijke Commissie zich al in deze zaak. Ook de
Onderwijsinspectie deed onderzoek en constateerde
een jaar geleden ernstige tekortkomingen in de
door EPBS gehanteerde procedure bij de toelating
van een groep Chinese studenten tot de verkorte
variant. Bovendien waren het Capstone-programma
en de MBA-opleiding niet geaccrediteerd. Inmiddels
biedt de particuliere instelling, met vestigingen in
Rotterdam en Amsterdam, de betreffende trajecten
niet meer aan.
De Landelijke Commissie heropende haar onderzoek
in maart. Nu is de conclusie dat de EPBS in de afgelopen jaren door het verstrekken van onvolledige
en misleidende informatie een aantal keer in strijd
met de Gedragscode heeft gehandeld. Een groep
van 37 Chinese studenten is hier het slachtoffer van
geworden.
De EPBS bood deze studenten, die al een Chinees
hbo-diploma op zak hadden en aan andere
Nederlandse hogescholen studeerden, een vrijstelling van 132 EC’s (ruim twee jaar) aan. Onder die
voorwaarde begonnen zij in 2011 en 2012 aan het
Capstone-programma. Medio 2013 trok de EPBS de
vrijstellingen in, omdat de Chinese hbo-diploma’s
niet erkend bleken te zijn door de Chinese overheid. De instelling had vooraf moeten toetsen of de
studenten daadwerkelijk voor de vrijstellingen in
aanmerking kwamen, stelt de Landelijke Commissie.
Daarnaast bood de EPBS samen met de Zwitserse
Victoria University een MBA-opleiding aan, die de
studenten konden volgen in combinatie met het
Capstone-programma. Deze masteropleiding was,
in tegenstelling tot wat de EPBS op zijn website
vermeldde, niet erkend door de Zwitserse overheid.
De verwijdering uit het register van de Gedragscode
is voorwaardelijk; de EPBS krijgt een jaar de gelegenheid om de tekortkomingen weg te werken. (EH)
enda
ag
datum
organisator
evenement
locatie
meer informatie
4 dec
ACA
Seminar English-medium instruction
in Europe
Brussel
www.aca-secretariat.be
9 dec
NVAO en ECA
Seminar Employability and Quality
Assurance
Den Haag
www.nvao.net/
nvao-congressen
10 en 11
dec
Flanders Knowledge
Area en Nuffic
Good practices workshop
Hasselt
GoodPracticesWorkshop@
nuffic.nl
26 jan
NVAO
NVAO-congres
Brussel
www.nvao.net/nvao_
congres_2015
november/december 2014 | transfer
10
interview
conrad van tiggelen, directeur marketing bij nbtc:
‘Holland-branding is een
zaak van lange adem’
november/december 2014 | transfer
11
De kennissector is een belangrijk visitekaartje en een waardevol exportproduct voor
Nederland, schreef minister Bussemaker deze zomer in haar internationaliseringsbrief.
Maar de unique sellingpoints van het Nederlandse hoger onderwijs zijn in het
buitenland niet altijd bekend. Een gezamenlijke Holland-branding kan dat veranderen.
Conrad van Tiggelen, directeur Marketing bij NBTC, heeft daar genoeg ideeën over.
Afbeeldingen van historische grachtenpanden met
trapgevels, grazige weides met een Hollandse wolkenlucht, wereldberoemde schilderijen, bollenvelden
in bloei en vernuftige staaltjes watermanagement.
Het kantoor van NBTC Holland Marketing straalt uit
waar de organisatie in is gespecialiseerd: Nederland in
het buitenland promoten als aantrekkelijke bestemming voor vakanties, zakelijke bijeenkomsten en
congressen.
NBTC nodigde half oktober een aantal departementen,
de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)
en de Nuffic uit om te bespreken hoe zij gezamenlijk
ons land op de kaart kunnen zetten.
“We willen een gezamenlijke branding-strategie
ontwikkelen, met alle partijen die werken aan het
imago van Nederland in het buitenland”, licht Conrad
van Tiggelen, directeur Marketing bij NBTC, toe.
“Daarbij is het essentieel dat we hetzelfde verhaal
vertellen en een centraal vertrekpunt hebben. Iedere
partij kan dat vervolgens vertalen naar zijn eigen doelgroep. De RVO naar bedrijven, NBTC naar toeristen
en zakelijke bezoekers, en de Nuffic naar buitenlandse
studenten.”
Als goed voorbeeld voor zo’n gezamenlijke aanpak
noemt Van Tiggelen de GREAT-campagne van het
Verenigd Koninkrijk (zie ook pagina 13). “De situatie
daar was vergelijkbaar met hier. Iedereen zat op zijn
eigen eilandje. Totdat bekend werd dat Londen was
uitverkoren om de Olympische Spelen van 2012 te
organiseren. Toen was de tijd rijp om gezamenlijk op
te trekken en een gemeenschappelijke campagne op te
zetten. Er kwam bovendien extra budget, wat natuurlijk altijd helpt.”
Foto: Henriëtte Guest
Open-minded
In Nederland is er nu ook interesse om met één bril
te kijken, merkt Van Tiggelen. “We proberen de
wanden tussen de hokjes weg te halen en na te gaan
hoe we een vuist kunnen maken in het buitenland.
We zijn het nu ongeveer eens wat het centrale DNA
moet worden. Het is nu zaak dat er een klap op
wordt gegeven en alle partijen een beetje water bij de
wijn doen.”
NBTC heeft wel een idee wat het gezamenlijke verhaal
kan worden. “We hebben veel onderzoek gedaan: how
do we stand out? En dan blijkt dat we door buitenlanders als open-minded worden gezien. We scoren
ook hoog op duurzaamheid, maar het is lastig om dat
in alle campagnes uit te stralen. Terwijl op het Study
in Holland beeldmerk al staat: open to international
minds. Dat zit heel dicht bij open-minded.”
Van Tiggelen zou het al een hele stap voorwaarts
vinden als iedereen vanuit zo’n gezamenlijk vertrekpunt gaat werken. Eén campagne gericht op toeristen,
bedrijven én studenten, lijkt hem een brug te ver. “In
een tijd dat iedereen op het geld moet letten, denk ik
niet dat er middelen zijn voor een grote campagne. Een
gezamenlijk webportaal zou al helpen, zodat we kruisverbanden kunnen leggen. Ik ben allang blij als we
elkaar vinden in het verhaal dat we vertellen.”
Binnen het grotere geheel kan ieder vervolgens zijn
eigen doelgroep via de eigen kanalen benaderen. Een
student informeert zich anders dan een 50-plusser
die in Nederland komt fietsen, realiseert Van Tiggelen
zich. “Als wij alleen maar roepen: wij zijn het land van
kaas, molens en tulpen, heeft dat geen positief effect
op studenten. Op de website Studyin.nl zag ik het
introductiefilmpje van Study in Holland. Dat komt
overeen met onze boodschap, maar op een ludiekere
manier verteld en daarbij natuurlijk gebruikmakend
van de unique selling points van het Nederlandse
hoger onderwijs.”
Niet alleen maar zenden
De verenigingen van hogescholen en universiteiten
zetten afgelopen voorjaar in hun gezamenlijke
visie op internationalisering zeven van zulke specifieke kenmerken op een rij, zoals een breed aanbod
aan opleidingen en nauwe samenwerking tussen
het hoger onderwijs en bedrijfsleven. “Opvallend
genoeg blijken deze kenmerken in het buitenland
soms onbekend te zijn”, constateerden de Vereniging
Hogescholen en de VSNU.
“Ik zou niet al die punten gaan uitventen”, stelt
Van Tiggelen. “Als je zeven boodschappen probeert te
verkopen, is de kans dat er een blijft hangen, niet zo
november/december 2014 | transfer
12
groot. Daar moet je slim mee omgaan. Dat je een breed
voor buitenlandse studenten ook zo zijn. Dat kun
aanbod aan opleidingen hebt, is voor een individuele
je gebruiken door ze erop te attenderen dat het van
student minder interessant. Maar dat hier een onderRotterdam naar Amsterdam minder dan een uur
wijs- en onderzoekcultuur is met de mogelijkheid om
reizen is. In de ogen van een buitenlander stelt dat
zaken ter discussie te stellen, is een belangrijke. En
meestal niets voor. Op die manier maak je gebruik van
daar past een campagne via sociale media bij, waarbij
elkaars sterktes. Het maakt dus niet zoveel uit waar
je discussies aangaat in plaats van alleen te zenden,
je in Nederland zit, omdat de afstanden relatief klein
zenden, zenden.”
zijn.”
In hun visie betoogden de koepels dat juist door
Het is van belang dat er onder de ‘Holland-vlag’ nog
de unieke kenmerken van het Nederlandse stelsel
voldoende ruimte is voor individuele profilering,
voorop te zetten, de interesse voor
benadrukt de marketingdeskundige.
de afzonderlijke kennisinstellingen
“Op het moment dat NBTC of de
“Als
we
alleen
roepen
over
zal toenemen. Minister Bussemaker
Nuffic zegt: dat mag niet, haken
kaas, molens en tulpen,
dringt er eveneens op aan dat het
steden en instellingen af. Wat je wil
heeft dat geen positief
hoger onderwijs zich gezamenlijk
voorkomen is dat het uitmondt in
effect op studenten”
positioneert. Tegelijkertijd zijn de
een discussie over logo’s.”
universiteiten en hogescholen, als
Vak apart
het gaat om werven van internationale studenten, elkaars concurDe eerste stappen voor een brede
renten. De praktijk is dan ook dat de ene na de andere
Holland-branding zijn gezet. Maar dat is vaker
delegatie van een instelling afreist naar bijvoorbeeld
gebeurd, in een Holland-imago-groep. “Toen zaten
Azië.
er misschien te veel spelers rond de tafel”, denkt
Van Tiggelen. Daarom heeft NBTC nu een consorPuntje van de taart
tium van drie of vier partijen voor ogen dat een
Van Tiggelen herkent dat spanningsveld in het
begin moet maken. Bovendien zal ergens de regie
toerisme. “Steden hebben de behoefte zich te profimoeten komen te liggen. “De minister-president zal
leren, en dat snap ik ook. Soms is Amsterdam een
zo’n brede Holland-branding moeten uitdragen.”
sterker merk, soms Holland. Maar dat is niet erg.
Tegelijkertijd realiseert Van Tiggelen zich ook dat
Zo lang wij maar geen verhaal gaan vertellen dat
branding een vak apart is. “De toeristische sector
haaks staat op dat van Amsterdam. De ene keer
heeft daar veel ervaring mee. In Engeland nam Visit
opent Nederland makkelijker deuren dan een
Britain het initiatief. Het zou goed zijn als er een
individuele stad. Dan moet je wijs zijn en zeggen:
brand-manager komt, maar er zal ook gepolderd
ik ga onder de noemer Nederland en dan zorg ik dat
moeten worden.”
ik een puntje uit de taart krijg. Je kunt niet iedere
Branding is sowieso een kwestie van lange adem,
keer bij de top decision makers komen met allerlei
weet Van Tiggelen. “Dat besef zit niet in de
delegaties. Maar natuurlijk heeft ook iedere instelling
Nederlandse genen, hier moet iets vaak binnen
zijn eigen targets en denkt: liever die internationale
drie jaar succes hebben. Maar dit gaat om de lange
studenten bij mij dan bij de buren.”
termijn. Daarom vinden wij het belangrijk om te
Begin met te vertellen wat studeren in ons land zo
kijken waar we in 2025 willen staan. Hoe willen wij
bijzonder maakt, suggereert Van Tiggelen. “Je moet
dan door het buitenland worden gezien? Die grote
zorgen dat ze in eerste instantie voor Nederland
lijn moet helder worden en dat moeten we gezamenlijk doen.”
kiezen. En vervolgens zoom je in: wil je economie
studeren, dan zit je misschien het beste in Rotterdam.
els heuts en annelieke zandvliet
Amsterdam is natuurlijk een heel sterk merk. Dat zal
november/december 2014 | transfer
13
Foto: VisitBritain
Foto: Education New Zealand
1441 ENZ A1 Landscape Posters-update_FA em.indd 1
1441 ENZ A1 Landscape Posters-update_FA em.indd 9
26/02/14 12:00 PM
Eén campagne, één verhaal
GREAT Britain
The New Zealand Story
A GREAT place to visit, study and do business. Dat
Groot-Brittannië dat allemaal is, wil het land duidelijk
maken met de GREAT-campagne. Die ging van start in
2011, een jaar voor de Olympische Spelen in Londen,
met een budget van 1 miljard pond.
De overheid, de toeristische sector en private partners werken er in samen. Beeld variërend van koning
Hendrik VIII (Heritage is GREAT) tot zakenman
Richard Branson (Entrepreneurs are GREAT), met een
randje van de Union Jack, gaat de hele wereld over.
Maar ook ministers en beroemdheden worden ingezet
voor promotionele activiteiten.
De British Council neemt de promotie van de Engelse
taal, cultuur en het onderwijs onder de GREATvlag voor zijn rekening. Een halfjaar geleden werd
de GREAT-app gepresenteerd voor wie Engels wil
leren. Specifiek voor het aantrekken van buitenlandse
studenten is in 2014–2015 3 miljoen pond (ruim
3,8 miljoen euro) beschikbaar, waarbij de focus ligt
op ‘leidende economieën’ zoals China, India en de
Verenigde Staten. (AZ)
Wie www.newzealand.com bezoekt, wordt begroet
met ‘Kia ora – welcome to New Zealand’. Vervolgens
zijn er vier knoppen te zien: ‘holiday with us’, ‘do business with us’, ‘live & work with us’, en ‘study with us’.
Laatstgenoemde leidt naar de website studyinnewzealand.com waar New Zealand Education uitpakt onder
het motto ThinkNew, maar met het herkenbare varenblad (koru) als merk. Dat verwijst naar een Maorilegende.
Aan het merk is The New Zealand Story gekoppeld,
met drie kernwaarden: kaitiaki – care for people and
place; integrity – trust, honesty, humility and reciprocal respect; resourcefulness – our fresh, outwardlooking way of thinking. Die kernwaarden keren terug
in de drie ‘hoofdstukken’ van het verhaal: open spaces,
open hearts en open minds.
Deze hoofdstukken en de onderliggende kernwaarden
kwamen voort uit workshops met kopstukken uit
het bedrijfsleven, het onderwijs en de overheid.
Vervolgens werd in verschillende internatio­nale
markten bij uiteenlopende doelgroepen getest of het
verhaal relevant was en authentiek overkwam. (AZ)
november/december 2014 | transfer
14
achtergrond
meerwaarde van centrale aanpak wordt vaker onderkend
Foto: Nuffic
Welk vlaggenschip
komt in de etalage?
Het Nederlandse hoger onderwijs staat
internationaal goed op de kaart en de marketing
ervan wordt steeds professioneler aangepakt.
Maar onze concurrentie zit niet stil. Hoe blijf je
als klein landje zichtbaar? Instellingen moeten
commerciëler denken en er is meer gezamenlijke
marketing nodig, zeggen deskundigen.
Als ze een week lang op een beurs heeft gestaan, kan
ze haar promotieverhaal en haar eigen stem niet meer
aanhoren. “Voor zover ik dan nog een stem heb”, zegt
Jessica Winters lachend. Maar het hoort erbij, relativeert ze direct. Winters is coördinator marketing
november/december 2014 | transfer
van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Ze heeft
ronduit fascinerend werk, vindt ze. “Laatst klampte
een Britse studente me aan op een welcoming ceremony voor internationale studenten. Ze herkende me
als degene die haar op een beurs in Londen had overtuigd om naar Groningen te komen en wilde me even
bedanken. Geweldig toch?”
Van Londen tot Delhi en van San Diego tot
Johannesburg – Winters reist de hele wereld over om
het Groningse onderwijs aan de man te brengen. En
met haar een groeiend korps van marketeers, agenten,
docenten, onderwijscoördinatoren en -bestuurders,
van vrijwel alle instellingen. Ze gaan op pad met steeds
beter onderbouwde plannen en helder omschreven
doelen. De marketing van het Nederlandse hoger
onderwijs wordt volwassen, vindt Jessica Winters.
Als bestuurslid van marketingnetwerk Dhenim overziet ze het werkveld goed. “In de vijftien jaar dat ik dit
werk doe, zijn de instellingen wat dit betreft onherkenbaar veranderd. En marketing is géén vies woord meer.”
Foto: Nuffic
15
Dat mag ook wel. Want het Nederlandse hoger ondervoor een buitenlandse studie. Waarbij de status van de
wijs mag een uitstekende reputatie hebben, het interbeurs bijna nog belangrijker lijkt dan het bedrag dat hij
nationale onderwijslandschap verandert in rap tempo
vertegenwoordigt.”
en de concurrentie zit niet stil.
Het goede imago van ons hoger
“Minister Bussemaker stelt niet voor
onderwijs is voor een belangrijk
“De slag die we nu
niks in haar visie dat er een schepje
deel te danken aan het feit dat de
moeten maken, is samen
bovenop moet in de branding van
instellingen al vroeg grote aantallen
investeren in marketing
ons hoger onderwijs,” zegt Han
Engelstalige programma’s aanboden,
van Nederland als
Dommers, hoofd positionering van
zo luidt een veelgehoorde verklaring. Maar zo langzamerhand
studiebestemming”
de Nuffic. “Als we inderdaad een
international classroom willen, en
hebben we geen uitzonderings­
dat willen we, omdat ons onderwijs
positie meer. Duitsland, Frankrijk
daar beter van wordt, dan moeten we
en de Scandinavische landen zijn
met zijn allen flink investeren in de marketing van ons
allemaal met een flinke inhaalslag bezig. Ellen Ruifrok:
onderwijs. Mooie woorden in visiedocumenten zijn
“Daarmee rijst de vraag: hoe zorgen we dat we
dan niet genoeg.”
blijven opvallen?”
Han Dommers vindt het fijn dat Nederland binnenUitstekende investering
kort in ieder geval weer een beurzenprogramma
Dat Nederland en het Nederlandse hoger onderwijs
heeft voor internationale studenten. “Dat het
goed bekend staan, bleek onlangs uit de Student PulseHuygensprogramma werd afgeschaft, heeft ons niet
studie, die onderzoeksbureau i-graduate uitvoerde op
geholpen bij ons werk”, zegt hij met gevoel voor
verzoek van de Nuffic. De ondervraagde internationale
understatement. “Een van de eerste dingen die internationale studenten vragen, is altijd: hebben jullie een
studenten zien Nederland als een open, internationaal
beurs? Als de Duitsers en Australiërs dat wel hebben,
georiënteerde samenleving met een hoge levensstandaard, waar de kwaliteit van het hoger onderwijs
en wij niet, dan maakt dat de concurrentie bepaald niet
uitstekend is. Een Nederlands diploma zien ze als
gemakkelijker.”
een uitstekende investering in hun carrière. Ook het
Logheid
feit dat je geen Nederlands hoeft te spreken om hier
“Keuzes maken, daar komt marketing op neer”, weet
te kunnen studeren, is volgens de studie behoorlijk
Thijs van Vugt. Hij draait al 25 jaar mee in de marketing
bekend.
van het hoger onderwijs – aanvankelijk als marketeer
“De studie bevestigt het beeld dat we al hadden over
aan de Universiteit van Tilburg, sinds een kleine tien
onze internationale positie,” zegt Ellen Ruifrok van
jaar als zelfstandig consultant. De wisselvalligheid van
het Study in Holland-team van de Nuffic, verantwoordelijk voor de promotie van Nederland als studiebede politiek – “dan weer een beurzenstelsel en dan weer
stemming. “Maar zij laat ook zien waarop we kunnen
niet, dan weer bezuinigingen op de Neso-kantoren
inzetten. Naast ons positieve imago springen er twee
en dan weer extra geld” –maakt het volgens Van Vugt
dingen uit: werk en geld. De doelgroep vindt de
niet makkelijk de Nederlandse onderwijsprogramma’s
mogelijkheid om stage te lopen en werkervaring op te
effectief in de markt te zetten.
doen ontzettend belangrijk. En ruim 90 procent vindt
En daar komen de bestuurlijke logheid en de ambtelijke cultuur van veel hogeronderwijsinstellingen dan
financiële ondersteuning van groot belang bij de keuze
nog bij, stelt Van Vugt. “Zeker onze universiteiten
worden zeer decentraal bestuurd. Doordat faculteiten
meebeslissen, gaat de besluitvorming trager. Welke
opleidingen zijn de vlaggenschepen? Wat zijn de
cashcows? Omdat de concurrentie zo groot is, moet
je daarover snel kunnen beslissen. Je kunt niet álles
in de etalage zetten. Maar zo eenvoudig als bedrijven
daarover besluiten, gaat het aan onderwijs­instellingen
niet. Het zijn olietankers, die maar langzaam hun koers
verleggen.”
Volgens Van Vugt valt er belangrijke winst te
halen als instellingen hun recruiters en hun
admissions officers beter laten samenwerken.
“Internationale studenten melden zich gemiddeld
november/december 2014 | transfer
16
Zou studeren in Nederland (Holland) voor jou een optie zijn?
2% 5%
24%
Ik heb nog nooit van dit land gehoord
Nee, zeker niet
Nee, waarschijnlijk niet
Ja, misschien wel
Ja, zeker wel
17%
52%
Hoe beoordeel je de reputatie van een Nederlands diploma?
33%
2014
54%
20%
2013
64%
28%
2012
0%
11% 2%
14% 2%
59%
20%
40%
Zeer goed
Goed
12% 2%
60%
80%
Slecht
100%
Zeer slecht
Jaloezie
Ben je het eens met de volgende stellingen?
30%
De status van een beurs is
voor mij belangrijker dan de
financiële waarde
Ik ontvang liever een
bijdrage voor mijn levensonderhoud dan voor mijn
collegegeld
15%
32%
Ik ga niet aan een
universiteit of college
studeren, zonder financiële
ondersteuning
Deze financiële ondersteuning maakt voor mij
een groot verschil
Zeer mee eens
36%
34%
23% 11%
38%
34%
0%
20%
40%
Mee oneens
13%
27% 7%
62%
Mee eens
31% 4%3%
60%
80%
100%
Zeer mee oneens
bron: © i-graduate, international insight services ltd, studentpulse 2014.
bij vijf instellingen aan. Waar gaan ze uiteindelijk
studeren? Daar waar ze snel en pro-actief worden
geholpen.” Gemiddeld halen Nederlandse instellingen maar 15 procent van de aanmelders binnen,
weet Van Vugt. “Dat percentage moet echt omhoog.
Verkopen doe je over de telefoon, niet per mail.
Dus bel die studenten op als je ze hebt toegelaten,
om ze te feliciteren. En mochten ze tóch niet voor
jouw instelling kiezen, dan kun je meteen vragen
waarom. Dat levert marktinformatie op die je anders
nooit krijgt.”
Maar hoe kun je als klein land het hoofd bieden aan het
marketinggeweld van landen als de Verenigde Staten,
november/december 2014 | transfer
het Verenigd Koninkrijk en Duitsland? Han Dommers
wil zich daardoor niet laten afleiden. “Die concurrentie is er, dat is een fact of life. De Angelsaksische
landen zetten al sinds lang in op grote aantallen
internationale studenten. In Nederland hadden wij
uit bijvoorbeeld het Braziliaanse Science without
Borders-programma misschien meer studenten kunnen
binnenhalen. Maar we willen écht alleen studenten die
goed Engels spreken. De kwaliteit van de international
classroom moet voorop blijven staan.”
Terwijl de grote spelers overal ter wereld massief
aanwezig zijn, moeten de Nuffic en de instellingen
het Nederlandse onderwijs met beperkte budgetten
aan de man brengen. De marketeers van de Duitse
DAAD hoeven weinig te kiezen, maar de Nuffic
moet heel gericht werken. Dommers: “Wij zitten
met onze Neso-kantoren in landen en regio’s waar de
vraag naar onderwijs groter is dan het aanbod, en waar
voor de Nederlandse instellingen de grootste kansen
liggen. Die landen en regio’s hebben we samen met
de instellingen gekozen. Maar de discussie daarover
houdt natuurlijk nooit op. En we kunnen onmogelijk
iedereen tevreden stellen.”
Thijs van Vugt weet dat er in de sector wordt
ge­mopperd over de ondersteuning vanuit de
Nuffic voor werving – maar hij ziet ook hoe
moeilijk de instellingen op één lijn te krijgen zijn.
“Het komt zelfs voor dat ze elkaar in het buitenland be­concurreren. Terwijl iedereen begrijpt dat de
wereldmarkt daarvoor te groot is, dat je vanuit een
land samen moet optrekken.” Tegelijk merkt hij dat er
internationaal ook jaloezie bestaat ten aanzien van de
Neso’s. “Zo vanzelfsprekend is zo’n netwerk helemaal
niet. Er zijn genoeg andere kleine landen die zouden
wensen dat ze buitenlandse kantoren hadden.”
Jessica Winters (RUG) ziet dat de belangen en
ambities van de instellingen uiteenlopen, en
dat de instellingen ook intern verdeeld zijn.
Maar ze is optimistisch over de vooruitgang die
geboekt wordt. “Zelf werk ik misschien wel aan de
meest decentraal georganiseerde universiteit van
Nederland. Maar ook hier worden we echt slagvaardig, hoor. Faculteiten zien de meerwaarde van
centrale marketeers en centrale coördinatie.” Dezelfde
ontwikkeling ziet ze op landelijke schaal. “De instellingen onderkennen het belang van gezamenlijke
marketing steeds meer. Het gevoel van gezamenlijkheid is er. De slag die we nu moeten maken, is samen
investeren in marketing van Nederland als studiebestemming. Daar worden we uiteindelijk allemaal
beter van.”
ralph aarnout
Foto: Jiang Ren/HH
17
commerciële recruiters zijn overal
Omstreden, maar
niet te vermijden
Wervingsagenten kunnen universiteiten en hogescholen veel werk
besparen. Ze leveren kant-en-klare inschrijvingen tegen vooraf
bekende kosten. Sommige van deze commeriële recruiters zijn
alleen uit op financieel gewin en rommelen met diploma's en
taaltests. Toch kun je in landen als China, India en Indonesië bijna
niet meer om agenten heen. Hoe staat het er in Nederland voor op
agentengebied?
november/december 2014 | transfer
18
Vorig jaar trok Wageningen University bijna
buitenlandse universiteiten, maar laten ook studenten
achthonderd internationale masterstudenten.
betalen voor hun adviezen. Dat vindt Bor onethisch.
Om het wijdverbreide misverstand meteen weg te
Zijn representatives mogen dat studenten beslist niet.
nemen: daaraan is geen enkele commerciële agent te
“Als ze toch geld vragen van studenten, vliegen ze er
pas gekomen. De helft kwam binnen via het eigen
onmiddellijk uit.”
representatives-netwerk dat international educaStudenten laten betalen voor het verzorgen van een
tion marketeer Rien Bor de afgelopen vijftien jaar
inschrijving of een visumaanvraag mag volgens de
heeft opgebouwd. Dat netwerk bestaat uit alumni
Nederlandse gedragscode niet zonder medeweten
die bij terugkeer in eigen land de
van de instelling, weet Frederika
Wageningen-promotie ter hand
Cazemier. Zij is voorzitter van
“Hogescholen en
nemen. Betere agenten zijn er
Dhenim, het netwerk van recruiters
universiteiten zouden
volgens Bor niet. “Zij kennen
van hogescholen en universiteiten
opener moeten zijn over
Wageningen, spreken de lokale taal,
en werkt bij Windesheim, een hogeschool die niet met commerciële
hun relaties met agenten
weten bij welke universiteiten goede
agenten werft. Cazemier vreest dat
en wat ze hun betalen”
studenten zitten en welke beurzen er
de gedragscode lang niet altijd wordt
in eigen land beschikbaar zijn.”
nageleefd. “Je kunt niet voorkomen
De representatives zijn door Bor
dat agenten geld vragen voor het
geselecteerd in hun laatste jaar in
versturen van een fax of het laten certificeren van een
Wageningen. Hij begeleidt ze intensief. Het netwerk
diploma. Ze hangen overal een prijskaartje aan. Het is
telt inmiddels zo’n 25 alumni, van Bangladesh tot
nu eenmaal een commerciële business”, stelt Cazemier.
Griekenland en van China tot Mexico. De recruiters
houden een website bij, zijn aanwezig op sociale media
Dekmantel
en geven presentaties aan universiteiten. Via een
Hoewel het werken met wervingsagenten zeker
portal kunnen ze het promotiemateriaal downloaden
pluspunten heeft – het levert zonder al te veel
dat ze nodig hebben. Ze bereiden ook de beurzen voor
inspanning kant-en-klare aanmeldingen op tegen
waarop Wageningen staat. “Ze nemen mij dus veel
vooraf bekende kosten – zijn er ook risico’s.
werk uit handen”, vindt Bor.
“Agenten die alleen uit zijn op financieel gewin,
De vertegenwoordigers krijgen een vergoeding per
rotzooien soms met diploma’s en valse taaltests.”
aangeleverde student. Hoeveel Wageningen betaalt,
Instellingen moeten ook altijd oppassen dat ze niet
wil Bor niet kwijt. “Maar het is minder dan een
worden gebruikt als doorsluisroute voor illegalen,
commerciële agent rekent.” Voor de meeste alumni
waarschuwt Cazemier. Dat heeft ze zelf onderis het wervingswerk dan ook een bijverdienste, maar
vonden in de tijd dat ze bij de Hanzehogeschool
sommigen hebben er een bestaan mee opgebouwd.
werkte en een agent in India zocht. Toen een
Afrikaanse en Aziatische representatives die vijftien
Groningse delegatie een bezoek bracht aan de beoogde
of twintig studenten per jaar binnenhalen, kunnen er
agent, bleek het bureau niet te bestaan. “Het kantoor
volgens Bor van leven.
waar wij werden ontvangen, was nauwelijks ingeOnethisch
richt. Dat hadden ze voor een dagje gehuurd om
Bor werkt met alumni, omdat zijn ervaringen met
ons te ontvangen. Het agentschap was gewoon een
commerciële agenten niet erg positief waren. Toen
dekmantel.”
Wageningen rond de eeuwwisseling de internationale
Dat was zeven jaar geleden. Sinds die tijd is de
markt betrad, nam hij Chinese en Indiase agenten in de
wervingsindustrie alleen maar gegroeid, blijkt uit
arm. Dat leverde weinig op. “Zo’n agent heeft veertig
een begin september verschenen studie van het
universiteiten in zijn pakket en kijkt gewoon waarmee
Observatory on Borderless Higher Education (zie kader).
hij het meeste kan verdienen. Ze rekenen meestal 10
Wereldwijd zijn naar schatting 23.000 student-recruiters actief. Ongeveer eenderde van alle internationale
tot 15 procent van het collegegeld. In die tijd kostte een
studenten gebruikt diensten van een agent. Vijf jaar
master bij ons 5.000 gulden. Dan stuurt zo’n agent
geleden was dat 10 procent. Volgens het vakblad Times
iemand liever naar de VS, waar de collegegelden veel
Higher Education spenderen Britse universiteiten
hoger zijn.”
inmiddels jaarlijks 75 miljoen euro aan commerciële
Maar hij heeft bovendien principiële bezwaren. De
recruiters.
meeste agenten zijn niet alleen recruitment partner van
november/december 2014 | transfer
19
Van de 4.460 Chinese studenten die vorig
studiejaar een Nuffic Certificaat aanvroegen,
heeft 30 procent gebruikgemaakt van een agent,
meldt Charles Hoedt, directeur van het Nesokantoor in Beijing. Vooral bachelorstudenten doen dat.
Ze betalen er minstens 750 euro voor. Ook in Rusland,
de vorige standplaats van Hoedt, betaalt ongeveer
eenderde van de internationale studenten een agent.
De begeleiding kost 350 tot 700 euro.
De Neso-directeur heeft er geen moeite mee. “Agenten
verwijzen natuurlijk naar universiteiten waarmee ze
een contract hebben. Maar een goede agent geeft een
student diverse opties.” Studenten kiezen ook zelf
voor een agent, betoogt hij. “Wij zeggen altijd: je kunt
het allemaal zelf. Maar ouders dringen er vaak op aan.”
Vakantiekampen
Hoedt wijst erop dat die ouders vaak geen Engels
spreken. "Ze hebben behoefte aan een lokale adviseur
die hun taal spreekt en de culturele context kent.
Ze hebben bovendien vaak al eerder te maken gehad
met agenten. In Rusland organiseren educatieve
agenten bijvoorbeeld ook vakantiekampen.”
Hogescholen werkten al veel met agenten, universiteiten hadden tot nog toe vaak principiële bezwaren.
“Ze vinden agenten te commercieel, zijn bang
dat het hun reputatie geen goed doet”, weet Hoedt.
“Maar ze zetten die aversie steeds meer opzij, want
je kunt niet meer om agenten heen; ze hebben 30 tot
50 procent van de markt in handen.”
Tilburg University werkt al een jaar of twaalf met
wervingsagenten. Dit jaar zijn zevenhonderd nieuwe
internationale studenten (bachelors, masters en PhD’s)
begonnen aan een studie. Daarvan zijn er 97 (zo’n 15
procent) via een agent binnengekomen. Dat wervingssucces is mede te danken aan de professionaliseringsslag die de universiteit heeft gemaakt, denkt Omid
Feyli, coördinator international recruitment.
Alleen een contract sluiten met een agent is niet
genoeg, ontdekte Tilburg. “We hadden bijvoorbeeld
een Russische agent die geen enkel initiatief nam
om studenten hierheen te krijgen. We kregen de
indruk dat ze ons een moeilijke instelling vonden.
Misschien betaalden andere universiteiten meer,
maar dat zegt zo’n agent niet. Die ervaring heeft ons
geleerd dat we echt een relatie met een agent moeten
opbouwen.”
De universiteit heeft daarom dit voorjaar alle
agenten uitgenodigd voor een driedaagse cursus
in Tilburg. “We hebben ze laten zien hoe de toelating hier in elkaar steekt, hoe Studielink werkt, we
hebben het visumproces doorgenomen. Maar de
agenten hebben ook colleges bijgewoond en we
hebben ze laten zien waar internationale studenten
worden ondergebracht. Ze hebben nu echt een beeld
bij Tilburg.”
Alle zestien deelnemers zijn nu officieel gecertificeerd door de universiteit. “Het zijn echte recruiters geworden in plaats van sales agents. Zij kunnen
zorgen dat de studenten die hierheen komen,
echt op hun plaats zijn”, denkt Feyli.
Oplopende staffels
Het is niet de bedoeling dat de student voor die
matching betaalt. “Als wij kunnen aantonen dat
de agent geld vraagt van de student, wordt het
contract onmiddellijk vernietigd. Maar ik geef
toe dat het moeilijk te bewijzen is. Wij vragen
studenten er altijd naar, maar hebben soms de
indruk dat ze geïnstrueerd zijn om te zeggen
dat ze niet hebben betaald, ook als dat wel zo is.”
Hoeveel de agenten Tilburg kosten, wil Feyli niet
zeggen. “Als ik vertel hoeveel wij een agent betalen,
is het voor een andere universiteit heel makkelijk
om er vijftig euro bovenop te gooien. Dan gaan
onze studenten voortaan naar andere universiteiten.
In een land als China is vijftig euro heel veel geld.
En het blijft een supercommerciële bedrijfstak.
Het draait uiteindelijk allemaal om geld.”
Nederlandse universiteiten en hogescholen
betalen agenten tussen de vijfhonderd en
duizend euro per student, weet Dhenim-voorzitter
Cazemier. Sommige instellingen werken met
oplopende staffels. Als een agent vijf studenten
levert, krijgt hij bijvoorbeeld 650 euro per student.
Worden het er tien, dan stijgt de prijs naar 750 euro
per student. Die onwenselijke praktijken kunnen
alleen voortbestaan omdat instellingen zo geheimzinnig doen over hun afspraken met agenten,
vindt Cazemier.
“Ik ben niet tegen het betalen van commissie.
Agenten werken daar vaak hard voor”, stelt
Cazemier. “Ouders komen soms wel tien keer
langs met vragen en zoeken eindeloos bevestiging.” Ze dringt wel aan op meer transparantie.
“Hogescholen en universiteiten zouden opener
moeten zijn over hun relaties met agenten en wat ze
betalen. Nu beconcurreren we elkaar onderling op
prijs, terwijl het er toch om gaat de goede studenten
naar Nederland te krijgen.”
yvonne van de meent
november/december 2014 | transfer
20
Agenten wereldwijd:
feiten en cijfers
In Australië, Nieuw-Zeeland en Groot-Brittannië
Indiase studenten die in het buitenland willen stu-
maken vrijwel alle universiteiten die internationale
deren, benadert een agent. Ook in Vietnam, Thailand,
studenten werven, gebruik van commerciële agen-
Zuid-Korea, het Midden-Oosten, Brazilië en Nigeria
ten. In de VS doet 20 tot 30 procent van de instel-
wordt veel met agenten gewerkt. In Europa – Rusland
lingen dat, in Canada alleen de universitaire subtop.
uitgezonderd – juist weinig.
Dat blijkt uit The Agent Question, het rapport van
Driekwart van de agenten verdient zowel aan stu-
de Observatory on Borderless Higher Education dat
denten als aan instellingen. Universiteiten betalen
begin september verscheen. Het rapport is een eerste
volgens de onderzoekers circa 1.500 euro per student.
poging om de omvang van de snel groeiende bedrijfs-
Daarbij komt gemiddeld 400 euro commissie van de
tak in kaart te brengen.
student. Overigens betaalt 13 procent van de studen-
In de VS is binnenlands gebruik van agenten ver-
ten meer dan tien keer zoveel.
boden, omdat betalen voor het aanbrengen van
Uit het onderzoek blijkt dat de overgrote meerderheid
studenten wordt beschouwd als een perverse prikkel
van de studenten én universiteiten te spreken is over
die aanzet tot fraude en bedrog. Maar bij het werven
de dienstverlening van ‘hun’ agenten. Door verplichte
van internationale studenten, zeker in India en China,
en vrijwillige trainingen en certificering zijn de erg-
kunnen ook Amerikaanse universiteiten niet meer
ste excessen de wereld uit, maar wanpraktijken zijn
om agenten heen. 80 Procent van de ondervraagde
alleen de wereld uit te helpen als agenten openheid
universiteiten werkt met een commerciële recruiter.
gaan betrachten over hun werkzaamheden en de
Geen wonder: 30 tot 50 procent van de Chinese en
tarieven die zij hanteren. (YvdM)
Studenten krijgen informatie op een
Foto: Wang Zhen/Xinhua
onderwijsbeurs in China.
november/december 2014 | transfer
21
opinie
‘Studievoorschot
is goed voor
internationale
dynamiek’
Foto: Gijs van Ouwerkerk
Is het erg als studenten straks
naar het buitenland uitwijken
om negatieve effecten van
het nieuwe Nederlandse
studiefinancieringsstelsel te
ontlopen? Volgens Hans Vossensteyn
is meer internationale dynamiek
juist wenselijk. Ook andere gevreesde
effecten van het studievoorschot
zullen volgens hem best meevallen.
Tegenstanders blijven het nieuwe
studiefinancieringsstelsel – het studievoorschot – onder vuur nemen. Zij
waarschuwen: studeren wordt te duur,
studenten uit zwakkere milieus blijven
weg, studenten zoeken collegegeldvrije alternatieven in het buitenland
en afgestudeerden gaan in het buitenland werken om zo hun aflossing the
ontvluchten. Het is de vraag of deze
zorgen gegrond zijn, en zo ja, of de
gevreesde effecten erg zijn. Ik denk dat
het wel meevalt.
Internationaal onderzoek toont aan dat
studenten minder prijsgevoelig zijn
dan vaak wordt verondersteld. In veel
Engelssprekende landen, maar ook in
Scandinavië, zijn studieleningen al
langer normaal. Een forse studieschuld
blijkt jonge mensen niet van studeren te
weerhouden en niet tot grote aflossingsproblemen te leiden. Natuurlijk vinden
studenten het niet leuk om geld dat ze
voorheen kregen, nu te moeten lenen.
Toch gaan ze doorgaans wel studeren.
In het Verenigd Koninkrijk heeft een
verdrievoudiging van het collegegeld in
2012 tijdelijk tot minder aanmeldingen
geleid. Maar inmiddels is dat aantal
weer op het oude niveau, ook onder
studenten uit zwakkere milieus. Men is
gewend aan de nieuwe omstandigheden.
In landen waar afgestudeerden forse
schulden hebben, lijkt dat geen
majeure impact op hun verdere leven
te hebben. In Australië en NieuwZeeland kopen zij, net als anderen,
nog steeds huizen en stichten gezinnen.
Nederlanders die straks een studieschuld van 40.000 euro hebben,
kunnen die in 35 jaar met 100 euro
per maand behapbaar aflossen. Zullen
afgestudeerden massaal in het buitenland gaan werken om hun Nederlandse
studieschuld niet te hoeven aflossen?
Mij lijkt dat sterk. Eén familiebezoek
per jaar kan het bespaarde bedrag al
teniet doen.
Verder vrezen sommigen dat studenten,
om goedkoper uit te zijn, in België
of Duitsland zullen gaan studeren.
Maar in Duitsland of Oostenrijk
heeft de afschaffing van collegegelden
niet geleid tot minder internationale
“In Duitsland heeft de afschaffing
van collegegelden niet geleid tot
minder mobiliteit”
mobiliteit. En áls het studievoorschot
enkele Nederlanders overhaalt om daar
te gaan studeren, dan lijkt mij dat positief; zo hoog zijn onze mobiliteitscijfers
niet.
Een laatste vrees is dat het studievoorschot studenten zal aanzetten
tot sneller studeren, waardoor ze
minder vaak zullen kiezen voor een
buitenlandse studie-ervaring. Ook
dat lijkt mij geen realistisch gevaar.
Als studenten meer moeten betalen,
zullen ze juist ‘meer waar voor hun
geld’ eisen. Buitenlandervaring
tijdens je studie is op de arbeidsmarkt
veel waard. Die toont dat je onder­
nemend en flexibel bent en onder
lastige omstandigheden hebt leren
aanpakken. Studenten zullen inzien
dat mobiliteit hun kansen op de
arbeidsmarkt vergroot.
hans vossensteyn
Hans Vossensteyn is directeur van CHEPS, het
Center for Higher Education Policy Studies van de
Universiteit Twente
november/december 2014 | transfer
22
achtergrond
de duits-nederlandse samenwerkingsagenda: een jaar later
Jongeren kijken
anders naar Duitsland
Duitse studenten weten Nederland goed te vinden. Andersom is het een heel
ander verhaal. Om die scheve mobiliteitsverhouding recht te trekken, sloegen de
Nederlandse en Duitse overheid in 2013 de handen ineen. Een Duitslanddesk en een
beurzenprogramma moesten Nederlandse studenten de oostgrens over krijgen. Is dat,
een jaar later, al gelukt?
‘Kansen verzilveren’, dat was de titel van de werkaan gaan kijken. Ook onder middelbare scholieren
conferentie die in februari 2013 de aftrap vormde voor
en hun ouders is volgens Steetskamp een omslag in
de Duits-Nederlandse mobiliteits- en samenwerhet denken over studeren in Duitsland merkbaar.
kingsagenda. Het bleef niet bij praten. Acht maanden
“Het werd nooit als optie gezien, maar onze website
later zag de Duitslanddesk het licht. De desk van het
studereninduitsland.nl trekt steeds meer bezoekers.
Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) is het algeAfgelopen september waren het er 14.000, in
mene informatiepunt voor studeren in Duitsland
oktober 17.000.”
en beheert onder meer een beurzen­programma,
Zo veel meer
het DIA-Stipendium. Studenten en promovendi
De invoering van het leenstelsel heeft daar
kunnen hier een beurs van respectievelijk 400 en
volgens haar beslist mee te maken. “Daardoor
600 euro per maand aanvragen voor een verblijf
wordt Duitsland financieel een
van minimaal drie tot maximaal
aantrekkelijke optie; er wordt
tien maanden. Daarvan wordt
“Ik had niks met Duitsland, geen collegegeld geheven.
dankbaar gebruikgemaakt, vertelt
maar nu is het heel
Ook voor hbo-studenten die nog
Jennifer Steetskamp, hoofd van de
belangrijk voor me”
een master willen doen, is Duitsland
Duitslanddesk. Sinds september
aantrekkelijk. Nederland kent
2013 zijn 73 beurzen toegekend. En de belangstelling stijgt.
nauwelijks hbo-master­opleidingen,
De selectie­ronde van juli 2014
de Duitse Fachhochschulen wel.
leverde een recordaantal aanvragen op; 80 procent
En voor een universitaire master hoeven hbomoest worden afgewezen.
studenten vaak geen schakelprogramma te doen.”
De belangstelling groeit dus, maar dat neemt
De stipendiaten zijn over het algemeen zeer posivolgens Steetskamp niet weg dat er nog veel
tief over hun studietijd in Duitsland, blijkt uit
moet gebeuren. “Duitsland staat nog niet
evaluaties van de Duitslanddesk. Vooroordelen zijn
voldoende op het netvlies. Er is nog zo veel
weggenomen. “Hun beeld over Duitsland is veranmeer te halen."
derd”, constateert Steetskamp. Maar niet alleen de
els heuts
stipendiaten zijn anders tegen onze oosterburen
november/december 2014 | transfer
23
Sem Klop studeerde in Brandenburg
“Ik had niks met Duitsland, maar
In het derde studiejaar stond een uitwisse-
is volgens haar goed. "Studenten willen
nu is het heel belangrijk voor me.
ling met een buitenlandse partnerinstelling
alles uit hun studie halen. Zo ben ik ook.”
Mijn verblijf daar heeft mijn toekomst
gepland. Sem durfde het, door de taal, toen
Het stipendium maakte het voor haar
richting gegeven.” Sem Klop, bijna
niet aan om naar Duitsland te gaan. Maar
financieel mogelijk om veel steden in
klaar met European Studies aan de
vorig jaar kreeg ze een nieuwe kans. In
Duitsland te bezoeken. Na terugkomst
Haagse Hogeschool, studeerde vorig
Brandenburg begon ze met een intensieve
in Nederland wilde Sem haar interesse
jaar een semester in Brandenburg.
taalcursus van drie weken. “Ik dacht dat
voor Duitsland verder ontwikkelen.
Haar belangstelling voor de ooster-
het me nooit zou lukken om goed Duits te
Ze liep stage bij de Duits-Nederlandse
buren werd gewekt door het project
leren, maar dat is reuze meegevallen.”
Handelskamer in Den Haag. “Ik werkte
Zukunft Deutschland van de Haagse
Sem noemt Brandenburg an der Havel
daar met veel Duitsers. Alles gaat
Hogeschool. “Daardoor heb ik een aantal
een leuk stadje. "Ik woonde daar op de
volgens plan, iedereen houdt zich
reisjes naar Duitsland kunnen maken en
campus. Bij aankomst was alles tot in de
aan de deadlines. Dat vond ik fijn.
merkte ik hoe belangrijk dat land is voor
puntjes geregeld: huisvesting, inschrijving
Ik hoop later in Duitsland te kunnen
mijn toekomst.”
bij de gemeente." Het Duitse onderwijs
gaan werken.” (EH)
Het DIA-Stipendium
De Duitslanddesk is een initiatief van het Nederlandse ministerie
economie was vorig jaar het meest in trek, gevolgd door geesteswe-
van Onderwijs en de Duitse internationaliseringsorgansiatie DAAD.
tenschappen. Maar er is een verschuiving gaande: steeds meer bèta-
Hij is in juni 2013 als driejarige pilot van start gegaan. De desk doet
en techniekstudenten melden zich voor een beurs. Tot nu toe zijn de
onderzoek, organiseert netwerk- en voorlichtingsbijeenkomsten
bachelor­studenten met 59 procent het best vertegenwoordigd onder
en beheert het door OCW en DAAD gefinancierde DIA-Stipendium.
de stipendiaten, 39 procent volgt een master en 2 procent ging voor
Jaarlijks is daarvoor 140.000 euro beschikbaar. Sinds 2013 zijn 73
PhD-onderzoek. De interesse onder master­studenten neemt toe. (EH)
beurzen verstrekt voor een tijdelijk studieverblijf. Het vakgebied
Duitse studenten in Nederland
Nederlandse studenten in Duitsland
naam nationaliteit
2010–11
2011–12
2012–13
2013-14
naam nationaliteit
Duitse studenten in
25.064
26.312
26.178
25.507
Nederlandse studenten
Nederland
Buitenlandse studenten
Nederland
Bron: Nuffic, DUO
2011–12
2012–13
2013-14
1.561
1.723
1.905
gd
252.032
265.292
282.201
gd
0,62%
0,65%
0,68%
gd
in Duitsland
51.919
56.086
58.379
60.739
in Nederland
% Duitse studenten in
2010–11
Buitenlandse studenten
in Duitsland
48,28%
46,91%
44,84%
41,99%
% Nederlandse studenten in Duitsland
Bron: Nuffic, DAAD
november/december 2014 | transfer
24
Jerry de Wolf ging naar in Frankfurt
Hij wilde per se een tijdje over de grens
Een halfjaar studeren aan de
studeren. De Verenigde Staten waren
Fachhochschule van Frankfurt heeft zijn
zijn eerste keus. Maar dat kostenplaatje
mening veranderd.
viel wat hoog uit, vertelt Jerry de Wolf,
“Frankfurt is een echte zakenstad en een
vierdejaars Logistiek & Economie aan de
toplocatie”, vertelt hij enthousiast. “Ik had
Hogeschool van Amsterdam. Edinburgh
het idee dat Nederlanders en Duitsers
leek hem ook wel wat, maar dat wilden
elkaar niet liggen. Maar ik vind het heel
heel veel andere studenten ook. Toen kwam
leuke mensen. Ze zijn direct en eerlijk.
Frankfurt voorbij. Maar Jerry vond dat niet
Dat spreekt mij aan. Duitsers weten hoe
echt buitenland.
ze zaken moeten aanpakken. ”
In het midden Jerry de Wolf
De eerste drie weken deed hij een cursus
Duits, waarmee hij zich goed kon redden.
“Ik volgde een Engelstalig programma en
heb veel geleerd. De samenwerking met
mijn Duitse studiegenoten verliep ook
prima. Als iets ze niet aanstaat, zeggen ze
dat meteen.”
Jerry heeft naar eigen zeggen ‘een onwijs
leuke periode’ gehad. “Het was ook heel
tof dat ik daar tijdens het WK voetbal was.
Ik heb er mensen van over de hele wereld
leren kennen. Ik kan iedereen een tijdje
studeren in Duitsland aanraden. En met
zo’n stipendium is het financieel goed
te doen.” (EH)
Marlijn Meijer studeerde in Göttingen en werkt nu in Berlijn
traditionele studentenstad. Ze volgde er
één vak en werkte de rest van de tijd aan
haar scriptie. Omdat het zomersemester
pas half april begon en veel studenten de
stad uit waren, was het begin een beetje
saai. “Maar toen de colleges begonnen, werd
het snel leuk. Ik heb er een heel goede tijd
“In Berlijn gebeurt heel veel op mijn vak-
aan. Iedereen eet bijvoorbeeld in de mensa,
gebied taalkunde en semantiek”, vertelt
heel gezellig. Ik voelde me er op mijn plek.”
Marlijn Meijer. Na haar afstuderen wilde ze
Eind augustus studeerde ze af aan de
er graag gaan werken, maar ze vond de stap
Universiteit van Amsterdam. Sinds septem-
van Amsterdam naar Berlijn wel erg groot.
ber woont en werkt ze in Berlijn. “Ik had al
Het toeval hielp een handje. De docent door
een tijdje contact met een hoogleraar aan
wie ze graag begeleid wilde worden bij
de Humboldt Universität in Berlijn. Daar
haar afstudeerscriptie, was net hoogleraar
was een promotieplek vacant. Mijn sol-
geworden in Göttingen. “Hij stelde voor dat
licitatiegesprek heb ik in het Duits gedaan.
ik daar zou komen studeren.”
Dat vond ik doodeng, maar ik ben aange-
In februari 2013 vertrok de masterstudente
nomen. Dat ik goed Duits sprak, heeft echt
Linguïstiek voor een halfjaar naar de oude,
mijn kansen vergroot.” (EH)
november/december 2014 | transfer
Foto's steden: iStock
gehad. De studentencultuur sprak me erg
25
Kim Suttle studeerde in Ingolstadt en Brandenburg en liep stage in Berlijn
“Ik was nooit van plan om in Duitsland te
een stuk makkelijker om in het buiten­
gaan studeren. Ik was superslecht in Duits
land te gaan studeren”, vindt ze. Vanuit
en vond het een verschrikkelijke taal”, ver-
Brandenburg ging ze door naar Berlijn
telt de bijna afgestudeerde Kim Suttle, vier-
om stage te lopen bij een online-reser-
dejaars Europese Studies. Inmiddels denkt
veringsplatform. “Een geweldige stad”,
ze daar heel anders over. Ze heeft al twee
lacht ze. “Maar je leert er geen Duits.
keer een semester in Duitsland gestudeerd
Iedereen spreekt daar Engels.” Voor Kim
en liep er ook stage.
maakte dat niet zo veel uit. Zij beheerst
Door het project Zukunft Deutschland, dat
de taal nu goed en zou best in Duitsland
ze aan de Haagse Hogeschool deed, kreeg
willen werken. (EH)
ze een veel positievere kijk op Duitsland.
Het gevolg was dat ze in 2013 voor een
uitwisselingssemester naar Ingolstadt
vertrok, een klein studentenstadje in de
buurt van München. “Ik had in het begin
wat moeite met het volgen van Duitse vakken door het Beierse accent. Maar ik kon
gelukkig ook vakken in het Engels doen.”
Haar buitenlandse studieverblijf beviel haar
uitstekend. “Ik werd daar veel meer uitgedaagd. Studenten gaan daar voor een 1;
het hoogst haalbare. Duitsers zijn fleissig en
gründlich. Daar kunnen wij wat van leren.”
Kim had de smaak te pakken en studeerde in 2013, met een beurs van het
Duitsland Instituut, nog een semester
aan de Fachhochschule van Brandenburg.
“Die beurs was heel royaal. Dat maakt het
Van knelpunten tot kansen
Andere semestertijden, collegegeldtarieven, financierings­
van de grootste obstakels is de accreditatie. Die wordt
modellen, accreditatieprocedures en studielast­
bemoeilijkt door het verschil in tijdsduur van de masters
berekeningen. De verschillen in het hoger onderwijs tussen
in beide landen. Inmiddels heeft de Nederlands-Vlaamse
Nederland en de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen
Accreditatieorganisatie (NVAO) twee accreditaties van joint
zijn talrijk. Dat bemoeilijkt het opzetten van gezamenlijke
degrees overgenomen van Duitse accreditatieorganisaties.
studie­programma’s, blijkt uit het rapport Van knelpunten
Dat gebeurde in het kader van de wederzijdse erken-
tot kansen van de Duitslanddesk.
ningsovereenkomst MULTRA tussen veertien accreditatie­
Samenwerking tussen hogescholen en universiteiten in
organisaties uit tien landen.
Nederland en Noordrijn-Westfalen staat hoog op de priori-
Uit het onderzoek blijkt verder dat er een tekort is aan
teitenlijst van beide onderwijsministeries. Hoe die samen-
algemeen beschikbare en gedeelde kennis over het opzet-
werking kan worden bevorderd, was het centrale thema
ten van joint programmes. Het wiel moet steeds opnieuw
op een onderwijsconferentie in Münster, half september.
worden uitgevonden. Om de samenwerking soepeler te
Als opmaat voor de conferentie onderzocht de
laten verlopen, wordt een reeks aanbevelingen gedaan.
Duitslanddesk de verschillen in wet- en regelgeving
Zoals meer informatie over joint programmes, het loslaten
tussen Nederland en Noordrijn-Westfalen en de erva-
van de verplichting om collegegeld te heffen, vergoeding
ringen die tot nu toe zijn opgedaan met de zeventien
van (een deel van) de administratiekosten door de overheid
bestaande joint en double degree-programma’s. Een
en bestendige wetgeving. (EH)
november/december 2014 | transfer
26
achtergrond
onderzoek: praktijk blijft achter bij ambities
Foto: Erik van ’t Woud/ANP
Internationaliseren in
eigen land kan beter
Vrijwel alle hogeronderwijsinstellingen in Nederland noemen vormen van
internationalisation at home in hun beleidsstukken, bleek eerder dit jaar uit onderzoek
van de Nuffic. In een vervolgstudie wordt nu de praktijk geschetst. Er zijn veel
mogelijkheden om de resultaten en het bereik te vergroten, constateren de onderzoekers.
Het kan eigenlijk niet anders dan dat je over
voldoende internationale en interculturele vaardigheden beschikt als je bij ons een diploma haalt. De
auteurs van Studenten internationaliseren in eigen
land, deel II: De praktijk, tekenden woorden van
gelijke strekking op uit de mond van een geïnterviewde aan een universiteit. Hiermee illustreren ze
dat sommige instellingen internationalisering zien als
iets wat alom aanwezig is of vanzelf gaat, en dus geen
extra aandacht behoeft.
Waar in het eerste deel van deze Nuffic-studie bleek
dat in het centrale beleid van hogescholen en universiteiten veel aandacht is voor internationalisation
at home, zien de onderzoekers dat niet terug in de
november/december 2014 | transfer
praktijk. De meeste instellingen hebben geen overzicht van activiteiten en wat die opleveren, schrijven
ze. “Daarnaast zijn er signalen uit documenten en
interviews dat de uitvoering van activiteiten vooralsnog achterblijft bij de ambities die instellingen in
hun beleid formuleren. Er is soms zelfs sprake van
ad-hocactiviteiten die uiteindelijk tot beleid leiden in
plaats van andersom.”
Meer initiatieven
Internationalisation at home biedt studenten die niet
naar het buitenland gaan, de mogelijkheid om toch
internationale en interculturele competenties te
ontwikkelen. Ook voor mobiele studenten lijkt het
Foto: Luuk van der Lee/HH
27
van groot belang, zo benadrukken de onderzoekers,
voorbeeld is Link Class, een keuzemodule bij Tilburg
bijvoorbeeld bij de voorbereiding van hun buitenUniversity waarbij – na enkele voorbereidende
landverblijf. Daarom doen ze de aanbeveling aan
lessen - in virtuele teams wordt samengewerkt
universiteiten en hogescholen om het aantal initiamet studenten van een Peruaanse universiteit. De
tieven te vergroten, vooral die met
onderzoekers merken hierbij op
een groot bereik. Zoals het uitnodat slechts een minderheid van de
Rapport noemt kansen in
digen van docenten uit het buitenstudenten wordt bereikt met een
virtuele mobiliteit, stages
land en internationalisering van het
keuzevak.
bij internationale bedrijven Dat is niet het geval bij het derde
curriculum.
en curricula samen met
Andere concrete voorbeelden waar
voorbeeld: internationalisebuitenlandse partners
volgens het rapport nog winst valt
ring van het curriculum bij het
te behalen, zijn virtuele mobiliteit,
Instituut voor Sociale Studies aan
stages bij internationale bedrijven
de Hogeschool van Arnhem en
in Nederland en curricula die samen
Nijmegen. Het college van bestuur
met buitenlandse partners worden ontwikkeld.
stelde daarvoor middelen beschikbaar en er werd
Van de mogelijkheid om internationale joint degrees
een externe deskundige aangetrokken om teams van
aan te bieden zonder mobiliteit, wordt nu nog geen
docenten te begeleiden. Die internationaliseerden de
gebruikgemaakt. Verder merken de onderzoekers
bestaande eindcompetenties. Daarna werden de leerop dat summerschools, in Nederland bezig aan een
doelen en toetsing daarvan per semester en module
gestage opmars, in de eerste plaats gericht zijn op het
uitgewerkt.
aantrekken van buitenlandse studenten. Stel ze open
Meten
voor (meer) Nederlandse studenten, opperen ze.
Het rapport adviseert instellingen en opleidingen
Zo’n summerschool, met veel buitenlandse deelnedie internationale en interculturele leeruitkomsten
mers, leent zich bij uitstek voor onderwijs waarbij
nastreven, deze daadwerkelijk te formuleren en vast
gebruik wordt gemaakt van de verschillende culturele
te stellen hoe de bijbehorende kennis, vaardigheden
achtergronden: international classroom. Verschillende
en houding worden gemeten. Het structureel moniinstellingen gebruiken de term international classtoren van internationalisation at home-activiteiten en
room bij het beschrijven van hun internationalide opbrengsten daarvan komt nog maar sporadisch
sation at home-activiteiten. Deze vorm kan echter
voor, al zijn veel hogescholen wel van plan om dat de
niet op grote schaal worden ingezet, zo concluderen
komende jaren te doen. Methoden als feedback van
de onderzoekers. De totale studentenpopulatie in
medestudenten, docenten of begeleiders worden nog
Nederland bestaat immers slechts voor gemiddeld
weinig gebruikt. Toetsing door zelfevaluatie is niet
8 procent uit internationale studenten. Terwijl een
altijd volledig betrouwbaar, waarschuwen de ondergoede mix van nationaliteiten essentieel is voor de
zoekers. Het lijkt er namelijk op dat afgestudeerden
international classroom.
hun eigen interculturele competenties nogal eens
Informele basis
overschatten.
Ook goede begeleiding door de docent is van belang
Het rapport doet eveneens een aanbeveling aan
om een international classroom en andere activiteiten
minister Bussemaker, die het vorige deel als input
voor het ontwikkelen van internationale en interculgebruikte voor haar internationaliseringsvisie van
turele competenties optimaal te laten functioneren.
afgelopen zomer. Zij zou met de instellingen kunnen
Die docent moet dan wel de juiste capaciteiten
afspreken dat die hun opleidingen stimuleren
hebben. Instellingen bieden hun docenten daartoe
om leeruitkomsten te formuleren en de behaalde
cursussen Engels en trainingen in interculturele
resultaten in kaart te brengen. De informatie uit
vaardigheden aan. Daarnaast komt intervisie voor,
dit tweede deel van de studie, ook uitgevoerd in
bijvoorbeeld bij Avans en de Hanzehogeschool. Maar
opdracht van OCW, wordt gebruikt bij het opstellen
vrijwel altijd gebeurt dit op vrijwillige en informele
van de strategische agenda voor het hoger onderwijs.
basis, en maken de competenties geen deel uit van
Die verschijnt volgend jaar.
het personeelsbeleid.
annelieke zandvliet
Een van de drie praktijkvoorbeelden die in het
rapport zijn uitgewerkt, gaat over deskundigheidsbeStudenten internationaliseren in eigen land, deel II: De praktijk is te
vordering van docenten bij de opleiding Bouwkunde
vinden op www.nuffic.nl
van de Hogeschool van Amsterdam. Een heel ander
november/december 2014 | transfer
28
achtergrond
nederlandse studenten vertellen waarom zij buddy zijn geworden
Culturen leren kennen, cv
­opbouwen en netwerk uitbreiden
Nederlandse studenten voelen er weinig voor om hun buitenlandse
studiegenoten wegwijs te maken. Maar de enkeling die het doet, is vrijwel
zonder uitzondering enthousiast. Transfer vroeg een host, een taalmaatje en
drie buddy’s naar hun motivatie en ervaringen.
Buddyprogramma’s kunnen bijdragen aan de integratie van buitenlandse studenten, zo is vastgesteld
in het actieprogramma Make it in the Netherlands.
Ze zijn er in allerlei soorten en maten. Verplicht of
vrijwillig. Op centraal of faculteitsniveau georganiseerd, of zelfs buiten de universiteit of hogeschool
om. Met koppels of met groepjes studenten die een
of meer buddy’s delen. Gericht op de allereerste
introductie of voor een diepere kennismaking met
de Nederlandse (studenten)cultuur of taal. Met of
zonder beloning. Maar een ding hebben vrijwel
alle programma's gemeen: ze hebben moeite om
Nederlandse studenten te vinden die buddy willen
zijn.
Daarom stond eind oktober op de eerste nationale
buddydag in Maastricht de vraag centraal: hoe
kunnen we Nederlandse studenten overhalen om
buddy te worden? Een van de ideeën die daar werden
geopperd: laat ervaren buddy’s andere studenten
enthousiast maken.
annelieke zandvliet
Hester Pijl
derdejaars International Hospitality Management, Stenden Hogeschool
Buddy geweest van: een groep van twaalf
beeld een cocktailworkshop.
studenten, zowel Nederlandse als internatioVragen van studenten: onder meer over
nale, samen met een collega-host.
problem based learning, de prijs van een
biertje en de juiste kleding voor het vak
introductie. Daarnaast wilde ik graag nieuwe
housekeeping.
mensen en culturen leren kennen.”
Voorbereiding: voorafgaand aan de Studie
Start Week een tweedaagse training met
onder meer story telling, omgaan met andere
culturen en rollenspel.
Foto: Jacob van Essen/De Beeldredaktie
Reden: “Ik was enthousiast over mijn eigen
Vergoeding: twee studiepunten (een­malig).
“Dat vind ik terecht: je vraagt iets van studenten, dan moet er ook iets tegenover staan.”
Uitdaging: “Het bleek lastig om ’s
avonds activiteiten te organiseren.
Tijdsinvestering: een vakantieweek (de Studie
Vooral met de Chinese studenten;
Start Week), daarna nog minimaal een social
Activiteiten: de Studie Start Week heeft een
die gaan vroeg naar bed. En binnen de groep
meeting en wekelijks per e-mail een studietip
vast programma. De invulling van de social
dreigden kleine groepjes te ontstaan van
versturen.
meeting kunnen de hosts zelf kiezen, bijvoor-
Duitsers en van Chinezen.” (AZ)
november/december 2014 | transfer
29
Nadine Boesten
tweedejaars European Studies, Universiteit Maastricht
Buddy van: twee Russische studentes, een
len. Niet iedereen bleek zin te hebben in
Colombiaanse en een student uit India
die activiteiten. Ik heb de Indiase jongen
ook geholpen bij het voorbereiden van zijn
eerste tentamen, vooral door hem gerust
gewend te raken. Als je geïnteresseerd bent
te stellen.”
in andere culturen, is dit echt leuk. Je bouwt
een nieuw netwerk op.”
Voorbereiding: workshops leadership en
intercultural awareness. “Ik leerde over de
verschillende fasen van een cultuurschok.
Dat was echt nuttig. Al voor hun aankomst
hier heb ik contact gelegd met de studen-
Foto: Annemiek Mommers/De Beeldredaktie
Reden: “Ik wil graag anderen helpen hier
Vragen van studenten: Waar is de supermarkt? Hoe open je een bankrekening?
Hoe werkt probleemgestuurd onderwijs?
Vergoeding: “Het certificaat voor het
volgen van een leadership-workshop bij de
Maastricht School of Management kan ik
ten. Ik heb ze opgehaald van Schiphol
op mijn cv zetten.”
en we zijn snel daarna samen koffie
december. “Dat kost de ene week meer tijd
gaan drinken.”
dan de andere.”
Tijdsinvestering: twee keer drie uur voor de
Activiteiten: Met alle buddy’s en studenten
heb ik hem gevraagd naar zijn achter-
workshop, wisselende tijdsinvestering voor
een filmavond, een grottentour en een
grond. Hij bleek uit een klein bergdorpje
activiteiten met de studenten, tot en met
Dutch Culture Night. “Inclusief bitterbal-
te komen.” (AZ)
Uitdaging: “Ik merkte dat de jongen uit
India echt een cultuurschok had. Toen
Jurre van der Haven
derdejaars European Studies, Haagse Hogeschool
Taalmaatje geweest van: een student
Vragen van studenten: “De Jordaniër vroeg
uit Jordanië en een uit Bosnië
mij hem te helpen bij het schrijven van
een sollicitatiebrief voor een bijbaan bij
Reden: “Ik wilde mezelf verrijken met
Albert Heijn.”
nieuwe verhalen en kennis over andere
Vergoeding: drie studiepunten voor een
culturen.”
heel jaar (65 uur, te verantwoorden op
formulieren en in gesprekken). “Maar ik zou
vaststellen. “Daarbij heb ik gezegd dat
het sowieso hebben gedaan. Ik kreeg veel
ik er studiepunten voor kon krijgen,
dankbaarheid voor relatief weinig moeite.
dus dat ik het serieus nam. Op eigen
initiatief heb ik een les bijgewoond van
de Bosnische studente om een indruk
Foto: Sibille Metz
Voorbereiding: samen leerdoelen
De Jordaniër studeert nu aan de Technische
Universiteit Delft. Dankzij mij, zegt hij.
We hebben ook veel lol gehad.”
te krijgen van haar niveau.”
Activiteiten: “We begonnen steeds met
Uitdaging: “De twee studenten vroegen
Tijdsinvestering: “Een of twee
een algemeen gesprekje, daarna deden we
een verschillende aanpak: de Bosnische
sessies per week van circa twee uur
opdrachten. Zo oefenden we presentatie-
wilde bijvoorbeeld geen opdrachten doen
om samen huiswerk te bekijken of
technieken die ik net zelf had geleerd, en
in mijn aanwezigheid. Ze wilden allebei te
opdrachten te doen, zoals een kranten­­
bekeken een fotoalbum. Ook zijn we naar
snel te veel, in plaats van stap voor stap
artikel bespreken.”
Madurodam geweest."
vooruit komen.” (AZ)
november/december 2014 | transfer
30
Marlon Kroonenburg
derdejaars International Business & Languages, HAN
Buddy geweest van: een Spanjaard, een
en onze buddygroepen een dagje naar
Amerikaan, een Finse en een Duitse
Amsterdam te gaan. De jongens zijn een soort
vrienden geworden, de meisjes zochten alleen
Reden: verplicht studie-onderdeel. “Maar
contact voor informatie.”
anders had ik het ook gedaan. Het is leuk en
Vergoeding: een certificaat. “Dat kan ik
breiden. Ik had een voorkeur opgegeven voor
op m’n cv zetten. Het lijkt me handig
een Spaanse en Duitse student, zodat ik die
talen een beetje kon opkrikken.’’
Voorbereiding: niet specifiek. “Omgaan met
andere culturen is al onderdeel van de opleiding. Dan gaat het wel over zakendoen met
Foto: Marco Vellinga/De Beeldredaktie
leerzaam en een manier om je netwerk uit te
om een buddy-programma te koppelen
aan een vak, bijvoorbeeld cross-cultural
management. Als je studenten een verslag
laat schrijven over hun buddy-ervaringen,
kun je er misschien studiepunten voor geven.
Studenten willen er wel iets voor terug.”
buitenlanders, maar er zijn toch overeenkomsten.”
Tijdsinvestering: variërend per week, niet veel.
Activiteiten: “Het begon met een ‘Meet my
Uitdaging: “Activiteiten moeten wel in het
buddy-dag, waar we elkaar leerden kennen.
studieprogramma passen, vanwege de aan-
Ik heb zelf bedacht om met een klasgenoot
wezigheidsplicht op school.” (AZ)
Elsa Adema
vijfdejaars Industrieel Ontwerpen, Universiteit Twente
Buddy van: studentes uit Polen, Brazilië en
Vragen van studenten: “Die waren vooral
Duitsland
praktisch. Ik heb verteld waar ze een fiets
kunnen kopen.”
Reden: “Als Erasmusstudent in Noorwegen
er niet genoeg. Omdat ik dat jammer vond,
heb ik terug in Nederland uitgezocht of ik
zelf buddy kon worden voor een buitenlandse student. Die kan daar veel aan hebben, terwijl het voor mij een kleine moeite
is. Je hoort superinteressante verhalen en
het is gezellig.”
Tijdsinvestering: “Hooguit een paar
Foto: Christian van der Meij/ De Beeldredaktie
wilde ik graag een buddy, maar daar waren
uur per week, in principe voor een semester.”
Vergoeding: geen. “Omdat het zo weinig
tijd kost, lijken studiepunten me niet op
hun plaats. Studenten zijn wel makkelijker
over te halen met een kleine vergoeding.
Meer promotie zal ook helpen; deze erva-
Voorbereiding: geen. “Dat lijkt me ook
ring is echt gaaf.”
niet nodig – misschien omdat ik zelf
Activiteiten: “Meestal gaan we met z’n
Erasmusstudent ben geweest. Er zijn drie
vieren iets doen, naar het café of een
Uitdaging: “Het viel de studentes op dat
activiteiten voor alle buddy’s en studenten.
Halloweenfeestje. En voor een foto-contest
jongens hier niet op je afkomen en een
De Braziliaanse heb ik van het station opge-
van het buddyprogramma sturen we om de
drankje aanbieden. Ik kon niet goed uitleg-
haald en naar de campus gebracht.”
twee weken een foto in.”
gen hoe versieren dan wel gaat.” (AZ)
november/december 2014 | transfer
31
wisselcolumn
column
Hoofdredacteuren van
universiteits- en hogeschoolbladen
schrijven op uitnodiging van
Transfer een column.
Landgenoten blijven bij elkaar
hangen, zo is het al jaren. Dat is
aan de ene kant logisch: mensen
van je eigen nationaliteit zijn
vertrouwd. Ze hebben dezelfde
taal, dezelfde cultuur en tradities.
Toch kun je je afvragen of zoiets
niet ouderwets is in de huidige,
geglobaliseerde samenleving.
Ook bij hogescholen als Saxion zie je
de kliekjes van verschillende nationaliteiten, terwijl de focus op internationalisering er wel degelijk is. Voorzieningen
en activi­teiten zijn er genoeg: buddy­
projecten, integratie­diners, Engelstalige
Studium Generale-lezingen en
TEDx-bijeenkomsten. Steeds meer
gebeurt in het Engels en alles is
voor iedereen toegankelijk.
We spreken over de international
classroom, maar werkt die in de
praktijk? Nog niet echt. Het gros
van de Nederlandse studenten blijft
ver van de anderstaligen in hun
opleiding. Waarom? Is het de taal­
barrière? Cultuurverschil? Of komt
het doordat veel hogeschoolstudenten aan het einde van de lesdag in
drommen naar het station wandelen,
wendy van til
Foto: Toma Tudor
International classroom
werkt nog niet echt
om bij pa en ma aan te schuiven en
de oude vertrouwde sportvereniging en vrienden­groep op te zoeken?
Joost mag het weten.
Een voorbeeld: de opleiding fysiotherapie kent een flinke instroom vanuit
Duitsland. Dat betekent dat studenten
ook projecten samen moeten doen.
Maar als het merendeel van je groep
Duitser is, wordt er al snel in het Duits
overlegd. Lastig als je die taal (en ook
Engels) niet goed beheerst.
Wanneer je het een Nederlandse
student vraagt, geeft de meerderheid aan wel geïnteresseerd te
zijn in het buitenland en in andere
culturen. Toch gaat hun contact met
internationale studenten vaak niet
verder dan dat ze tijdens colleges soms
naast elkaar zitten.
Maar ook aan de andere kant blijft het
stil. Ik interview regelmatig internatio­
nale studenten en zij geven vaak aan
dat ze vooraf hoopten meer contact te
krijgen met Nederlandse studenten.
Ze zijn immers ook naar het buitenland
afgereisd om zich in de Nederlandse
onderwijscultuur te storten. Toch zie
je de international in de wandelgangen
ook het meest met landgenoten. Ze zijn
zelf dus geen haar beter dan hun
Nederlandse medestudenten.
Binnen Saxion is er gelukkig een groeiende groep Nederlandse studenten die
wel contact zoekt. Er komen steeds meer
internationale commissies van voornamelijk Nederlandstalige studenten.
En die praten niet over een studiereis
naar Praag. Er is zelfs een internationale
studievereniging.
Het is een kentering die lang op zich
heeft laten wachten. Hopelijk zet deze
trend zich voort. Studenten zullen zich
wel móeten mengen met de buitenwereld. Als het niet is vanwege de internationale focus van hun studie, dan wel
voor de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt die zich steeds meer op wereld­
niveau beweegt.
Wendy van Til is hoofdredacteur van Sax, ­magazine
van Saxion.
november/december 2014 | transfer
32
aanpakken
Wat komt er kijken bij
internationalisering in het
hoger onderwijs? Betrokkenen
vertellen over hun werk.
“Rond deze minor is een hele
community ontstaan”
Foto’s: Henriëtte Guest
Astrid van Schoonacker is coördinator internationalisering bij de Hogeschool Leiden. Zij bedacht en ontwikkelde
de minor Global Awareness, waarbij teams van Nederlandse en buitenlandse studenten aan de slag gaan in een
ontwikkelingsland.
Astrid van Schoonacker is de stuwende
kracht achter de internationaliseringsactiviteiten bij het cluster Educatie van
de Hogeschool Leiden. Al sinds 1998.
“Het is misschien niet meer van deze
tijd om zo lang ergens te werken, maar
ik heb de leukste baan die ik me kan
voorstellen. Onze hogeschool is echt
pro internationalisering en ik krijg
alle ruimte om initiatieven te ontwikkelen.”
Een van die initiatieven is de minor
Global Awareness, Sustainable
Development in a Global Perspective,
die in het derde en vierde studiejaar
wordt aangeboden. De hogeschoolbrede minor bestaat uit een onlinevoorbereidingsprogramma, vijf weken
onderwijs in Leiden, een stage van
twaalf weken in een ontwikkelingsland
en een terugkomprogramma van twee
weken. “Bij alle clusters waren mensen
met het thema global awareness bezig”,
vertelt Van Schoonacker, die de minor
bedacht en coördineert. “Het was heel
november/december 2014 | transfer
inspirerend om met bevlogen docenten
dit programma te ontwikkelen."
Ook studenten van partnerinstellingen
kunnen de minor volgen. “Zo hebben
we een mooie international classroom.”
De minor is altijd overtekend.
Puzzel
De studenten gaan in teams van
vier tot zes personen en kunnen
stagelopen bij zes projecten, in landen
als Zambia, Bangladesh, Honduras en
Kenia. “Het is altijd een puzzel om
die teams goed in te delen”, weet Van
Schoonacker. “Het zijn studenten van
verschillende opleidingen en nationaliteiten, dus dat moet goed matchen
met het werk dat ze gaan doen. Bij
de projecten werken we samen met
NGO’s. Een voorwaarde is dat de
bevolking de werkzaamheden na
verloop van tijd overneemt.”
Het team in Nederland probeert de
studenten zo goed mogelijk voor te
bereiden, vertelt Van Schoonacker.
"Want het kan best een heftige ervaring zijn. Ik werk zelf ook voor een
aantal NICHE-projecten in Oeganda
en Ghana. Mijn ervaringen daar kan
ik met de studenten delen. Als ze
terugkomen, zie je dat ze een enorme
stap hebben gemaakt. Je gunt het
iedere student, maar ze moeten er
wel aan toe zijn.”
Intussen is volgens de coördinator
een hele community ontstaan rond
de minor. "Zo werkt een moeder van
een oud-student nu een tijdje op het
project in Zambia. Een aantal medewerkers van de hogeschool fungeert
als gastgezin voor de buitenlandse
studenten die naar Leiden komen om
hier vijf weken onderwijs te volgen.
Het is een mooi programma waar we
trots op zijn.”
els heuts
De minor Global Awareness is ook te vinden via
www.kiesopmaat.nl
33
sorry?
pardon!
Studenten vertellen over
leerzame uitglijders en
misverstanden in het buitenland.
wie: Loes van Hove (22)
tip:
studie: Wiskunde, Radboud
‘Do as the
Romans do. Blijf uit
de buurt van andere
internationals.’
Universiteit Nijmegen
buitenlandervaring: semester aan
de NCTU, Taiwan
‘Pas toen ik terug was in
Nederland, kwam het onbegrip’
Foto: Piroschka van de Wouw
In Taiwan is álles anders dan in Nederland, en toch was het voor Loes van Hove kinderlijk eenvoudig om zich aan
te passen. Eenmaal terug in Nederland kwam het onbegrip.
Het kostte Loes van Hove geen enkele
moeite om aan het leven in Taiwan te
wennen, terwijl werkelijk álles daar
anders is. Haar voordeel: ze had op de
middelbare school een paar woorden
Chinees geleerd en daarna naast haar
studie Wiskunde een minor Chinees
gevolgd. “Anders was ik er vast gek
geworden”, lacht ze. “Dan had ik niet
eens geweten welke bus ik had moeten
nemen.”
Afgezien van de taal was haar uitwisselingsperiode een grote sprong in het
onbekende. “Verwachtingen had ik
niet, ik wilde alles over me heen laten
komen. Ik dacht: ik ben de vreemdeling, ik pas me aan – ik probeer zo
Taiwanees mogelijk te leven.”
Dat bleek kinderlijk eenvoudig.
“Taiwanezen doen nooit iets alleen. De
groepen Chinezen die je in Nederland
uit bussen ziet stappen, die zie je daar
ook. Álles doen ze samen. Dus als je
eens ergens in je eentje rondloopt,
zeker als westerling, komen ze naar je
toe en vragen ze of ze kunnen helpen.”
De veiligheid maakt haar landing nog
zachter. Nooit zette ze haar fiets op slot
– en altijd bleef hij staan waar hij stond.
’s Nachts ging ze in haar eentje hardlopen en in geen enkel steegje voelde ze
zich ongemakkelijk. Hoe anders Taiwan
ook was, nooit had ze het gevoel dat er
iets verkeerd kon gaan.
Taiwanese studenten werken keihard,
ontdekte ze, maar op een andere
manier dan in Nederland. “Hier is
iedereen gericht op zelfontplooiing,
daar doen studenten wat hun ouders
van ze verwachten. Alweer: dat collectivisme. Ze zijn niet bezig met hun
eigen belang, maar met dat van hun
familie.”
Het onbegrip over hoe anders alles
was geweest, kwam pas toen ze terug
was in Nederland. Ze zag mensen
voordringen in de supermarkt, ze
herinnerde zich dat ze haar fiets op slot
moest zetten en dat ze op haar hoede
moest zijn. “Door Taiwan heb ik in de
gaten gekregen dat ons Nederlandse
individualisme niet zo vanzelfsprekend
was als ik eerder dacht.” Even blijft ze
stil. Dan: “Ja, eigenlijk was dat best een
schokkende ontdekking.”
ralph aarnout
november/december 2014 | transfer
34
gelezen
Verder van huis
Foto: Marijn Willemse
Twee jaar lang recenseerde
historicus Han van der Horst op
deze pagina interessante publicaties.
In deze laatste aflevering blikt
hij terug.
Het aantal gedrukte nummers van
Transfer beperkt zich voortaan tot zes
per jaar. Voor deze boekenrubriek is
geen plaats meer. Langzaamaan naderen
wij het einde van het papier. Dat biedt
mij de kans om iets algemeens te
schrijven over de literatuur in ons vak.
Wat is het karakter van studies over de
internationalisering in het hoger onderwijs? Als hetgeen ik de afgelopen twee
jaar heb besproken, representatief was,
dan is het allemaal nogal technocratisch, nogal gericht op tellen en meten
en op doorwandelen op bestaande
sporen. Het gaat meer over het hoe,
dan over het wat en waarom. Het is
allemaal heel nuttig, maar ook braaf en
voor niemand bedreigend.
Vrijwel alle onderzoekers gaan ervan
uit dat de internationalisering van het
onderwijs een goede zaak is. Ze draagt
bij aan de vriendschap der volkeren. De
kwaliteit van onderwijs en onderzoek
november/december 2014 | transfer
gaan erop vooruit. Het is goed voor je
loopbaan om een tijdje in het buitenland door te brengen. Daarbij nemen de
meeste auteurs klakkeloos aan dat de
ranking the stars-lijstjes van THE en de
universiteit van Sjanghai daadwerkelijk
de kwaliteit van hogeronderwijsinstellingen weergeven.
Kalifaat
Is dat echt zo? Gaat het onderwijs er
werkelijk op vooruit als de classroom
een toren van Babel is, terwijl de
docent naar woorden zoekt in een
vreemde taal die niet de zijne is?
En wat de broederschap der volkeren
betreft: dat kalifaat, die Islamitische
Staat, is in veel opzichten een product
van internationalisering. Internationale
brigades spelen aan en achter het
front een grote rol. IS beschikt immers
over voldoende mensen die professioneel met ingewikkelde (informatieen communicatie-)technologie kunnen
omgaan.
Dat is helemaal niet vreemd. Je
hoeft maar een uurtje te browsen,
of je ontdekt dat afwijzing, haat
en demonisering net zo goed een
product kunnen vormen van de
kennismaking met “de ander”.
Behalve engelen kan de international
classroom blijkbaar ook monsters
baren. Kun je dat voorkomen? In de
koloniale tijd haalden de “moederlanden” bewust jonge mensen uit
de overzeese gebiedsdelen naar de
metropool om hen daar door een
academische studie des te steviger aan
zich te binden. Zij bereikten veelal het
om­gekeerde.
Is dat nu weer het geval? En zo nee,
waarom niet? Wij van de internatio­
nalisering van het hoger onderwijs
moeten zelf de vragen stellen die pijn
doen. Anders doet een ander het voor
ons en dan ben je verder van huis.
Hoewel, verder van huis komen,
dat was toch onze raison d’être.
Enfin, vaarwel, geestige lezer, lieve
lezeres. Jullie rooien het wel.
han van der horst
[email protected]
35
onbekend
terrein
‘In Edinburgh kwam alles
tot leven’
In Amsterdam, waar hij Engels studeerde, kon hij zijn draai niet vinden.
Tijdens een semester in Edinburgh ontdekte zanger Lucky Fonz III hoe
interessant zijn studie eigenlijk was – en hoe tijdloos folkmuziek kan zijn.
“Ken je Edinburgh?” vraagt zanger
Lucky Fonz III. “Het heeft een negentiende-eeuws en een middeleeuws
deel. Ik liep er nog maar net rond, of ik
voelde me al een romantische dichter.
Een Lord Byron in een lange jas, dolend
door een stad met twee zielen. Ik was
er in de winter. Het ligt heel noordelijk;
ook overdag werd het er nauwelijks
licht. En toch heb ik er een gevoel van
ontwaken gehad. Intellectueel, emotioneel én artistiek.”
Voor Lucky Fonz III – of Otto Wichers,
zoals hij als student heette – was
Edinburgh een grote ontsnapping. In
Amsterdam, waar hij Engelse taal- en
letterkunde studeerde aan de UvA, zat
hij ‘een beetje vast’, oordeelt hij zelf.
Lid worden van een grote, dwingende
studentenvereniging had hem niks
geleken in zijn eerste jaar. Zijn studie
interesseerde hem maar half; hij zat
vooral op zijn kamer gitaar te spelen.
Contact met andere studenten had
hij amper.
In Edinburgh, in zijn derde jaar, werd
alles anders. Studentenverenigingen
bleken er veel meer thematisch georganiseerd. Voor hij het wist, was hij lid
van de Edinburgh University Folksong
Society, maakte hij met medestudenten
muziek in kroegen en ontmoette hij
studenten die op eenzelfde manier als
hij bevlogen waren over literatuur, film
en poëzie. Zijn studie kwam tot leven
en zijn leven begon te glinsteren toen
hij voor het eerst écht verliefd werd. Op
een Nederlands meisje, dat dan weer
wel.
Aan de universiteit van Edinburgh
lag het niveau hoger dan aan de UvA.
Niet alleen omdat de studenten een
taalvoorsprong hadden, maar ook
omdat ze ambitieuzer waren. Lucky
Fonz: “Het tempo was hoog, dat was
wel even schrikken. In Amsterdam
haalde ik mijn punten zonder veel te
doen, in Edinburgh moest ik écht aan
de slag. Maar uiteindelijk was dat een
zegen. Ik ontdekte hoe leuk ik het vond
om uitgedaagd te worden en hard te
werken, en bleef dat ook doen toen ik
terug was in Amsterdam.”
Voelde hij zich aanvankelijk nog een
buitenlander als hij Engels sprak –
als het om muziek ging, verdwenen
schroom en nationaliteit direct als
sneeuw voor de zon. Bij de Folksong
Society ontdekte hij bovendien de ware
aard van folkmuziek. “Ik leerde dat
liedjes helemaal niet nieuw hoefden
te zijn. Terwijl de Top 40 permanente
vernieuwing eist, zingt een folkzanger
rustig een lied dat al honderd jaar
gezongen wordt. Die tijdloosheid van
folk had ik nooit eerder écht ervaren.
Het gaf een bevrijdend gevoel, dat heel
belangrijk is geweest voor mijn muzikale vorming.”
ralph aarnout
Lucky Fonz is tot eind december op tournee door de
Nederlandse theaters.
november/december 2014 | transfer
Foto: Ronald van der Heerik/HH
Bekende Nederlanders blikken
terug op hun studieverblijf
in het buitenland.

HQ Full Color Basic - Transfer Factory Home

HQ Full Color Basic ++ - Transfer Factory Home

Factsheet Studiekeuze123_NSE2014_Universiteiten

Spankappen bga heinsberg

artikel - Heartmath Benelux

Een buitenlandse carrière? Die is dichterbij dan u denkt

New York Promotie - Nu slechts € 890 pp voor 6 dagen

"Discussienotitie HO-tour regio Zuid" PDF document

JDAZ Joint degrees from A to Z

20141009 nazi-duitsland 1933-1945 HAVO 5