Erkenning voor slachtoffers van
seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen
Lichaamshaar
Het is weer zomer. Lekker blote-benenweer. Ik lees op internet een stukje over de
Hairy Legs Club, een blog op de sociale
netwerksite Tumblr . De Hairy Legs Club
zijn vrouwen die er geen zin meer in hebben
om hun benen te scheren. Ze zijn het zat
dat vrouwen in onze samenleving geacht
worden hun benen en okselharen te scheren
en hun schaamhaar terug te brengen tot een
streepje. Vrouwen doen het omdat ze zich
verplicht voelen maar hebben daar zelf
helemaal geen zin in volgens de leden van
de Hairy Legs Club. De site roept alle vrouwen op om foto’s van hun behaarde benen
te tonen. Met dezelfde boodschap komt
WANG (Women Against Non-Essential
Grooming) op Facebook. De commentaren
erbij zijn duidelijk. “Ik voel me vrouwelijker
dan ooit”. “Het duurde een tijdje voor ik
genoeg zelfvertrouwen had, maar de steun
van andere vrouwen doet me goed. Ze
herinneren me eraan dat ik niet verplicht
ben om iets te doen met mijn lichaam dat ik
niet wil.”
Ik heb een déjà vu. Ik ben al heel oud. Toen
ik nog jong en mooi was, eind 70’er jaren,
was het heel hip en feministisch om je
benen en oksels niet te scheren. Dus dat
deed je niet. Waarom mogen vrouwen geen
haren hebben en mannen wel? Baas over
eigen benen! Het was lekker makkelijk.
Geen probleem ook in de winter. Degenen
met wie je je bed deelden hadden niet
speciaal oog voor je ongeschoren oksels.
In de zomer was het een ander verhaal. Ik
ben vrij donker van haar en ja, ook wel vrij
behaard. Het gevolg was dat ik me dood lag
te schamen op het strand met al die haren
op m’n benen. Over schaamhaar werd
5
toen niet gesproken maar het bestond wel. Ik
had een weelderige bikinilijn zoals dat heet.
Het haar kwam onder mijn bikinibroekje
uit en dat was nog veel gênanter. Dus op
het strand bleef ik doodongelukkig de hele
tijd op mijn buik liggen. Ik stond niet op
om het water in te gaan of om een ijsje te
halen. Mijn schouders en rug verbrandden
verschrikkelijk en ik kreeg na verloop van
tijd enorme kramp in m’n ellenbogen maar
omdraaien was geen optie. ‘Je was niet echt
bevrijd’ zult u nu zeggen. ‘Je had je nog niet
echt losgemaakt van de maatschappelijke
normen. Je was nog niet je authentieke zelf.’
Ik moet u helaas gelijk geven. Ik was de
schaamte nog niet voorbij. Mijn persoonlijke
bevrijding kwam met de aanschaf van een
ladyshave en een Gilette scheermes. Mijn
hele vrolijke opgewekte zelf keek met veel
genoegen naar mijn gladde benen. Ik huppelde over straat en strand.
Jaren later was ik op fietsvakantie in
Tsjecho-Slowakije. We fietsten bij Praag
naar beneden langs de Moldau. Soms stopten we bij een strandje of meertje. De vrouwen die daar zaten hadden geen van allen
hun benen geschoren. Donkere vrouwen met
zwart behaarde benen. Ik kon mijn ogen er
niet vanaf houden. Ik zei daar later iets over
tegen mijn vriend. Hij wist niet waar ik het
over had. Hem was niets opgevallen.
Gisteren vertelde ik mijn zoon van 18 jaar
over de Hairy Legs Club. “Getver” zei hij.
“ Waarom moeten vrouwen hun benen
scheren. Mannen doen dat toch ook niet?!”
sputterde ik. “ Waarom? Omdat dat veel
mooier is” zei hij. Ik ben het deze keer met
hem eens.
Karin van Erning
Slachtoffers van seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen kunnen
sinds september 2013 bij het Schadefonds
Geweldsmisdrijven een aanvraag indienen voor
een financiële tegemoetkoming in de geleden
schade. Op 1 mei 2014 had het Schadefonds
363 aanvragen ontvangen. De financiële
regelingen zijn bedoeld voor slachtoffers van
seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en
pleeggezinnen in de periode van 1 januari 1945
tot en met 31 december 2012, die in de periode van het misbruik minderjarig waren. Een
aanvraag indienen kan tot en met 31 december
2015. Meer informatie over de regelingen en
het indienen van een aanvraag is te vinden op
www.schadefonds.nl. Slachtoffers kunnen ook
terecht bij de Hulplijn Seksueel Misbruik, die
hen in contact kan brengen met een medewerker van Slachtofferhulp Nederland. Zij ondersteunen bij het invullen van het aanvraagformulier. Slachtofferhulp Nederland kan slachtoffers
ook doorgeleiden naar passende hulp zoals
contact met lotgenoten en specialistische hulp.
De Hulplijn is te bereiken via 0900 9999 001
(maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 17.00 uur,
lokaal tarief), www.hulplijnseksueelmisbruik.nl.
SAM! verkozen tot ‘radicale
vernieuwer van de toekomst’
Sam is een laagdrempelig digitaal platform
waar je als ouder, verzorger of jongere uit
Amsterdam antwoord vindt op opgroei- en
opvoedvragen. Je kunt eenvoudig een afspraak
maken met een hulpverlener, een Sam. Sams
zijn medewerkers van een van de twaalf
zorgaanbieders in Amsterdam, die gezamenlijk
dit initiatief hebben genomen. Iedere Sam heeft
een of meerdere specialisaties, maar is ook
generalist. De meeste hulp biedt Sam daarom
gewoon zelf. Het bijzondere aan SAM! is dat
de bezoekers/klanten op basis van profielen via
de website zelf een hulpverlener (Sam) kunnen
kiezen die past bij hun vraag. Samen zoeken
zij de snelste oplossing van het probleem.
steunpunt seksueel geweld
Het project SAM! (Sociale Amsterdammer),
waarin ook de GGD participeert, heeft eind
mei de titel ‘Radicale vernieuwer van de
toekomst’ gewonnen. Een prijs die in het leven
is geroepen door verschillende organisaties,
waaronder Kennisland, Stichting Doen en
Vrij Nederland. www.sam-amsterdam.nl
Publicaties
Daar zwemt Sonnie, Steggink, Daniëlle
2013 uitgeverij SWP. ISBN
9789085606628. Kosten € 14,90.
Sonnie woont met mama bij de blauwe waterplas. Sonnie houdt van spetteren, zwemmen en
duiken onder water met veel vriendjes. Sonnie
is het stralendste eendje van de waterplas. Op
een keer is er een grote eend. De grote eend
zoekt Sonnie op en raakt Sonnie op een akelige
manier aan. De grote eend doet dat vaker en
het lukt Sonnie niet om weg te komen. Sonnie
is heel bang en het voelt heel naar. Sonnie
straalt niet meer. Op een dag hoort en ziet een
grote, lieve eend wat er gebeurt. De lieve eend
zorgt dat de grote eend niet meer bij Sonnie
kan komen en brengt Sonnie bij mama. Mama
aait Sonnie net zo lang totdat Sonnies lijfje
weer goed voelt en Sonnie weer kan stralen.
Daar zwemt Sonnie gaat, dat is duidelijk,
over seksueel misbruik van kinderen. Het
verhaal is voor therapeuten een middel om
met jonge kinderen te praten over ervaren
seksueel misbruik en over de gevoelens die
een kind daarbij heeft gehad. Het verhaal
probeert ook ouders woorden te geven
voor ervaringen die zo ingrijpend zijn dat
er moeilijk woorden voor te vinden zijn.
Developmental perspective on trauma.
Delfos, Martine F. 2014 uitgeverij SWP.
ISBN 9789088505072. Kosten € 23,90.
Martine Delfos presents a new model on
trauma. The effect of traumatic events
depends on many factors, biological as well as
psychological factors. Until now research has
mainly focused on the age-related symptoms
in psychological well-being in reaction to
trauma, a developmental perspective on effect
instead of formation. The factor that has not
6
been taken into account yet is the impact of
the child developmental stage itself on the
perception of traumatic events. This concerns
the way trauma influences the performance of
the developmental tasks, a formative developmental perspective. A frame of reference that
has developed in adults is often still lacking in
children. Children will not always be traumatised by the same events as adults, and children
can be deeply traumatised by events that
adults will not consider traumatising because of
their knowledge of the world leading to a more
mature perspective. In the model presented,
the characteristics of the development with its
developmental tasks, the development of the
brain with its growing connectivity are applied
to traumatic experiences to account for developmental differences in reaction to trauma.
The model is applied to different traumatic
experiences like sexual abuse and war trauma.
A better understanding of the effect of traumatic experiences on children and adolescents is
to be expected when the true developmental
perspective is taken into account.
Agenda
2nd International conference on Law
Enforcement and Public Health
Van 5 - 8 oktober a.s. vindt in Amsterdam
de 2nd International Conference on Law
Enforcement and Public Health (LEPH2014)
plaats over de raakvlakken en samenwerking
tussen Politie/Justitie en de Gezondheidszorg.
Dit congres wordt aan de Vrije Universiteit
(Amsterdam) gehouden en georganiseerd
door de Politie en GGD Amsterdam.
Samenwerking tussen politie en professionals
die werken op het terrein van de publieke
gezondheidszorg lijkt vanzelfsprekend, maar
is het niet altijd. Bovendien doen zich tal van
maatschappelijke en beleidsmatige ontwikkelingen voor die gevolgen hebben voor
bestaande vormen van samenwerkingen. Denk
aan de financiële crisis, groeiende armoede,
bezuinigingen, maar ook de nationalisering
van de politie en verschillende decentralisaties
in de zorg. Ook bij seksueel geweld is die
samenwerking onontbeerlijk. Wij zijn zeer
verheugd dat seksueel geweld als onderwerp
goed in het programma is opgenomen:
• C1 Multiagency/multidisciplinary centers
against sexual violence Monday 6 October
• C13 Innovative approaches to child sexual
abuse prevention Tuesday 7 October
• C26 Raped, and then? Integrated care for
rape victims in Amsterdam Wednesday 8
October
LEPH2014 brengt politie, professionals uit de
publieke gezondheidszorg, wetenschappers en
beleidsmakers uit binnen- en buitenland bijeen,
om ervaringen en kennis uit te wisselen en zo
van elkaar te leren. Niet te missen dus! Voor
meer informatie over het congres kunt u terecht
op www.leph2014.com of [email protected].
Symposium 40 jaar Blijf van m’n Lijf
Op 14 oktober organiseert de Blijf Groep, in
samenwerking met het landelijk netwerk van
instellingen voor vrouwenopvang en Atria
Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Nederland, een symposium
over de opbrengsten van de afgelopen vier
decennia en de uitdagingen voor de toekomst.
In 1974 trad Blijf van m’n Lijf naar buiten
met de slogan “Je kunt weg als je wilt”.
In 2014 is het adagium: cliënt is regisseur en
bepaalt welke hulp nodig, met inachtneming
van veiligheidsrisico’s en –kansen. Van slachtofferoriëntatie, activisme en de broodnodige
agendering van vrouwenmishandeling naar
systeemgerichte hulp bij het duurzaam stoppen
van huiselijk geweld: een paradigma-wisseling
die niet zomaar tot stand is gekomen en die
ook (internationaal) niet onomstreden is
Beleidsmakers, politiek verantwoordelijken,
opinie-beïnvloeders, onmisbare ketenpartners
uit het veiligheidsveld en de zorg, lobbyisten, onverbeterlijke activisten, bevlogen
vernieuwers én criticasters zijn van harte
welkom op 14 oktober 2014 in het Koninklijk
Instituut van de Tropen, van 9.30 tot 14.00
uur in Amsterdam. Meer informatie op www.
blijfgroep.nl. Wilt u zich alvast aanmelden
E: [email protected].
nZicht
Column Wetenswaardigheden
steunpunt seksueel geweld
Colofon
InZicht
juli 2014
verschijnt 2 maal per jaar
oplage: 1200
uitgave
Steunpunt Seksueel Geweld
Postbus 2200, 1000 CE Amsterdam
E: [email protected]
redactie
Karin van Erning, Marianne van Staa,
Marjolein Leguijt, Jackie Taylor
grafisch ontwerp DTP
Yusuf Kho vormgever IA BNO
verspreiding
gratis onder hulpverleners in
Amsterdam e.o.. Gebruik van teksten
en artikelen uit de nieuwsbrief met
bronvermelding is toegestaan.
Bel voor extra nummers
Steunpunt Seksueel Geweld
T: 020 555 5227
F: 020 555 5696
E: [email protected]
www.ggd.amsterdam.nl
Op goede Grond
Rapportage van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en
Seksueel Geweld tegen Kinderen,
Corinne Dettmeijer-Vermeulen
In mei is de rapportage Op goede Grond van de Nationaal Rapporteur
Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen aangeboden aan de
Nederlandse regering. Het rapport beschrijft de aanpak van seksueel geweld
tegen kinderen in Nederland. Met de metafoor van een trechter worden alle
beslissingen ten aanzien van slachtoffers en daders in beeld gebracht. Het
rapport bevat een reeks aanbevelingen om de aanpak van seksueel geweld
tegen kinderen te verbeteren. Een goede reden voor ons om eens te gaan
praten met de Nationaal Rapporteur, Corinne Dettmeijer-Vermeulen.
steunpunt seksueel geweld
U noemt het AMK als een overheidsinstantie
waar gemeld moet worden, maar het huidige AMK beschouwt niet elke melding als
een melding en komt dus niet altijd in actie.
Nee, dat staat ook beschreven. Bij seksueel misbruik wordt maar in 25% van de
zaken onderzoek gedaan. Minder dan 4%
van de aangiftes bij de politie in een van
de politieregio’s die we onderzocht hebben, komt van het AMK. Dat is weinig.
We zitten met het AMK, Jeugdbescherming
Er is wel vaker contact tussen het AMK
regio Amsterdam (JBRA), de politie, GGZ,
en de zedenpolitie. Wel consulteren ze
Raad voor de Kinderbescherming rond de
elkaar over en weer. Wij hebben gekeken
tafel. Sommige instellingen vinden het nog
naar de zaken die bij het AMK komen als
wel ingewikkeld om informatie te delen.
het seksueel misbruik betreft. We zien dat
Dit is een onderwerp waar zeker nog
in die zaken waarin meer problemen zijn
een deelrapportage over gaat komen. Ik
en ook andere vormen van kindermishandenk dat het veld wel klaar is om meer
deling, dat dan de doorverwijzing naar
te gaan delen. De ernstige incidenten
hebben daar een functie in gehad. Ik hoor hulpverlening veel vaker voorkomt dan
als het alleen gaat over seksueel geweld.
van hulpverleners: ‘als het kind dood is
moeten we alle informatie delen maar om Als er ook die klap uit onmacht is, zijn
ouders eerder geneigd om hulpverlehet kind te redden van de dood, mogen
ning te aanvaarden. Dat voelt minder als
we dat niet doen. Dat kan toch niet waar
stigmatiserend dan bij seksueel geweld.
zijn?’ Dat heb ik ook besproken in mijn
Als het alleen om seksueel geweld gaat
rapport. Het delen van informatie is erg
belangrijk. Er kan eigenlijk veel meer dan is het voor ouders heel moeilijk om hulp
te aanvaarden. Daarin zou wat mij betreft
vele mensen denken.
het AMK misschien wat meer door kunQua medisch beroepsgeheim en privacy van nen drukken.
cliënten?
Soms zijn OTS’ en en uithuisplaatsingen
Ja.
nodig voor de kinderen?
Ja, maar soms is dat ook niet de oplosIn de meldcode is het niet verplicht gesteld
sing. Dat zijn dilemma’s. Beslissen is
voor professionals om te melden.
Nee. Er is wel een meldplicht als het gaat ingewikkeld.
om gedrag van andere professionals.
Maar je moet wel zorgen dat het misbruik
De Taskforce Kindermishandeling en
stopt als je besluit het kind niet uit huis te
Seksueel Misbruik van Van der Laan, ziet
graag dat de meldcode in een meldplicht halen.
Natuurlijk, dat is helder. Ik vind ook dat
verandert.
als er een diagnostisch onderzoek geJa, wat is er tegen? Nu hoeven hulpverleners daan moet worden en één van de ouders
wil geen toestemming verlenen, terwijl
nog steeds hun nek niet uit te steken.
Een meldplicht leidt soms ook tot expres er een verdenking is richting één van
wegkijken. Dat zijn ervaringen in het bui- de ouders, dat dan zo’n toestemmingsvereiste geen drempel mag zijn om een
tenland. Politiek is dat heel ingewikkeld.
onderzoek te doen.
Als je dat wilt veranderen moet je met
goed onderzoek komen.
Een van uw aanbevelingen is een structurele
publieksvoorlichting die seksueel geweld
U bedoelt dat het eigenlijk een attitudeverherkenbaar en bespreekbaar moet maken.
andering moet zijn?
U wilt bereiken dat slachtoffers zelf naar
Ja, dat ook, maar er is nu meer mogebuiten treden en dat ze eerder als slachtoffer
lijk dan men denkt als het gaat om de
herkend worden. Dat lijkt mij zo’n lange
bespreking van een kind waarvan men
termijn doel gezien de schaamte die erop zit.
denkt dat het gevaar loopt. Natuurlijk is
Het is nog zo’n taboe.
de privacybescherming belangrijk maar
Maar al veel minder dan het 30 jaar gelede veiligheid van het kind mag daar niet
den was. We zijn echt wel vooruit gegaan.
ondergeschikt aan zijn.
Zowel de politie als de hulpverlening moet
meedenken over het probleem seksueel
geweld tegen kinderen?
Precies. Dat is de functie van dit rapport.
Het hele veld heeft meegewerkt om ons
al die data te geven. Dit rapport is een
cadeautje terug aan het veld, een spiegel.
Kijk, dit is wat er gebeurt. Jij bent één
schakel in een keten of zoals in mijn rapport staat: een onderdeel van een trechter. Er zitten boven en onder jou allemaal
andere beslissers, die ook allemaal keuzes
maken over welke slachtoffers doorstromen in de trechter. Je moet vooral kijken
dat door die opeenvolging van stappen,
de beslissing over het totaal niet te strak
U bent een adviesorgaan van de Nederlandse genomen wordt. Er zullen altijd beslissinU was eerst Nationaal Rapporteur
gen blijven waarvan de uitkomst ongeMensenhandel en daar is nu seksueel geweld regering. Wat gaat de regering nu met dit
wenst is. Dat kunnen wij niet voorkomen.
advies doen?
tegen kinderen bij gekomen?
Dat betekent nog niet dat de beslissing
Ik heb met minister Opstelten en staatsEr is nog een tussenstap geweest:
verkeerd genomen is.
secretaris Van Rijn gesproken en ga nog
Nationaal Rapporteur Mensenhandel en
met staatssecretaris Teeven spreken. Mijn
Kinderpornografie. Ik heb in 2011 mijn
Wat bedoelt u dan?
eerste rapport over kinderpornografie uit- ervaring is dat mijn aanbevelingen over
Nou bijvoorbeeld een AMK-medewerker
gebracht. Met dat rapport heb ik duidelijk het algemeen worden opgevolgd. Misbeslist om wel of niet een onderzoek te
schien niet allemaal helemaal, maar wel
gemaakt dat je kinderpornografie moet
doen naar een melding. Als hij dat doet
heel veel.
zien als een vorm van seksueel geweld
met de juiste criteria en de goede infortegen kinderen. Kinderpornografie is niet
aanbeveling:
matie, dan is het goed. Dan nog kan achalleen een cybercrime, het is een maatteraf blijken dat de melding ongegrond
schappelijk probleem. Het heeft daders
was maar dat is niet waar het om gaat. De
en het heeft slachtoffers. Het internet is
De Nationaal rapporteur beveelt politie
kwaliteit van het beslissingsproces moet
alleen een nieuwe omgeving waar seksuen Openbaar Ministerie aan de drempel
eel geweld tegen kinderen plaatsvindt,
voor het starten van politieonderzoek te goed zijn. Dat is de kern van mijn rapport.
Als je zegt: geen kind mag meer misnaast scholen, instellingen voor jeugdzorg verlagen door:
bruikt worden, is dat een doel dat je niet
of thuis. Ik heb toen tegen de minister
• het informatief gesprek zodanig
gaat halen. Je moet juist die realiteit zien
van Veiligheid & Justitie en de staatssete wijzigen dat de drempel tot het
en de plekken waar je de beslissingen
cretaris van VWS gezegd dat ik mijn mandoen van aangifte minder hoog
kunt verbeteren zodat er minder slachtofdaat teruggaf tenzij het werd uitgebreid
komt te liggen en
fers en daders uit die trechter vallen.
naar seksueel geweld tegen kinderen in
• wanneer er toch geen aangifte
brede zin. Dat is toen gebeurd.
volgt, expliciet en gezamenlijk
Er bestaat wel een cultuurverschil tussen
het zelf starten van onderzoek te
politie, justitie en de hulpverlening. Zij kijken
Bent u de enige rapporteur in de EU of zijn
overwegen.
vanuit hun achtergrond heel verschillend
er ook rapporteurs in andere landen?
aan tegen het probleem.
Dat is mooi.
Voor het onderwerp Seksueel geweld
Dat klopt en ik zie daar ook een rol voor
Ja, maar dat betekent ook dat je zoekt
tegen kinderen ben ik de enige. Je hebt
naar een balans in je advies. Ik heb de po- mij om dat te signaleren en verbeteringen
wel een Kinderombudsman zoals wij
litie bijvoorbeeld aanbevolen de drempel voor te stellen. De AMK’s en de politie
die ook hebben, maar de werkwijze van
tot het doen van aangifte lager te maken. zouden beter samen kunnen werken. In
de Kinderombudsman is anders dan de
sommige steden, Amsterdam is daar een
mijne. Hij heeft meer een activistische rol Maar ik zal zeker niet zeggen dat de
politie altijd de aangifte op moet nemen. voorbeeld van, loopt de samenwerking
en behandelt ook individuele klachten.
Ik vind het informatiegesprek dat gehou- aardig. In andere steden helemaal niet.
Mijn taak is aard en omvang van seksuHet gekke is dat als je vraagt aan de
den wordt, dat deels die drempel vormt,
eel geweld tegen kinderen in kaart te
politie: ‘hoe gaat de samenwerking met
op zichzelf belangrijk. Die expertise zit
brengen. Ik behandel geen individuele
het AMK?’ zij veel negatiever zijn dan
bij de politie en het openbaar ministerie.
zaken. Dat betekent dat ik met meer
andersom. Waar zit ’m dat in? Daar wil ik
Wat ik wel zeg is: ‘De drempel is hoog.
afstand naar de problematiek kan kijken.
nog verder naar kijken. De AMK ’s hebGa nog eens kijken of je de richtlijnen
De Kinderombudsman en ik hebben wel
enige overlap. Daarover hebben wij goed voor opsporing in zedenzaken niet zo kan ben moeite met het delen van informatie.
Dat is ook ingewikkeld. Je ziet vaak dat
contact. De bedoeling is dat onze inspan- bijstellen dat de drempel minder hoog
hulpverleners en politie allebei Nederwordt.’ Ik probeer in mijn rapportages,
ningen elkaar versterken.
lands praten maar toch niet dezelfde taal
met respect voor ieders expertise, toch
spreken.
het hele beeld te geven.
Wij hebben een casuïstiekoverleg, het TMT.
Dat soort overleggen zijn zeer belangrijk.
Je ziet dat als je als groep zeer regelmatig en met dezelfde personen om de tafel
zit, je elkaar leert vertrouwen. Je leert
elkaar kennen en dan ga je op een gegeven ogenblik elkaars taal spreken. Dan is
informatie delen makkelijker.
2
3
‘De AMK’s en de politie zouden beter samen kunnen werken.’
Die schaamte zit er nog wel bij niet-westerse
etnische groepen. Kijk naar het onderzoek
van Pinar Okur
Ja, dat vond ik heel interessant. Daar is
het een groot taboe. Ook bij de Centra
Seksueel Geweld valt op dat het moeilijk
is de allochtone meisjes te bereiken. Daar
is nog een hele weg te gaan.
U denkt dat taboe door structurele
publieksvoorlichting, door campagnes te
doorbreken?
Dit is een maatschappelijk probleem. Hier
moet je ook ouders bij betrekken. Een
deel van dit probleem is dat de dader
vaak een bekende of een familielid is. Het
probleem ligt ook in huis. In veel gevallen
zal er zeker een ouder zijn die zal denken: waarom heb ik dat niet gezien? We
moeten op een makkelijkere manier over
seksualiteit praten ook met kinderen. Niet
als ze 14 jaar zijn want dan willen ze dat
van hun ouders niet horen, maar vanaf
een jaar of vijf, zes. Daar zijn een heleboel
programma’s voor. Je hebt ‘de ondergoedregel’ en zo’n programma als dokter
aanbeveling:
De in het rapport genoemde instanties,
zoals o.a. het AMHK, moeten zo
consistent en uniform mogelijk
registreren om zo inzicht in de aanpak
van seksueel geweld te geven.
De codelijsten voor de GGZ moeten
zodanig worden aangepast dat deze
in lijn zijn met de internationale
systematiek zodat slachtoffers en
daders van seksueel misbruik van elkaar
onderscheiden kunnen worden.
Corrie vind ik ook goed. Daar kan zo’n
publiekscampagne zich op richten. We
moeten het erover hebben aan de keukentafel zodat het voor een kind gewoon
wordt om daar over te praten. Ik stel me
voor dat als daar open over gesproken
wordt en een kind dat slachtoffer is met
een ouder naar iets op de televisie zit te
kijken waar een aanknopingspunt is, zo’n
kind daar eerder iets over zal zeggen. En
als die ouder iets alerter is dan nu, dan
kan hij daar op in gaan en er iets mee
doen. Ja, dat is lange adem maar het
moet wel.
Ik vind dat er ook een campagne gericht
moet zijn op mogelijke daders. Als je het
alleen maar richt op het weerbaar maken
van meisjes dan doe je een beetje alsof
‘privacybescherming is belangrijk maar de veiligheid van het kind mag daar niet ondergeschikt aan zijn.’
het hun schuld is. Dat zou ik te allen tijde
willen voorkomen. In Canada heb je een
grote campagne ‘Don’t be that guy’.
Deze is gericht op mannen die misbruik
maken van vrouwen die teveel gedronken
hebben. De boodschap is: jongens we
moeten dit niet willen. In Amerika is er nu
een filmpje door de overheid gemaakt 1
is 2 Many, met Daniel Craig en ook met
Biden en Obama. Bekende mannen die
zeggen: ‘I don’t want to be part of the
problem, I want to be part of the solution.’ Het is een prachtig filmpje.
Er komen steeds meer preventieprojecten
gericht op jongens, ook over sexting.
In het NRC stond een opiniestuk over
mijn rapport. De kritiek kwam er op neer
dat seksueel geweld tegen kinderen een
hype is. Het stuk maakte daarmee eigenlijk een stapje terug naar de 80’er jaren.
Dat was de tijd dat bij jeugdzorg de zaak
onder het tapijt werd geveegd, de kerk
er verder niks van wilde weten, kinderpornografie nog niet strafbaar was, Martijn
floreerde. Dat beeld moest wel bijgesteld
worden.
Daar moeten jullie op reageren!
Zeker, dat heb ik ook gedaan in het NRC.
Het aantal van 62.000 slachtoffers in mijn
rapport is gebaseerd op alle verschillende
vormen van seksueel geweld. Er zijn
gradaties binnen dat seksueel geweld,
denk bijvoorbeeld aan schennisplegers.
Een opa die zijn tong naar binnen steekt
bij een 4-jarig kleindochtertje. Vinden we
dat niet erg? Nou dat zou ik wel erg willen vinden. Als je kijkt naar de zaak Frank
R. moeten we zeggen dat online seksueel
geweld, waar dus geen lijfelijk contact is
geweest, niet erg is? Dat zou ik echt niet
willen zeggen. 1 op de 10 meisjes wordt
of gevingerd of moet iemand aftrekken
gedwongen. Dat vind ik erg veel. 5 a 10%
4
heeft geslachtsgemeenschap tegen haar
wil. Dat zijn allemaal forse zaken maar in
dat artikel wordt het gebracht alsof ik zou
zeggen dat ieder 15 jarig meisje dat vrijt
met haar 18 jarig vriendje slachtoffer is
van seksueel geweld. Dat zeg ik absoluut
niet.
dat pedofilie en seksueel geweld tegen
kinderen als een public health issue
gezien worden en als zodanig worden
opgepakt. Ik ben heel blij dat de hulplijn
Stop It Now nu blijvend gefinancierd
wordt. Je ziet wel interessante verschillen tussen Nederland en Engeland. Als
je in Nederland tegen een hulpverlener
zegt: ‘ik ga morgen een kind misbruiken’,
dan belt de hulpverlener met de politie
om dat te voorkomen. Maar als je vertelt
tegen de hulpverlener ‘ik heb dat gedaan
toen en toen’, dan wordt er niet gebeld.
Als je in Engeland vertelt dat je toen en
toen dat en dat gedaan hebt, dan moet
de hulpverlener dat melden bij de politie.
Wat ik mis bij de aanbevelingen is scholing
van hulpverleners. Het is de vraag of de
kinderen die nu in de hulpverlening zitten
allemaal de goede hulp krijgen.
Daar gaan we ook verder kwalitatief onderzoek naar doen.
Wat zijn uw wensen? Wat vindt u dat
morgen echt moet veranderen?
Door de bezuinigingen voorziet de GGZ een
Informatie delen staat hoog op mijn
enorme teruggang in de aanmeldingen.
lijstje.
Daar heb ik ook naar gekeken heb. Het
De daders moeten we ook niet vergeten. stoornisvereiste werkt niet goed voor
Daar is winst te behalen. Die 25% minkinderen. Je moet er juist voor zorgen
derjarige daders zijn meestal de jongens
dat de klachten geen stoornis worden.
die leeftijdgenoten hebben aangerand of GGZ-behandeling wordt ook een vorm
verkracht. Dat zijn geen kleine kinderen.
van jeugdhulp. Er kan naar doorverwezen
Een derde van hen is al eerder in aanworden door de jeugdzorgmedewerker of
raking geweest met justitie voor één of
door de huisarts. De deskundige bepaalt
meerdere niet-seksuele delicten.
of dat nodig is. Niet de gemeente, die
De kennis vergroten van het fenomeen
betaalt de rekening.
vind ik belangrijk. Slechts
één op de vijf daders is
pedofiel, dat wil zeggen,
heeft een stabiele seksuele
voorkeur voor kinderen
terwijl het beeld bestaat
dat ze dat allemaal zijn.
Ik wil ook niet meer zo’n
Wist u dat?
hetze zien als tegen Benno
013 van
jaarverslag 2
t
(TMT)
e
H
L. Ik vind dat beschamend.
ersporenteam
e
M
f
o
e
e
het Tw
Het gaat er niet om dat
bij het
op te vragen
s
ti
ra
g
is
eld
daders in bescherming
eksueel Gew
Steunpunt S
moeten worden genomen.
l
.n
m
a
.amsterd
den via
De kwestie is dat wij dit
E: ssga@ggd
w
o
f te d nloa
o
7
2
2
5
5
5
5
moeten zien als iets waar
T: 020
l.
.amsterdam.n
we met z’n allen wat mee
www.gezond
moeten. Hij heeft zijn straf
uitgezeten. Als ik dan
mensen hoor zeggen: ‘nou
laat ‘m maar naar Duitsland gaan’ dan denk ik:
wonen daar geen kinderen
dan?
Wat ik belangrijk vind, is
‘pedofilie en seksueel geweld tegen kinderen
steunpunt seksueel geweld
als een public health issue
zien’
MTiso.indd 1
MemoT
22-09-1
U noemt het AMK als een overheidsinstantie
waar gemeld moet worden, maar het huidige AMK beschouwt niet elke melding als
een melding en komt dus niet altijd in actie.
Nee, dat staat ook beschreven. Bij seksueel misbruik wordt maar in 25% van de
zaken onderzoek gedaan. Minder dan 4%
van de aangiftes bij de politie in een van
de politieregio’s die we onderzocht hebben, komt van het AMK. Dat is weinig.
We zitten met het AMK, Jeugdbescherming
Er is wel vaker contact tussen het AMK
regio Amsterdam (JBRA), de politie, GGZ,
en de zedenpolitie. Wel consulteren ze
Raad voor de Kinderbescherming rond de
elkaar over en weer. Wij hebben gekeken
tafel. Sommige instellingen vinden het nog
naar de zaken die bij het AMK komen als
wel ingewikkeld om informatie te delen.
het seksueel misbruik betreft. We zien dat
Dit is een onderwerp waar zeker nog
in die zaken waarin meer problemen zijn
een deelrapportage over gaat komen. Ik
en ook andere vormen van kindermishandenk dat het veld wel klaar is om meer
deling, dat dan de doorverwijzing naar
te gaan delen. De ernstige incidenten
hebben daar een functie in gehad. Ik hoor hulpverlening veel vaker voorkomt dan
als het alleen gaat over seksueel geweld.
van hulpverleners: ‘als het kind dood is
moeten we alle informatie delen maar om Als er ook die klap uit onmacht is, zijn
ouders eerder geneigd om hulpverlehet kind te redden van de dood, mogen
ning te aanvaarden. Dat voelt minder als
we dat niet doen. Dat kan toch niet waar
stigmatiserend dan bij seksueel geweld.
zijn?’ Dat heb ik ook besproken in mijn
Als het alleen om seksueel geweld gaat
rapport. Het delen van informatie is erg
belangrijk. Er kan eigenlijk veel meer dan is het voor ouders heel moeilijk om hulp
te aanvaarden. Daarin zou wat mij betreft
vele mensen denken.
het AMK misschien wat meer door kunQua medisch beroepsgeheim en privacy van nen drukken.
cliënten?
Soms zijn OTS’ en en uithuisplaatsingen
Ja.
nodig voor de kinderen?
Ja, maar soms is dat ook niet de oplosIn de meldcode is het niet verplicht gesteld
sing. Dat zijn dilemma’s. Beslissen is
voor professionals om te melden.
Nee. Er is wel een meldplicht als het gaat ingewikkeld.
om gedrag van andere professionals.
Maar je moet wel zorgen dat het misbruik
De Taskforce Kindermishandeling en
stopt als je besluit het kind niet uit huis te
Seksueel Misbruik van Van der Laan, ziet
graag dat de meldcode in een meldplicht halen.
Natuurlijk, dat is helder. Ik vind ook dat
verandert.
als er een diagnostisch onderzoek geJa, wat is er tegen? Nu hoeven hulpverleners daan moet worden en één van de ouders
wil geen toestemming verlenen, terwijl
nog steeds hun nek niet uit te steken.
Een meldplicht leidt soms ook tot expres er een verdenking is richting één van
wegkijken. Dat zijn ervaringen in het bui- de ouders, dat dan zo’n toestemmingsvereiste geen drempel mag zijn om een
tenland. Politiek is dat heel ingewikkeld.
onderzoek te doen.
Als je dat wilt veranderen moet je met
goed onderzoek komen.
Een van uw aanbevelingen is een structurele
publieksvoorlichting die seksueel geweld
U bedoelt dat het eigenlijk een attitudeverherkenbaar en bespreekbaar moet maken.
andering moet zijn?
U wilt bereiken dat slachtoffers zelf naar
Ja, dat ook, maar er is nu meer mogebuiten treden en dat ze eerder als slachtoffer
lijk dan men denkt als het gaat om de
herkend worden. Dat lijkt mij zo’n lange
bespreking van een kind waarvan men
termijn doel gezien de schaamte die erop zit.
denkt dat het gevaar loopt. Natuurlijk is
Het is nog zo’n taboe.
de privacybescherming belangrijk maar
Maar al veel minder dan het 30 jaar gelede veiligheid van het kind mag daar niet
den was. We zijn echt wel vooruit gegaan.
ondergeschikt aan zijn.
Zowel de politie als de hulpverlening moet
meedenken over het probleem seksueel
geweld tegen kinderen?
Precies. Dat is de functie van dit rapport.
Het hele veld heeft meegewerkt om ons
al die data te geven. Dit rapport is een
cadeautje terug aan het veld, een spiegel.
Kijk, dit is wat er gebeurt. Jij bent één
schakel in een keten of zoals in mijn rapport staat: een onderdeel van een trechter. Er zitten boven en onder jou allemaal
andere beslissers, die ook allemaal keuzes
maken over welke slachtoffers doorstromen in de trechter. Je moet vooral kijken
dat door die opeenvolging van stappen,
de beslissing over het totaal niet te strak
U bent een adviesorgaan van de Nederlandse genomen wordt. Er zullen altijd beslissinU was eerst Nationaal Rapporteur
gen blijven waarvan de uitkomst ongeMensenhandel en daar is nu seksueel geweld regering. Wat gaat de regering nu met dit
wenst is. Dat kunnen wij niet voorkomen.
advies doen?
tegen kinderen bij gekomen?
Dat betekent nog niet dat de beslissing
Ik heb met minister Opstelten en staatsEr is nog een tussenstap geweest:
verkeerd genomen is.
secretaris Van Rijn gesproken en ga nog
Nationaal Rapporteur Mensenhandel en
met staatssecretaris Teeven spreken. Mijn
Kinderpornografie. Ik heb in 2011 mijn
Wat bedoelt u dan?
eerste rapport over kinderpornografie uit- ervaring is dat mijn aanbevelingen over
Nou bijvoorbeeld een AMK-medewerker
gebracht. Met dat rapport heb ik duidelijk het algemeen worden opgevolgd. Misbeslist om wel of niet een onderzoek te
schien niet allemaal helemaal, maar wel
gemaakt dat je kinderpornografie moet
doen naar een melding. Als hij dat doet
heel veel.
zien als een vorm van seksueel geweld
met de juiste criteria en de goede infortegen kinderen. Kinderpornografie is niet
aanbeveling:
matie, dan is het goed. Dan nog kan achalleen een cybercrime, het is een maatteraf blijken dat de melding ongegrond
schappelijk probleem. Het heeft daders
was maar dat is niet waar het om gaat. De
en het heeft slachtoffers. Het internet is
De Nationaal rapporteur beveelt politie
kwaliteit van het beslissingsproces moet
alleen een nieuwe omgeving waar seksuen Openbaar Ministerie aan de drempel
eel geweld tegen kinderen plaatsvindt,
voor het starten van politieonderzoek te goed zijn. Dat is de kern van mijn rapport.
Als je zegt: geen kind mag meer misnaast scholen, instellingen voor jeugdzorg verlagen door:
bruikt worden, is dat een doel dat je niet
of thuis. Ik heb toen tegen de minister
• het informatief gesprek zodanig
gaat halen. Je moet juist die realiteit zien
van Veiligheid & Justitie en de staatssete wijzigen dat de drempel tot het
en de plekken waar je de beslissingen
cretaris van VWS gezegd dat ik mijn mandoen van aangifte minder hoog
kunt verbeteren zodat er minder slachtofdaat teruggaf tenzij het werd uitgebreid
komt te liggen en
fers en daders uit die trechter vallen.
naar seksueel geweld tegen kinderen in
• wanneer er toch geen aangifte
brede zin. Dat is toen gebeurd.
volgt, expliciet en gezamenlijk
Er bestaat wel een cultuurverschil tussen
het zelf starten van onderzoek te
politie, justitie en de hulpverlening. Zij kijken
Bent u de enige rapporteur in de EU of zijn
overwegen.
vanuit hun achtergrond heel verschillend
er ook rapporteurs in andere landen?
aan tegen het probleem.
Dat is mooi.
Voor het onderwerp Seksueel geweld
Dat klopt en ik zie daar ook een rol voor
Ja, maar dat betekent ook dat je zoekt
tegen kinderen ben ik de enige. Je hebt
naar een balans in je advies. Ik heb de po- mij om dat te signaleren en verbeteringen
wel een Kinderombudsman zoals wij
litie bijvoorbeeld aanbevolen de drempel voor te stellen. De AMK’s en de politie
die ook hebben, maar de werkwijze van
tot het doen van aangifte lager te maken. zouden beter samen kunnen werken. In
de Kinderombudsman is anders dan de
sommige steden, Amsterdam is daar een
mijne. Hij heeft meer een activistische rol Maar ik zal zeker niet zeggen dat de
politie altijd de aangifte op moet nemen. voorbeeld van, loopt de samenwerking
en behandelt ook individuele klachten.
Ik vind het informatiegesprek dat gehou- aardig. In andere steden helemaal niet.
Mijn taak is aard en omvang van seksuHet gekke is dat als je vraagt aan de
den wordt, dat deels die drempel vormt,
eel geweld tegen kinderen in kaart te
politie: ‘hoe gaat de samenwerking met
op zichzelf belangrijk. Die expertise zit
brengen. Ik behandel geen individuele
het AMK?’ zij veel negatiever zijn dan
bij de politie en het openbaar ministerie.
zaken. Dat betekent dat ik met meer
andersom. Waar zit ’m dat in? Daar wil ik
Wat ik wel zeg is: ‘De drempel is hoog.
afstand naar de problematiek kan kijken.
nog verder naar kijken. De AMK ’s hebGa nog eens kijken of je de richtlijnen
De Kinderombudsman en ik hebben wel
enige overlap. Daarover hebben wij goed voor opsporing in zedenzaken niet zo kan ben moeite met het delen van informatie.
Dat is ook ingewikkeld. Je ziet vaak dat
contact. De bedoeling is dat onze inspan- bijstellen dat de drempel minder hoog
hulpverleners en politie allebei Nederwordt.’ Ik probeer in mijn rapportages,
ningen elkaar versterken.
lands praten maar toch niet dezelfde taal
met respect voor ieders expertise, toch
spreken.
het hele beeld te geven.
Wij hebben een casuïstiekoverleg, het TMT.
Dat soort overleggen zijn zeer belangrijk.
Je ziet dat als je als groep zeer regelmatig en met dezelfde personen om de tafel
zit, je elkaar leert vertrouwen. Je leert
elkaar kennen en dan ga je op een gegeven ogenblik elkaars taal spreken. Dan is
informatie delen makkelijker.
2
3
‘De AMK’s en de politie zouden beter samen kunnen werken.’
Die schaamte zit er nog wel bij niet-westerse
etnische groepen. Kijk naar het onderzoek
van Pinar Okur
Ja, dat vond ik heel interessant. Daar is
het een groot taboe. Ook bij de Centra
Seksueel Geweld valt op dat het moeilijk
is de allochtone meisjes te bereiken. Daar
is nog een hele weg te gaan.
U denkt dat taboe door structurele
publieksvoorlichting, door campagnes te
doorbreken?
Dit is een maatschappelijk probleem. Hier
moet je ook ouders bij betrekken. Een
deel van dit probleem is dat de dader
vaak een bekende of een familielid is. Het
probleem ligt ook in huis. In veel gevallen
zal er zeker een ouder zijn die zal denken: waarom heb ik dat niet gezien? We
moeten op een makkelijkere manier over
seksualiteit praten ook met kinderen. Niet
als ze 14 jaar zijn want dan willen ze dat
van hun ouders niet horen, maar vanaf
een jaar of vijf, zes. Daar zijn een heleboel
programma’s voor. Je hebt ‘de ondergoedregel’ en zo’n programma als dokter
aanbeveling:
De in het rapport genoemde instanties,
zoals o.a. het AMHK, moeten zo
consistent en uniform mogelijk
registreren om zo inzicht in de aanpak
van seksueel geweld te geven.
De codelijsten voor de GGZ moeten
zodanig worden aangepast dat deze
in lijn zijn met de internationale
systematiek zodat slachtoffers en
daders van seksueel misbruik van elkaar
onderscheiden kunnen worden.
Corrie vind ik ook goed. Daar kan zo’n
publiekscampagne zich op richten. We
moeten het erover hebben aan de keukentafel zodat het voor een kind gewoon
wordt om daar over te praten. Ik stel me
voor dat als daar open over gesproken
wordt en een kind dat slachtoffer is met
een ouder naar iets op de televisie zit te
kijken waar een aanknopingspunt is, zo’n
kind daar eerder iets over zal zeggen. En
als die ouder iets alerter is dan nu, dan
kan hij daar op in gaan en er iets mee
doen. Ja, dat is lange adem maar het
moet wel.
Ik vind dat er ook een campagne gericht
moet zijn op mogelijke daders. Als je het
alleen maar richt op het weerbaar maken
van meisjes dan doe je een beetje alsof
‘privacybescherming is belangrijk maar de veiligheid van het kind mag daar niet ondergeschikt aan zijn.’
het hun schuld is. Dat zou ik te allen tijde
willen voorkomen. In Canada heb je een
grote campagne ‘Don’t be that guy’.
Deze is gericht op mannen die misbruik
maken van vrouwen die teveel gedronken
hebben. De boodschap is: jongens we
moeten dit niet willen. In Amerika is er nu
een filmpje door de overheid gemaakt 1
is 2 Many, met Daniel Craig en ook met
Biden en Obama. Bekende mannen die
zeggen: ‘I don’t want to be part of the
problem, I want to be part of the solution.’ Het is een prachtig filmpje.
Er komen steeds meer preventieprojecten
gericht op jongens, ook over sexting.
In het NRC stond een opiniestuk over
mijn rapport. De kritiek kwam er op neer
dat seksueel geweld tegen kinderen een
hype is. Het stuk maakte daarmee eigenlijk een stapje terug naar de 80’er jaren.
Dat was de tijd dat bij jeugdzorg de zaak
onder het tapijt werd geveegd, de kerk
er verder niks van wilde weten, kinderpornografie nog niet strafbaar was, Martijn
floreerde. Dat beeld moest wel bijgesteld
worden.
Daar moeten jullie op reageren!
Zeker, dat heb ik ook gedaan in het NRC.
Het aantal van 62.000 slachtoffers in mijn
rapport is gebaseerd op alle verschillende
vormen van seksueel geweld. Er zijn
gradaties binnen dat seksueel geweld,
denk bijvoorbeeld aan schennisplegers.
Een opa die zijn tong naar binnen steekt
bij een 4-jarig kleindochtertje. Vinden we
dat niet erg? Nou dat zou ik wel erg willen vinden. Als je kijkt naar de zaak Frank
R. moeten we zeggen dat online seksueel
geweld, waar dus geen lijfelijk contact is
geweest, niet erg is? Dat zou ik echt niet
willen zeggen. 1 op de 10 meisjes wordt
of gevingerd of moet iemand aftrekken
gedwongen. Dat vind ik erg veel. 5 a 10%
4
heeft geslachtsgemeenschap tegen haar
wil. Dat zijn allemaal forse zaken maar in
dat artikel wordt het gebracht alsof ik zou
zeggen dat ieder 15 jarig meisje dat vrijt
met haar 18 jarig vriendje slachtoffer is
van seksueel geweld. Dat zeg ik absoluut
niet.
dat pedofilie en seksueel geweld tegen
kinderen als een public health issue
gezien worden en als zodanig worden
opgepakt. Ik ben heel blij dat de hulplijn
Stop It Now nu blijvend gefinancierd
wordt. Je ziet wel interessante verschillen tussen Nederland en Engeland. Als
je in Nederland tegen een hulpverlener
zegt: ‘ik ga morgen een kind misbruiken’,
dan belt de hulpverlener met de politie
om dat te voorkomen. Maar als je vertelt
tegen de hulpverlener ‘ik heb dat gedaan
toen en toen’, dan wordt er niet gebeld.
Als je in Engeland vertelt dat je toen en
toen dat en dat gedaan hebt, dan moet
de hulpverlener dat melden bij de politie.
Wat ik mis bij de aanbevelingen is scholing
van hulpverleners. Het is de vraag of de
kinderen die nu in de hulpverlening zitten
allemaal de goede hulp krijgen.
Daar gaan we ook verder kwalitatief onderzoek naar doen.
Wat zijn uw wensen? Wat vindt u dat
morgen echt moet veranderen?
Door de bezuinigingen voorziet de GGZ een
Informatie delen staat hoog op mijn
enorme teruggang in de aanmeldingen.
lijstje.
Daar heb ik ook naar gekeken heb. Het
De daders moeten we ook niet vergeten. stoornisvereiste werkt niet goed voor
Daar is winst te behalen. Die 25% minkinderen. Je moet er juist voor zorgen
derjarige daders zijn meestal de jongens
dat de klachten geen stoornis worden.
die leeftijdgenoten hebben aangerand of GGZ-behandeling wordt ook een vorm
verkracht. Dat zijn geen kleine kinderen.
van jeugdhulp. Er kan naar doorverwezen
Een derde van hen is al eerder in aanworden door de jeugdzorgmedewerker of
raking geweest met justitie voor één of
door de huisarts. De deskundige bepaalt
meerdere niet-seksuele delicten.
of dat nodig is. Niet de gemeente, die
De kennis vergroten van het fenomeen
betaalt de rekening.
vind ik belangrijk. Slechts
één op de vijf daders is
pedofiel, dat wil zeggen,
heeft een stabiele seksuele
voorkeur voor kinderen
terwijl het beeld bestaat
dat ze dat allemaal zijn.
Ik wil ook niet meer zo’n
Wist u dat?
hetze zien als tegen Benno
013 van
jaarverslag 2
t
(TMT)
e
H
L. Ik vind dat beschamend.
ersporenteam
e
M
f
o
e
e
het Tw
Het gaat er niet om dat
bij het
op te vragen
s
ti
ra
g
is
eld
daders in bescherming
eksueel Gew
Steunpunt S
moeten worden genomen.
l
.n
m
a
.amsterd
den via
De kwestie is dat wij dit
E: ssga@ggd
w
o
f te d nloa
o
7
2
2
5
5
5
5
moeten zien als iets waar
T: 020
l.
.amsterdam.n
we met z’n allen wat mee
www.gezond
moeten. Hij heeft zijn straf
uitgezeten. Als ik dan
mensen hoor zeggen: ‘nou
laat ‘m maar naar Duitsland gaan’ dan denk ik:
wonen daar geen kinderen
dan?
Wat ik belangrijk vind, is
‘pedofilie en seksueel geweld tegen kinderen
steunpunt seksueel geweld
als een public health issue
zien’
MTiso.indd 1
MemoT
22-09-1
U noemt het AMK als een overheidsinstantie
waar gemeld moet worden, maar het huidige AMK beschouwt niet elke melding als
een melding en komt dus niet altijd in actie.
Nee, dat staat ook beschreven. Bij seksueel misbruik wordt maar in 25% van de
zaken onderzoek gedaan. Minder dan 4%
van de aangiftes bij de politie in een van
de politieregio’s die we onderzocht hebben, komt van het AMK. Dat is weinig.
We zitten met het AMK, Jeugdbescherming
Er is wel vaker contact tussen het AMK
regio Amsterdam (JBRA), de politie, GGZ,
en de zedenpolitie. Wel consulteren ze
Raad voor de Kinderbescherming rond de
elkaar over en weer. Wij hebben gekeken
tafel. Sommige instellingen vinden het nog
naar de zaken die bij het AMK komen als
wel ingewikkeld om informatie te delen.
het seksueel misbruik betreft. We zien dat
Dit is een onderwerp waar zeker nog
in die zaken waarin meer problemen zijn
een deelrapportage over gaat komen. Ik
en ook andere vormen van kindermishandenk dat het veld wel klaar is om meer
deling, dat dan de doorverwijzing naar
te gaan delen. De ernstige incidenten
hebben daar een functie in gehad. Ik hoor hulpverlening veel vaker voorkomt dan
als het alleen gaat over seksueel geweld.
van hulpverleners: ‘als het kind dood is
moeten we alle informatie delen maar om Als er ook die klap uit onmacht is, zijn
ouders eerder geneigd om hulpverlehet kind te redden van de dood, mogen
ning te aanvaarden. Dat voelt minder als
we dat niet doen. Dat kan toch niet waar
stigmatiserend dan bij seksueel geweld.
zijn?’ Dat heb ik ook besproken in mijn
Als het alleen om seksueel geweld gaat
rapport. Het delen van informatie is erg
belangrijk. Er kan eigenlijk veel meer dan is het voor ouders heel moeilijk om hulp
te aanvaarden. Daarin zou wat mij betreft
vele mensen denken.
het AMK misschien wat meer door kunQua medisch beroepsgeheim en privacy van nen drukken.
cliënten?
Soms zijn OTS’ en en uithuisplaatsingen
Ja.
nodig voor de kinderen?
Ja, maar soms is dat ook niet de oplosIn de meldcode is het niet verplicht gesteld
sing. Dat zijn dilemma’s. Beslissen is
voor professionals om te melden.
Nee. Er is wel een meldplicht als het gaat ingewikkeld.
om gedrag van andere professionals.
Maar je moet wel zorgen dat het misbruik
De Taskforce Kindermishandeling en
stopt als je besluit het kind niet uit huis te
Seksueel Misbruik van Van der Laan, ziet
graag dat de meldcode in een meldplicht halen.
Natuurlijk, dat is helder. Ik vind ook dat
verandert.
als er een diagnostisch onderzoek geJa, wat is er tegen? Nu hoeven hulpverleners daan moet worden en één van de ouders
wil geen toestemming verlenen, terwijl
nog steeds hun nek niet uit te steken.
Een meldplicht leidt soms ook tot expres er een verdenking is richting één van
wegkijken. Dat zijn ervaringen in het bui- de ouders, dat dan zo’n toestemmingsvereiste geen drempel mag zijn om een
tenland. Politiek is dat heel ingewikkeld.
onderzoek te doen.
Als je dat wilt veranderen moet je met
goed onderzoek komen.
Een van uw aanbevelingen is een structurele
publieksvoorlichting die seksueel geweld
U bedoelt dat het eigenlijk een attitudeverherkenbaar en bespreekbaar moet maken.
andering moet zijn?
U wilt bereiken dat slachtoffers zelf naar
Ja, dat ook, maar er is nu meer mogebuiten treden en dat ze eerder als slachtoffer
lijk dan men denkt als het gaat om de
herkend worden. Dat lijkt mij zo’n lange
bespreking van een kind waarvan men
termijn doel gezien de schaamte die erop zit.
denkt dat het gevaar loopt. Natuurlijk is
Het is nog zo’n taboe.
de privacybescherming belangrijk maar
Maar al veel minder dan het 30 jaar gelede veiligheid van het kind mag daar niet
den was. We zijn echt wel vooruit gegaan.
ondergeschikt aan zijn.
Zowel de politie als de hulpverlening moet
meedenken over het probleem seksueel
geweld tegen kinderen?
Precies. Dat is de functie van dit rapport.
Het hele veld heeft meegewerkt om ons
al die data te geven. Dit rapport is een
cadeautje terug aan het veld, een spiegel.
Kijk, dit is wat er gebeurt. Jij bent één
schakel in een keten of zoals in mijn rapport staat: een onderdeel van een trechter. Er zitten boven en onder jou allemaal
andere beslissers, die ook allemaal keuzes
maken over welke slachtoffers doorstromen in de trechter. Je moet vooral kijken
dat door die opeenvolging van stappen,
de beslissing over het totaal niet te strak
U bent een adviesorgaan van de Nederlandse genomen wordt. Er zullen altijd beslissinU was eerst Nationaal Rapporteur
gen blijven waarvan de uitkomst ongeMensenhandel en daar is nu seksueel geweld regering. Wat gaat de regering nu met dit
wenst is. Dat kunnen wij niet voorkomen.
advies doen?
tegen kinderen bij gekomen?
Dat betekent nog niet dat de beslissing
Ik heb met minister Opstelten en staatsEr is nog een tussenstap geweest:
verkeerd genomen is.
secretaris Van Rijn gesproken en ga nog
Nationaal Rapporteur Mensenhandel en
met staatssecretaris Teeven spreken. Mijn
Kinderpornografie. Ik heb in 2011 mijn
Wat bedoelt u dan?
eerste rapport over kinderpornografie uit- ervaring is dat mijn aanbevelingen over
Nou bijvoorbeeld een AMK-medewerker
gebracht. Met dat rapport heb ik duidelijk het algemeen worden opgevolgd. Misbeslist om wel of niet een onderzoek te
schien niet allemaal helemaal, maar wel
gemaakt dat je kinderpornografie moet
doen naar een melding. Als hij dat doet
heel veel.
zien als een vorm van seksueel geweld
met de juiste criteria en de goede infortegen kinderen. Kinderpornografie is niet
aanbeveling:
matie, dan is het goed. Dan nog kan achalleen een cybercrime, het is een maatteraf blijken dat de melding ongegrond
schappelijk probleem. Het heeft daders
was maar dat is niet waar het om gaat. De
en het heeft slachtoffers. Het internet is
De Nationaal rapporteur beveelt politie
kwaliteit van het beslissingsproces moet
alleen een nieuwe omgeving waar seksuen Openbaar Ministerie aan de drempel
eel geweld tegen kinderen plaatsvindt,
voor het starten van politieonderzoek te goed zijn. Dat is de kern van mijn rapport.
Als je zegt: geen kind mag meer misnaast scholen, instellingen voor jeugdzorg verlagen door:
bruikt worden, is dat een doel dat je niet
of thuis. Ik heb toen tegen de minister
• het informatief gesprek zodanig
gaat halen. Je moet juist die realiteit zien
van Veiligheid & Justitie en de staatssete wijzigen dat de drempel tot het
en de plekken waar je de beslissingen
cretaris van VWS gezegd dat ik mijn mandoen van aangifte minder hoog
kunt verbeteren zodat er minder slachtofdaat teruggaf tenzij het werd uitgebreid
komt te liggen en
fers en daders uit die trechter vallen.
naar seksueel geweld tegen kinderen in
• wanneer er toch geen aangifte
brede zin. Dat is toen gebeurd.
volgt, expliciet en gezamenlijk
Er bestaat wel een cultuurverschil tussen
het zelf starten van onderzoek te
politie, justitie en de hulpverlening. Zij kijken
Bent u de enige rapporteur in de EU of zijn
overwegen.
vanuit hun achtergrond heel verschillend
er ook rapporteurs in andere landen?
aan tegen het probleem.
Dat is mooi.
Voor het onderwerp Seksueel geweld
Dat klopt en ik zie daar ook een rol voor
Ja, maar dat betekent ook dat je zoekt
tegen kinderen ben ik de enige. Je hebt
naar een balans in je advies. Ik heb de po- mij om dat te signaleren en verbeteringen
wel een Kinderombudsman zoals wij
litie bijvoorbeeld aanbevolen de drempel voor te stellen. De AMK’s en de politie
die ook hebben, maar de werkwijze van
tot het doen van aangifte lager te maken. zouden beter samen kunnen werken. In
de Kinderombudsman is anders dan de
sommige steden, Amsterdam is daar een
mijne. Hij heeft meer een activistische rol Maar ik zal zeker niet zeggen dat de
politie altijd de aangifte op moet nemen. voorbeeld van, loopt de samenwerking
en behandelt ook individuele klachten.
Ik vind het informatiegesprek dat gehou- aardig. In andere steden helemaal niet.
Mijn taak is aard en omvang van seksuHet gekke is dat als je vraagt aan de
den wordt, dat deels die drempel vormt,
eel geweld tegen kinderen in kaart te
politie: ‘hoe gaat de samenwerking met
op zichzelf belangrijk. Die expertise zit
brengen. Ik behandel geen individuele
het AMK?’ zij veel negatiever zijn dan
bij de politie en het openbaar ministerie.
zaken. Dat betekent dat ik met meer
andersom. Waar zit ’m dat in? Daar wil ik
Wat ik wel zeg is: ‘De drempel is hoog.
afstand naar de problematiek kan kijken.
nog verder naar kijken. De AMK ’s hebGa nog eens kijken of je de richtlijnen
De Kinderombudsman en ik hebben wel
enige overlap. Daarover hebben wij goed voor opsporing in zedenzaken niet zo kan ben moeite met het delen van informatie.
Dat is ook ingewikkeld. Je ziet vaak dat
contact. De bedoeling is dat onze inspan- bijstellen dat de drempel minder hoog
hulpverleners en politie allebei Nederwordt.’ Ik probeer in mijn rapportages,
ningen elkaar versterken.
lands praten maar toch niet dezelfde taal
met respect voor ieders expertise, toch
spreken.
het hele beeld te geven.
Wij hebben een casuïstiekoverleg, het TMT.
Dat soort overleggen zijn zeer belangrijk.
Je ziet dat als je als groep zeer regelmatig en met dezelfde personen om de tafel
zit, je elkaar leert vertrouwen. Je leert
elkaar kennen en dan ga je op een gegeven ogenblik elkaars taal spreken. Dan is
informatie delen makkelijker.
2
3
‘De AMK’s en de politie zouden beter samen kunnen werken.’
Die schaamte zit er nog wel bij niet-westerse
etnische groepen. Kijk naar het onderzoek
van Pinar Okur
Ja, dat vond ik heel interessant. Daar is
het een groot taboe. Ook bij de Centra
Seksueel Geweld valt op dat het moeilijk
is de allochtone meisjes te bereiken. Daar
is nog een hele weg te gaan.
U denkt dat taboe door structurele
publieksvoorlichting, door campagnes te
doorbreken?
Dit is een maatschappelijk probleem. Hier
moet je ook ouders bij betrekken. Een
deel van dit probleem is dat de dader
vaak een bekende of een familielid is. Het
probleem ligt ook in huis. In veel gevallen
zal er zeker een ouder zijn die zal denken: waarom heb ik dat niet gezien? We
moeten op een makkelijkere manier over
seksualiteit praten ook met kinderen. Niet
als ze 14 jaar zijn want dan willen ze dat
van hun ouders niet horen, maar vanaf
een jaar of vijf, zes. Daar zijn een heleboel
programma’s voor. Je hebt ‘de ondergoedregel’ en zo’n programma als dokter
aanbeveling:
De in het rapport genoemde instanties,
zoals o.a. het AMHK, moeten zo
consistent en uniform mogelijk
registreren om zo inzicht in de aanpak
van seksueel geweld te geven.
De codelijsten voor de GGZ moeten
zodanig worden aangepast dat deze
in lijn zijn met de internationale
systematiek zodat slachtoffers en
daders van seksueel misbruik van elkaar
onderscheiden kunnen worden.
Corrie vind ik ook goed. Daar kan zo’n
publiekscampagne zich op richten. We
moeten het erover hebben aan de keukentafel zodat het voor een kind gewoon
wordt om daar over te praten. Ik stel me
voor dat als daar open over gesproken
wordt en een kind dat slachtoffer is met
een ouder naar iets op de televisie zit te
kijken waar een aanknopingspunt is, zo’n
kind daar eerder iets over zal zeggen. En
als die ouder iets alerter is dan nu, dan
kan hij daar op in gaan en er iets mee
doen. Ja, dat is lange adem maar het
moet wel.
Ik vind dat er ook een campagne gericht
moet zijn op mogelijke daders. Als je het
alleen maar richt op het weerbaar maken
van meisjes dan doe je een beetje alsof
‘privacybescherming is belangrijk maar de veiligheid van het kind mag daar niet ondergeschikt aan zijn.’
het hun schuld is. Dat zou ik te allen tijde
willen voorkomen. In Canada heb je een
grote campagne ‘Don’t be that guy’.
Deze is gericht op mannen die misbruik
maken van vrouwen die teveel gedronken
hebben. De boodschap is: jongens we
moeten dit niet willen. In Amerika is er nu
een filmpje door de overheid gemaakt 1
is 2 Many, met Daniel Craig en ook met
Biden en Obama. Bekende mannen die
zeggen: ‘I don’t want to be part of the
problem, I want to be part of the solution.’ Het is een prachtig filmpje.
Er komen steeds meer preventieprojecten
gericht op jongens, ook over sexting.
In het NRC stond een opiniestuk over
mijn rapport. De kritiek kwam er op neer
dat seksueel geweld tegen kinderen een
hype is. Het stuk maakte daarmee eigenlijk een stapje terug naar de 80’er jaren.
Dat was de tijd dat bij jeugdzorg de zaak
onder het tapijt werd geveegd, de kerk
er verder niks van wilde weten, kinderpornografie nog niet strafbaar was, Martijn
floreerde. Dat beeld moest wel bijgesteld
worden.
Daar moeten jullie op reageren!
Zeker, dat heb ik ook gedaan in het NRC.
Het aantal van 62.000 slachtoffers in mijn
rapport is gebaseerd op alle verschillende
vormen van seksueel geweld. Er zijn
gradaties binnen dat seksueel geweld,
denk bijvoorbeeld aan schennisplegers.
Een opa die zijn tong naar binnen steekt
bij een 4-jarig kleindochtertje. Vinden we
dat niet erg? Nou dat zou ik wel erg willen vinden. Als je kijkt naar de zaak Frank
R. moeten we zeggen dat online seksueel
geweld, waar dus geen lijfelijk contact is
geweest, niet erg is? Dat zou ik echt niet
willen zeggen. 1 op de 10 meisjes wordt
of gevingerd of moet iemand aftrekken
gedwongen. Dat vind ik erg veel. 5 a 10%
4
heeft geslachtsgemeenschap tegen haar
wil. Dat zijn allemaal forse zaken maar in
dat artikel wordt het gebracht alsof ik zou
zeggen dat ieder 15 jarig meisje dat vrijt
met haar 18 jarig vriendje slachtoffer is
van seksueel geweld. Dat zeg ik absoluut
niet.
dat pedofilie en seksueel geweld tegen
kinderen als een public health issue
gezien worden en als zodanig worden
opgepakt. Ik ben heel blij dat de hulplijn
Stop It Now nu blijvend gefinancierd
wordt. Je ziet wel interessante verschillen tussen Nederland en Engeland. Als
je in Nederland tegen een hulpverlener
zegt: ‘ik ga morgen een kind misbruiken’,
dan belt de hulpverlener met de politie
om dat te voorkomen. Maar als je vertelt
tegen de hulpverlener ‘ik heb dat gedaan
toen en toen’, dan wordt er niet gebeld.
Als je in Engeland vertelt dat je toen en
toen dat en dat gedaan hebt, dan moet
de hulpverlener dat melden bij de politie.
Wat ik mis bij de aanbevelingen is scholing
van hulpverleners. Het is de vraag of de
kinderen die nu in de hulpverlening zitten
allemaal de goede hulp krijgen.
Daar gaan we ook verder kwalitatief onderzoek naar doen.
Wat zijn uw wensen? Wat vindt u dat
morgen echt moet veranderen?
Door de bezuinigingen voorziet de GGZ een
Informatie delen staat hoog op mijn
enorme teruggang in de aanmeldingen.
lijstje.
Daar heb ik ook naar gekeken heb. Het
De daders moeten we ook niet vergeten. stoornisvereiste werkt niet goed voor
Daar is winst te behalen. Die 25% minkinderen. Je moet er juist voor zorgen
derjarige daders zijn meestal de jongens
dat de klachten geen stoornis worden.
die leeftijdgenoten hebben aangerand of GGZ-behandeling wordt ook een vorm
verkracht. Dat zijn geen kleine kinderen.
van jeugdhulp. Er kan naar doorverwezen
Een derde van hen is al eerder in aanworden door de jeugdzorgmedewerker of
raking geweest met justitie voor één of
door de huisarts. De deskundige bepaalt
meerdere niet-seksuele delicten.
of dat nodig is. Niet de gemeente, die
De kennis vergroten van het fenomeen
betaalt de rekening.
vind ik belangrijk. Slechts
één op de vijf daders is
pedofiel, dat wil zeggen,
heeft een stabiele seksuele
voorkeur voor kinderen
terwijl het beeld bestaat
dat ze dat allemaal zijn.
Ik wil ook niet meer zo’n
Wist u dat?
hetze zien als tegen Benno
013 van
jaarverslag 2
t
(TMT)
e
H
L. Ik vind dat beschamend.
ersporenteam
e
M
f
o
e
e
het Tw
Het gaat er niet om dat
bij het
op te vragen
s
ti
ra
g
is
eld
daders in bescherming
eksueel Gew
Steunpunt S
moeten worden genomen.
l
.n
m
a
.amsterd
den via
De kwestie is dat wij dit
E: ssga@ggd
w
o
f te d nloa
o
7
2
2
5
5
5
5
moeten zien als iets waar
T: 020
l.
.amsterdam.n
we met z’n allen wat mee
www.gezond
moeten. Hij heeft zijn straf
uitgezeten. Als ik dan
mensen hoor zeggen: ‘nou
laat ‘m maar naar Duitsland gaan’ dan denk ik:
wonen daar geen kinderen
dan?
Wat ik belangrijk vind, is
‘pedofilie en seksueel geweld tegen kinderen
steunpunt seksueel geweld
als een public health issue
zien’
MTiso.indd 1
MemoT
22-09-1
Erkenning voor slachtoffers van
seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen
Lichaamshaar
Het is weer zomer. Lekker blote-benenweer. Ik lees op internet een stukje over de
Hairy Legs Club, een blog op de sociale
netwerksite Tumblr . De Hairy Legs Club
zijn vrouwen die er geen zin meer in hebben
om hun benen te scheren. Ze zijn het zat
dat vrouwen in onze samenleving geacht
worden hun benen en okselharen te scheren
en hun schaamhaar terug te brengen tot een
streepje. Vrouwen doen het omdat ze zich
verplicht voelen maar hebben daar zelf
helemaal geen zin in volgens de leden van
de Hairy Legs Club. De site roept alle vrouwen op om foto’s van hun behaarde benen
te tonen. Met dezelfde boodschap komt
WANG (Women Against Non-Essential
Grooming) op Facebook. De commentaren
erbij zijn duidelijk. “Ik voel me vrouwelijker
dan ooit”. “Het duurde een tijdje voor ik
genoeg zelfvertrouwen had, maar de steun
van andere vrouwen doet me goed. Ze
herinneren me eraan dat ik niet verplicht
ben om iets te doen met mijn lichaam dat ik
niet wil.”
Ik heb een déjà vu. Ik ben al heel oud. Toen
ik nog jong en mooi was, eind 70’er jaren,
was het heel hip en feministisch om je
benen en oksels niet te scheren. Dus dat
deed je niet. Waarom mogen vrouwen geen
haren hebben en mannen wel? Baas over
eigen benen! Het was lekker makkelijk.
Geen probleem ook in de winter. Degenen
met wie je je bed deelden hadden niet
speciaal oog voor je ongeschoren oksels.
In de zomer was het een ander verhaal. Ik
ben vrij donker van haar en ja, ook wel vrij
behaard. Het gevolg was dat ik me dood lag
te schamen op het strand met al die haren
op m’n benen. Over schaamhaar werd
5
toen niet gesproken maar het bestond wel. Ik
had een weelderige bikinilijn zoals dat heet.
Het haar kwam onder mijn bikinibroekje
uit en dat was nog veel gênanter. Dus op
het strand bleef ik doodongelukkig de hele
tijd op mijn buik liggen. Ik stond niet op
om het water in te gaan of om een ijsje te
halen. Mijn schouders en rug verbrandden
verschrikkelijk en ik kreeg na verloop van
tijd enorme kramp in m’n ellenbogen maar
omdraaien was geen optie. ‘Je was niet echt
bevrijd’ zult u nu zeggen. ‘Je had je nog niet
echt losgemaakt van de maatschappelijke
normen. Je was nog niet je authentieke zelf.’
Ik moet u helaas gelijk geven. Ik was de
schaamte nog niet voorbij. Mijn persoonlijke
bevrijding kwam met de aanschaf van een
ladyshave en een Gilette scheermes. Mijn
hele vrolijke opgewekte zelf keek met veel
genoegen naar mijn gladde benen. Ik huppelde over straat en strand.
Jaren later was ik op fietsvakantie in
Tsjecho-Slowakije. We fietsten bij Praag
naar beneden langs de Moldau. Soms stopten we bij een strandje of meertje. De vrouwen die daar zaten hadden geen van allen
hun benen geschoren. Donkere vrouwen met
zwart behaarde benen. Ik kon mijn ogen er
niet vanaf houden. Ik zei daar later iets over
tegen mijn vriend. Hij wist niet waar ik het
over had. Hem was niets opgevallen.
Gisteren vertelde ik mijn zoon van 18 jaar
over de Hairy Legs Club. “Getver” zei hij.
“ Waarom moeten vrouwen hun benen
scheren. Mannen doen dat toch ook niet?!”
sputterde ik. “ Waarom? Omdat dat veel
mooier is” zei hij. Ik ben het deze keer met
hem eens.
Karin van Erning
Slachtoffers van seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen kunnen
sinds september 2013 bij het Schadefonds
Geweldsmisdrijven een aanvraag indienen voor
een financiële tegemoetkoming in de geleden
schade. Op 1 mei 2014 had het Schadefonds
363 aanvragen ontvangen. De financiële
regelingen zijn bedoeld voor slachtoffers van
seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en
pleeggezinnen in de periode van 1 januari 1945
tot en met 31 december 2012, die in de periode van het misbruik minderjarig waren. Een
aanvraag indienen kan tot en met 31 december
2015. Meer informatie over de regelingen en
het indienen van een aanvraag is te vinden op
www.schadefonds.nl. Slachtoffers kunnen ook
terecht bij de Hulplijn Seksueel Misbruik, die
hen in contact kan brengen met een medewerker van Slachtofferhulp Nederland. Zij ondersteunen bij het invullen van het aanvraagformulier. Slachtofferhulp Nederland kan slachtoffers
ook doorgeleiden naar passende hulp zoals
contact met lotgenoten en specialistische hulp.
De Hulplijn is te bereiken via 0900 9999 001
(maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 17.00 uur,
lokaal tarief), www.hulplijnseksueelmisbruik.nl.
SAM! verkozen tot ‘radicale
vernieuwer van de toekomst’
Sam is een laagdrempelig digitaal platform
waar je als ouder, verzorger of jongere uit
Amsterdam antwoord vindt op opgroei- en
opvoedvragen. Je kunt eenvoudig een afspraak
maken met een hulpverlener, een Sam. Sams
zijn medewerkers van een van de twaalf
zorgaanbieders in Amsterdam, die gezamenlijk
dit initiatief hebben genomen. Iedere Sam heeft
een of meerdere specialisaties, maar is ook
generalist. De meeste hulp biedt Sam daarom
gewoon zelf. Het bijzondere aan SAM! is dat
de bezoekers/klanten op basis van profielen via
de website zelf een hulpverlener (Sam) kunnen
kiezen die past bij hun vraag. Samen zoeken
zij de snelste oplossing van het probleem.
steunpunt seksueel geweld
Het project SAM! (Sociale Amsterdammer),
waarin ook de GGD participeert, heeft eind
mei de titel ‘Radicale vernieuwer van de
toekomst’ gewonnen. Een prijs die in het leven
is geroepen door verschillende organisaties,
waaronder Kennisland, Stichting Doen en
Vrij Nederland. www.sam-amsterdam.nl
Publicaties
Daar zwemt Sonnie, Steggink, Daniëlle
2013 uitgeverij SWP. ISBN
9789085606628. Kosten € 14,90.
Sonnie woont met mama bij de blauwe waterplas. Sonnie houdt van spetteren, zwemmen en
duiken onder water met veel vriendjes. Sonnie
is het stralendste eendje van de waterplas. Op
een keer is er een grote eend. De grote eend
zoekt Sonnie op en raakt Sonnie op een akelige
manier aan. De grote eend doet dat vaker en
het lukt Sonnie niet om weg te komen. Sonnie
is heel bang en het voelt heel naar. Sonnie
straalt niet meer. Op een dag hoort en ziet een
grote, lieve eend wat er gebeurt. De lieve eend
zorgt dat de grote eend niet meer bij Sonnie
kan komen en brengt Sonnie bij mama. Mama
aait Sonnie net zo lang totdat Sonnies lijfje
weer goed voelt en Sonnie weer kan stralen.
Daar zwemt Sonnie gaat, dat is duidelijk,
over seksueel misbruik van kinderen. Het
verhaal is voor therapeuten een middel om
met jonge kinderen te praten over ervaren
seksueel misbruik en over de gevoelens die
een kind daarbij heeft gehad. Het verhaal
probeert ook ouders woorden te geven
voor ervaringen die zo ingrijpend zijn dat
er moeilijk woorden voor te vinden zijn.
Developmental perspective on trauma.
Delfos, Martine F. 2014 uitgeverij SWP.
ISBN 9789088505072. Kosten € 23,90.
Martine Delfos presents a new model on
trauma. The effect of traumatic events
depends on many factors, biological as well as
psychological factors. Until now research has
mainly focused on the age-related symptoms
in psychological well-being in reaction to
trauma, a developmental perspective on effect
instead of formation. The factor that has not
6
been taken into account yet is the impact of
the child developmental stage itself on the
perception of traumatic events. This concerns
the way trauma influences the performance of
the developmental tasks, a formative developmental perspective. A frame of reference that
has developed in adults is often still lacking in
children. Children will not always be traumatised by the same events as adults, and children
can be deeply traumatised by events that
adults will not consider traumatising because of
their knowledge of the world leading to a more
mature perspective. In the model presented,
the characteristics of the development with its
developmental tasks, the development of the
brain with its growing connectivity are applied
to traumatic experiences to account for developmental differences in reaction to trauma.
The model is applied to different traumatic
experiences like sexual abuse and war trauma.
A better understanding of the effect of traumatic experiences on children and adolescents is
to be expected when the true developmental
perspective is taken into account.
Agenda
2nd International conference on Law
Enforcement and Public Health
Van 5 - 8 oktober a.s. vindt in Amsterdam
de 2nd International Conference on Law
Enforcement and Public Health (LEPH2014)
plaats over de raakvlakken en samenwerking
tussen Politie/Justitie en de Gezondheidszorg.
Dit congres wordt aan de Vrije Universiteit
(Amsterdam) gehouden en georganiseerd
door de Politie en GGD Amsterdam.
Samenwerking tussen politie en professionals
die werken op het terrein van de publieke
gezondheidszorg lijkt vanzelfsprekend, maar
is het niet altijd. Bovendien doen zich tal van
maatschappelijke en beleidsmatige ontwikkelingen voor die gevolgen hebben voor
bestaande vormen van samenwerkingen. Denk
aan de financiële crisis, groeiende armoede,
bezuinigingen, maar ook de nationalisering
van de politie en verschillende decentralisaties
in de zorg. Ook bij seksueel geweld is die
samenwerking onontbeerlijk. Wij zijn zeer
verheugd dat seksueel geweld als onderwerp
goed in het programma is opgenomen:
• C1 Multiagency/multidisciplinary centers
against sexual violence Monday 6 October
• C13 Innovative approaches to child sexual
abuse prevention Tuesday 7 October
• C26 Raped, and then? Integrated care for
rape victims in Amsterdam Wednesday 8
October
LEPH2014 brengt politie, professionals uit de
publieke gezondheidszorg, wetenschappers en
beleidsmakers uit binnen- en buitenland bijeen,
om ervaringen en kennis uit te wisselen en zo
van elkaar te leren. Niet te missen dus! Voor
meer informatie over het congres kunt u terecht
op www.leph2014.com of [email protected].
Symposium 40 jaar Blijf van m’n Lijf
Op 14 oktober organiseert de Blijf Groep, in
samenwerking met het landelijk netwerk van
instellingen voor vrouwenopvang en Atria
Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Nederland, een symposium
over de opbrengsten van de afgelopen vier
decennia en de uitdagingen voor de toekomst.
In 1974 trad Blijf van m’n Lijf naar buiten
met de slogan “Je kunt weg als je wilt”.
In 2014 is het adagium: cliënt is regisseur en
bepaalt welke hulp nodig, met inachtneming
van veiligheidsrisico’s en –kansen. Van slachtofferoriëntatie, activisme en de broodnodige
agendering van vrouwenmishandeling naar
systeemgerichte hulp bij het duurzaam stoppen
van huiselijk geweld: een paradigma-wisseling
die niet zomaar tot stand is gekomen en die
ook (internationaal) niet onomstreden is
Beleidsmakers, politiek verantwoordelijken,
opinie-beïnvloeders, onmisbare ketenpartners
uit het veiligheidsveld en de zorg, lobbyisten, onverbeterlijke activisten, bevlogen
vernieuwers én criticasters zijn van harte
welkom op 14 oktober 2014 in het Koninklijk
Instituut van de Tropen, van 9.30 tot 14.00
uur in Amsterdam. Meer informatie op www.
blijfgroep.nl. Wilt u zich alvast aanmelden
E: [email protected].
nZicht
Column Wetenswaardigheden
steunpunt seksueel geweld
Colofon
InZicht
juli 2014
verschijnt 2 maal per jaar
oplage: 1200
uitgave
Steunpunt Seksueel Geweld
Postbus 2200, 1000 CE Amsterdam
E: [email protected]
redactie
Karin van Erning, Marianne van Staa,
Marjolein Leguijt, Jackie Taylor
grafisch ontwerp DTP
Yusuf Kho vormgever IA BNO
verspreiding
gratis onder hulpverleners in
Amsterdam e.o.. Gebruik van teksten
en artikelen uit de nieuwsbrief met
bronvermelding is toegestaan.
Bel voor extra nummers
Steunpunt Seksueel Geweld
T: 020 555 5227
F: 020 555 5696
E: [email protected]
www.ggd.amsterdam.nl
Op goede Grond
Rapportage van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en
Seksueel Geweld tegen Kinderen,
Corinne Dettmeijer-Vermeulen
In mei is de rapportage Op goede Grond van de Nationaal Rapporteur
Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen aangeboden aan de
Nederlandse regering. Het rapport beschrijft de aanpak van seksueel geweld
tegen kinderen in Nederland. Met de metafoor van een trechter worden alle
beslissingen ten aanzien van slachtoffers en daders in beeld gebracht. Het
rapport bevat een reeks aanbevelingen om de aanpak van seksueel geweld
tegen kinderen te verbeteren. Een goede reden voor ons om eens te gaan
praten met de Nationaal Rapporteur, Corinne Dettmeijer-Vermeulen.
steunpunt seksueel geweld
Erkenning voor slachtoffers van
seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen
Lichaamshaar
Het is weer zomer. Lekker blote-benenweer. Ik lees op internet een stukje over de
Hairy Legs Club, een blog op de sociale
netwerksite Tumblr . De Hairy Legs Club
zijn vrouwen die er geen zin meer in hebben
om hun benen te scheren. Ze zijn het zat
dat vrouwen in onze samenleving geacht
worden hun benen en okselharen te scheren
en hun schaamhaar terug te brengen tot een
streepje. Vrouwen doen het omdat ze zich
verplicht voelen maar hebben daar zelf
helemaal geen zin in volgens de leden van
de Hairy Legs Club. De site roept alle vrouwen op om foto’s van hun behaarde benen
te tonen. Met dezelfde boodschap komt
WANG (Women Against Non-Essential
Grooming) op Facebook. De commentaren
erbij zijn duidelijk. “Ik voel me vrouwelijker
dan ooit”. “Het duurde een tijdje voor ik
genoeg zelfvertrouwen had, maar de steun
van andere vrouwen doet me goed. Ze
herinneren me eraan dat ik niet verplicht
ben om iets te doen met mijn lichaam dat ik
niet wil.”
Ik heb een déjà vu. Ik ben al heel oud. Toen
ik nog jong en mooi was, eind 70’er jaren,
was het heel hip en feministisch om je
benen en oksels niet te scheren. Dus dat
deed je niet. Waarom mogen vrouwen geen
haren hebben en mannen wel? Baas over
eigen benen! Het was lekker makkelijk.
Geen probleem ook in de winter. Degenen
met wie je je bed deelden hadden niet
speciaal oog voor je ongeschoren oksels.
In de zomer was het een ander verhaal. Ik
ben vrij donker van haar en ja, ook wel vrij
behaard. Het gevolg was dat ik me dood lag
te schamen op het strand met al die haren
op m’n benen. Over schaamhaar werd
5
toen niet gesproken maar het bestond wel. Ik
had een weelderige bikinilijn zoals dat heet.
Het haar kwam onder mijn bikinibroekje
uit en dat was nog veel gênanter. Dus op
het strand bleef ik doodongelukkig de hele
tijd op mijn buik liggen. Ik stond niet op
om het water in te gaan of om een ijsje te
halen. Mijn schouders en rug verbrandden
verschrikkelijk en ik kreeg na verloop van
tijd enorme kramp in m’n ellenbogen maar
omdraaien was geen optie. ‘Je was niet echt
bevrijd’ zult u nu zeggen. ‘Je had je nog niet
echt losgemaakt van de maatschappelijke
normen. Je was nog niet je authentieke zelf.’
Ik moet u helaas gelijk geven. Ik was de
schaamte nog niet voorbij. Mijn persoonlijke
bevrijding kwam met de aanschaf van een
ladyshave en een Gilette scheermes. Mijn
hele vrolijke opgewekte zelf keek met veel
genoegen naar mijn gladde benen. Ik huppelde over straat en strand.
Jaren later was ik op fietsvakantie in
Tsjecho-Slowakije. We fietsten bij Praag
naar beneden langs de Moldau. Soms stopten we bij een strandje of meertje. De vrouwen die daar zaten hadden geen van allen
hun benen geschoren. Donkere vrouwen met
zwart behaarde benen. Ik kon mijn ogen er
niet vanaf houden. Ik zei daar later iets over
tegen mijn vriend. Hij wist niet waar ik het
over had. Hem was niets opgevallen.
Gisteren vertelde ik mijn zoon van 18 jaar
over de Hairy Legs Club. “Getver” zei hij.
“ Waarom moeten vrouwen hun benen
scheren. Mannen doen dat toch ook niet?!”
sputterde ik. “ Waarom? Omdat dat veel
mooier is” zei hij. Ik ben het deze keer met
hem eens.
Karin van Erning
Slachtoffers van seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen kunnen
sinds september 2013 bij het Schadefonds
Geweldsmisdrijven een aanvraag indienen voor
een financiële tegemoetkoming in de geleden
schade. Op 1 mei 2014 had het Schadefonds
363 aanvragen ontvangen. De financiële
regelingen zijn bedoeld voor slachtoffers van
seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en
pleeggezinnen in de periode van 1 januari 1945
tot en met 31 december 2012, die in de periode van het misbruik minderjarig waren. Een
aanvraag indienen kan tot en met 31 december
2015. Meer informatie over de regelingen en
het indienen van een aanvraag is te vinden op
www.schadefonds.nl. Slachtoffers kunnen ook
terecht bij de Hulplijn Seksueel Misbruik, die
hen in contact kan brengen met een medewerker van Slachtofferhulp Nederland. Zij ondersteunen bij het invullen van het aanvraagformulier. Slachtofferhulp Nederland kan slachtoffers
ook doorgeleiden naar passende hulp zoals
contact met lotgenoten en specialistische hulp.
De Hulplijn is te bereiken via 0900 9999 001
(maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 17.00 uur,
lokaal tarief), www.hulplijnseksueelmisbruik.nl.
SAM! verkozen tot ‘radicale
vernieuwer van de toekomst’
Sam is een laagdrempelig digitaal platform
waar je als ouder, verzorger of jongere uit
Amsterdam antwoord vindt op opgroei- en
opvoedvragen. Je kunt eenvoudig een afspraak
maken met een hulpverlener, een Sam. Sams
zijn medewerkers van een van de twaalf
zorgaanbieders in Amsterdam, die gezamenlijk
dit initiatief hebben genomen. Iedere Sam heeft
een of meerdere specialisaties, maar is ook
generalist. De meeste hulp biedt Sam daarom
gewoon zelf. Het bijzondere aan SAM! is dat
de bezoekers/klanten op basis van profielen via
de website zelf een hulpverlener (Sam) kunnen
kiezen die past bij hun vraag. Samen zoeken
zij de snelste oplossing van het probleem.
steunpunt seksueel geweld
Het project SAM! (Sociale Amsterdammer),
waarin ook de GGD participeert, heeft eind
mei de titel ‘Radicale vernieuwer van de
toekomst’ gewonnen. Een prijs die in het leven
is geroepen door verschillende organisaties,
waaronder Kennisland, Stichting Doen en
Vrij Nederland. www.sam-amsterdam.nl
Publicaties
Daar zwemt Sonnie, Steggink, Daniëlle
2013 uitgeverij SWP. ISBN
9789085606628. Kosten € 14,90.
Sonnie woont met mama bij de blauwe waterplas. Sonnie houdt van spetteren, zwemmen en
duiken onder water met veel vriendjes. Sonnie
is het stralendste eendje van de waterplas. Op
een keer is er een grote eend. De grote eend
zoekt Sonnie op en raakt Sonnie op een akelige
manier aan. De grote eend doet dat vaker en
het lukt Sonnie niet om weg te komen. Sonnie
is heel bang en het voelt heel naar. Sonnie
straalt niet meer. Op een dag hoort en ziet een
grote, lieve eend wat er gebeurt. De lieve eend
zorgt dat de grote eend niet meer bij Sonnie
kan komen en brengt Sonnie bij mama. Mama
aait Sonnie net zo lang totdat Sonnies lijfje
weer goed voelt en Sonnie weer kan stralen.
Daar zwemt Sonnie gaat, dat is duidelijk,
over seksueel misbruik van kinderen. Het
verhaal is voor therapeuten een middel om
met jonge kinderen te praten over ervaren
seksueel misbruik en over de gevoelens die
een kind daarbij heeft gehad. Het verhaal
probeert ook ouders woorden te geven
voor ervaringen die zo ingrijpend zijn dat
er moeilijk woorden voor te vinden zijn.
Developmental perspective on trauma.
Delfos, Martine F. 2014 uitgeverij SWP.
ISBN 9789088505072. Kosten € 23,90.
Martine Delfos presents a new model on
trauma. The effect of traumatic events
depends on many factors, biological as well as
psychological factors. Until now research has
mainly focused on the age-related symptoms
in psychological well-being in reaction to
trauma, a developmental perspective on effect
instead of formation. The factor that has not
6
been taken into account yet is the impact of
the child developmental stage itself on the
perception of traumatic events. This concerns
the way trauma influences the performance of
the developmental tasks, a formative developmental perspective. A frame of reference that
has developed in adults is often still lacking in
children. Children will not always be traumatised by the same events as adults, and children
can be deeply traumatised by events that
adults will not consider traumatising because of
their knowledge of the world leading to a more
mature perspective. In the model presented,
the characteristics of the development with its
developmental tasks, the development of the
brain with its growing connectivity are applied
to traumatic experiences to account for developmental differences in reaction to trauma.
The model is applied to different traumatic
experiences like sexual abuse and war trauma.
A better understanding of the effect of traumatic experiences on children and adolescents is
to be expected when the true developmental
perspective is taken into account.
Agenda
2nd International conference on Law
Enforcement and Public Health
Van 5 - 8 oktober a.s. vindt in Amsterdam
de 2nd International Conference on Law
Enforcement and Public Health (LEPH2014)
plaats over de raakvlakken en samenwerking
tussen Politie/Justitie en de Gezondheidszorg.
Dit congres wordt aan de Vrije Universiteit
(Amsterdam) gehouden en georganiseerd
door de Politie en GGD Amsterdam.
Samenwerking tussen politie en professionals
die werken op het terrein van de publieke
gezondheidszorg lijkt vanzelfsprekend, maar
is het niet altijd. Bovendien doen zich tal van
maatschappelijke en beleidsmatige ontwikkelingen voor die gevolgen hebben voor
bestaande vormen van samenwerkingen. Denk
aan de financiële crisis, groeiende armoede,
bezuinigingen, maar ook de nationalisering
van de politie en verschillende decentralisaties
in de zorg. Ook bij seksueel geweld is die
samenwerking onontbeerlijk. Wij zijn zeer
verheugd dat seksueel geweld als onderwerp
goed in het programma is opgenomen:
• C1 Multiagency/multidisciplinary centers
against sexual violence Monday 6 October
• C13 Innovative approaches to child sexual
abuse prevention Tuesday 7 October
• C26 Raped, and then? Integrated care for
rape victims in Amsterdam Wednesday 8
October
LEPH2014 brengt politie, professionals uit de
publieke gezondheidszorg, wetenschappers en
beleidsmakers uit binnen- en buitenland bijeen,
om ervaringen en kennis uit te wisselen en zo
van elkaar te leren. Niet te missen dus! Voor
meer informatie over het congres kunt u terecht
op www.leph2014.com of [email protected].
Symposium 40 jaar Blijf van m’n Lijf
Op 14 oktober organiseert de Blijf Groep, in
samenwerking met het landelijk netwerk van
instellingen voor vrouwenopvang en Atria
Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Nederland, een symposium
over de opbrengsten van de afgelopen vier
decennia en de uitdagingen voor de toekomst.
In 1974 trad Blijf van m’n Lijf naar buiten
met de slogan “Je kunt weg als je wilt”.
In 2014 is het adagium: cliënt is regisseur en
bepaalt welke hulp nodig, met inachtneming
van veiligheidsrisico’s en –kansen. Van slachtofferoriëntatie, activisme en de broodnodige
agendering van vrouwenmishandeling naar
systeemgerichte hulp bij het duurzaam stoppen
van huiselijk geweld: een paradigma-wisseling
die niet zomaar tot stand is gekomen en die
ook (internationaal) niet onomstreden is
Beleidsmakers, politiek verantwoordelijken,
opinie-beïnvloeders, onmisbare ketenpartners
uit het veiligheidsveld en de zorg, lobbyisten, onverbeterlijke activisten, bevlogen
vernieuwers én criticasters zijn van harte
welkom op 14 oktober 2014 in het Koninklijk
Instituut van de Tropen, van 9.30 tot 14.00
uur in Amsterdam. Meer informatie op www.
blijfgroep.nl. Wilt u zich alvast aanmelden
E: [email protected].
nZicht
Column Wetenswaardigheden
steunpunt seksueel geweld
Colofon
InZicht
juli 2014
verschijnt 2 maal per jaar
oplage: 1200
uitgave
Steunpunt Seksueel Geweld
Postbus 2200, 1000 CE Amsterdam
E: [email protected]
redactie
Karin van Erning, Marianne van Staa,
Marjolein Leguijt, Jackie Taylor
grafisch ontwerp DTP
Yusuf Kho vormgever IA BNO
verspreiding
gratis onder hulpverleners in
Amsterdam e.o.. Gebruik van teksten
en artikelen uit de nieuwsbrief met
bronvermelding is toegestaan.
Bel voor extra nummers
Steunpunt Seksueel Geweld
T: 020 555 5227
F: 020 555 5696
E: [email protected]
www.ggd.amsterdam.nl
Op goede Grond
Rapportage van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en
Seksueel Geweld tegen Kinderen,
Corinne Dettmeijer-Vermeulen
In mei is de rapportage Op goede Grond van de Nationaal Rapporteur
Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen aangeboden aan de
Nederlandse regering. Het rapport beschrijft de aanpak van seksueel geweld
tegen kinderen in Nederland. Met de metafoor van een trechter worden alle
beslissingen ten aanzien van slachtoffers en daders in beeld gebracht. Het
rapport bevat een reeks aanbevelingen om de aanpak van seksueel geweld
tegen kinderen te verbeteren. Een goede reden voor ons om eens te gaan
praten met de Nationaal Rapporteur, Corinne Dettmeijer-Vermeulen.
steunpunt seksueel geweld

(Vermoedens van) Kindermishandeling en Huiselijk

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport T.a.v minister E.I.

Training Vlaggensysteem • Doelgroep: medewerkers in de

Handboek SOS

"Termijn indienen klachten seksueel misbruik in

Folder – Algemene informatie

ESSM-EFS 2014 - Posters

AMC doet onderzoek naar seksueel functioneren van